B70: DE VLUCHT NAAR DE DNJESTER.

                              Oekraïne, maart 1944.

De vertragende gevechten waarin Joseph na nieuwjaar in Zuid-Rusland verwikkeld was geraakt, waren godzijdank slechts gedeeltelijk op een ramp uitgedraaid. Hijzelf was er in elk geval ongeschonden uitgekomen.  Of toch bijna... 

Maar dat kon van zijn resterende ‘6. SS Freiwilligen Sturmbrigade ‘Langemarck’ niet gezegd worden. Die was met Kerstmis '43 ,na een vrij chaotische verplaatsing van Praag naar het front tussen de Slutch en de Horyn -– twee zuidelijke bijrivieren van de Dnjeper -– onmiddellijk en versnipperd in het vuur gegooid! En daarenboven ,na de eerste bloedige schok ,daar door de Duitse SS Panzerdivision '‘Das Reich'’ twee maanden lang verder uitgemolken om kleine Russische doorbraken op te vangen. Het waren altijd slechts schermutselingen geweest, maar toch ten koste van pijnlijke verliezen aan mannen en materiaal, plus een honderd kilometer terrein... Daar had Joseph ook zijn eigen pantserauto kwijtgespeeld: een schot in de voortrein, dat eveneens zijn chauffeur doodde en de twee kanonniers verwondde. Hijzelf was er als bij wonder met de schrik vanaf gekomen, maar hij raakte ondertussen door gebrek aan slaap en het aanhoudend krijgslawaai zover afgestompt dat het verlies van zijn bemanning hem nog nauwelijks trof... De vernieling van zijn gepantserd snelvuurkanon had hem eerlijk gezegd dieper aangegrepen...  

De 2cm Fla '‘Mathilde'’ waar hij nù mee reed was daar een identiek tweelingbroertje van, maar met een iets zwaardere motor. De pantserwagen was lichtbeschadigd door de SS '‘Das Reich'’ achtergelaten toen die het monster niet gestart kregen bij hun plotse aftocht, maar de beroemde Vlaamse plantrekkerij had dat euvel rap opgelost. Dat deze vermaarde Duitse SS-divisie de Vlamingen zonder verder bevel had laten stikken om hun eigen vlucht te dekken, had Joseph en zijn makkers echter diep ontgoocheld...  

Althans, zo kwam de verwarde gevechtssituatie eind februari over bij de mannen in hun ondergesneeuwde schutterkuiltjes langs de Horynrivier. Dat waterloopje voor hun linies was nauwelijks een dikke veertig meter breed en stelde – nog half dichtgevroren en met oevers van amper vijf-zes meter hoog - als natuurlijke hindernis niet veel voor. Maar schijnbaar lag op de óverliggende oever een uitgestrekt moerasgebied, wat met de intredende dooi als bijkomende bescherming tegen de T34-tanks mooi was meegenomen. Anciens als Joseph, die de zompen van de Wolchov hadden overleefd, wisten dat ze van daaruit geen frontale pantseraanvallen moesten vrezen, maar evengoed dat deze slijkpoel de Russische infanteristen absoluut niet zou tegenhouden...   

Joseph had destijds bij de opruiming van de Wolchov-Kessel, en later tijdens de verdediging aan de Neva, ondervonden dat hij met zijn snelvuurkanonnetje iedere aanstormende groep Russen genadeloos kon neermaaien. Dus dààr lag het probleem niet. Maar hij wist daarnaast ook hoeveel patronen zijn ‘Mathilde’ per vuurstoot vrat, en welke gulzige happen dat monster uit zijn armzalige munitievoorraad nam tijdens een gevecht van amper vijf minuten... Hij leefde dan ook de laatste weken onder zo'’n danig strenge vuurtucht, dat dit op den duur het tactisch nut van zijn 2cm kanon sterk beknotte. En het parool om in godsnaam munitie te spàren werd nog overschreeuwd door het bevel om vooral geen liter ‘Sprit’ (brandstof) te verkwisten aan het periodiek heropstarten van de motor. Dit was nochtans door de aanhoudende vorst '’s nacht dringend nodig om bevriezing te vermijden. Gelukkig dooide het overdag dan meestal weer... Maar aangezien de eigen veiligheid van de pantserauto vooral afhing van zijn vlugge verplaatsingen en stellingwissels, voelde Joseph zich door al deze beperkingen allesbehalve op zijn gemak. Als zijn tweedehandse ‘Mathilde’ tijdens een vuurgevecht niét bij de eerste druk op de startknop vierklauwens zou wegstuiven, was het met hem en zijn bemanning gedaan...Zijn nieuwbakken chauffeur Detaeye betrouwde hij op gebied van automechaniek voor geen cent, en de twee mannen bij het kanon waren vage rekruten van de laatste lichting wier namen hij niet eens kon onthouden! Van een hechte ploeg gesproken!  

‘Langemarck’ had na het vertrek van 'SS ‘Das Reich'’ en tijdens een relatieve frontkalmte eind februari al haar versnipperde ondereenheden -– de ene al zwaarder gehavend dan de andere –- opnieuw onder eigen bevel kunnen verzamelen: dat voelde al véél sterker aan!... Maar net zoals bij hun eerste frontcontact aan de Wolchov zagen ze hier in de verte eveneens de Russische troepen ongestoord voorbij hun linies paraderen, zuidwestwaarts, evenwijdig met de Horyn... En het kleinste kind wist dat die mannen, eenmaal voorbij de moerasbarrière, vroeg of laat een rappe kwartdraai naar links zouden maken en de ‘Langemarck’ proper zouden omsingelen... Het kwam er dus op aan, uit voorzorg, op de zuidelijke oever van de rivier stroomopwaarts mee te schuiven met de vijand die langs de noordelijke oever oprukte. Maar daardoor werd de eigen frontlijn wel tot het uiterste uitgerekt en steeds dunner bezet... Om deze frontwissel te dekken bleven op den duur enkel de 8,8 cm Flak op rupswagen en vijf pantserauto’s met 2cm snelvuurkanon verspreid op de oude stelling achter...

Kort nadat hun commandant zijn oversten bij de divisie van deze gevaarlijke toestand had overtuigd, zat het spel al op de wagen! Op 1 maart, toen driekwart van de Sturmbrigade zich reeds stroomopwaarts in het rustige rivierdal rond het stadje Jampol (het huidige Yampil) had teruggetrokken, moesten ze tot hun verbijstering vaststellen dat alle hoogten rondom hen zwaar bezet waren met dreigende T34-tanks. De Vlamingen zaten –- samen met onderdelen van drie Duitse regimenten - in de fuik gevangen, en buiten bidden was er tegen deze stalen ring van Russische pantserwagens niet veel te doen, vooral omdat de meeste 88 mm Flak kanonnen als dekking onderweg waren achtergebleven...

Zoals verwacht hadden de Russen al vlug de ring volledig gesloten en waren dan met hun vernietigingsvuur begonnen. Rondom en in Jampol werd zwaar gevochten, drie dagen zonder onderbreking. En bij het minste maneuver overdag werden de Vlamingen door de tanks van op de hoogten genadeloos kapotgeschoten als plaasteren pijpen op de foor.

Toen iedereen de hoop op ontzet al lang had opgegeven, snelde plots de gemotoriseerde Flak-achterhoede -– waarvan Joseph deel uitmaakte - vanop hun oude stellingen langs de Horyn ter hulp.

In de nacht van 3 op 4 maart voelde Joseph eindelijk waartoe zijn ‘Mathilde’ in staat was! In het pikkedonker hadden ze de pantserwagens zo stil mogelijk in pijlformatie opgesteld op de baan van Starokonstantinov (of kortweg "‘Staro"’ genoemd) naar het stadscentrum van Jampol.  Joseph begreep dat dit een zelfmoordoperatie zou worden, maar op het startschot schoot toch iedereen onversaagd vooruit! Snel als een meute vuurspuwende draken bestormde hij met zijn makkers van de àndere ‘2cm’ pelotons dit strategische punt in de rug van de Russische omsingeling! Na een bloedig halfuurtje lukte het dààr de Rode ring rond de heksenketel van buitenaf even te doorbreken en deze aftochtroute voor de omsingelde makkers naar het zuidoosten (!) open te houden tot het ochtendgloren.

Van de tragische achterblijvers in het vervloekte keteldal, die de daaropvolgende Russische beschietingen toch nog overleefd hadden, zijn tien jaar later slechts een paar sukkelaars uit hun Siberische gevangenschap teruggekeerd. Maar véél opbeurend nieuws konden deze ‘gelukkigen’ over hun lotgenoten niet meer vertellen...

 Gedurende de paar uur dat ze de bres konden openhouden zijn er uiteindelijk langs deze uitvalsweg naar de versterkte stad Staro –- buiten een ongekend aantal Duitsers - – slechts een 700 Langemarckers uit de omsingeling van Jampol kunnen ontsnappen, 700 van de naar schatting 1300 Vlamingen die er zaten ingesloten... Veel gerij hadden ze brandend moeten achterlaten, stukgeschoten door de Rus of zélf vernietigd bij gebrek aan ‘Sprit’... Op deze dramatische 4 maart repte een lange sliert losse groepjes, van drie-vier man tot nog stevig aaneengesloten secties van tien, in ijlmars door de morgenmist met als énig parool: Staro halen! De illusoire veiligheid van deze ‘vestingstad’ zou hen toch minstens een paar etmalen de tijd geven om zich te herpakken...

Maar Staro ligt op tachtig kilometer oostelijk van Jampol, helemaal aan het uiteinde van de stukgereden steenweg langs de zuidelijke oever van de Slutch! En heel wat mannen zijn onderweg gesneuveld door de aanhoudende overvallen door groepjes sovjetsoldaten en partizanen... De baan was daarenboven door de dooi veranderd in een bodemloos slijkspoor en bood geen enkele dekking, terwijl het duidelijk zwart afgetekend door het glooiende sneeuwlandschap liep, afgebakend door brandende camions. Wraakzuchtige achtervolgers konden hen niet missen! De slordige sliert vluchtelingen reikte bij het oplossen van de morgenmist van einder tot einder, en viel met die paar pantserwagens van de ‘Langemarck’ die de doorbraak hadden overleefd niet te beschermen. Joseph wist dat de getergde Russen er nu op uit waren zijn bloed te drinken en voelde zich totaal machteloos: al zijn 2cm-munitie was tijdens de uitbraak verschoten en zijn twee onbekende kanonniers lagen gewond in de bak...

Om zichzelf opnieuw een zending te geven nam hij onderweg drie MG-ploegen aan boord die nog verbeten hun wapen en de patroonbanden op de schouder meezeulden en gaf zo de uitgerafelde staart van de colonne nog een zinnebeeldige bescherming... Maar méér dan zinnebeeldig kon hij zijn eigen initiatief niet noemen!

Dat hij met zijn drie MG’s aan boord van de ‘Mathilde’ tegen de T34 niets kon uithalen ondervond Joseph reeds de tweede dag van de vlucht. Ze zaten halfweg Staro toen hij een paar kilometer achter zich een zware kanonnade hoorde losbarsten. Hij stond voor een dilemma: moest hij heldhaftig terugkeren en zijn lichtbewapende pantserwagen in flarden laten schieten door de overmachtige tanks, of enkel voorzichtig gaan loeren welk drama er zich daar voltrok en misschien de overlevenden nadien noodhulp bieden? Of was er nog de derde mogelijkheid: van krommenaas gebaren en gewoon doorrijden naar Staro? Ondanks de duidelijke tegenzin van al het volk dat op de Mathilde meereed koos hij voor de tweede optie. Hij gooide alle nutteloze passagiers van zijn wagen en liet keren met enkel de drie MG-schutters aan boord...

Na een sluiptocht van een half uur langs de terugweg kreeg hij van op een heuveltje een duidelijk beeld van het drama dat zich daar had afgespeeld...Acht Russische tanks met opgezeten infanterie hadden de uitgerafelde staart van de colonne vluchters vanuit de overliggende oever van de Slutch onder hevig flankvuur genomen en vervolgens overrompeld... Joseph zag ze nog juist verdwijnen aan de einder zuidwaarts...En toen hij op de plaats van de slachting aankwam, vond hij er enkel een vijftien half ontkleedde lijken die door de rupsen tot moes waren gemaald... Hier viel geen hulp meer te bieden...Gelukkig leek de moorddadige Russische tankspits geheel autonoom vooruit te stormen, helemaal los van de hoofdmacht... Want in de verste verte waren achter hen, in de richting van de rivier Slutch en de vluchtweg naar Staro die deze schurken hadden overgestoken, geen andere vijandelijke troepen te bespeuren... Oef!... Maar ook de eigen troepen leken door de Russische charge in alle windrichtingen verstrooid en van de aardbol verdwenen...