B61.

HET GESTOLEN LOSGELD.

  Westende, maart-april 1943.

Het duurde even vooraleer Marie de morele klap van Jetjes aanhouding te boven was gekomen. De eerste dagen verwachtte ze ieder moment dat haar buurvrouw plots weer in haar keuken of op het werk zou komen binnenvallen, pas gelost uit de gevangenis. Want dàt had Feldwebel Heydrich al kunnen achterhalen: Jetje en Rachel zaten van tien-negen vast in de Gestapo-cel van Sinte-Kruis-bij-Brugge. Waarschijnlijk op secreet, en dus onbereikbaar voor een gewone sterveling.

 Maar na een paar slapeloze nachten besloot ze niet langer werkloos te wachten tot haar vriendin teken van leven zou geven, en zelf te proberen een spoor van de twee vrouwen op te pikken. Op veel hulp van Jupp kon ze daarbij niet rekenen, want die was veel te bang om bij de Gestapo het idee te verwekken dat hij op één of àndere manier bij deze zaak betrokken was. En toen ze bij burgemeester Engelborghs aanklopte kreeg ze al evenmin gehoor, al was hij in haar ogen toch de meest geschikte autoriteit om zich onverdacht het lot van zijn dorpsgenoten aan te trekken.

"“ Maria, in ‘Gestapo’ staat, zoals ge weet, het woord ‘Geheim’ voorop! Geheime Staat Polies! Die mannen staan niet toe dat gewone burgermensen lijk gij en ik ons neus steken in hun dossiers. En van vreemde interventies in hun onderzoek al helemaal niet! Maar lijk gij zegt: veel kunnen ze Georgette Neuville niet ten laste leggen buiten de overtreding van de overnachtingsvoorschriften.. Dat zullen die agenten niet zo zwaar laten doorwegen als ze zien dat het niet met kwade bedoelingen gebeurde...Ik schat dat ze er met twee-drie maanden bak vanaf komt... Of ’'t zou moeten zijn natuurlijk dat ze tijdens haar ondervraging een verband vinden met àndere louche zaakjes hé: ge weet nooit..."”

Toen ze die laatste uitspraak aan Jupp voortvertelde zag ze met een zeker leedvermaak dat hij helemaal bleek wegtrok. Zijn diep-ingewortelde goudkoorts scheen hem nu lelijk op te breken, de vrek! Ze had altijd voorgewend niet te weten wat ze van de leveranciers aan hem doorgaf, na haar tweewekelijkse fietstochten in de polders: een dichtgeplakt luciferdoosje, binnenin goed gecapitonneerd met watten tegen het schudden. Maar toen ze het gekregen doosje tijdens een van haar eerste ritten langs haar oor schudde, was dit haar ontglipt en in een plas regenwater op de straat gevallen: kletsnat! En bij de geforceerde poging tot opdrogen boven de keukenstoof loste al het plaksel en barstte het doosje open... Eén schamele kopercent lag er in de natte watten, althans dat was haar eerste indruk...

Maar bij een nauwkeuriger onderzoek bleek het een goudstukje te zijn van één Engelse pond: niet erg indrukwekkend, moest ze bekennen... Doch toen ze links en rechts eens gevist had, kwam ze te weten dat de munt ongeveer 1.100 frank waard was, verdomme bijna zoveel als zijzelf verdiende op een maand! En dàt kreeg Jupp dus om de veertien dagen beurtelings van elke grote leverancier waar zij door weer en wind naartoe fietste! Om nog niet te spreken van de kleinere donoren, zoals Pylieser die de vis leverde aan de batterij, of de brouwer die voor de bierbevoorrading van de kantines instond, en hem vanzelf sprekend ook stommelings op tijd hun douceurtje mochten toeschuiven.

Dus ruw geschat sloeg haar chérie - met haar hulp nog wel! - zo iedere maand een kleine vierduizend frank op zijn bil, zonder haar eens een cadeautje te geven, de vrek! Want dat wekelijkse etentje in het chique Oostendse restaurant kon je moeilijk een cadeau noemen, als je ervoor een hele namiddag in alle onmogelijke standjes met je lijf moest laten kloten! Een hoer rijfde op die paar uur verdomme het tienvoudige binnen!

Maar sinds ze op de hoogte was van Jupps gefoefel, zag ze op geen honderd frank als ze aan de kelner van het restaurant haar menukeuze doorgaf. En om hem te pesten had ze zelfs al eens een fles champieter besteld, nadat hij zich heel de namiddag niet voor haar vóórkant had geïnteresseerd. Kwestie van die vuile pietoe er ferm maar vriendelijk aan te herinneren dat hij met zijn laag-bij-de-grondse fantasietjes in haar hogere prijsklasse was beland. Jupp had het sportief opgenomen, maar van toen af, telkens hij het bruin wilde bakken, op voorhand uit het officierencasino een goedkopere fles schuimwijn meegenomen om in de roodpluche hotelkamer alvast de scherpe kantjes glad te strijken... Wat de stand van het intieme steekspel weer op 1-1 bracht: gelijk spel. Marie moest nog grinniken als ze daaraan terugdacht...

Maar nu zàt hij er natuurlijk mee, met al zijn goud waarvoor hij geen zinnige uitleg zou kunnen geven moesten de Gestapo of de Feldgendarmen bij hem binnenvallen. In al die maanden had zijzelf hem zeker al ruim veertig kostbare ‘luciferdoosjes’ bezorgd, zéker! Reken daarbij de armbanden die Rachel uit haar juwelenstock bij hem voor eten had omgeruild, plus de douceurtjes van Pylieser en de brouwer... Alles bijeen een klein fortuin, dat haar chéri op een slinkse manier had vergaard, louter door zijn positie van keukenchef in de batterij te misbruiken. Als dàt uitkwam ,‘hing’ haar Pacha: daar moest ze niet aan twijfelen!

Ze keek dan ook helemaal niet verrast op toen hij haar op een middag na haar werk nogal gespannen vroeg even op zijn bureel te komen.

"“ Schatz, ik ga niet lang rond de pot draaien: ik verwacht een controle en bezit iets wat die heren beter niet te zien krijgen. Ik kan het natuurlijk op duizenden plekken verbergen, in de duinen begraven of bij een notaris neerleggen, maar heb liever het van dichtbij in het oog te kunnen houden. Zou jij dit niet tijdelijk in huis kunnen bewaren op een veilige plek?"”

"“ Wat bedoel je met "‘dit’"? Je spaarpot met de gouden centen van je fournisseurs?”

"Hij keek verrast op, maar Marie raasde verder: "” Of is er méér dat ik niet mag weten?... Luistert: iets van een kassei groot moogt ge in den abri begraven, maar niet in mijn huis, verstaan! Want als ze dàt bij mij vinden  heb IK de boter gefret, en sluiten ze MIJ ook nog op bij Jetje en Rachel, terwijl gij tussen de bomen gaat staan fluiten en van niks weet, zogenaamd! En met iets groters, lijk een geldkoffer, moet ge niet afkomen om in den abri te verduiken, want dat valt zéker op waar ik niks dan last mee ga krijgen! ”"

"“ Hoe weet gij dat, van die gouden munten? Ik heb je daarvan toch nooit iets verteld?"“

"“ En zijt ge daar ook nog fier op? Gij die mij uw Schatz noemt en mij als uw vrouw beschouwt? Als ge mij voor uw kar spant met uw vuile zaakjes, had ge mij minstens kunnen verwittigen aan wat voor risico’s ik mijn vingers kon verbranden! "”

"“ Marie, antwoord mij verdomme! Hoe weet gij dat van dat goud? Hebt ge dat aan iemand voort verteld? Aan  Jetje? Weet zij het?... Dan weet heel de Gestapo het natuurlijk ook! Ach verdammt, die Weiber! "”

"“ Ow-ow-ow! Ik heb dat aan niémand voort verteld! Goed verstaan Jupp? Aan niémand! Geen kàt weet daarvan, en toch zéker niet van mij! Maar hoe IK dat weet van die gouden centen, is nogal een onnozele vraag hé, ventje! Geen énkele vrouw laat zich alle veertien dagen dertig kilometer op de velo door weer en wind jagen om een stekkendoosje op te halen, zonder te kijken wat daarin zo rammelt hé! En bij mij is het dan nog per ongeluk gebeurd, omdat het doosje onderweg in een plas viel en bij het drogen op de stoof openbarstte. Gij hebt mij ten andere van bij het begin zélf gevraagd om IN UW PLAATS deze relatiegeschenken van uw fournisseurs op te halen om u uit de wind te zetten... Méér weet ik niet, en wil ik ook niet weten! Maar als de polies mij morgen op de pijnbank legt om dat te bekennen, zullen ze niet veel moeite moeten doen! Als ik zie hoe weinig gij op mij vertrouwt, zou ik niet weten waarom ik bij hun ondervraging lang op mijn tanden zou moeten bijten om u te dekken!"

Van dekken gesproken, nu Leon zich ook de verzorging van Jetjes konijnennesten had aangetrokken, had hij Gaston, haar Vlaamse Reus, reeds op al ZIJN moeren laten rijden. Het beest wist niet wat er gebeurde: alle dagen kermis! Maar het was een plezier om zien hoe die vuile pitou vervaarlijk stampend zijn vaderlandse plichten vervulde... Leon bleef dan ook na het avondeten langer dan gewoonlijk in het konijnenhok van zijn buurvrouw plakken, tot de rust was weergekeerd.

Maar de eerste zondag na de inval van de Gestapo ontdekte hij in volle licht wat tijdens de schemeravonden in de week onzichtbaar was gebleven. De houten batterij van Jetjes konijnenhokken, drie naast één en drie hoog, was héél recent verschoven, goed te zien aan de rechte dam droge aarde op de cementvloer vóór de dorpel van de onderste koten. Door Gastons ‘woonblok’ ruim een halve meter van de achterliggende muur weg te trekken - én nadien terug te plaatsen - was een brede spie van de vloer brandschoon geschraapt...

Niet normaal, vond Leon...

Dus testte hij eerst hoe zwaar die batterij woog: hij moest zich niet eens écht schrap zetten om heel de woonblok van Gastons harem naar voor te trekken. Logisch dat hij ook eens loerde in de donkere spleet die hij achteraan had vrij gemaakt. En vanzelf viel zijn oog op de blikken koekjestrommel waarop een pastelkleurige koningin Astrid hem vol Zweedse melancholie vanuit de duistere diepten aanstaarde...

 

De rest is rap verteld. De doos woog zo zwaar als lood en Leon had de tuinhark nodig om zijn vondst naar voor in het daglicht te trekken. ‘Astrid’ bleek propvol te zitten met tientallen grote dichtgeplakte bruine enveloppen vol zware metalen rommel. Die ‘rommel’ bleek volgens de gekalligrafeerde inhoudsopgave van de bovenste omslagen vooral te bestaan uit ringen voor dames en heren, andere met weer niets dan oorbellen of broches... Eén omslag was opengesneden en bevatte een massa ‘bracelets’... Meer onderin voelde hij het zwaardere materiaal zitten, halskettingen waarschijnlijk...

Leon hijgde als een Brabants trekpaard, en één ogenblik leek het alsof hij van zijn stokken ging draaien, zó greep het zicht van deze schat hem aan! Niet omdat de waarde ervan hem deed duizelen, want geld interesseerde hem geen sikkepit. Het was vooral de schok te ontdekken dat hij hier de juwelenstock van Jetjes vriendin in handen had, de vreemde blondine die hij in het mansardevenster van het buurhuis had gezien. Daar had hij sinds kort uit flarden fluistergesprekken tussen Marie en Jupp één en ànder opgevangen dat niet echt voor zijn oren bestemd was. Zoiets over een probleem om ‘dat mens’ te onderhouden, dat in feite geen probleem wàs, aangezien zij over veel gouden ‘Schmuck’ beschikte van haar vroegere juwelenwinkel...En Jupp wel akkoord was om in ruil voor een paar stukken, Jetje van de nodige victualiën te voorzien...En nu zaten die twee buurvrouwen in de bak bij de Gestapo... Eén foute zet kon hier mensenlevens kosten!

Neen, zijn kop was niet gemaakt om deze wirwar van problemen aan te kunnen... Vlug besloot hij stilletjes van dit levensgevaarlijke strijdtoneel te verdwijnen en van krommenaas te gebaren. Rap de bus dicht, op zijn plaats in de donkere spleet gelegd en Gastons appartementenblok weer tegen de muur geschoven! Pas toen hij de sporen op de cementvloer met zijn klomp wou uitwissen, zag hij de opengesneden bruine omslag met de ‘bracelets’ nog op de grond liggen! Verdomme!

Maar heel de verduikoperatie met het wegsleuren en terugduwen van de batterij konijnenhokken opnieuw afhaspelen om die open enveloppe terug op haar plaats bij ‘Astrid’ te bergen, was wat veel gevraagd, vond hij! Die ene omslag zou Jetje niet zo gauw missen, daar in het gevang van Brugge! Op zijn kamer kon hij die voorlopig ook wel ergens veilig bewaren! ...

Dacht hij...

Jupp had alle moeite om uiterlijk zijn kalmte te bewaren, want hij kreeg bijna een appelflauwte toen zijn collega Feldwebel Heydrich, hem met een gesist “"Zo, Goudfazant! "” in de bar van de onderofficieren even vertrouwelijk terzijde nam. Want Heydrich was hoofd van de Provoost – (zeg maar militaire politie van de eenheid) – en Jupp vertrouwde die vent voor geen cent! En om in zo'’n zenuwslopende tijden door dit personage te worden aangesproken met "‘Goudfazant"’ was voldoende om ter plekke door de grond te zinken.

Maar hij hield zich sterk en keek die pretentieuze kwal wat afstandelijk aan.

"“ Je weet waarschijnlijk wel, Deutinger, dat ik nauwe banden heb met het Gestapo-kantoor voor de kuststreek in Brugge, hé..."”

Jupp knikte: hij had kortelings iets gehoord van een dicht familielid van die vent -– een neef of zoiets -– dat daar bij de opsporingsdienst werkte.

"Die  behandelt het onderzoek naar het illegaal verblijf in de Sperrzone van de vrouwen Neuville en Coulier. Hij is die twee vorige maand in de Bassevillestraat hierachter op hun onderduikadres komen oppikken en heeft ontdekt dat ze vroeger verwikkeld zaten in een zaak van laster van de Kriegsmarine en onwettige handel in edelmetaal. Allemaal wel zware overtredingen, maar in feite geen halszaken. Hij zou ze na een tijdje zweten kunnen lossen als de vrouwen verder meewerken. En Coulier, de hoofdverdachte, is daartoe volledig bereid..."

Jupp schraapte zijn moed bijeen en zei verveeld:" ”Bon Heydrich, en waarom kom je mijn vrije avond met dit spannend politieverslag verpesten? Voor zover ik weet gaat dat noch mij, noch u iets aan! Doe mij een plezier en ga bij een ander vriendje om een schouderklopje bedelen, wil je?!”"

"“ Och, stel je niet aan, man! ” siste Heydrich: ” Als ik bij jou aanpap is dat in opdracht! Officieus, vanwege mijn contact bij de Gestapo, maar ‘Geheimsache’, verstaan Deutinger?!...Coulier heeft destijds bij de opheffing van haar juwelenwinkel in Oostende heel haar goudstock aan de wettelijke beslagname onttrokken en wenst deze nalatigheid nu discreet goed te maken. Ze weigert echter aan mijn contact te zeggen waar zij deze stock verborgen heeft, en wil dat enkel in vertrouwen via een neutraal tussenpersoon te openbaren... In casu: gij! Gij moet met dat wijf in Brugge gaan spreken, en als deze zaak tot ieders tevredenheid is afgehandeld - het goud tegen hun vrijheid - hoeft niemand daar een cent armer van te worden, als je verstaat wat ik bedoel..."”

"“ Ja, maar waarom ik?!"”

Heydrich grinnikte: "“ Dat mens is niet op haar kop gevallen hé! Ze wil zich natuurlijk indekken tegen een bedrieglijk verbreken van de onderhandse overeenkomst, en verwacht dat iedereen die boter op zijn hoofd heeft uit angst voor verklikking zich aan zijn woord zal houden..."”

Jupp besteeg zijn hoge paard: "“ Boter op z'’n hoofd? Wat moet dat Heydrich?! Ik wens met deze duistere combines van jou geen deel te maken! Verstaan?!”"

"“ Ow-ow Deutinger! Kalmeer man! Waarom denk je dat, zowel dat mens als mijn contact, akkoord gaan met jouw bemiddeling? Omdat jij, nog voor de operatie start, al boter op je hoofd hebt, jij ezel! Of dacht je soms dat jouw ruilacties van goud tegen vleesblik ons ontgaan was, man? Neuville en Coulier hebben alles aan mijn contact bekend, maar we houden dat stil, voorlopig... En Friseur Hussak heeft ons al lang volledig inzicht gegeven in al zijn vieze handeltjes, en was blijkbaar niet erg opgezet toen jij de ‘Schmuck’ van hem overnam... Hou je dus maar gedeisd, Deutinger, en werk goed mee: daar worden we allemaal stukken beter van!" ”

Tableau!

De rest is vlug verteld. Zonder Marie in vertrouwen te nemen trok Jupp naar Brugge. De twee vrouwen zagen er ellendig uit, maar waren opgetogen eindelijk een houvast buiten de gevangenismuren te ontdekken. In de spreekkamer  legde Rachel hem de overeengekomen procedure uit. Zij zou Jupp de verduikplaats van haar goudstock uitleggen, en zohaast hij die ontdekt had moest hij Feldwebel Heydrich verwittigen. Daarop zou zijn contact bij de Gestapo Jetje lossen. Eenmaal Jetje veilig thuis moest Jupp DE HELFT van de goudstock aan Heydrich geven, bestemd voor de Gestapo-officier, waarop Rachel gelost zou worden. Jupp moest dan ter afronding de tweede helft in gelijke parten met Heydrich delen...

Alles leek vlot te verlopen: Jetje kwam vrij na een afmattende gevangeniskuur. Maar zij beweerde dat Rachel al een paar dagen voordien uit Brugge was weggehaald voor een onbekende bestemming. Jupp hoorde dat ze naar de Dossinkazerne in Mechelen was versast, omdat ze een joodse moeder had en met een zekere Polak (!) was getrouwd. Hoe dan ook, die transfert van Rachel viel volledig buiten de invloedsfeer van de samenzweerders!... Daarmee bleek heel de combine in het water te vallen, en zowel Jupp als Heydrich beweerden geen flauw idee te hebben wat er verder juist nog met de goudstock van Rachel gebeurd was...

Raar, toch...Zo maar verdwenen ,zonder een spoor na telaten ? ...Raar ,inderdaad.