C61

FREDDY, HUSSAK & USTINOV...

                               Porz, november '45.

Vanaf het ogenblik dat de dokter Opa over de vermoedelijke maagkanker van zijn zoon Jupp had ingelicht en hem daar bovenop nog hoogstens zes maanden te leven had gegeven, was er als een loden deksel over de Deutingers gevallen. Hun hoopvolle toekomstplannen hadden ze altijd gesteund op de zonnige veronderstelling dat Jupp ,na zijn vrijlating uit het krijgsgevangenkamp, wel vlug weer 'de oude' zou worden en de maagklachten - mits aangepast eten - ook vlug zouden verdwijnen...Na die brutale ramptijding echter liep iedereen er een week lang verwezen bij, en het spookbeeld dat ze de beenhouwerij bij gebrek aan geld én een drijvende kracht zouden moeten sluiten ontnam hen ieder perspectief.

Uit wanhoop had Opa al voorgesteld om de twee Russinnen Krista en Nina wat meer bij het bedrijf te betrekken. Het waren stevige jonge meiden en ze kostten bijna niks. Maar Erika was daar vlakaf tégen. Ze vond al een tijdje dat 'der Alte' te familiair met de twee gezonde natuurkrachten omging...Voor een meisje van 18 had ze een verdomd klare kijk op de mannelijke drijfveren, en voelde met haar klompen aan dat vooral de blonde Krista niet erg met haar gat zou moeten draaien of met geile Opa was het koekenbak ! 't Was nu wel een oude vent van vijfenzestig ,maar toch...'t Zou de eerste bompa niet zijn die nog papa werd...En tegen Joseph had ze al sakkerend gezegd dat ze allesbehalve verlangend uitzag naar een jonge Russische tak aan de familiale stamboom !

Neen, als er überhaupt nog een beetje toekomst in de Metzgerei stak, zou zijzelf wel zorgen dat die overleefde, ook al zou het niet gemakkelijk gaan. Met een vleugje geluk kon ze het misschien trekken tot er bij de eerste vrijgelaten krijgsgevangenen een jonge geschikte kracht zou opduiken...Joseph kon mooi herhalen dat bij de eerste vrijlatingen hoofdzakelijk invaliden zoals hij zouden zitten ,mankepoten en teringlijders ,en dat 'ze' de sterke mannen pas binnen een paar jaar gingen lossen, het drong niet tot haar door...

Wél wist ze dat dit wachten geld zou kosten, geld dat ze voorlopig niet bezat. Op lenen bij een bank of een Sparkasse moest ze niet hopen, want die wankele instellingen waren zélf ver failliet of eisten een stevige onderpand in gezonde bakstenen. Ze vreesden daarenboven ieder ogenblik dat de westerse overwinnaars de Reichsmark zouden devalueren. Maar Vati had haar verteld, tijdens haar eerste bezoek in het hospitaal, dat hij in Vlaanderen nog ergens een kapitaaltje had staan dat nooit zou devalueren... Juwelen veronderstelde zij...Sindsdien was hij daar heel discreet over gebleven, maar hij zat duidelijk op z'n ei te broeden hoe hij die Vlaamse schat kon gaan ophalen !

" Hij !" sakkerde ze wanhopig tegen Joseph: " Hij, om godswil ! Een verkankerd wrak, met nog geen zes maand meer te leven !"...Door die vervloekte kanker vervielen zijn fantastische plannen om dat fortuin te recupereren tot louter verspilde energie...Zij besloot bij een van haar volgende bezoeken de koe bij de horens te vatten en hem te overtuigen de recuperatie van die schat aan iemand ànders over te laten. Aan Opa, bijvoorbeeld: die had niet zoveel last meer van zijn zware schouderverwonding en was voor de rest toch nog een flinke zestiger...Want de tijd drong... Ze wist ook wel dat dit erg wazig klonk en er nog veel details geregeld moesten worden, maar een àndere oplossing zag zij niet...

Joseph snapte wel over welke centen zij het had, maar hield zich voor de domme. Want het éérste wat hij bij zijn terugkeer in Westende hoopte te doen was juist die schat van Jupp uit de abri op te graven ! Voor eigen gebruik ,wel te verstaan ! Leon had hem de juiste ligging binnen onder het stuifzand beschreven, dus voor veel moeilijkheden moest hij daarbij niet vrezen...Als ze er nog onaangeroerd lag, natuurlijk...

Toen Opa gisteren van zijn ziekenbezoek terugkwam, was hij nogal somber gestemd. Jupp was er zélf begonnen over de mogelijkheid dat hij vreesde misschien aan een begin van een soort maagkanker te lijden...Héél aftastend geformuleerd...Veel medepatiënten op de zaal waren in dat geval, zei hij, en een jonge verpleegster had erg verward gereageerd toen hij dat opwierp. En Opa had dan maar bekend dat de dokter inderdaad met deze mogelijkheid rekening hield, maar nog lang niet zéker was...Tableau ! Vanaf dit ogenblik had het bezoek een heel pijnlijke wending genomen. En bij het afscheid had Jupp gevraagd of Joseph niet eens langs wilde komen: hij wou nog zoveel mogelijk ophelderingen geven over de gebeurtenissen in Westende nà de inval van de Canadezen. En zélf had hij graag gedetailleerd vernomen wat Leon had beleefd vanaf zijn ontsnapping uit de klauwen van Pylieser tot zijn dood bij de straatgevechten in Berlijn...Blijkbaar begon Jupp dan tóch te vrezen dat zijn tijd vér op was...

Van het Stedelijk Ziekenhuis van Porz lag nog steeds één vleugel in puin, maar voor de rest had het gebouw relatief weinig geleden. Een ploeg glazeniers was zelfs druk in de weer om de ramen van de tweede verdieping te herstellen en binnen heerste er reeds een aangename temperatuur. Toch deed de sfeer van tuchtvolle drukte en de formollucht hem onmiddellijk denken aan zijn hospitalisatie in Praag waar ze hem voor de tweede maal onder het mes hadden genomen...En waar Monika haar best had gedaan de snerpende pijnscheuten in zijn been te verzachten... Lieve Monika...Beschamend feitelijk, dat hij zich nu zo moeilijk de trekken van haar wezen voor ogen kon halen...

Zaal H-4, bed 12, hadden ze aan de receptie gezegd. Vervelend, die ontgoochelde blikken van de patiënten waar hij langs moest en die in hem geen bezoekend familielid herkenden...Jupp lag tamelijk achteraan in een duistere hoek, want zijn raam was nog met triplexplaten gedicht. Toen hij Joseph herkende gleed er toch een vriendelijke glimlach over zijn gezicht: bon, dat was alvast een goed begin.

Het duurde wel even vóór ze op de juiste golflengte zaten en een neutraal onderwerp konden aansnijden. Jupp wierp 'Freddy' in de groep. Freddy verdomme !? Ja, die had Joseph toch ook gekend ? Opa had hem eergisteren verteld dat hij een brief had gekregen van Freddys vrouw met de officiële bevestiging dat haar man op 26 augustus 1944 aan de Seine gesneuveld was. Hij lag begraven op het Duits militair kerkhof van Fleury, dicht bij Rouen... Sakkerse Freddy ! Hij had het dus niet gehaald, ondanks zijn maniakale voorzichtigheid...

" Ik heb hem in feite enkel maar een paar maanden gekend ,vaag dan nog ,als jouw vriend bij het pintenpakken...Hoe hij mij voor het eerst zat voerde op het feestje van Weihnachten '40-'41 in onze barak...En dan herinner ik mij hem natuurlijk van zijn lachwekkende obsessie over gasgranaten, uit zijn diensttijd gedurende de oorlog '14-'18. Man toch ! Er kon geen enkel incident gebeuren in de batterij en omliggende, of de oorzaak lag volgens hem bij de gasgranaten uit de Grote Oorlog !..."

Jupp lachte niet mee: " Weet je, ik vrees al bij al dat onze Freddy in veel gevallen gelijk had met zijn belachelijke angst voor dat mosterdgas...Want na de landing van de Canadezen in Dieppe - in de zomer van '42, als ik mij goed herinner - moesten wij in de batterij geleidelijk aan een grotere reserve munitie aanleggen. Om die veilig te stockeren besloten ze de oude bunkers van '14-'18 weer in dienst te nemen: ingewaaid zand uitscheppen en de toegang vrij te maken. Maar we zijn daar rap mee moeten ophouden, want de meeste zaten nog vol met van die half verteerde en lekkende gasgranaten. Een lang verblijf in zo'n bunker was levensgevaarlijk wegens de giftige dampen. En ook in open lucht hebben we verschillende ondergewaaide stapels van die rotzooi gevonden...In feite zit heel het duinengebied van de batterij vol vergif". Door zijn legerdienst in de zomer van '18 wist Freddy dus wel degelijk waar hij over sprak !"

" Maar allee, jij hebt als menagemeester toch nooit bij die gasopruiming moeten helpen, en tóch zit je lijf vol van die bruine vlekken..."

" Ik heb al gezegd dat gas daar niets mee te maken heeft. Mijn vriend Hussak heeft mij dat gelapt, toen ik bij hem een drankje bestelde om als doodzieke uit het gevangenkamp te geraken en in het hospitaal van Den Haan te worden opgenomen. Eén van ons beiden heeft wat overdreven vrees ik..."

" Toch nogal gewaagd, hé, om uw leven en gezondheid te laten afhangen van een wildvreemde giftmenger ! Als ik mij goed herinner wat Leon mij vertelde, was die meneer Hussak een Tsjechische deserteur die bij zijn vlucht nog een paar kameraden heeft vermoord ?..."

" Nee , dat heeft die rare Kozak Ustinov gedaan...Maar akkoord, zonder mijn stilzwijgende hulp zou Hussak zijn desertie, samen met zijn vriend Ustinov, nooit gelukt zijn. Daar is hij mij heel dankbaar voor geweest, en heeft mij nadien met alle macht geholpen om van de Canadezen mijn ontslag voor medische redenen te bekomen. Die Ustinov was wel van een heel ànder kaliber: die betrouwde ik voor geen cent ! Toen hij mij op een dag in het hospitaal kwam bezoeken en de dood van Marie kwam ter sprake, heeft hij mij koudweg gezegd dat het hem veel plezier deed dat zij haar gerechte straf had gekregen. Ik heb ook nooit begrepen wat hij daarmee bedoelde, en waarom hij blijkbaar zo'n haat koesterde tegen je moeder..."

" Die Ustinov zal toch niet de 'onbekende weerstander' zijn, in wiens schoenen ze de moord op Marie willen schuiven ? Het is vreemd, maar heel dat verhaal van haar dood hangt met haken en ogen aanéén. Echte getuigen zijn er niet...Op den duur zou een mens nog gaan twijfelen of zij überhaupt wel gestorven ís !"

" Ustinov beweert in elk geval van wél...Die vent heeft nadien nog openlijk bekend dat HIJ zijn twee vrienden, die samen met hem deserteerden, om zeep heeft gebracht uit angst dat ze zouden doorslaan...Een vies personage, waar ik niet veel mee ophad ! Maar Hussak en Ustinov vormden nu eenmaal een koppel: wel jammer, want daardoor kon ik onmogelijk de éne helpen en de àndere laten stikken..."

" Die Ustinov, was dat écht een Rus ?"

" Nee, hij sprak heel goed Duits, en zélfs Vlaams ! Wij noemden die Vlassov-vrijwilligers 'onze Kozakken', maar in die hulptroepen zaten zowat alle nationaliteiten. Raar volk...Dus laat ons over die vent maar zwijgen..."

Joseph was onmiddellijk akkoord, want het verhaal over die vroegere vrienden van Jupp bezorgde hem een vreemde afkeer, die hij niet kon thuis brengen. Maar Jupp liet hem niet veel tijd om zijn eigen gevoelens te analyseren en hervatte voorzichtig het gesprek.

" Eén van de redenen waarom ik graag eens met je had gesproken gaat in feite over een gevoelige kwestie, maar die ik toch graag had uitgeklaard...Je werkt nu al lang samen met Erika, en zij schijnt je hulp erg te waarderen. Maar zij is pas achttien en is nog niet veel met jonge mannen omgegaan...Ik wed dat jij waarschijnlijk al over haar hebt gefantaseerd, wat natuurlijk normaal is voor een gast van tweeëntwintig. Maar ik weet dat je sowieso binnen een paar maanden de sprong naar Vlaanderen gaat wagen...Laat me daarom heel eerlijk het volgende zeggen: ik zou niet willen dat er tussen jullie twee een emotionele band zou ontstaan, die bij je vertrek tot een drama zou leiden, als je begrijpt wat ik bedoel..."

Joseph haalde monkelend de schouders op. Niet erg gerust gesteld vervolgde Jupp :

" Bon, ik heb misschien te vroeg gesproken...Maar je moet wél weten dat er àndere mogelijkheden zijn, om een vrouw te omhelzen...Met een beetje moeite zou Krista waarschijnlijk wel te overhalen zijn, tegen een kleine vergoeding...Opa geeft haar vijf mark...En als ik het goed voor heb is geld bij jou geen probleem, hé..."

" Zeg komaan hé Jupp ! Wil je soms weten hoeveel keer per week ik een ritje met Krista kan bekostigen ? Aan vijf mark ?...Dat zal ik je eens rap zeggen, zie ! Zes maand is ongeveer honderdtachtig dagen, hé..." Hij gaf even een demonstratie hoofdrekenen ten beste: " Wat zou ze denken van vijftig mark per dag, tién ritten ruw geschat ?... Wees gerust Jupp, ik heb genoeg centen om, als het moet, zelfs doorlópend bij haar in bed te blijven ! Tien keer per dag, tot ik in duigen val ! En ook dàn is er nog genoeg over voor de afgesproken vergoeding om zes maanden bij jou te eten. Je mag dus op je twee oren slapen: ik zal je dochter niet verkrachten in een uitbarsting van opgekropte wellust ! Bij gebrek aan ànder vrouwelijk schoon zal ik die blonde Krista eens van dichterbij bekijken ! Alvast bedankt voor de tip !"

Jupp lachte wat zuur: " Maar hoe ga jij in godsnaam in zes maanden al dat geld besteden, als je het niet aan de hoeren wil verkwisten ?! Volgend jaar kan je er in België tóch niets meer mee aanvangen: Reichsmarken zijn daar waardeloos ! Juist omdàt ze dààr totaal waardeloos waren, heb ik bij mijn vrijlating zo gemakkelijk van de Witte Brigade mijn geconfisceerde marken terug gekregen !"

Joseph leek te twijfelen of hij Jupp nog meer tekst en uitleg zou geven maar besloot open kaart te spelen.

" Luister, Erika vertelde mij dat er hier vlakbij in Westhofen een transporteenheid van de Belgische 'Brigade Piron' ligt, en ik heb een tip gekregen dat daar een korporaal een ruilhandeltje doet in het wisselen van marken tegen Belgisch geld... Weliswaar aan een koers van één mark tegen zes frank, terwijl ik vroeger wisselde aan één tegen twaalf, maar ja...Ik ga het éérst eens, om te testen, met een duizend mark proberen, en pas làter, als alles goed verloopt, de rest omruilen...En die man is ook geïnteresseerd in mijn gouden munten, maar geeft slechts de helft van het bedrag dat een Pool mij er in Berlijn voor wilde geven..."

" Verdomme zeg Joseph ! Duizenden marken en gouden munten ! Heb jij in Berlijn soms een rijke weduwe om zeep geholpen ?! Dat fortuin kan je toch nooit van je soldij gespaard hebben, hé vent ! Je weet toch: gestolen goed gedijt niet !... Luister, ik heb een voorstel: beleg dat geld in de beenhouwerij, tegen een mooi percentage...Of wordt mijn vaste vennoot...En vergeet heel die waanzinnige wraakexpeditie naar Westende: dat loopt tóch nooit goed af...Daarbij, als je hier blijft kan het misschien tóch nog iets worden met Erika, wie weet..."

" Hoezo ?!" lachte Joseph: " Omdat ik in het geld zwem, mag ik plots wél met je dochter vrijen ?! Jij verandert wel héél vlug van mening hé !"

" Ja, maar niét omdat je plots geld hebt ! Wél omdat je plots niet meer binnen de zes maanden de benen neemt ! Aan zó iemand geef ik mijn dochter niet weg ! Maar als je van plan zou zijn om voor lange tijd hier in Porz te blijven, verandert dat de situatie compleet ! En mag ik dus ook over jouw plaats in mijn gezin van mening veranderen, nietwaar..."

Joseph stond lachend op: " Kom, jammer voor de maagdelijkheid van Erika, maar mijn wraakexpeditie naar de kust krijg bij mij absolute voorrang...Nadien zien we wel weer: misschien kom ik wel terug als de afrekening volbracht is."

" Maar waar denk je daar ergens te kunnen logeren, als niemand het mag weten ? In dat boerengat word je toch onmiddellijk herkend en ontmaskerd ?"

" Waar ergens ? Maar man, in één van de honderd leegstaande villa's natuurlijk !" Over zijn plan om gewoon één of twee nachten maximum in de abri te slapen, sprak hij liever niét met Jupp: enkel de tijd om het blik vol gouden Louis uit te graven, waar Leon het over had..." En ik laat mijn baard groeien...Daarbij, geen enkele Westendenaar heeft mij al gezien als een invalide op krukken en één been: het zal niet gemakkelijk voor hen zijn om ook maar enig verband te leggen met de frisse jongeling die ze vier jaar vroeger gekend hebben...En vergeet niet dat rond einde maart het paasseizoen begint: tussen al die vreemde rare kwasten zal ik écht niet opvallen !"

" Maar om te eten moet je toch buiten komen uit je hol ?! Of ga je een maand beschuiten eten ?"

" Beschuiten ?! Vergeet het ! Je kent misschien mijn oud lief, daar: Nadine De Handt ? Van die groentenwinkel op de hoek van de Meeuwenlaan ? Die zal mij wel bevoorraden, wed ik..."

" Daar zou ik maar niet teveel op rekenen ! Ik kén die winkel en dat meisje...Halverwege de oorlog zat zij in pensionaat op een soort verpleegsterschool in Gent, als ik mij goed herinner, en paradeerde tijdens de weekends graag in uniform. Die heeft ondertussen vast al een dokter aan de haak geslagen ! En hoe lang zou je in het slechtste geval wég blijven, denk je ?" Het was duidelijk dat Jupp aan zijn kanker dacht: het tot mei trekken zag hij blijkbaar niet zitten.

" Ik heb drie man op mijn zwarte lijst staan: binnen de maand moet dat lukken, om die te kelen...Maar als ze me snappen krijg ik de kogel...Dus tussen één maand en de eeuwigheid kan ik je niets beloven..."

" De eeuwigheid ?! Waanzin !" bromde Jupp en draaide zich nors op de àndere zij.