B26 HET UUR VAN DE WAARHEID.
Begin april '41
Marie ging op de
eerste morgen nà de aankomst van die tommy met lood in de schoenen naar haar
werk. Héél de nacht had ze liggen piekeren over al de stommiteiten waarmee zo'n
vent zich uit slordigheid of overmoed kon verraden. Vooral als hij geen flauw
benul had hoe hij zich als opgejaagd wild in bezet gebied moet verduiken en hoe
scherpzinnig en wantrouwig de Duitse speurders wel waren. Die speciale reuk van
zijn sigaretten, om maar iéts te zeggen! Al werd deze - zolang hij enkel binnen
in de abri rookte - wel door de konijnenmest geneutraliseerd. Maar 's avonds
zou hij zéker aan de ingang een luchtje gaan scheppen: begrijpelijk na zo'n
hele dag in dat donker kot. Doch buiten in het nachtelijk duister zo 'n
stinkstok opsteken was écht vrààgen om gesnapt te worden! Als ze hém
krijgsgevangen namen hoefde dat voor zo'n jonge avontuurlijke vrijgezel nog
geen ramp te betekenen: " Das gehört zum Spiel" zou Jupp zeggen en
de Duitsers waren toch geen beesten. Maar voor Marie en haar jongens lag dat wel
even ànders! Met de Gestapo en zo...ze mocht er niet aan denken!
In de keuken vroegen
de vrouwen bezorgd of er iets scheelde: " Maar mens, ge ziet zo wit als
een lijk! "
Ook Jupp keek haar
doordringend aan maar zei niets. Zoals ze hem twee weken geleden in het gezicht
had geslingerd, was er voor hém geen 'nächste Woche' meer geweest...En hij
had zich daar schijnbaar bij neergelegd want op het werk bleef hij verder
pijnlijk correct tegen haar. Als ze nu de slappe Trees ging uithangen zou hij
zéker weer beginnen aanpappen en daar had ze hélemaal geen zin in! Dus moest ze
maar een weekje op haar tanden bijten tot die tommy het aftrapte: gaandeweg zou
de moordende spanning wel verminderen.
Dus legde ze deze
maandagmorgen, na haar gebruikelijke halfmaandelijkse strooptocht langs de
leveranciers, het 'Kleine douceurtje' van groenteboer Lambrechts midden op
zijn bureeltafel, zonder boe of bah. Nadien zag ze door het tussenraam van
zijn kantoortje, van waaruit hij de gang van zaken in de keuken in het oog kon
houden, hoe hij het lucifersdoosje keurend opnam en vervolgens naar haar keek.
Maar ze gaf geen krimp...
Ze controleerde
ostentatief, in haar functie van vertrouwenspersoon, vluchtig het werk van
haar zogenaamde 'ondergeschikten': Josine en Elza haalden de ogen uit de
geschilde aardappelen, Christiane en Monique maakten de groenten klaar en
Mariette deed de afwas aan de spoeltafel: de dagelijkse routine...Plots kreeg
Marie een schok: haar oog viel op de blauw gestriemde polsen van het jonge
meisje. Die herinnerden haar onmiddellijk aan de pijnlijke uitlopers van haar
laatste 'séance' met Jupp, maar ze hield zich van de onnozele:
" Wel kind, wat
hebt ge nu weer uitgestoken! " En
ze trok de natte zeepsophand naar zich toe: " Uw braceletjes spannen wat
te hard, zeker ?"
" Oh, da's niks,
dat heb ik regelmatig: dat is van 't blauwsel in de was!. ..",lachte de
kleine en trok haastig haar hand terug, als om iets te verbergen. De uitvlucht
lag er te dik op en Marie bleef haar vragend aanstaren.
" Allee, niet
zeveren, hé! ", porde ze haar zachtjes aan, " wat is er gebeurd ?...Dat
is géén blauwsel van de was!. ."
Mariette keek wat
gegeneerd rond, maar de andere vrouwen letten niet op haar en na nog even
twijfelen, lachte ze opnieuw geforceerd: " Ik ben zondag te laat thuis
gekomen en Pa heeft me van de riem gegeven..."
Jaja, dat zal wel, dacht
Marie..." Maar kind, toch niet op uw polsen, hé! Maakt dat een ander wijs!.
.."
" Toch wel! ",beweerde
Mariette koppig, " Hij legt m'n handen met een strop vast aan de
plafondbalk in de kelder, voor hij met de kletsen begint..."
Wat is me dàt voor
iets!. ..Maar er moest een grond van waarheid inzitten, want dergelijke zaken
zuig je niet opeens uit je duim.
" Maar Mariette,
ge zijt bijna twintig! Dan laat ge u toch niet meer afpezen door uw vader, wat
zijn dat nu voor manieren!"
Het meisje haalde
onverschillig de schouders op en glimlachte onnozel: " Oh, ik ben dat van
jongsaf zo gewoon, ik voel het al niet meer..."
" Maar ge moet
klacht neerleggen, Mariette, bij de gendarmen! Wat is dàt nu! Ge moogt dat zó
niet laten! "
" Dat ziet ge
van hier! Dan slaat hij me dood! ", zei ze verschrikt en staarde strak
over haar schouder in de verte. Marie volgde haar blik: Jupp stond hen voor z'n
venster nadrukkelijk aan te staren, brutaal bijna...
Marie voelde plots
een akelige spanning en om er onderuit te komen fluisterde ze het meisje
troostend toe: " Wel, m'n kindje, ge moet zelf zien wat ge
doet..."
Maar ze nam zich
vast voor dat scabreus gedoe wat verder uit te diepen, want over die
blauwgestriemde polsen had ze zo haar eigen mening. ..
Naarmate de week
vorderde en ze van haar opgedrongen logé niet de minste last ondervond, zakte
de onrust bij Marie. Zoals René, geraakte zij er eveneens van overtuigd dat de
oude vervallen bunker van '14-'18 in de uithoek van hun groententuin inderdaad
een veilige schuilplaats was voor hun tommy...
Half ingebed in de
achterliggende duinkam en overwoekerd door braambessenstruiken kon je het
verweerde grijze Blokhaus vanaf de straat nauwelijks nog zien. Op de vloer in
de kelder lag bijna een meter stuifzand en, ware het niet voor de batterij
konijnenhokken tegen de muur of wat tuingerief in de hoek, niemand zou dààr
iets gaan zoeken. Het kamertje àchter de nesten van de beestjes was, voor wie
er niets van afwist, hélemààl niet te vinden...
De avond van de
derde dag was Leon thuisgekomen met vier pakjes 'Michel' die René hem
toegestopt had, want hun gast was al een poos door zijn eigen sigaretten heen
en begon zenuwachtig te klagen dat het daarbinnen zódanig zuur kon stinken dat
zijn ogen ervan traanden en hij er bijna stikte...
" En dàt is ook
van de René", zei Leon, en duwde zijn moeder tien brieven van honderd in
de hand: " Voor de kosten."
" Zeg, van waar
haalt die al dat geld ?", vroeg Marie verontwaardigd: " Toch niet
gepikt zeker ?!".
" Trekt u dat
niet aan: nonkeltje sprak van 'de Hulpkas',omdat wij niet voor het onderhoud
van dien Engelsman moeten opdraaien..."
" Maar dat is
veel te veel! Dat kan dien type toch niet opeten, op één week!. ..Of menen ze
hem nog langere tijd op m'n dak te laten ?...Geen kwestie van! Die vlieger gaat
niet op, als ze dàt maar goed weten!
" Daar heeft
hij niet van gesproken, dus steek dat geld maar op zak: die mannen van de
hulpkas hebben centen genoeg! En de rest is bibbergeld, heeft René
gezegd..."
Joseph had de
discussie wat nukkig van op afstand gevolgd: Leon sprak over duizend frank alof
het niéts was, terwijl hij - de dienstdoende Pater Familias - geen cént zondag
meer kreeg om Nadine op een cinema te trakteren! Zwijgend verdiepte hij zich
weer in zijn 'Boys'Own Book': Engels was moeilijker dan het leek...Hoe meer
hij studeerde, hoe zwaarder hij het had met zijn dagelijks praatje, als hij 's
avonds het warm eten naar de overkant bracht.
Toen Bolton hem op
een keer "my friend" noemde, besloot hij toch even de puntjes op de i
te zetten!
" You are wrong, Mister, I am your friend not. You come here, and
put bombs on woman and child! Last week you make seven deads in Oostende, all
woman and child: no soldier of Germany!. ..I can be your friend not: I think you are a gangster, you
see..."
" But I didn't drop my bombs, Son! My plane was hit before we
reached the target...",verdedigde Bolton zich, " I never killed
anybody in Ostend! ", loog hij, want het was al zijn zesde aanval voor hij
werd neergehaald." And after all, it's war, you
know: we can't help it..."
" You see, you say: it is war tussen you and me! So I can be your
friend not!. .."
" No Son, damned! We're in war against Germany, not against your
people! But the Germans are here, so we're bombing their military installations,
you see..."
" No, you are bombing Belgian woman and child, and there are much
dead, but not one German...You want dead German, you fly bomb to Germany, but
not to Oostende! "
Na een pijnlijke stilte vroeg Bolton: " Then why are you doing this
? If you are against the British, why are you helping me to get out
?"
Joseph moest eventjes flink nadenken om het juiste woord te vinden: "
It is not so simpel...I can not explain very good...You see: for me in Belgium,
the war is finito...England and Germany can make war, okee, bud we are not
playing with..."
" You mean: this war is none of your business anymore, what! ",hielp
Brian hem kil uit de knoop.
" Yes, dat is't: none business...But then you fall with your
Flugzeug, and the man that bring you here, and brings you to England in a week,
he is my uncle!. ..You verstand ?...Family! And he knows this here is a good
place to wait, vóór you go back...My mother is his sister, and he ask her: help
me, help me! I must put away an Englishe parachutist....So she say: " You
are family: O.K., I help you! Englishman can be here one week!. .. You verstand
? Only for family, but not for friendship... I am friend with Germany, not with
England, but you are a friend of my uncle. And I hopen, that the day when you
are back in England, you say: " I never make Belgian woman and child dead
in Oostende..."
Bolton was hem
tijdens deze tirade verwonderd blijven aanstaren maar haalde toen wat
ongelukkig de schouders op: "I wish I could, Son, bud we don't do that for
fun, you know..."
Joseph kroop recht en besloot koppig: " Yes, I hope very stark you
will say that...No dead Belgian again!. .. Very stark! "...Maar
vóór hij zich onder de braamstruiken bij het deurgat doorbukte, fluisterde hij
toch nog even verzoenend:
" Good night, Braai-Jan..."
" Good night, Son..."
De volgende avond
vermeden ze dat gevoelige onderwerp en spraken ze in hoofdzaak over elkaars
levensomstandigheden, hier en aan de overkant.
Eten scheen daar
geen groot probleem te zijn voor de gewone man, al meende Joseph te weten dat
de Engelse keuken ook vóór de oorlog reeds weinig om het lijf had: veel
slechter kon het dus toch niet worden...
De bombardementen
van de Luftwaffe op Londen maakte nog wel veel slachtoffers onder de
burgerbevolking, maar waren lange zo moordend niet meer als tijdens de Blitz
van vorig jaar. Bolton vreesde vooral voor zijn vader op zee, nu de U-boten er
zo zwaar tegenaan gingen...Och, de oorlog zou nog wel een tijdje duren, daarover
waren ze het eens, al stonden hun verwachtingen over de afloop diametraal
tegenover elkaar: Brian hoopte vast op een tussenkomst van Amerika, Joseph op
de Duitse hegemonie over het vasteland. Engeland moest zich maar met zijn
imperium en zijn koloniën tevreden stellen en zich verder met Europa niet meer
bemoeien...
Terwijl ze zo
gezapig de wereld onder elkaar verdeelden, rookten ze de vredespijp, al vond
Bolton de gekregen 'Michels' afgrijselijk! In afwachting van zijn geliefde
'Camels' was die Belgische rotzooi natuurlijk altijd beter dan niéts, maar
tóch...Leon had in Nieuwpoort wél nog op de zwarte markt achter die 'Players'
gezocht die tijdens de mobilisatie in grote blinkende blikken waren aangespoeld,
maar die bleken intussen in rook opgegaan...Och, een tijdje iets minder paffen
kon nooit kwaad, vond hij...Alhoewel, als tegengif voor de chemische stank
daarbinnen schenen de 'Michels' wel te
werken. Hoe dan ook, het werd eveneens voor de béésten hoogtijd om de
konijnenkoten eens te ontmesten. Misschien kon Braai-Jan vooraf het vuile werk
doen, hé: kwestie van hem wat bezig te houden!
Zondag, na het
middageten, verdwenen de jongens naar de voetbal - Joseph in groot uniform - en
kon Marie ongestoord haar plan ten uitvoer brengen. Ze zat er al een paar dagen
op te broeden: nu moest ze er eindelijk het fijne van weten!
Die blauwe plekken
op de polsen van Mariette spookten al heel de week door haar kop en zo
onopvallend mogelijk had ze het reilen en zeilen onder het keukenpersoneel in
't oog gehouden. Maar het jonge meisje scheen het zogenaamde pak ransel van
haar vader al lang vergeten en ze werd met de dag opgewekter.
Van Jupp had Marie
geen last: deze liet zich enkel zien om af en toe het tempo op te drijven -
"Schnell, schnell! " - maar papte voor de rest met niemand aan. Marie
begon reeds te twijfelen of ze het wel bij het rechte eind had met haar
vermoeden. Maar een vreemde jaloersheid vrat rond haar hart. Daarom: ze moest
en zou zekerheid hebben.
Dus ging ze na de
afwas een pint pakken in de 'Lekkerbek' en nam het tafeltje bij het raam. Na de
bominslag achter het café, in mei vorig jaar, werden de grote versplinterde
spiegelruiten vervangen door vakwerk-vensters Franse stijl. Door de gekruiste
plakband en de blauwe verduisteringsverf was ze vanaf de straat praktisch niet
te zien. Er zaten nog twee andere klanten - een koppel van haar leeftijd - maar
ze kon ze niet thuis brengen: van Middelkerke of Nieuwpoort misschien. Aan hun gefluister te horen, dat met moeite
tot Marie doordrong, hadden die twee in hun duistere dode hoek naast de
toonbank enkel belangstelling voor elkaar...
Aangezien Marie niet
de minste moeite deed om de conversatie van de patron in leven te houden, verdween
deze al vlug sloom naar de achterkeuken.
Tien na één. De tram
naar Oostende kwam pas tegen twintig nà, maar de reizigers uit het dorp
wandelden al op hun gemak voorbij naar de halte: Pa en Ma Lemot van de
viswinkel met hun twee dochters...nog een groepje jonge gasten en tenslotte een
vijftal soldaten...Zou ze dan tóch mis zijn ?
Maar neen, zoals
Marie al vreesde: voilà Mariette! Opgetut op haar zondags, compleet met hoedje en
handtas...en sjieke zijden kousen, amberkleurig, met rechte naad. Ze trippelde
zelfzeker voorbij op haar hoge kurkzolen: juist dezelfde als die welke Jupp
hààr cadeau had willen geven...Maar die lange rode riempjes dubbel rond de
enkels gestrikt had ze toen wat té opzichtig gevonden...Stom natuurlijk.
" En dan deze
zijden kousen! ",dacht Marie met een krop in de keel, "...Ach kom, ik
weet genoeg! "
Als om de laatste
twijfels bij haar weg te nemen, stapte ook Herr Deutinger voorbij, vijftig
meter achter zijn slachtoffer aan, zo van-God-geen-erg...Die vuile
schijnheilige bok!
" Ik wist het! ",
dacht ze bitter, " Ziet ge wel, dat ik gelijk heb! "...
Haar Rodenbach
smaakte naar asse en ze liet het glas halfvol staan.
Joseph merkte hoe
Brian in de schemer van de bunkerdeur terugdeinsde.
Hij had met opzet
zijn uniform aangehouden om hun logé het avondeten te brengen, want hij wilde
eens zien welke indruk dat zou maken. Nou, over het succes mocht hij niet
klagen!
" Goddamned, Son, you scared me to death! What sort of outfit is
this ?! I thought it was the cops, or a Black Guard or something like that, whatever
creepy constables you're breeding here around...What is this ? Carnival or
Halloween ?"
Joseph monkelde
tevreden: hij zag er dus werkelijk indrukwekkend uit en Brian had bijna in zijn
broek gekakt van schrik! Verdomme, wat een held, zeg!
Het duurde even voor
Bolton weer tot rust kwam en hij hem uit kon leggen dat hier alle politieke
formaties vóór de oorlog hun eigen geuniformeerde knokploegen hadden, maar dat
zijn Zwarte Brigade de enige was die de Duitsers nog gedoogden. Alle andere
waren opgedoekt: opgeruimd staat netjes!
" Omdat jullie
de vriend zijn van de nazi's ?"Ja natuurlijk, nogal wiedes! Die
paar halve garen, die openlijk tégen de Duitsers zijn, zullen het niet in hun
kop halen in uniform rond te paraderen, of wat dacht je! Neen, dat was nogal duidelijk, moest
de tommy toegeven. Maar het kwam bij hem eerder vreemd over, want in Engeland
droegen de partijen geen uniform. Buiten die idiote "Right-Fronters"
van Mosley dan, waarmee iedereen zich een breuk lachte en die men voor de goede
orde nu achter prikkeldraad had opgesloten...
" A concentrationcamp, like in the war mit the Boeren van onkel
Krüger ?"
" Sort of, I suppose..."
Na een gegeneerde
stilte veranderde Brian plots van onderwerp: hij wist niet hoe zijn verdere
vlucht zou verlopen en of hij wel ooit veilig terug in Engeland zou geraken: "Only
God knows "...Zag Joseph soms geen mogelijkheid om op één of andere manier
een kort be-richtje aan Bolton's moeder te laten bezorgen ?...Een paar woordjes
maar was al voldoende...Via het Rode Kruis, of zo...Joseph had toch verteld dat
hij tijdens de veldtocht de leiding voerde over een hulppost van het Rode Kruis,
hé ? Had hij daar geen relaties meer die konden helpen ?
Verdomme, waar die
vent nu mee afkwam! Wat moest hij daar in godsnaam zo opeens op antwoorden ?
Hij dacht aan Nadine: dat was in dat milieu ver zijn enige relatie, als je dat
zo mocht noemen! Maar dan nog: een brief naar de overkant smokkelen! Die vent
was niet goed wijs zeker! Om door de Gestapo te worden opgepakt ?
Maar Bolton bleef na
het eten onophoudelijk doorzagen over zijn moeder, zodat Joseph wel
genoodzaakt werd de mogelijkheden wat realistischer te onderzoeken. Ja, Nadine
misschien, die kon hij vertrouwen...Al had hij geen flauw benul hoe zij hem
verder kon helpen...Via meester Engelborghs en dokter Loenders, misschien, zoals
bij hun zoektocht naar madame Birnbaum ? En langs het I.R.C. in Genève, natuurlijk,
maar als privépersoon geraakt ge daar zomaar niet binnen...En dan moest hij nog
goed uit zijn doppen kijken dat er van deze wereldvreemde tommy geen enkel
spoor naar hier terug zou lopen, mocht er iets scheef gaan...
Maar binnen een week
ben je weer thuis, spartelde Joseph nog tegen en zo'n kaartje van het Rode
Kruis kon toch makkelijk een maand of twee onderweg blijven!
" Home in a week ?...Maybe, or maybe not..." Nu dacht zijn moeder
waarschijnlijk dat hij omgekomen was in die crash. " Missed in
action", heette dat: M.I.A...Mocht hij binnen een week thuis geraken, des
te beter...Maar de vluchtpoging kon voor 't zelfde geld evengoed mislukken! En
als hij krijgsgevangen werd genomen, wist zijn moeder misschien pas binnen een
jaar dat hij tóch nog levend uit het vliegtuig was geraakt...