C41: RHEINGOLD...
Berlijn, I6 mei '45.
De volgende morgen was er in hun straatje een hele commotie rond het lijk van de onbekende zelfmoordenaar op de stoep voor de 15B.
Iedereen sprak er schande over dat een vroege vogel - 't is te zeggen een Russische soldaat - niet aan de verleiding had kunnen weerstaan om het stoffelijk overschot vlug nog van zijn laatste bezittingen te beroven: zie maar eens naar die binnenstebuiten gekeerde zakken!
Joseph kon er niet onderuit: eerst moest hij tegen de Weimars, en later tegen de chef van de ophaalploeg, uitleggen dat deze toevallige kennis van hem aan dysenterie leed en waarschijnlijk vannacht een crisis had gekregen ten gevolge van de cognac...Hij was al zwaar depressief geweest toen Joseph hem uit medelijden een voorlopig onderdak had aangeboden. En pijnlijke krampen hadden hem zonder twijfel in de vroege morgen over de drempel van de waanzin gedreven,hé...
En over de vensterbank...Neen, niemand had iets gezien of gehoord...Een triestig geval, ja...Voor zover Joseph het zich herinnerde heette die 'toevallige kennis' Jansen...Herman Jansen:
" Ein Belgischer Fremdarbeiter, genau wie ich, verstehen Sie?... " Een sukkelaar...
De ploegchef noteerde het gelaten in een soort fakturenboekje en stak de afgescheurde doordruk als een armzalige papieren ersatzpochette in de borstzak van Martens' sjofele vest:
" Ordnung muss sein! "...
Vier griezelige gasmaskers sleepten de zware last op de kar, waar al een nat vrouwenlijk onder een zwerm vliegen lag te stinken. Vlug nog twee scheppen kalk erover gezwierd en in een witte wolk sjokte de lugubere groep het straatje uit...
Exit kwelgeest 'Herman Jansen'.
Vooraleer Hildegarde de gelegenheid kreeg boven rond te neuzen ging Joseph haastig op inspectie om de laatste sporen van de nachtelijke 'zeemansbegrafenis' op te ruimen en nadien stond hij erop, zonder haar hulp en met twee emmers water uit de blusvijver van het parkje aan de overkant, in heel Dahlmanns' garconnière serieus grote schoonmaak te houden. Zogenaamd om de gebruikte kamers grondig te ontsmetten van alle dysenteriekiemen...Zij liet hem gewillig zijn gang gaan, duidelijk opgelucht dat zij haar eigen gezondheid niet in gevaar moest brengen met zo'n zware karwei.
Tijdens het middageten vermeden ze piëteitsvol nog over de zelfmoord van zijn 'vriend' te spreken. Dus dàt hoofdstuk was nu ook definitief achter de rug, dacht Joseph. Maar een mens kan zich nog aardig vergissen...
Het weer was helemaal omgeslagen toen hij Vati vertelde met hem en Neumann een stukje te willen oplopen, richting waterpomp: hij wilde een bezoek brengen aan het Martinus Friedhof bij de Bergstasse, zei hij devoot. Hij kon zijn landgenoot toch niet zonder een gebed laten begraven hé? Dat vonden de Duitsers heel patent van hun Belg: diep in hun binnenste hadden ze eerlijk gezegd zoveel deernis en naastenliefde van een "Auslander" niet verwacht.
" Du bist doch ein guter Mensch, Herr Josef ", moesten ze toegeven toen hij een half uurtje later van de twee buren afscheid nam aan de achterkant van het drukke kerkhof waar verschillende ploegen in een mist van kalkstof fors stonden te scheppen... "
Man, als je eens wist hoe ik vierkant m'n voeten veeg aan het dumpen van Martens' lijk in de lange greppel van dat modderige massagraf! Hoe dieper ze hem duwden, hoe liever! " Ten andere, van af de ingangspoort zag hij al dat het praktisch onmogelijk zou geweest zijn de greppel dicht te naderen: heel die hoek van het kerkhof was met een sanitair kordon afgezet. Daarachter was het een drukte van belang: een stuk of tien pelotons grafdelvers openden evenveel voren, de lijkkarren reden aan en af, en volgende pelotons wierpen de greppels geleidelijk aan weer dicht in een nevel van opwarrelend bluskalkpoeder. Echt goed georganiseerd bandwerk, uitgevoerd met gekende "Deutsche Gründlichkeit"...Het moet gezegd dat die mannen op gebied van massagraven toch wel een beetje ondervinding hadden opgestoken, de laatste jaren...
Maar daarvoor was Joseph niet naar hier gekomen. Hij wilde enkel de registers raadplegen op de administratie en zo te zien was hij niet de enige...Een lange slang schoof aan naast het kleine gebouwtje, waarvan de gevel versierd was met een weinig toepasselijk arduinen basrelief: een zwaar-geharnaste engel, het hoofd treurend genegen boven een reusachtig zwaard. Treurig, inderdaad, want in zo'n zware uitrusting riskeerde ze niet zo vlug naar de hemel op te stijgen. En in elk geval geen reclame voor het Duitse militarisme!
Hij sloot wat gelaten aan op het einde van de lange rij wachtenden: meestal grauwe vrouwen en norse grijsaards, in zichzelf gekeerd en volledig verzonken in hun eigen sombere gedachten. Af en toe sloegen er een paar verontwaardigd aan het mekkeren als er een nieuwkomer de rij negeerde en zich hautain langs de kop van de slang door het deurgat wrong.
"Mensch ! Schau mal an: noch ein sogenammter Anti-Faschist! Haben zehn Jahre das Maul gehalten, und jetzt wird auf den Volksgenossen gespuckt wie Dreck! Eine richtige Schande! " Vuile onderkruipers! In plaats van het goede voorbeeld te geven en met de lotgenoten mee aan te schuiven! Alsof wij destijds niet allemaal tegen de oorlog waren, nietwaar? Zo'n rotzooi heeft toch niemand gewild...
" Tiens-tiens...",dacht Joseph, " als er hier één officiële, erkende anti-fascist staat, dan ben ik het toch zeker? ! Of kon er misschien nog iemand pronken met de eretitel ' Vriend van de Sovjetunie '? " Hij besloot zijn kans te wagen en stapte zwaar hinkend uit de rij naar voor: als hij gewoon als een idioot bleef aanschuiven kon het nog uren duren voor hij aan de beurt kwam.
Binnen aan de deur stond een soort provoost de orde te bewaren in een haastig gedénazificeerd uniform met een paar verdacht-donkere plekken boven de verschenen borstzakken.
Hij duwde de Cerberus zelfzeker zijn tricolore paspoort tegen de neus en liet hem duidelijk verstaan dat hij voor de rest op kon hoepelen: zo moest je verdomme een Duitser behandelen! Maar die oude beunhaas greep hem bij de schouder.
" Hé-hé! Was soll das, Mensch? ! Was ist das für'n Affen-Ausweis? " Die brutale vent noemde deze relikwie een apenpas? Zo niet, hé makker!
" Wie sagst du? Affen-Ausweis? ! Du meinst ich wäre eine Affe? ", blafte hij de grijze portier in het gezicht," Kannst du nicht lesen was hier steht? 'Freund der Sovjet-Union'! Unterschrieben von dem Russischen Kommandanten! Sie hätten vielleicht lieber ein Ausweis der Gauleitung gesehen, was? " Deze insinuatie op de donkere plekken van 's mans dienstrok scoorde nog sterker dan een verzonnen kniestoot in zijn kruis.
Vijf seconden later stond Joseph voor de balie, vijandig aangestaard door een tiental opzij geschoven vrouwen en een gecraqueleerde portier, die minstens een halve meter was gekrompen.
Met een hondse onderdanigheid liet de overijverige receptioniste haar vinger langs de kolom namen glijden van hen die op I2 mei begraven werden:
" Petré, sagen Sie...Petré... Petré... Nein, nichts." Ze sloeg het zesde registerblad om: "...Ach, hier, ja tatsächlich: Petré Leo, SS Langm.,Steglitz Albrecht 23! Grube Drei! " De matronne glimlachte fier om de degelijkheid van haar ambtelijke geschriften.
" Darf ich mal? ",vroeg Joseph. En zonder verdere complimenten draaide hij het boek naar zich toe.
Het gotische schrift las niet erg gemakkelijk, maar hij kon er toch niet onderuit: daar stond het in purperen inkt geboekstaafd. Broertje was dood en begraven in massagraf nummer drie...
Juist toen hij peinzend het dikke register terug wilde draaien naar de bediende viel zijn oog op de naam onder de lijn van Leon: " Loridan"...Hij kreeg een schok bij de verdere ontcijfering van de vermelding: " Loridan Monika, Krankenschwester, idem, idem." Als gebiologeerd staarde hij naar deze naam...Monika...Monika...Er was geen enkele twijfel mogelijk: Monika Loridan..., dat was het knappe lieve Vlaamse verpleegstertje, Schwester Monika van Praag, die hem over de zenuwschok na zijn tweede amputatie had heen geholpen...Schwester Monika van het "SS Erholungsheim für Kriegsbeschädigte", waarmee hij nog die korte liefdesaffaire had beleefd...en op dat rendez-voushotel was gaan vogelen ! Leon had in één van zijn eerste brieven geschreven dat hij haar in Lüneburg opnieuw ontmoet had. Die twee waren dus op één of andere manier aan elkaar blijven plakken, zo te zien...Verdomme, die lieve zachte zoete Monika: ook al dood!... De slag kwam harder aan dan het overlijden van Leon...
" Gestatten Sie! " Hij schrok wakker uit zijn herinneringen toen de matrone het register hebberig weer naar zich toe trok en vragend de vrouw achter hem aankeek. Gewillig ruimde hij de plaats aan de balie en merkte in het buitengaan niets van de pinnige vrouwenblikken uit de rij wachtenden, noch van het schuchtere militaire saluut waarmee de gecraqueleerde Cerberus hem vereerde.
Het was nu wel zonneklaar: die twee op de derde verdieping van de vernielde apotheek waren Leon en Monika geweest! En hij had ze daar zonder meer laten liggen, als aas voor de vliegen en de ratten!... " Idem, idem", stond er achter: zelfde plaats van overlijden, zelfde plaats in het gruwelijke massagraf...Grube Drei...Twee jonge levens samen afgeknakt: wat een zwijnerij!
Maar het was hem een raadsel welk noodlot die twee tijdens de laatste gevechten bijeen had gedreven om samen ten onder te gaan...Je kon nu wel zeggen dat een idioot impuls hen op een slecht moment naar de verkeerde plaats had geleid, maar dat loste niets op...
Joseph geloofde totaal niet in een god of een soort alles-besturende Voorzienigheid. Neen, Monika moet waarschijnlijk stomweg ergens in de chaos op Leon gevallen zijn, en de naam Petré heeft haar aan een oude liefde doen terugdenken. En tijdens de laatste opdracht wilde ze zonder twijfel de jongste broer onder haar hoede nemen, zoals ze een jaar voordien met de oudste had gedaan...Arme Monika...
Toen hij in de Albrechtstrasse weer aansloot in de sliert vluchtelingen uit het oosten vielen de eerste zware druppels in de dikke stoflaag op het wegdek. Iedereen keek bezorgd omhoog naar de dreigende wolken, afwegend of ze voort zouden sjokken onder de povere beschutting van haastig omgeworpen militaire regenponcho's, of betere tijden afwachten in de tochtige koetspoorten van de nog rechtop staande woonblokken. Ze hoefden echter niet lang te twijfelen: de hemel brak open en de stortbui geselde het voetvolk van de straat af.
Joseph veroverde onder zo'n duister tunnel-gewelf een droog plaatsje tussen de afgepeigerde stinkende vluchtelingen en hun vreemdsoortig bagagevervoer: trekkarretjes, kinderwagens allerhande, oude fietsen mét of zonder banden en zelfs kruiwagens. Het leek wel of ze het wiel herontdekt hadden als ideaal middel om de lasten te verplaatsen die te zwaar of te omvangrijk waren voor de rugzak...
Er hing een zure lucht om hen heen, een onsmakelijk mengsel van natte hond en vuile luiers. Ze spraken slechts gedempt, in kleine klitten bijeen, als schaamden ze zich zo laag te zijn gevallen. Enkel een baby sloeg vervaarlijk aan het kelen toen zijn moedertje van deze rustpauze wilde profiteren om de borst te geven. Maar toen de scheeuwlelijk luidkeels weigerde, probeerde ze er nors wat voorgekauwd broodpap in te duwen.
Er liep geen kat meer op straat. Enkel de piepende krakende boerenkarren trokken in de pletsende regen verder de stad in, de uitgeputte paarden wat herademend onder de opfrissende douche over kop en schoft...
" Ze stappen, hun strengen al stijvend, de fiere twee horsen tegader...": Joseph dacht terug aan zijn humanioratijd in Oostende. Verdomme, met moeite vier jaar geleden, maar het leek reeds een stuk vaderlandse geschiedenis!... En hoe zou het met Nadine zijn? Negen kansen op tien lag die nu ergens in de duinen te vrijen met een Amerikaan, die teef! Of met een Canadees, want Leon had hem destijds verteld dat dié aan de kust hadden gevochten...Miljaarde, die regen maakte hem wel zwaarmoedig, met al die herinneringen aan zijn vervlogen liefdes: eerst Monika, nu Nadientje weer!...
Die regen...ja: het zal er weer proper uitzien in de verzopen roze kamer van Dahlmann! En al dat kostbare eten dat er lag opgeslagen!... En die rommel die hij uit Martens zakken had gehaald...
Maar nu deze afpersingsaffaire achter de rug leek, en de 'chanteur' veilig onder de grond stak, kon hij zich dat laatste niet erg meer aantrekken...
En van rommel gesproken: plots dacht hij eraan dat die broodzak, die hij bij de lijken in de apotheek had gevonden, met die Jan Van Rennen totaal niets te maken had!... Het dagboek waarmee hij zo kleinerend had gelachen beschreef in feite de ultieme belevenissen van zijn eigen broer...Maar had hij dàt intuïtief niet reeds van bij het begin aangevoeld ? Ja toch...
Toen de regenvlaag overdreef verlieten de landverhuizers in kleine groepjes hun schuilplaats weer en vatten met voorgewende frisse moed de volgende kilometer aan op de eindeloze weg naar de Amerikaanse lijnen... Zouden zij dan niet op de hoogte zijn van het gerucht dat de Yanks binnenkort naar hier moesten komen? Of wisten ze wel beter? Wat een pest, dacht Joseph, met deze voortdurende onzekerheid: de lucht gonst van de geruchten, maar je hebt geen enkele houvast. Stel dat, ondanks al die optimistische verhaaltjes, de Amerikanen geen voet verzetten en de Russen heer en meester blijven in Berlijn...Leuk vooruitzicht, zeg! Dan was het voor hem binnenkort ook "inpakken en wegwezen" geblazen...De baan op !
Joseph keek met bedrukt gemoed de laatste vluchtelingen na die uit de beschutting van de koetspoort weer bij de lange sliert verdrevenen aansloten: in zijn verbeelding zag hij zichzelf al met hen meesjokken naar het westen, tussen de eindeloze puinhopen van vernielde Duitse steden, het onbekende tegemoet...
Terug naar de Vlaamse kust? In feite had hij daar niets meer verloren...Geen mens die in Westende nog iets om hem gaf, en vice versa...Kon hij niet beter onderduiken in een grote stad zoals Gent of Antwerpen? Maar om uiteindelijk wàt te doen, verdomme?! En hoe lang zou zijn valse identiteit in dat apenland van achterdochtige pennelikkers stand houden? Ware het niet veiliger om wat rustiger tijden af te wachten in een grote Duitse grensstad, buiten bereik van de op hol geslagen Belgische justitie? Aken ? Of Keulen bijvoorbeeld... Jupp woonde daar ergens: misschien kon dié hem voorlopig opvangen?
Maar wat dom van hem! Jupp zat natuurlijk ook ergens vàst : krijgsgevangen, vooropgesteld dat hij de vuurpoel van de laatste maanden had overleefd. Leon had wel verteld dat die Duitser juist voor de intocht van de Canadezen uit de batterij deserteerde, maar zoiets loopt zelden goed af... Daarbij, zelfs indién hij de dans was ontsprongen, had die vent geen enkele reden om Joseph aan zijn hart te koesteren: hun enige affectieve band liep over Marie, en die was al lang dood en begraven!
En op de koop toe had slimme Joseph hun amoureuze verhouding destijds uit alle macht tegengewerkt! Neen, Jupp kon hij beter zo vlug mogelijk vergeten...
Hij zuchtte wat ontmoedigd, maar hervatte zich snel: er stond niets in brand en voorlopig kon hij de zaken nog rustig op hun beloop laten. Enkel de regen had hem zo neerslachtig gemaakt, voelde hij, en nu brak alweer een waterzonnetje door de wolken, zie...Hij kon beter als een gesmeerde bliksem eens thuis gaan kijken wat voor een ravage deze bui in de roze kamer van 'Frau' Dahlmann weer had aangericht...
