EXIT OBERFELDWEBEL JUPP...
De beschieting van de batterij bij de vuurtoren en bij de Lac-aux-Dames duurde de ganse nacht, maar van de Duitsers hoorden ze nog weinig reactie: het leek daar op zijn einde te lopen... Van slapen kwam er in elk geval niets meer in huis...
Toen de morgen aanbrak - Marie was zo wit als een laken van de zenuwen en de slapeloze nacht - bleef het dreigend stil. Plots dreunden kort na elkaar een paar zware ontploffingen door de grondvesten van het huis.
" Ze laten hun eigen munitiedepots in de lucht vliegen.."opperde Leon, voortgaand op zijn herinneringen aan de ontruiming van De Panne door de Britten, vier jaar geleden. " Ofwel zijn ze hun kanonnen aan 't vernietigen... Ik denk in elk geval dat het hier ver gedaan is! " Later zou blijken dat ze in één moeite door ook de vertrouwde vuurtoren achter de kazerne aan Lombardzijde-strand hadden opgeblazen...
Ze loerden gespannen door de spleet van het verduisteringsgordijn naar de overkant: de MG-stelling lag er verlaten bij.
" Het is zoals de Jupp geschreven heeft: de twaalfde trekken ze terug... "
" Komaan Moeder, 't is hier de moment! " Leon nam blijkbaar de leiding over. In de gang grepen ze hun tassen, elk twee, en keken elkaar een ogenblik zwijgend aan. Voorzichtig deed hij de voordeur open. In heel de Bassevillestraat was er, zover het oog reikte, geen kat te zien, maar boven de duinen torenden een paar pikzwarte brandwolken.
" Nu! " Leon schrok van zijn eigen schorre stem.
Ze liepen in één trek naar de overkant, recht door de moestuin naar de hoek bij de oude bunker. Marie liet zich tussen de vlierstruiken vallen en hapte naar adem. Haar hart bonsde in de keel. Wild trokken ze wat takken omhoog, vonden de tunnel onder het gebladerte en de braambesranken en werkten zich in paniek over het rulle duinzand naar de donkere spleet onder de betonnen bunkermuur. Van de vroegere deuropening bleef er boven het stuifzand enkel nog een smalle strook vrij.
" Na endlich! " klonk het vanuit de kelder, " Schnell, gib mir die Taschen! " Leon gooide de zijne naar haar toe, en Marie schoof ze verder naar de hand die haar vanuit het zwarte gat werd toegereikt. Tien seconden later lag ze op haar buik binnen in het kille zand naast Leon naar adem te happen. Het was er pikdonker en eerst zag ze geen hand voor de ogen. Als door een waas hoorde ze Leon en Jupp fluisterend met elkaar spreken maar ze was te leeg om er naar te luisteren. Pas toen drong het tot haar door dat ze nooit met zoveel woorden verklapt had dat Jupp hier al een paar dagen ondergedoken zat, maar haar 'kleine' scheen daar toch niet verrast van op te kijken.
Langzamerhand raakten haar ogen aan de duisternis gewoon. De kelder was meer dan half volgewaaid met stuifzand, waardoor tussen het ruwe verweerde plafond en de grond nauwelijks een meter ruimte vrij bleef. Dichter bij de deuropening - of wat daar nog van over bleef - was de zandberg nog hoger, en in het vale daglicht dat door de smalle spleet binnenviel, zag ze dat daar zelfs geen vijftig centimeter hoogte overbleef. Erg comfortabel zou hun verblijf hier niet worden, overwoog ze: toen Bolton hier zat, vier jaar geleden, had het er aardig wat gezelliger uitgezien... Maar kom, ze zouden het wel overleven... Als om haar te troosten kroop Jupp naar haar toe en gaf haar een zoen. Zijn adem stonk verschrikkelijk en deed Marie aan den Dis terugdenken...
Jupp zag er in zijn burgerplunje nogal potsierlijk uit en die vuile stoppelbaard kwam zijn imago ook niet ten goede. Maar hij had zich zo te zien toch reeds aardig ingenesteld. Op een verweerde plank die diende als tafelblad lag ordelijk naast elkaar de zaklamp en nog wat huishoudgerief. Tegen de muur stond zijn rugzak met het eten, naast een rij flessen Spa en een stapeltje Kommissbrot. En zijn 'slaapkamer' lag blijkbaar in de donkerste hoek, als je op de dunne matras en de soldatendeken mocht afgaan. Jupp had er zeker een week over gedaan om al deze zaken hier ongezien binnen te smokkelen...
Na een half uurtje waren de gebeurtenissen van de laatste dagen verteld, besproken, gewikt en gewogen, zodat Marie maar alvast begon voor het eten te zorgen.
Jupp was opgetogen met het zelfgebakken brood, de gerookte hesp en de bietensiroop, na zijn gedwongen dieet van leverpastei uit blik van het leger. Buiten hoorden ze niet meer schieten, tenzij wat ver gerommel uit de richting van Duinkerke...
Marie pakte twee warme truien uit want ze voelde het kil worden... Ze vroeg Jupp hoe het nu verder moest. Al het geld wat ze in huis had stak in haar zogenaamde "moederkenszak", maar een kapitaal kon je dat moeilijk noemen: nauwelijks vijfduizend frank, amper genoeg om twee maanden heel zuinig te leven. Jupp haalde een dikke bundel Reichsmarken te voorschijn, maar voor het ogenblik waren deze hier waardeloos, moest hij toegeven. Later, in Keulen misschien...
Tijdens het opmaken van hun inventaris had hij niet veel gezegd, maar nu brak hij los: " Hör mal zu, Leute! Wenn wir hier ein Paar Wochen bleiben müssen, soll's zu fressen geben! Geld kommt später an die Reihe... Und was wir hier im Schrank haben reicht höchstens für sieben bis zehn Tage... "
Daar moesten ze hem gelijk in geven: veel was het niet! Maar, zei hij, zohaast de batterij zich overgeeft en de soldaten in krijgsgevangenschap gaan, blijven er daar voldoende rantsoenen en proviand liggen om tien jaar te schransen als prinsen!
" Ja-ja! ", spotte Leon, " dan kent ge de Belgen toch niet goed! Zohaast de soldaten hun hielen gekeerd hebben, vliegen die van het dorp hier binnen en blijft er geen nagel meer in de muur! "
Marie grinnikte mee: " In elk geval geen eten! "
" Nou goed, voor mijn part... " gaf Jupp toe, " dan trek ik er de eerstvolgende nacht onmiddellijk op uit en haal alles wat we voor de toekomst nodig hebben: brood, drinken, conserven en dekens. Ik weet alles wel liggen, en sleep het hele zootje op één nacht dwars door de duinen hier naartoe! " En mocht hij iemand tegen het lijf lopen zou toch geen kat hem in burger herkennen! Maar Leon en Marie konden dat risico niet nemen en bleven beter hier binnen...
Omdat zijn plan zo geestdriftig onthaald werd, ging hij in één adem verder tegen Leon: " En misschien zijn mijn marken voor het ogenblik inderdaad niets waard, zoals ge zegt, maar Marie hier weet goed genoeg dat ik er warmpjes inzit, ook zonder dit dubieus papiergeld... Met mijn goudstukken kunnen we het makkelijk een jaartje uitzingen, nietwaar Marietje?"
Leon keek niet-begrijpend naar zijn moeder, die zachtjes knikte. Jupp twijfelde nog even, maar vervolgde toen fluisterend:
" Luister jongen... Ik heb nog tachtig gouden munten en een paar mooie juwelen... "
Leon bleef hem aanstaren terwijl Jupp monkelend vervolgde: " Je weet maar nooit wat er nog boven ons hoofd hangt... en jullie zijn om zo te zeggen veruit mijn enige familie... " De verbaasde ogen die hem ongelovig bekeken verdreven zijn laatste twijfel.
" Hier in de hoek ", en hij porde met de wijsvinger in het midden van zijn matras, " ligt alles in een MG-munitiekistje begraven, vijftig centimeter diep... Moest er met mij iets gebeuren is dat voor jou, Marie... "
Ze keek gegeneerd weg naar de deuropening en Leon zag hoe haar ogen nat blonken.
" Maar waarom heb je het zo diep gestoken?" vroeg Leon, " Als we op 't onverwachts moeten vluchten hebt ge toch geen tijd meer om het rap-rap op te graven! "
" Als we plots de benen moeten nemen, mijn beste jongen, dan betekent dit dat we ook vlug gesnapt zullen worden én gevangen genomen. En dan laten ze ons geen nagel meer om ons gat te krabben: al wat we op zak hebben wordt geconfisceerd... Wat hier verborgen ligt kunnen we vroeg of laat steeds terugvinden als we weer vrij zijn... Maar als we niet ontdekt worden, en we kunnen binnen een maand of zo veilig verder naar Keulen vluchten, dan hebben we alle tijd van de wereld om het kistje op te graven, nietwaar?"...
Knarsend gepiep en geratel op straat onderbrak zijn betoog, en verschrikt keken ze elkaar aan!
" Panzer! ", fluisterde Jupp. " Ich gucke mal... "
" Jupp! Vorsicht! " hijgde Marie, maar de Duitser had zich reeds op de ellebogen door het deurgat gewurmd en loerde van onder de struiken naar de straat.
Daar sjokten de veldgrauwe soldaten in groepjes van dertig voorbij: de meesten met ransel of plunjezak, een paar met wat licht verband om het hoofd. Jupp herkende veel van zijn kameraden: Willy Kösters, Leutnant Ehrart, daar Zennemann, Treuer en Kapinski, de drie musketiers... Jupp hield mentaal appèl naargelang de eindeloze kolonne voorbij schoof: Seppel, Albertz, Schniering...
Weliswaar niet meer allemaal in reglementair uniform, kapootjassen en gevechtspakken door elkaar en hier of daar hadden er een paar hun jagerspet verloren, maar wat wilt ge... Er ratelde weer een klein open rupswagentje voorbij met twee rechtopstaande kakisoldaten achter een MG-affuit en met zo'n belachelijke soepbordhelm op hun kop... Waren dàt nu die Canadezen, die ondanks hun ridicule uitrusting zo roekeloos konden vechten?... Zie, daar had je Jonasz en Kirsten... en Heidrich, die smeerlap!
Na de Duitsers kwamen nog een paar Russische hulptroepen van de Wachtkompanie: de Kozakken, zoals ze werden genoemd... Als die ooit aan de Sovjets werden uitgeleverd, hadden ze hun mooiste tijd achter de rug: beter dan een nekschot konden ze niet verwachten...
De colonne werd gesloten door drie ziekenwagens - twee Duitse en één Canadese - en een grijze vrachtwagen met een paar lijken, afgedekt met een zeil... " Die zullen er niet veel meer van voortvertellen... ", dacht Jupp, " Een stuk of vijf, zo te zien... "
Achteraan ratelde nog zo'n blikken speelgoed-rupswagentje en toen werd het weer stil.
De rest van de dag brachten ze door met eten, het inrichten van een WC-hoekje in het hok waar Bolton had verbleven en het opstellen van een boodschappenlijstje van de artikelen die Jupp uit de batterij moest zien te slepen, voor de dorpelingen als aasgieren aan het plunderen sloegen.
Tegen tien uur, toen het reeds pikdonker was, kroop Jupp naar buiten en loerde vanonder de vlierstruiken of er enige onraad dreigde. Uit het dorp waaiden wel met het cafégebral wat muziekflarden over en langs de kanten van Duinkerke rommelde nog steeds het geschut, maar voor de rest bleef alles rustig. Eindelijk kon hij weer vrij ademen! Vooruit dan maar...
Achter hem had de wind naast de bunkermuur in de loop der jaren een stuk van de duinkam weggeblazen, zodat hij in het rulle zand makkelijk onder de metersbrede prikkeldraadversperring kon kruipen. Voor mijnen hoefde hij geen angst te hebben want vorige week was hij hier reeds vier-vijfmaal langs geslopen om zijn uitzet in de abri te verbergen. Daarbij, de meeste mijnenvelden lagen in de duinen langs het strand, waar de vijandelijke aanval normaal verwacht kon worden... Wie had er nu ooit kunnen denken dat die verdomde kwibussen uit de richting van de polders zouden komen opdagen, hé?!... Hij grinnikte bitter.
Ondanks de duisternis kon hij het kronkelende witte zandpad tussen de donkere helmgrasheuveltjes makkelijk volgen en vijf minuten later stond hij aan de rand van de Koninklijke baan. De prikkelende brandlucht uit nawalmende vuurhaarden bezorgde hem bijna een hoestbui, maar die had hij leren onderdrukken tijdens zijn opleiding.
Voorbij de tramsporen scheelde het geen haar of hij was in een nieuwe granaattrechter gedonderd. Op zijn knieën speurde hij oplettend rond. Het platte gebouw van het officierscasino, de vroegere Brusselse schoolkolonie Les Marchevins, doemde bleek voor hem op en mits wat voorzichtig bijlichten met zijn zaklamp geraakte hij zonder kleerscheuren voorbij de 'Friese ruiters' die de ingangsweg afsloten. De brandlucht werd nog sterker: in een vernielde aanbouw gloeide de asse nog spookachtig na in het duister. Veel van de grote panoramische ramen lagen in scherven, die vervaarlijk onder zijn zolen knarsten toen hij de eetzaal binnenstapte.
In de lichtkegel van zijn zaklamp zag hij enkel chaos en vernieling: een warboel van tafels en stoelen bezaaid met gebroken gleiswerk en glasscherven. De rode hakenkruisvlag hing deels van de muur gerukt en boven de monumentale open haard hing Hitler met zware slagzij. Van de bar bleef enkel een grote ravage over van gebarsten spiegels, gebroken likeurflessen en tientallen kapotte drinkglazen. Zo'n ruïne had hij echt niet verwacht, maar hij kon het zich verder ook niet aantrekken: enkel de rustkamer van de bedienden en de barmannen interesseerde hem, naast de keuken.
Deze was nog ongerept, een oase van orde in een woestenij van puin. Hij trok het nog opgemaakte bed los en legde de twee dekens op de grond bij de provisiekast naast de fornuizen. Hier was wel in de vlucht één en ander weggegrist, zag hij, maar niets moedwillig vernield: het personeel had zich blijkbaar enkel van reisproviand voorzien vooraleer in gevangenschap te gaan, zonder baldadigheden. Hij liet de lichtbundel langs de nog rijk gevulde rekken glijden: tientallen dozen zalm, pilchards, gemarineerde haring, krab, corned beef, ontbijt worst ... nou-nou, keus zàt! Met zes van elk kwam hij voor een eerste reis voorlopig wel toe! Later op de nacht kon hij nog altijd een tweede tocht maken...
Hij bleef als bevroren staan. Buiten hoorde hij stemmen: een paar mannen die onderling redetwistten... " I damn well saw him go in here, man, so shut up and go take a look, you asshole!"
Hij hoorde ze binnenstappen over de knerpende glassplinters.
" You! In here! " galmde het door de zaal, " Come out! C'est défendju! " ... Dàt verbasterde Frans begreep Jupp wél: verboten!
" Off-limits, you fucking fool: the hole fucking place is mined! " Verderop werd gelachen: ze waren zeker met vijf of zes...
Jupp voelde zich als een rat in de val: de proviandkamer had geen ramen en de enige deur kwam uit in de keuken, waar juist de eerste soldaat met een zaklamp binnenstapte... Vanuit de eetzaal riep iemand: " You, Francis, say something sensible to this stupid countryman of yours! " Weer gegrinnik, en dan riep iemand in het Vlaams: "Komt naar voor, met uw handen omhoog! "
Hij hoorde ze links en rechts wat scharrelen en zag in paniek de lichtstraal stilstaan op de deurlijst van zijn schuilhok...
" He's in here ", stelde de eerste man rustig vast, " I feel it! ... No ,don't shoot, you idiot! ", blafte hij tegen zijn kameraad die met luid geklik zijn wapen laadde. Jupps wereld stortte in.
" Come on, get out! " Een geweerloop stootte de deur open .
Hij hoorde zichzelf roepen: " O.K! O.K.!", als in een oude Amerikaanse film... De burger riep krijgshaftig van achter de hoek: " En met de handen omhoog! "
Moeizaam kroop hij recht. " Not shooten! " broebelde hij hardop en strompelde met de armen boven het hoofd naar de deur: " Not shooten! " De zaklamp scheen vlak in zijn gezicht en verblind kneep hij de ogen dicht.
" You see: it's a fucking civilian! ", riep de eerste over de schouder naar zijn maats in het donker. " What the hell you think you're doing here? Come out! " ... " Man, he stinks! "... " Yeah, like us! "... Schamper gelach op 'den uil'... " Francis, ask him what he's doing here! " Schijnbaar de chef van de patrouille, dacht Jupp.
Wat komde hier uitsteken?", vroeg Francis, in uniform van de Burgerbescherming, " En van waar zijde? Ik herkenne u niet... "
" Eten... ", stamelde Jupp in zijn beste Vlaams, "
" I do not know him... ", sprak Francis bedachtzaam. " Toont mij uwe pas eens! "
" Eten! ", herhaalde Jupp debiel.
" Uwe pas nondedju! ", riep de burger. "... I do not think he is a civilian... " Met de lamp nog steeds in zijn gezicht voelde Jupp hoe verschillende handen hem aftastten en zijn zakken leeg haalden.
" Man! He's in the banking business! Goddamed, look at that! " Drie dikke pakjes papiergeld werden in de lichtstraal gehouden en uitgeritseld, allemaal brieven van IOO Reichsmark... " It's Kraut money... It's not worth a damn! ... Francis, ask him how he got it! "
" Van waar komt dat geld allemaal? Hebt ge't gepikt? Dat is Duits geld! ", stelde hij wat overbodig vast. Jupp wist niet wat antwoorden. "Wie zijt gij? Uw pas, rap! "
" If he is a looter, we could shoot him here... " Plunderaars worden neergeschoten, verstond Jupp: daarvoor had hij de diensten van Francis niet nodig. Hij zag echt geen uitweg meer.
" Ich bin... ich wàr ein deutscher Soldat... Vorige Woche abgehauen... desertiert...Oberfeldwebel Josef Deutinger, aus Köln." Francis vertaalde.
" I knew it was a Kraut! You hit the road before the heat, what! ... A real hero, goddamned! " Gelach op de achtergrond.
Jupp keek Francis smekend aan, nu de zaklamp niet meer in zijn ogen scheen: " Bitte sagen Sie dem Hern Kommandanten, ich kann unmöglich im dieselben Lager gesteckt werden wie meine alte Kameraden, ja?... Die bringen mich um! Eine Desertion wird bei uns nicht tolleriert, wissen Sie... Sagen Sie ihm Ich kann ihm viel geld geben, nicht nur diese zwanzigtausend Mark hier, aber richtige Goldstücke! Bitte, lass mich laufen...bitte..."
Met een paar zinnen beslechtte Francis zijn lot en Jupp zag meteen dat alle hoop verloren was.
" Come on, Otto, on your feet! " Een geweerloop porde hem naar buiten.
" Your desertion is not my problem, man, ... but yours! "
