C60.   JUPP DEUTINGER.

                                                                 Köln-Portz, begin oktober '45.

Makkelijk was het niet geweest, om zich aan het gezin Deutinger op te dringen, maar eerlijk gezegd had hij dat ook niet verwacht. De vrouw, die hij vanaf de straat even achter de toonbank met het oude heertje had zien praten, bleek uiteindelijk Jupps dochter te zijn, en stukken jonger dan hij eerst had geschat. Toen ze om twee uur de winkel weer opende, had hij samen met haar een stukje komedie opgevoerd. Hij gebaarde alsof zij hem uit een verkwikkend middagdutje had gewekt, en zij deed alsof ze verrast was hem slapend op haar deurmat te vinden !

"Man, hier kan je toch niet blijven liggen !"

"Was ik ook niet van plan ,Fraülein , maar blijven stààn was stukken vermoeiender. Als u om twaalf uur de deur niet vlug-vlug voor mijn neus had gesloten, was ik misschien al lang weer wég geweest !" En toen ze daarop niet onmiddellijk reageerde besloot hij het wat eleganter op te nemen: " Mijn naam is Joseph Petré uit België, en heb de Oberfeldwebel Jupp Deutinger goed gekend toen hij bij ons aan de Vlaamse kust dienst deed tijdens de oorlog en ondertussen vier jaar met mijn moeder "sjanste"...Begrijp je ,kind ?...  Neen ?..."Zusammen  geschlafen" mit meine Mutter ,wie Mann und Frau ,Okee ?! Die Grosse Liebe ,wass ! Vier jaar ! Of moet ik er soms een tekeningetje bij maken verdomme !?... Ik ben nu op de terugweg naar huis en had graag eerst eens met Jupp gesproken...Rustig ,in alle vriendschap okee ?!"

" Maar mijn vader is ziek, beste man, en kan voor het ogenblik niemand ontvangen !"

" Ook goed, " zei Joseph: " Dan blijf ik hier wel liggen tot hij genezen is...Ik wens hem een prompt herstel en doe hem ondertussen de groeten van zijn stiefzoon Joseph, ja ?" Maar terwijl hij weer op zijn plunjezak ging zitten verscheen de gegroefde kop van een opa achter haar, die uit de hoogte vroeg wat hier 'loss' was. Na een uitleg door de twee acteurs, en een blik op de deels ontblootte prothese zei de opa: " Aber kommen Sie doch ein Augenblick herein, Herr Petrus..."  Petré--Petrus :Joseph stak die verbastering van zijn naam genadig op de hardhorigheid van de ouwe...

In het burotje achter de winkel kreeg hij zelfs een stoel: " So, Sie haben mein Sohn gut gekannt ?" Haben gekannt, in de 'Voltooid-Verleden tijd': dat voorspelde niets goeds! " Vier Jahre an der Flämische Küste ?...Westende, ja-ja ..." Tijdens de Grote Oorlog had hijzelf ook nog in het slijk van Vlaanderen gevochten: ...Houthulst...Diksmuide..." Kennen Sie ? Bestaan die plaatsen nog ? Want destijds stonden daar geen twee stenen meer op elkaar, ha-ha !"

Joseph verwachtte nu overspoeld te worden door het jeugdsentiment van een oud-strijder, maar wilde de grijsaard - die blijkbaar wel van goede wil was - niet voor het hoofd stoten. Na vijf minuten draaien rond de hete brei viel dan toch eindelijk de beslissende vraag: wat de bedoeling was van zijn bezoek , als Jupp dan toch daar aan de kust geen buitenechtelijke kinderen had gemaakt ?...

" Ik zou graag van Jupp alles vernemen wat met de moord op mijn moeder verband houdt: hij was de laatste getuige die haar in leven heeft gezien en mij de gemoedsrust kan bezorgen om mij met haar dood te verzoenen..."

De oude knikte begrijpend :"Ermordet ,ja...Partizanen..." en zei toen tegen de jonge vrouw: " Ga eens even zien of je vader wakker is en Herr Petrus te woord kan staan..." En hij wenkte Joseph mee: " Komt u toch verder in de 'Stube', want als ik dat goed begrijp kan die uitleg wel even duren ! En als Jupp u niet te woord kan staan, had ikzelf toch graag wat meer over die zaak vernomen..."

De rest is vlug verteld. Jupp kwam vijf minuten later ook de woonkamer binnen en Joseph schrok van het afgetakeld uitzicht van Marie's oude vrijer. Zijn gegroefde bleke gelaat en gebochelde houding ruïneerde de herinnering die hij zo lang van de flinke Oberfeldwebel had meegedragen. Zijn zelfzekere 'stiefvader' van vroeger was een nukkige, afstandelijke oude man geworden die hem met tegenzin van ver een slap handje gaf en onmiddellijk met een kreunende zucht in een lederen zetel neerzonk. De dochter scheen de spanning aan te voelen in verband met de komende familiale indiscreties en verdween naar de winkel. Opa bleef.

Over elkaars catastrofale gezondheid waren ze vlug uitgesproken: Jupp had een maagzweer die maar niet wilde genezen en zijn lijf stond vol bruine eczeem waar de dokters ook geen raad mee wisten. En toen Opa het gesprek wilde afleiden naar de vraag wie verantwoordelijk was voor de dood van 'die Marie' antwoordde Jupp pinnig:

" Wel Joseph hier natuurlijk ! Als hij niet vrijwillig was gaan vechten naar het Oostfront zou Marie zich nooit de haat van de Witte Brigade op de hals gehaald hebben !"

Joseph viel haast omver ! "Voor zover ik weet had haar dood met politiek niks te maken, maar is ze vermoord door een oude vrijer van haar, Pylieser, uit jaloersheid, omdat gij open en bloot met haar aanhield ! Vier jaar lang hebt ge van haar geprofiteerd en de mensen van het dorp op stang gejaagd met uw openlijke relatie ! Daarmee hebt ge lichtzinnig een groot risico genomen...

"Ik heb haar niét verplicht hé ! Marie was oud en wijs genoeg om te weten wàt ze deed en wat daarvan de gevolgen zouden kunnen zijn ! Ze heeft het vier jaar goéd gehad bij mij."

"Dat zal dan wel. Maar je wist toch van bij het begin dat zo'n relatie nooit goed kon aflopen ,en je hebt nooit voorzorgen genomen om haar tegen de breuk te beschermen ,hé man ! Ik zou bijna zeggen, zoals een trapezist zijn vrouw in de nok halsbrekende toeren laat uitvoeren, zonder voor haar een vangnet te spannen ! En bij de intocht van de Canadezen hebt ge haar laten vallen als een baksteen, Jupp ,zonder omzien: ten prooi van het gepeupel van Westende en de beestachtige wraakzucht van die jaloerse Pylieser !"

" Héla Joseph ! Pardon hé man, ik heb haar lang voordien voorgesteld om samen met Leon op tijd naar hier in Köln te vluchten, maar ze heeft die bedreigingen van de Witte Brigade weggelachen !"

"Zeg Jupp, draai zo niet rond de pot ! Je wist al van bij de aanvang van je vrijage - zeg maar Weihnachten '40 - dat jullie de oorlog zouden verliezen, en dat je haar nooit tegen de nefaste gevolgen van die nederlaag zou kunnen beschermen..Je wist dat je zou sneuvelen of krijgsgevangen geraken. En tóch heb je haar in je val meegesleurd, in plaats van die relatie met haar wat discreter af te schermen !"...

" Discretie ! In een dorp lijk Westende, waar ieder van de ànder weet met welk papier die hun gat afvegen !"

" Jupp, je hebt het leven van mijn moeder lichtzinnig in gevaar gebracht, en dat je daardoor zonder twijfel medeverantwoordelijk bent voor haar dood, is nogal duidelijk ! Daarom vind ik het laf dat ge die schuld nu wilt afschuiven op een soldaat die duizend kilometer vérder met een geamputeerde poot in het lazaret lag !"

Jupp haalde verveeld de schouders op, als ging heel die historie hem verder niet meer aan. Maar zó verstond Opa het niet: de goede naam van zijn familie stond op het spel en hij begreep dat er een ereschuld te vereffenen viel.

" Herr Petrus, ik wil daar het fijne van weten ! En als wij in deze spijtige geschiedenis iets recht te zetten hebben, zal ik er persoonlijk op toezien dat dit ook gebeurd ! Maar hiér en nù kan dat niet opgeklaard worden. Zeg mij daarom waar u verblijft of waar wij u kunnen treffen, en dan zullen we dat de komende dagen regelen !"

Joseph lachte spottend: "Herr Deutinger, mijn laatste slaapplaats was hier in het portiek voor uw deur : met een beetje geluk kunt u mij daar morgen misschien nog treffen...Voor de volgende dagen heb ik nog geen hotelsuite gevonden, maar ik blijf naarstig zoeken tot ik iets van mijn stand kan vinden !"

"Ja-ja ,seh mal an !" bromde Jupp :"Und wass noch mehr..." ,wat een plaatselijke variant moest zijn voor "we zèn nog nie an de niev patatjes !"

Het lag voor de hand dat Opa dat niet over zijn kant zou laten gaan: een uur later kreeg Joseph voorlopig onderdak in een ruime zolderkamer boven het slagersatelier en kon hij een heerlijk bad nemen in een grote roestvrije kuip waar in betere tijden de varkentjes werden gewassen. Het enige 'werkvolk' van de slagerij bestond uit twee stevige Russinnen, die geen zin hadden om naar Vadertje Stalin terug te keren en hier min of meer ondergedoken verbleven. Opa dreef het bedrijf, samen met zijn zoon Jupp, maar geen van beiden was fysisch nog tot veel in staat: de oude had in maart '45 een zwaar schouderschot gekregen toen hij met de 'Volksturm' in Köln tegen de Yanks vocht. Jupp zelf lag met zijn maagzweer dikwijls buiten strijd, terwijl die bruine eczeemvlekken Joseph deden denken aan de kleine Miel De Bens met zijn mosterdgasvergiftiging...

Het enige lid van het gezin Deutinger dat zo-te-zien het wankele schip varende hield was juffrouw Erika, Jupps dochter, die voor de verkoop in de winkel zorgde. De twee Franse 'Fremdarbeiter' die hier tijdens de oorlog hadden gewerkt waren zes maand geleden met de noorderzon verdwenen...Of zeg maar 'Zuiderzon', terug naar La Douce France ! De zaak draaide dus niet erg vlot, waardoor er geen geld was om de hulp van geschikte beroepsslagers te verwerven, voor zover er nog dergelijke specimen vrij rondliepen. Erika hoopte een goede kracht te kunnen aantrekken zohaast de Amerikanen binnen een paar maanden zouden beginnen met de vrijlating van hun krijgsgevangenen uit het overvolle "Rheinlager"...Zo'n jonge gast die in het begin wilde werken voor kost en inwoon...Want, bijvoorbeeld, óók voor hààr werd het werkelijk te zwaar: het huishouden draaiend houden én de winkel, én de administratie, én zorgen voor aanvoer van nieuwe beesten om te slachten...

Dat viel bij Joseph niet in dovemansoren: "Als je wil, zou ik je al kunnen helpen met de administratie...Ik heb toch mijn middelbaar gedaan, en het is niet omdat ik een poot mankeer dat er iets aan mijn hersens ontbreekt! Je Opa heeft me voor de volgende dagen een opvang beloofd wegens de morele chantage die ik op uw vader uitoefen... Maar ik zoek hier in Köln een vast onderdak voor de volledige duur van de winter, en dan zou mijn werk in de Metzgerei daarvoor al een gezondere basis leveren, in plaats van de afpersing waar niemand gelukkig mee is..."

"Hier in Köln ga je na al die bombardementen van de laatste jaren voor zo'n lange periode nog moeilijk een kamer vinden ,tenzij je er meteen bij de vrouw-des-huizes mee in bed zou schuiven en stevig presteert voor kost en inwoon..."...und Gemütlichkeit !"

Joseph keek wat verrast op : zo'n speelse dubbelzinnigheid had hij niet direct verwacht bij de schijnbaar nog maagdelijke dochter van Jupp ,maar ging er niet op in :"Als jullie nog een jaar of zo willen wachten op de vrijgelaten krijgsgevangenen om een hulpkracht onderdak te bieden ,kan ik misschien ondertussen dat gat vullen ,wie weet... Daarbij, ik ben niet helemaal onbemiddeld, en zou eventueel kunnen tussenkomen in de kosten van mijn levensonderhoud..."

Inwonende BETALENDE gast ?!...Nu was het de beurt aan Erika om de oren te spitsen, zag hij..." Dat moeten we dan vanavond eens aan de twee heren voorleggen, hé ! Mijn zegen heb je natuurlijk al, en indien je wil kan je meteen beginnen ! Denk maar dat je in de Kindergarten zit: al de rantsoenbonnen uit dat doosje moeten per soort zorgvuldig in die boekjes worden geplakt: alle bladzijden netjes vol. Mij vraagt dat uren werk, omdat ik steeds onderbroken word door de klanten in de winkel, maar als je daar rustig aan kunt voortdoen, schiet dat goed op...Soms helpen Krista of Nina mij daarbij, de twee Russinnen uit de slachterij, maar die zijn niet te betrouwen. Ze drukken regelmatig een paar bonnen achterover, en tauschen die op de markt tegen ànder voedsel waarmee ze in het atelier hun eigen potje koken ! Ik hoop dat ik je hiermee niet op gedachten breng !..."

Tijdens het avondeten merkte Joseph dat 'de heren' al op de hoogte waren van zijn voorstel. En net zoals bij de oude Weimars destijds wilde hij het initiatief in eigen handen houden, ook al liep dat hierbij de Deutingers wat minder vlot.

Waarom hij tot de lente wilde wachten vooraleer verder te trekken naar zijn Heimat, wilde Opa weten.

" Nogal simpel ! Leest u geen krant ? Voor het ogenblik, nu de overlevenden van de concentratiekampen met hun gruwelverhalen nog volop de pers halen, woedt er een heksenjacht in België op iedereen die met jullie heeft meegewerkt tijdens die vier jaren bezetting. En ex-Oostfrontvrijwilligers of oud-SS-ers zijn er momenteel bij de executiepelotons zeer gegeerd ! Voorlopig is het er voor mij nog veel te gevaarlijk! Maar dat zal wel vlug slijten als ze zien dat wij met die kampen niets te maken hebben: wij zaten aan het front en riskeerden tenslotte onze pels voor een hoger ideaal... Vandaar dat ik de eerste zes maanden niet terug ga...Ik zou natuurlijk ook ergens in Aachen op kamers kunnen gaan, moest het hier niet passen, maar had toch graag eerst nog van Jupp geweten wat er gebeurd is nadat mijn broer Leon mijn moeder zag vermoorden door Pylieser en hij op de vlucht sloeg..."

" Heb jij nog iets van Leon gehoord, nadien ?" vroeg Jupp plots geïnteresseerd: " Ik heb hem altijd graag gehad ,Leon : een flinke jongen !"

" Ja, na zijn vlucht naar Duitsland vorig jaar ,in september '44 ,heb ik hem op mijn bureel in Berlijn een tijdje opgevangen, tot hij ook ingelijfd werd en tijdens de laatste gevechten in de Reichshauptstadt is gevallen." Eén zin als In Memoriam voor broertje: meer hoefde hij niet aan Jupp zijn neus te hangen, vond hij...

" Ach, der verdammter Krieg !" Als grafschrift nogal schijnheilig voor een Duitser, maar Joseph wist hoe kort van geheugen dat volk wel was. "Aber zur Sache !" Opa dacht wel dat ze over een langer verblijf van Joseph akkoord zouden kunnen geraken, eens de pijnlijke misverstanden van het verleden uit de weg waren geruimd...Waarop Joseph vlug weer het roer in handen nam:

" Laat ons zeggen dat ik hier naar beste vermogen werk als tegenprestatie voor een onderdak, en dat ik geldelijk deelneem in de kosten voor het eten: wat denkt ge ? Ik kan tien mark per dag betalen. Of anders gezegd: ik geef de eerste van de maand driehonderd mark, met een optie voor zes maanden... Akkoord ? Tenzij je mij liever naar Aachen ziet gaan..."

Jupp zat er wat verrast bij, maar Opa bloeide helemaal open: " Herr Petrus, u heeft uw roeping gemist ! U had in de veehandel moeten gaan ! Natuurlijk zijn wij akkoord: tien mark per dag is een eerlijke prijs ! En voor zover de wrijving met mijn zoon is bijgelegd en er tijdens uw aanwezigheid geen nieuwe wrevel ontstaat, kunt gij voor mijn part ook tot volgende zomer blijven !... Enfin, we zien wel hé !" De Deutingers schenen de centen inderdaad goed nodig te hebben...

De volgende morgen bleef hij even natafelen met Jupp en Opa, en merkte dat ze zijn dilemma onder elkaar al hadden besproken: waarom ging hij feitelijk naar België terug, als ze hiér zoveel mannen tekort kwamen ?

" Ik moet absoluut naar Westende, natuurlijk ! Ik heb daar nog een oude rekening te vereffenen !" Hij kon Jupp moeilijk gaan uitleggen dat hij van plan was de goudschat van zijn gastheer in de abri op te graven !

" Pylieser ?" vroeg Jupp: " Maar daar loop je toch onmiddellijk tegen de lamp, in zo'n klein gat !"

" Ik ken dat daar toch als mijn broekzak, hé ! Ik weet een schuilplaats waar men mij niet zo vlug vindt..."

" De abri met de konijnenkoten ? Daar heb ik samen met Marie en Leon ook verdoken gezeten, want een paar dagen voordien was ik gedeserteerd uit de batterij. Een rare situatie: ik schuilde er tegen de speurtocht van mijn kameraden, en Marie tegen de klopjacht van hààr landgenoten ! De eerste nacht nà het weerzien ben ik eten gaan zoeken in het officierscasino van de "Marchevins" en werd daar ontdekt door de Canadezen, na verraad van een valse vriend, die Schweinhund François Dupong ! Terwijl Marie en Leon er verraden werden door hun éigen hond, die trouwe Tourrah !"...

" En die ziekte met de bruine eczeemvlekken heb je waarschijnlijk in onze abri opgescharreld, hé ? Ik ken nog mensen die daar een tijdje in verbleven en met dezelfde uitslag geplaagd zaten. De Britse piloot Braai-Jan Bolton onder andere, en ook Leon...Een Amerikaanse dokter in Berlijn beweerde dat het een vergiftiging betrof door mosterdgas..."

" Flauwe kul !" kuchte Jupp: " Ik kreeg de ziekte door mijn eigen stomme schuld...Toen de Canadezen mij gevangen namen, wilde ik als deserteur niet samen met mijn oude kameraden van de batterij in hetzelfde kamp zitten...Daarom heb ik een giftig brouwsel geslikt om in de ziekenboeg te worden opgenomen... Waarschijnlijk daarbij wat overdreven, want ik kreeg een oncontroleerbare eczeem !"

Hij kromp onder een onbedaarlijke hoestbui, maar vervolgde na een pijnlijke stilte: " Met de hulp van een paar Tsjechische communisten,...die ik voordien geholpen had bij hun desertie uit de batterij...en die toen bij de Canadezen dienst hadden genomen...,werd ik met een maagbloeding in het militair hospitaal van Den Haan opgenomen...en in mei '45 vervroegd vrijgelaten." Hij glimlachte wat vermoeid: " Ik kreeg zelfs mijn bundel Reichsmarken terug,...die dezelfde Canadezen bij mijn gevangenname hadden geconfisceerd... In hun ogen waren die marken niets meer waard...Dat geld heb ik nadien goed kunnen gebruiken...om deze kapotte Metzgerei weer wat op te bouwen..." Uit een nieuwe hoestbui maakte Opa op dat Jupp graag een eind aan het verhaal wilde maken en stuurde Joseph naar Erika, in de winkel...

De samenwerking met dochter Erika verliep heel vlot, niet alleen bij het inplakken van de rantsoenbonnen - een tijdrovende en infantiele bezigheidstherapie - maar ook bij het opmaken van de dagelijkse verkoopsstaten en de controle op de kassa. En tijdens de koffiepauzes samen met Jupp vertelde zij hoe zij de verschrikkelijke laatste oorlogsmaanden was doorgekomen.

" Voordien hadden we wel af en toe een veeg uit de pan meegekregen van de honderden geallieerde bombardementen op Köln, want onze lange Welserstrasse verbindt een rangeerstation met het plaatselijk vliegveld...Juist achter de huizen aan de overkant viel in de zomer van vorig jaar een lange resem bommen, die veel schade aanrichtten. En bij de verovering van onze rechter Rijnoever door de Amerikanen ,in maart vorig jaar ,werd hier nog erg gevochten en is Opa als soldaat van de "Volkssturm" zwaar gewond geraakt. Ik had toen, door zijn verzorging, geen tijd meer om de zaak draaiend te houden, vooral omdat kort daarop onze twee Franse krijgsgevangenen naar hun Heimat terugkeerden en er ook geen beesten meer werden aangevoerd. De zaak dreigde helemaal te vervallen...Maar met het geld dat Vati kort daarop uit België meebracht hebben we veel kunnen herstellen..."

" Ik vraag mij af hoe mijn barak in de Bassevillestraat er zal uitzien, als ik terug in Westende kom..."

Jupp reageerde vermoeid :" Ze zag er toch nog goed uit toen ik vertrok en Marie nog leefde..."

Nu zijn "stiefvader" zélf die naam had opgedolven kon Joseph zonder schroom verder graven: " Heb jij een idee hoe het verder met haar is verlopen, nadien ?..."

" Ook maar van horen vertellen, natuurlijk...Hussak en Ustinov, mijn twee 'Tsjechische vrienden', zeg maar ,zijn mij de derde dag in het kamplazaret komen bezoeken om mijn transfert naar het hospitaal van Den Haan te bepleiten. Die wisten te vertellen dat de 'Grote Weerstander' Pylieser haar in 'Schützhaft' heeft willen nemen, maar dat zij ontsnapte en op de vlucht door een àndere - onbekende - weerstander werd neergeschoten. Leon, die wél kon gaan lopen, verdronk later in de Ijzermonding...Maar aangezien jij beweert dat Leon in werkelijkheid in Berlijn sneuvelde, zal het begin van hun verhaal ook wel niet helemaal kloppen...Ik weet dus zelfs niet zéker of Marie werkelijk vermoord werd ,al wordt dat vanzelf wél de officiële versie, waarin Pylieser zelfs niet vernoemd wordt..."

" Welke is dan de officiële reden voor haar aanhouding door de Witte brigade ?"

" Ze was Duitsgezind hé, en moeder van een SS-er !"

" Maar iedereen in het dorp wist toch dat zij tégen mijn vrijwillige dienstneming was ! En ik ben bij het Vlaams Legioen gegaan ,en niét bij de SS !"

" Misschien, maar men verdacht hààr ook van verklikkingen: eerst Jetje en haar hartsvriendin uit Oostende, en later die fotograaf Hasard en Jean van de Société... Helemaal ten onrechte, overigens, want ik was erbij toen Pylieser met zijn zatte botten per ongeluk de vrouwen aan de Feldgendarmen verklikte, nadat hij op een avond met mij te diep was doorgezakt. Na de Sperrstunde werd hij door onze Provoost Oberfeldwebel Heydrich onderweg naar Nieuwpoort gearresteerd en heeft hij van alles uit zijn voeten geslagen om zich vrij te pleiten. Ook dat ik hem strontzat gevoerd had. Heydrich heeft mij dan met hem geconfronteerd en daar heb ik hem de joodse vriendin van Jetje stomweg horen verklikken..."

" Maar in het dorp verdacht men Marie toch ook de spionnen rond Paul Hasard te hebben verraden ?"

" Ja, maar wéér zat zij er voor niets tussen ! Want toen Jetje en haar vriendin in Brugge door de Gestapo werden ondervraagd, heeft één van de twee vrouwen Hasard verklikt in de hoop aan deportatie naar Duitsland te ontsnappen. En aangezien Jetje kort daarop werd vrijgelaten, gok ik op hààr..."

" Wat een smeerlapperij is me dat allemaal !"

" Ja, maar dat zou allemaal niet gebeurd zijn, als jij braaf was thuis gebleven !"

Vlam ! Binnen een paar vinnige replieken zat het er tussen die twee kemphanen weer zó bovenarms op dat Opa er moest tussenkomen. Joseph zag zijn verblijf in de familie Deutinger niet meer zitten en sprak van zijn biezen te pakken. Maar toen Erika begon te wenen en snotterde dat zij het zonder de hulp van Joseph ook niet meer zag zitten, brak de spanning.

In de loop van de namiddag kreeg Jupp een nieuwe maagbloeding en werd in paniek met een bakfiets naar het hospitaal afgevoerd.

Kanker, dacht de dokter, en gaf hem nog hoogstens een half jaar...