C59.   ...MELAATSE ZWERVER...

                         PORZ, einde september 1945.

Hiermee had hij dus letterlijk de schepen achter zich verbrand: het rokende karkas van de camion dat half door de leuning van de Autobahnbrug over de Düsseldorfer Strasse hing...De Feuerwehr van Leverkusen was het roestige wrak nog aan het nablussen, maar Joseph zag met één oogopslag dat hij met glans in zijn examen van terrorist was geslaagd. Alles wat aan deze vrachtwagen enigszins brandbaar was geweest lag nog een beetje verkoold te dampen, maar van de laadbak en de reeks kisten bleef geen spaander over. Verdwenen, gesmolten en in rook opgegaan !

Achteraf bekeken kon hij nog altijd niet geloven dat zijn wraakneming zo probleemloos was verlopen ! Als hij aan het amateurisme van de voorbereiding terugdacht, bleek het opvissen van zijn Zwitsers combinatie-zakmes uit zijn klerenbundel daarvan nog het moeilijkste onderdeel. De beperkte ruimte van zijn 'couchette' had zijn bewegingen sterk gehinderd. Maar de rest was als een fluitje van een cent verlopen: de kaarsstompen uit de zilveren kandelaars recupereren en testen hoe lang een schijfje van één centimeter dik kon branden vooraleer het de kartonnen 'schotel' eronder in de fik zette...Besluit: een kwartier tot twintig minuten. In die tussentijd had hij al tien kaarsjes van drie centimeter klaar gesneden en de meest geschikte plaatsen tussen de kisten gekozen. Daar zouden ze, ééns aangestoken, gedurende maximum één uur langzaam kunnen opbranden, vooraleer ze het pakje stro eronder in vuur zouden zetten...

Hij was bij de eerste klaarte wel even in paniek geraakt toen de colonne het 'P.O.L.Station' van Wuppertal voorbij reed. Volgens zijn berekeningen hadden ze hier moeten stoppen, maar in de plaats daarvan verhoogde de snelheid. Tot hij zich realiseerde dat de heren overgeschakeld waren op 'Rijtucht Overdag', waarbij de snelheid van de colonne met 10 kilometer verhoogd werd en de tussenafstanden met 100 meter.

Een half uur later waren ze dan tóch de parking van Leverkusen opgedraaid. Dat kwam hem zelfs beter uit, want die lag nog een héél stuk dichter bij de Rijn. Zohaast ze stil stonden en de chauffeurs in de kantine verdwenen waren, had hij de tien kaarsjes aangestoken, het dekzeil boven zijn hoofd opengesneden, zijn rugzak op de grond gesmeten en zich naar beneden laten zakken. Tien minuten later stond hij te wachten aan de bushalte richting Köln...en moest vaststellen dat hij daar verdomme niet alleen stond ! Na de derde overvolle bus, en de derde vechtpartij om te trachten eróp te geraken moest hij zich gewonnen geven: mét zijn bagagebundel, zijn vuil hoofdverband en zijn houten poot was dat een verloren zaak... Vroeger zou hij als z.g. 'Kriegsbeschädigter' of oorlogsinvalide moeiteloos voorrang gekregen hebben, maar dié tijd was blijkbaar al lang voorbij !

Hij had dan maar zijn toevlucht gezocht in dat duister café aan de overkant. De waardin, die hem zijn 'Kölcher Braü' bracht, kon hem enkel aanraden met zijn rit naar Porz te wachten tot de verkeersspits rond tien uur voorbij zou zijn...Of, als hij écht haast had en zich de luxe kon permiteren, een 'Rad-tax' te nemen...Dat bleek een soort bakfiets te zijn, de moderne Duitse versie van de Oosterse 'Riksja', maar kostte wél één Reichsmark per kilometer. De Britse militairen waren erop verzot, zei ze, en zij kon hem wel binnen het kwartier zo'n fietsslaaf bezorgen...Ondertussen zou ze eens in het telefoonboek nakijken of er überhaupt in Porz nog wel een Metzgerei Deutinger bestónd ! Zonder garantie, natuurlijk, want de laatste editie van die gids dateerde van 1941: zelfs àls die Deutinger er toén in stond wilde dat nog niet zeggen dat die mens daar nù nog steeds woonde hé. Joseph moest toch begrijpen dat er sinds '41 in het klantenbestand van 'Fernsprech-Köln en omstreken', om het héél voorzichtig uit te drukken, wel één en ànder veranderd was, hé..."Ausgebombt und abgereist" grijnsde ze moedeloos ,juist nog attent genoeg om niet te zeggen "Tot"...

Deutinger stond er inderdaad in onder "Metzgerei": Welserstrasse 10 A in Porz. Maar dat wou nog niets zeggen ,hé ! Daarbij ,privébellen was pas mogelijk vanaf de middag, verwittigde de waardin, en het net was nog niet overal hersteld. Naar de rest van haar radde uitleg luisterde hij al niet meer, want helemaal uit de verte ving hij het golvend geklepel op van een aanstormende brandweerwagen...Eindelijk !

Ze merkte dat hij gebiologeerd zat te luisteren naar de siréne, maar blijkbaar met zijn kunstbeen bang was om van zijn barkruk op te staan, de sukkel. Daarom trok ze zelf de deur open om even poolshoogte te nemen.

" Waarschijnlijk een botsing gebeurd op de viaduct van de Autobahn." meldde ze onbewogen: " Die negers rijden als gekken ! En het is er flink aan 't branden !" Maar van zijn opgeluchte reactie "Mooi zo !" keek ze toch even raar op...En toen hij vrolijk vroeg of ze soms iets te eten had, leek ze nog meer op haar hoede. De brief van twintig Reichsmark veegde haar argwaan echter van tafel: " Hühnersuppe mit Speckknödel ?" stelde zij voor, als hij het tenminste daarvoor niet te vroeg vond ? Met brood erbij: 3,75 Mark...En nog een tweede Kölscher om door te spoelen, maakt alles samen 5 Mark rond ! Ze leek niet van plan zo'n vroege klant-met-een-briefje-van-twintig vlug te willen lossen...

Terwijl hij op zijn feestbanket zat te wachten kwam er een tweede vrouw binnen: sjaal in tulband om het hoofd gewonden, praktisch in roltrui en golfbroek uitgedost, en een Feldgrauwe regenponcho open over de schouders geworpen. Lichtjes zwetend en duidelijk op alle weer voorzien...

" Ha, je taxi is een beetje te vroeg !" stelde de waardin vast: " Luister Jongen, trakteer haar maar op een hete melk, dan wacht ze wel zo lang, hé Louise ,mein Schatz?!" ...Waarschijnlijk familie van de patronne...

"No problem !" lachte Louise polyglot: " und eine Löfel Kandiszucker !" Wel wat ongewoon als traktatie voor een 'dame' in een bar, maar ja: tijden veranderen !

Een half uur later nam hij afscheid van de vriendelijke waardin. Zeggen dat hij lekker had gegeten aan die 'gelardeerde' meelbal in bouillon, zou overdreven zijn: de kippensoep kwam uit een crisispakje en dicht bij die meelbal was er nog nooit een spekvarken gepasseerd...Gelukkig dat hij het bruine brood er in kon soppen, anders had zijn gebit het begeven...Maar och kom, échte 'Gemütlichkeit' is onbetaalbaar...De rit naar Porz was dat eveneens: bijna twintig Mark. Want ze hadden het op de kaart nagekeken: het was recht-op-recht tegen de vijftien kilometer ! Met halverwege een rustpauze in Buchheim moest ze tóch rekenen met een trek van twee uur óp en twee uur om weer thuis te geraken...Joseph voelde wel dat de dames duchtig van zijn wereldvreemdheid en zijn vermoedelijke rijkdom misbruik maakten, maar kon het zich verder niet aantrekken...

De omgebouwde bakfiets zàt comfortabel en Louise trapte er lustig op los. Maar reeds na vijf minuten raakten ze in een opstopping, waar de dappere Feuerwehr van Leverkusen onder grote belangstelling het wrak van een legercamion aan het nablussen was...Het hing in wankel evenwicht half over de rand van de Autobahnbrug, boven de Dortmunder Strasse, die voor het verkeer versperd was. Joseph voelde in een warme golf van uitzinnig geluk dat Hélène haar louche handeltje nu wel definitief kon vergeten ! Bovenop de viaduct stonden nog een paar negerchauffeurs van de stilstaande colonne beteuterd te gapen, maar de mensen beneden keken tevreden. De brandweer had naar het scheen twee lijken geborgen...

Toen Joseph dàt hoorde, was voor hem de lol eraf: hij had z'n bekomst en liet Louise blokje óm rijden...

De Dortmunder Stasse was een brede rechte dubbelbaan met bomen in het midden die, net als de huizen en fabrieken links en rechts, aardig door de bombardementen waren toegetakeld. Van die verwoestingen keek Joseph niet op, want in Berlijn had hij doorlopend veel erger gezien. Al het puin stond hier evenwel reeds in ordelijke kubussen tegen de straatrand gestapeld. Ook het verkeer gaf hem een heel àndere indruk. Op het voetpad liepen geen slierten afgepeigerde vluchtelingen obstinaat naar het westen, zoals in Steglitz, maar wél in hoofdzaak warmgeklede vrouwen die zich naar hun werk haastten. Ook veel fietsers: blijkbaar waren de Amerikaanse veroveraars minder verzot geweest op deze vehikels dan hun Russische collega's...En tussen de vele kaki voertuigen en stadsbussen reed er af en toe al eentje 'in burgerkleren'...

Louise peddelde achter zijn rug lustig voort, en voelde zich geroepen bijwijlen wat toeristisch commentaar te spuien..." De stad Köln met de dom zie je daar aan de overkant, op de linkeroever van de Rijn ",zei ze " en de agglomeratie werd tijdens de volledige duur van de oorlog door 262 massale bombardementen voor 70% vernietigd..."

     De rechteroever waar ze reden was, volgens haar uitleg, tot maart '45 grotendeels gespaard gebleven. Pas toen de Amerikanen vanaf 7 maart de stroom via de spoorbrug van Remagen overstaken, begonnen ze ook de Duitse stellingen op deze oever systematisch plat te schieten, vijf eindeloze weken aan één stuk...En alhoewel de verdedigers hier in het Ruhrgebied omsingeld werden, hebben ze de strijd volgehouden tot 18 april, ook al wist iedereen dat de oorlog praktisch voorbij was. Want toen onze troepen zich uiteindelijk overgaven, waren de Anglo-Amerikaanse tankspitsen al een 500 kilometer vérder opgerukt, tot tegen Bremen in het noorden, tot op de Elbe in het oosten en op de lijn Stuttgart-Nürnberg in het zuiden...

     " Dus zijn alle vernielingen die je hier ziet totaal zinloos geweest, " zuchtte Louise: " al die levens voor niéts gebroken...Ik werkte toen als sociaalassistente in het 'Kreislazaret' van Köln-Kalk, hier wat verderop, en heb dus al die miserie van zéér dichtbij meegemaakt. Afgrijselijk, wat de Amerikanen hier hebben aangericht... Terwijl wij hén toch niéts hadden misdaan !"  Het gekende afgezaagde refrein...

Joseph wilde haar niet lastig vallen met het begrijpelijk excuus van de Yanks. Die hielpen liever duizend fanatieke nazi's om zeep, dan het risico te lopen in de laatste weken van de oorlog, door de schuld van die verdwaasden, nog één kameraad 'zinloos' te verliezen. Daarbij verdacht hij Louise ervan haar 'toeristisch commentaar' aan te passen bij de aard van haar cliënteel...Ze had waarschijnlijk uit zijn houten poot ter goeder trouw afgeleid dat de Yanks daar voor iets tussen zaten...En halverwege de rit durfde hij de hard werkende vrouw niet voor schut zetten uit angst dat ze hem uit haar bakfiets zou kappen !

In Buchheim, na één uur rijden, besloot ze even uit te blazen bij een Bierstube waar ze blijkbaar vaste klant was. Voor Joseph kwam die stop niets te vroeg, want de 'Hühnersuppe mit Speckknödel' begon in zijn maag te 'borrelen'. Vóór hij naar achteren vluchtte, kon ze hem nog rap haar tweede glas warme melk-met-kandij afluizen: verdomme, haar taxi draaide wel op een héél vreemde brandstof ! En toen hij wat bleek in de kroeg terugkeerde en zélf niet veel zin in een consumptie kon opbrengen, bestelde zij haar derde glas om de waard een verliespost te besparen...

Toen ze opnieuw verder reden vroeg Joseph met een kwinkslag of ze soms zwanger was met al die melk consumptie?

" Neen, man, godzijdank, zeg !" Maar ze had wel een zoontje van drie maanden, en daar had ze voor het ogenblik al last genoeg mee !

Drie maanden, dacht Joseph, dus is haar kleine een jaar geleden 'gemaakt'...Niet door een Yank, want dié stonden toen nog in de Ardennen op het Ründstedt-offensief te wachten...Een Duitse jongen, dus...

"Und der Vati ist wohl Kriegsgefangener, ja ?"....

"Nein, gefallen an der Oder.."

Tableau zeg ! Ook verrekt slim van hem om met een compleet onbekende vrouw een losse sociale kout op te willen zetten ! Om zich uit de pijnlijke impasse te werken vroeg hij dan maar of de kleine het goed stelde...Wéér een stommiteit natuurlijk om aan een jonge moeder zoiets te vragen, want nu stond haar kwebbel geen ogenblik meer stil ! Al goed dat hij niet verondersteld werd op alle heldendaden van dat wurm commentaar te geven en kon hij stilletjes in zijn eigen gedachten wegzinken...

Hij vroeg zich langzaamaan wat beklemd af hoe Jupp op zijn plotse verrijzenis zou reageren...Niet waanzinnig geestdriftig, kon hij zich voorstellen...Hun relatie in Westende was nooit erg hartelijk geweest, en in Josephs ruzie met zijn moeder had Jupp altijd de kant van Marie gekozen...Begrijpelijk in feite: hij wilde enkel lekker bij haar slapen en kon natuurlijk daarbij gekibbel over familievetes missen als de pest ! Toch herinnerde hij zich de moeite die Jupp zich getroost had om Joseph van een vrijwillige dienstneming bij het Vlaams Legioen af te houden. En, wat veel erger was: óók de eigenwijze en hooghartige manier waarop hijzelf alle goede raad van die man had afgewimpeld...Neen, erg warme omhelzingen moest hij niet verwachten als hij straks lijk een schurftige schooier voor de deur van slagerij Deutinger zou staan, met een stoppelbaard van twee weken en een vunzig verband rond zijn kop ! En waarschijnlijk stonken ook zijn lijf en kleren nog een uur voor de wind ! Neen ,mooie vooruitzichten kon hij vergeten.

Altijd vooropgesteld dat die slagerij Deutinger nog rechtstond, natuurlijk ,en dat Jupp nog leefde, én daar nog woonde...Als ,als ,als !...Maar mocht de vrijer van zijn moeder hem wérkelijk binnenlaten, dan zou hij dat toch aanvoelen als een soort thuiskomst...Want tenslotte kon hij de man beschouwen als een stuk familie: Jupp was ondanks alle ups en downs toch vier jaar met Marie opgetrokken...Indien Joseph destijds naar de man had willen luisteren en niet kwaad naar 't Oostfront was gevlucht, zou Jupp waarschijnlijk een vader voor hem geworden zijn, waarom niet ? Daarom voelde het des te pijnlijker aan, dat hij nu als een berooid misbaksel, als een stinkende melaatse zwerver, hulp en mededogen moest afsmeken bij een man die hij destijds hooghartig had afgewezen.

Melaatse zwerver, inderdaad...Deze geheugensprong naar het gedicht dat hij destijds in het atheneum van Oostende had afgedreund lag zó voor de hand, dat hij het eerst wat tastend, maar geleidelijk vlotter weer uit zijn onderbewustzijn kon opvissen...

...MAAR TOEN, NA JAREN, MELAATSE ZWERVER

TER POORTE KLAAGDE: " UW ZOON KEERT WEER..."

Het leek wel of hij in een soort trance wegzonk en alle benul van de realiteit om hem heen verloor: steeds opnieuw dreinde dat stomme gedicht van Geerten Gossaert door zijn hoofd...'DE MOEDER'...Jaren geleden op het atheneum van Oostende uit 'De Gouden Poort' van buiten moeten leren, en het in de garage van Arthur, samen met zijn vriend, met veel pathos gedeclameerd...Verdomme dààr hadden ze toch dikwijls een ferme scheet gelachen !

Als die hoogdravende verzen nu voortdurend door zijn geest dramden, was het waarschijnlijk omdat hij onbewust zichzelf daarin terug vond...Een hovaardige pretentieuze jonker, die het met veel show thuis 'voor eeuwig en altijd' aftrapt...en nadien met hangende pootjes weerkeert.

HIJ SPRAK EN ZEIDE, IN 'T ZÂEL ZICH WENDEND:

   "VAARWEL, O MOEDER, NOOIT KEER IK WEER !"

Hijzelf had dan wel niet in het zadel gezeten toen hij Marie in Westende het nakijken gaf, maar er tóch altijd van gedroomd. Als officier op een schimmel aan het hoofd van zijn troepen de Zeelaan af te marcheren en uit de hoogte al die kwijlende boerenpummels rondom weg te wuiven: dàt vond hij écht als egotrip hét van hét...En in de garage van Arthur hadden ze bij het declameren van dat gedicht beurtelings op de stoel gestaan, om wat misprijzend op 'dat blèrende mens' neer te kijken !...

...EN DOOR DE LANEN ZAG ZIJ HEM GAAN,

   EN SPRAK GEEN VERVLOEKING, MAAR WEENDE ZEER...

Dat Marie hem toén niet naar de duivel had gewenst, kwam énkel omdat zij niet echt in zijn vertrek geloofde...En àls ze die zomerse morgen al geweend zou hebben, waren het zéker tranen van woede ! Neen, in de rest van het gedicht kon hij ZIJN moeder moeilijk plaatsen !

...ZE SPRAK GEEN VERVLOEKING, DOCH BIJNA BLIJDE

       BEVAL DE MAAGDEN: "LAAT IMMER MEER

           DE LAMPEN AAN, DE ZETELS STAAN,

             DE POORT GEOPEND, DE SLOT BRUG NEER !"

Holà, ze had hem misschien wel binnen de week terug verwacht uit dat recruteringscentrum van Antwerpen, maar Marie zou zéker niet in blijde verwachting hebben staan uitzien ! En op een hartelijk welkom had hij zéker niet moeten rekenen, wél op zure wrok en pinnig leedvermaak ! Hijzelf voelde dan ook de schaamte in zich opkomen als hij zich tóch in die verloren zoon terugvond:

...MAAR TOEN, NA JAREN, MELAATSE ZWERVER

   TER POORTE KLAAGDE: "UW ZOON KEERT WEER..."

       ZAG ZIJ HEM AAN, EN VOND GEEN TRANEN,

           VOOR ZóVEEL VREUGDE, GEEN TRANEN MEER !

Inderdaad, in zijn verbeelding zag hij zichzelf daar al staan, aan de keukendeur van de 'Stella Maris': een melaatse zwerver in lompen, met één been en op krukken ! Tableau zeg !

" Al geluk dat Marie op tijd gestorven is !" dacht hij hardop: " Dat is er tenminste één minder om mij uit te lachen !..."

Tante Jetje van naast de deur paste in feite béter in de moederfiguur van dat gedicht: zij zou hem waarschijnlijk wél barmhartig in de armen drukken...Maar al bij al kon hij ook dàt risico niet nemen en was het verstandiger voorlopig de kat uit de boom te kijken. Door ondertussen een tijdje in Köln te overwinteren: bij Jupp Deutinger, bijvoorbeeld...

Als die vrijer tenminste nog leefde !...Dat blééf maar door zijn hersens spoken :àls hij nog leeft...

En àls die, wat van nog groter belang was, akkoord zou gaan hem voor een tijdje onderdak te bezorgen. Niet noodzakelijk in eigen huis of gezin, maar misschien in een hok of kelder dichtbij...En hem zou helpen werk te vinden, ook al was dat van minder belang, gezien de rollen bankbriefjes in de kuit van zijn prothese...

Maar eerst was het afwachten hoe de man zou reageren op de smeekbeden van de melaatse zwerver, dat berooid misbaksel, die opgeblazen kikker die zo onverwacht aan zijn deur kwam kloppen. Joseph zag het alsmaar somberder in schrok zich een aap toen Louise de bakfiets tegen de stoep stopte. Waren ze er nu reeds ? Het liep inderdaad al tegen twaalven. De tweede helft van de rit, die toch ook ongeveer een uur zou duren, was door al zijn zalige jeugdherinneringen, bijna ongemerkt voorbij gevlogen...

"Endstation Welserstrasse 10A in Porz ! Metzgerei Deutinger ! Alle aussteigen !" Louise was blijkbaar de enige die deze situatie leuk genoeg vond om even voor trambestuurster te spelen. Joseph staarde vanuit de bakfiets als versteend naar het winkelraam: een grote triplexplaat met daarin, zoals de lijst van een schilderij, een smalle doorkijk van glas. Hij zag licht in de winkel, en een witte vrouwenfiguur die hem van achter de toonbank even verwonderd aankeek, om dan een onzichtbare klant voort te bedienen... Verdomme, wat nu ? Hij had in zijn dromen niet verwacht in de winkel eerst op een vrouw te stoten !...

Terwijl Louise blij haar twintig mark mee graaide en Joseph hielp bij het uitstappen, kwam de klant naar buiten: een grijs heertje met een oude ruwharige teckel aan de lijn. Hij hield het beestje kort, als om elk contact met iets vuils te vermijden, en haastte zich sloffend voort. Ook de 'Taxi-girl' zwaaide een bonjourtje en peddelde weg. Daar stond hij dus: alleen, en moest erdoor...Hij had nog even oogcontact met de winkeldame en klemde dan al zijn moed bijeen als voor de stormaanval, stapte het portiek in en ...merkte dat de deur gesloten was. Het kaartje met de 'Geschäftstunden' slingerde aan de binnenkant van het ruitje nog traag na...Zijn polshorloge duidde echter op twee vóór twaalf: de dame had wel érg veel haast gehad !

Hij tikte nog een paar keer beleefd op het glas, maar kreeg geen respons: toen wist hij het wel...

" Bon, dan maar de harde confrontatie hé !" En hij liet zijn plunjezak tegen de deur zakken en legde zich op de mat te slapen...

Als madam in hem een melaatse zwerver zag, kon ze een melaatse zwerver krijgen !