D20.   HET ZWARTE GAT.

                        BRUGGE, zomer 47.

Het plotse verschijning van Nancy Penjaert in de bezoekerszaal had hem helemaal van zijn melk gebracht. Hij had zoals gewoonlijk verwacht Jetje te zien zitten aan één van de reftertafels. Maar die frisse blonde klampte hem aan, stelde zich voor en zei gewoon dat de vrouwen onderling hadden afgesproken dat zíj ,Nancy ,het lief (?) van de Penny ,nu Jetje eens zou aflossen...

" Verandering van spijs doet eten hé jongen ! " En deze mokkel zag er inderdaad héél smakelijk uit...Ze deed hem direct aan Erika Deutinger denken !

Verdomme, dacht Joseph, en juist nù hij tegen Jetje over de dwaze experimenten van Steiner met zijn "Wassersprengungen" eens flink zijn gal wou spuwen ! Maar al bij al: na de moederlijke bezorgdheid van zijn 'tante' mocht er al eens een fris jong lachebekje trachten zijn rothumeur wat op te fleuren !... Want véél had hij de laatste week niet geslapen. En als hij dan midden tussen de snurkers en de rochelaars tóch eens wegdoezelde, kreeg hij krék nachtmerries over zijn zogenaamde zoontje...Dat mormel zat in zijn dromen doorlopend met een veel te grote spade driftig al het stuifzand uit zijn abri weg te scheppen...Nat van het zweet was hij godzijdank steeds op tijd wakker geschoten vooraleer dat schoftje er met zijn goud vandoor kon gaan ! Maar Joseph voelde dat hij vroeg of laat machteloos zou moeten toezien hoe die kwaadaardige dwerg zijn schat zou wegkapen, en daarmee meteen zijn laatste houvast in dit leven !

En als dàt gebeurde, dan kon hij zich net zo goed hier ophangen met zijn beddelaken...In de verbandkamer liep er een dikke buis van de verwarming langs het plafond. Hij had die de laatste dagen al dikwijls sluiks bekeken of die zijn gewicht zou kunnen dragen...

" Zijt gij Madam Penjaert ?" vroeg hij wat verbaasd.

" Bah ,ja, als ge wilt...Zeg maar Nancy, dat doen alle vrienden van Roger."

Roger ? Wie is dàt nou weer ? Tot het hem te binnen schoot dat Penny in 't écht inderdaad zo heette...Roger Penjaert.

" Pardon, maar ik was effekens in de war...Die koppijn van de laatste dagen...Ik slaap slecht..."

"Ge hebt toch geen zware zorgen hé ? Allee jongen, vergeet al die zever ! Ik heb juist gehoord dat ze weer een hele klad van de vrienden vervroegd vrij gaan laten ! Ge zijt er misschien bij, wie weet! Hoop en àl nog een maand of drie-vier en ge zijt er vanaf..."

Joseph glimlachte als een boer met kiespijn: " Dat zal wel niet meer voor mij zijn, want van mijn viér jaar hebben ze al driekwart voorwaardelijk gegeven...Nog méér kado's moet ik niet verwachten..."

" Bah, ge zegt dat." lachte ze: " De duivel kakt altijd op de grootste hoop hé ! " Hij deed geen moeite haar kwinkslag te begrijpen. En om het gesprek weer op gang te trekken begon ze over 'de Roger' en Leon.

" Ge zijt zeker content dat die binnenkort terug gaat komen hé ?"

" Wie ? Leon ? Dat zal nog een tijdje duren zeker ?! En nadien zal ik weer aan hem moeten wennen, want in mijn ogen was die al jaren geleden gesneuveld, hé...Ons Jetje heeft u waarschijnlijk die historie van zijn laatste gevechten in Berlijn verteld. Want ik heb daar aan zijn graf gestaan, verstaat ge...Dan is zo'n plotse verrijzenis uit het niét moeilijk te geloven."

Ze moest lachen :" Ik vrees ten andere dat ge niet lang plezier gaat hebben van die verrijzenis...Die twee krawaten spreken van mee uit te wijken naar Zuid-Amerika, als dat avontuur in Indochina achter de rug is. Immers, er zijn een paar Oostendse visserfamilies die ginds ver over de oceaan een nieuw leven willen beginnen, en ze vragen veel volk mee om er een Vlaamse basis op te richten. De Van Gyzeghem doet mee ,en veel zwarten ,en Karel Sys ,de bokskampioen van Europa...Ze zijn al met zeven schepen en volgend jaar doen die de grote oversteek met al hun hebben en houden. Leon droomt naar 't schijn al lang van niets anders meer: weer de zee op te gaan en eindelijk bevrijd te zijn van die zeveraars die hem hier in de bak willen steken ! "

" En de Penny...de Roger ? Die ként toch niks van vissen ? Of gaat hij soms in die bananenrepubliek voort vechten en revoluties organiseren ? Echt iets voor hém ! "

Nancy glimlachte die sneer weg: " Neen, ik denk dat hij nù zijn wilde haren wel kwijt is...Hij plant om dààr ,samen met mij ,de commercialisering van de vangst te verzorgen. Ik doe hier al jaren boekhouding en hij zou met zijn gladde tong en zijn energiek karakter voor de verkoop kunnen zorgen...Die twee mannen leren nu al volop Spaans van een legionair en ik volg avondschool op de Berlitz ! "

" Wel, dan zal dat wel lukken hé " zei Joseph mat.

Het gesprek stokte even tot Nancy voorzichtig een visje uitwierp: " En gij ? Zou dat u niks zeggen, een nieuw leven beginnen in Zuid-Amerika ? Een knappe kop als gij zouden we daar goed kunnen gebruiken, weet ge ! Of hebt ge soms al àndere plannen ?..."

Over Erika zweeg hij liever. Dus lachte hij eens triest en wees op zijn krukken: " De Himalaya beklimmen zeker, en nadien zien we wel hé..."

Die avond draaide haar bedekte invitatie eindeloos rondjes door zijn hoofd: " Zo'n knappe kop als gij zouden we daar goed kunnen gebruiken, weet ge ! "...Loos gefleem, natuurlijk, enkel bedoeld om hem over zijn zwarte gedachten heen te helpen...Of misschien tóch om hem iet of wat toekomstperspectief voor te spiegelen ? Want wàt hij na zijn vrijlating en zijn problemen met Erika in zijn geboortestreek zou moeten aanvangen, was voor het ogenblik één groot zwart gat ! En zéker als hij door die vervloekte graafwerken van Steiner naast zijn doos goudstukken zou vallen...Dan had hij sowieso geen poot meer om op te staan, bij wijze van spreken ! En van dat spookbeeld schrok hij wel even: geen poot meer ! ...Verdomme, alles zat hem fameus tegen, de laatste tijd !

Maar Zuid-Amerika?! 't Was bij de deur, zeg ! Dan nog liever deemoedig bij Erika aankloppen, mét of zónder Jupps goudschat uit de abri. Ze was destijds werkelijk verliefd op hem geweest, en had in bed heftig van hem genoten...En wat in haar ogen ook zeer belangrijk was: in de beenhouwerij hadden ze goed samengewerkt. Als koppel zouden ze er zéker in slagen daar een bloeiende zaak van te maken. Neen, ondanks zijn twee onnozele brieven zou het hem niet veel moeite kosten die jammerlijke misverstanden uit de weg te ruimen...

En moest het tegen alle verwachtingen in met Erika tóch mislukken was het nog altijd mogelijk Zuid-Amerika in overweging te nemen...Hij had vroeger wel altijd aan die stinkende vislucht van Leon een grondige hekel gehad. Maar bureauwerk, of in de handel, zoals Nancy had laten verstaan: daar zag hij wel iets in "met zijn knappe kop"...En met zijn prothese was hij toch mobiel genoeg om in het normale dagelijkse leven van zo'n bedrijfje mee te draaien: urenlange nachtmarsen kwamen daar normaal niet meer bij kijken hé...Bleef natuurlijk de handicap van de taal...Maar als 'Roger' - en zéker een halve analfabeet als de Leon ! - op zo'n korte tijd voldoende Spààns konden leren, dan hij zéker !

Neen, als tweede optie mocht hij Zuid-Amerika zeker niet uitsluiten...Maar het was wél verdomd ver ! En ééns daar, was er geen weg-terug meer...

Juist toen hij na een paar dagen piekeren er weer een gat in begon te zien, speelde Florizone hem het antwoord van Erika in handen.

Lieve Josef (of Jean-Marie: ik weet niet of je nog meer schuilnamen hebt om je te verbergen) En, voortgaand op de ondertoon van je laatste brief, begin ik sterk te twijfelen of het adjectief 'lief' nog langer op jou van toepassing is...

Want eerlijk gezegd ben ik er nogal van geschrokken zoiets van jou te ontvangen na deze maandenlange stilte! Wat moeten deze openlijke dreigementen ?! Vind je het wérkelijk zó abnormaal dat ikzelf op verkenning naar de kust ben gegaan ? Na je vertrek liet je eerst vier lange maanden niets van je horen, zo dat ik vreesde dat je onderweg gestorven was ! Tot ik in september éindelijk een kattebelletje van je kreeg, waarin je definitief met mij brak, weet je nog ? Je verwachtte voor jàren gevangen te zitten en gaf mij de volledige vrijheid terug...Het tijdstip kon niet slechter worden gekozen, geloof mij ! ... Want je weet het, of je weet het niét, maar op dàt ogenblik was ik al zwaar zwanger ! Tel het maar na !

Mijn zoon Josef-Maria Deutinger is dan op 4 december geboren. Konrad, die sindsdien mijn leven deelt, wilde de kleine als zijn zoon erkennen. Ik heb deze leugen geweigerd, en dat niet alléén omdat ik de naam 'Deutinger' wil laten voortbestaan. Ik vind dat die man zich niet moet belasten met de verantwoordelijkheid van een ànder. Punt. De jouwe ,moest je het nog niet begrepen hebben !

Wat de doos 'Schmuck' aangaat, beschouw ik dat als een kado van de biologische vader. Een afscheidskado van een ongelukkige geliefde, om het woord 'afkoopsom' niet te gebruiken...Voor Josef-Maria zal het een steuntje in de rug zijn, indien er voor ons nog veel moeilijke jaren in het verschiet zouden liggen. Want het bedrijf van zijn moeder heeft het moeilijk om te overleven in het huidige Duitsland, ook al kan zij volop steunen op de totale inzet van Konrad. Die verdient nog goed bij, maar de aard van zijn werkkring is, zoals ge weet, niet vrij van zekere risico's...Toch is hij vast besloten zijn huidig geluk met alle middelen te vrijwaren...

Laat deze ophelderingen over mijn toestand je vooral niét aanzetten tot een bezoek aan mijn freel gezin. Ik verwacht je niét meer terug te zien: dat zou een mooie herinnering enkel verpesten. Met mijn zoon hebt je mij de waardevolste schat geschonken die een vrouw kan verhopen. Ook zónder jouw verdere bemoeienissen zal hij zijn weg in het leven wel vinden.

In deze hoop op een goede verdere verstandhouding                            

               teken ik,

                       Erika Deutinger.

Zo, dat was dàt...Zij had dus inderdaad een kind gekregen. Dat deel van haar complot was blijkbaar glansrijk gelukt: een zoon krijgen die haar naam zou voortzetten en het bedrijf in de familie zou houden. Dat die kleine van hém was, zoals zij poneerde, wou hij grif geloven, ook al raakte dat zijn koude kleren niet...In Rusland liepen er misschien van hem nóg zo'n paar exemplaren rond: daar kon hij zijn slaap niet voor laten. Maar wat hem méér ergerde was de manier waarop zij zijn doos juwelen zonder de minste wroeging op haar bil sloeg, als startkapitaal voor haar zuigeling ! Nogal grof hé madam ! En dan nog dreigen de gangsterbende van Konrad op zijn dak te sturen als hij zich daar niet goedschiks bij neer zou leggen ! Want 'meneer' is vast besloten zijn huidig geluk aan de zijde van Erika met alle middelen te vrijwaren ! Ja watte ! En Konrad kennende...

En het ergste was nog dat hij haar waarschuwing wel ernstig moést nemen: die teef ging over lijken als zij zich bedreigd voelde ! Zéker nu ze de belangen van haar jong moest verdedigen ! Haar oversekste grootvader, die destijds overwoog zijn erfgoed aan de Russische foetus na te laten, kon er van meespreken ! Of juist niét ! Een overdosis methylalkool, een bons op de bol, en hupsakee: de ouwe vloog de Rijn in ! ...En zeggen dat ze steeds moeiteloos venten vond die voor haar het vuile werk opknapten ! ...Nù speelde Konrad voor Witte Ridder...

Neen, als Erika niet spontaan met die doos goud over de brug kwam, kon hij daar maar beter voorlopig een kruis over maken...Misschien kon hij haar later als wraak nog een poot uitvijzen of het huis sluiks in brand steken, maar voor het ogenblik moest hij maar proberen dit fiasco te overleven...Tenslotte, één ramp meer of minder...

Maar wat hem in haar brief nog het hardste trof, was die éne zin: 'Ik verwacht je niet meer terug te zien...' Al zijn mooie dromen, om na zijn vrijlating uit te wijken naar Duitsland en met Erika een nieuw leven op te bouwen, kon hij dus definitief vergeten. Hoe deemoedig hij ook bij haar zou aanbellen, de deur kreeg hij sowieso op zijn neus ! Erika had de herinnering aan hun mooie liefde en hun stomende seks resoluut uit haar geheugen geschrapt: dàt was meer dan duidelijk ! Het voelde écht alsof hij in een zwart gat viel ! Nu was hij wel gedoemd het voorstel van Nancy Penjaert wat serieuzer te overwegen...

Het duurde een paar dagen vooraleer hij deze dreun op zijn hersenpan te boven was gekomen. Maar toen Jetje hem bij haar volgende bezoek vroeg of hij goed nieuws had gekregen met die brief uit Duitsland, zei hij kortaf:  "Dat is gedaan ! "

" Ha ?" schrok Jetje: " En wat moet ik doen als die madam straks opnieuw op congé komt in Westende ?"

" Haar strot afsnijden verdomme ! !" blafte hij.

" Dat zal ik dan aan Rachel overlaten ! " grijnsde zij: " Want die is razend op dat wijf, die er met heel haar stock juwelen vandoor is ! En gij, Joseph, hebt in haar ogen óók de boter gevreten, weet ge ! Want gij wist toen gij van Duitsland terug kwaamt, waar Jupp haar goud verdoken had, zónder dat aan haar te willen verklappen ! "

" Ik zou wel zot zijn ! Dat was mijn enig lokaas om haar te beletten mij als SS-er bij de gendarmen aan te geven ! En in de ogen van de Jupp waren die juwelen zelfs niet van haar ! Rachel had die immers gestolen van haar ex-man, die jood Polak, nadat zijzelf die vent in mei '40 als duitse spion verraden had aan de Belgische Staatsveiligheid !"

" Wat van haar vent was, heeft zij toch geërfd zeker ! "

" Geërfd ?! Weet zij zéker dat Polak dood is ? En als ik goed zijn ingelicht, heeft zij zich direct in het begin van de bezetting van die jood laten scheiden, hé ! Die vent zat toen wel gevangen in Zuid-Frankrijk, maar was toch nog volop in leven ! En bij gebrek aan een officieel overlijdensattest, gedateerd vóór de scheiding, of bij gebrek aan een testament in haar voordeel, kan Rachel het vergeten ! Die juwelen zijn niet van hààr ! Misschien wél van Jupp, aangezien gij ze aan hem gegeven hebt om Rachel vrij te kopen ! Maar IK heb ze van Jupp gekocht vooraleer naar België terug te komen: dat kan ik bewijzen met een onderhandse akte die Jupp en ik in april '46 hebben opgesteld. En dus heeft zijn dochter Erika - want zo heet die Duitse - door met die juwelen te gaan lopen, maar bij één onnozelaar een kloot afgetrokken, en dat is bij Bibi ! "

Jetje had zijn nijdig betoog met stijgende verbazing gevolgd, en bleef hem nog even aanstaren vooraleer de hamvraag te stellen: " En nu ? Gaat ge dat zó laten ? Of gaat ge dat in Duitsland terugeisen ?"

" Ik heb u toch van in 't begin gezegd: Duitsland is gedaan ! Als ik daar mijn kop laat zien, snijden ze MIJ de strot af ! En als zij naar hier durft komen, doe ik bij haar hetzelfde ! Dus kunnen we er beter allemaal een punt achter zetten! "

Na een pijnlijke stilte vond ze toch een onderwerp om zijn moorddadig rothumeur wat te verzachten: " Bon, laat ons hopen dat het allemaal wel zal koelen zonder blazen. Niks is zo erg als het in 't begin voorkomt! Zie maar naar Steiner: die dreigde met het dynamiteren van de abri héél de straat te verruïneren. We zijn wel fel van ons oren gaan maken bij de gemeente, maar officieel haalde dat niet veel uit! Maar naar het schijnt gaat Steiner nu tóch afhaken, omdat de abri te ver van de zee ligt: zeshonderd meter van de hoogwaterlijn...Zijn darmen zijn niet lang genoeg, en zijn pomp is te zwak voor die lange afstand...En hij moest met zijn darm de Grote baan en de tramroute kruisen en krijgt geen toelating om die te ondergraven. En gezien er dichterbij huis geen serieuze beek loopt die genoeg water kan leveren, weet ik niet of de bouw van die twee huizen wel zal doorgaan...Heel dien bunker vullen met kraantjeswater in zo'n korte tijd schijnt niet te gaan vanwegens de lekken....Plus dat het veelst te duur is, zeit hem...Al zal dat voor u niet veel veranderen, want uw barak is in de nacht van verleden donderdag helegans afgebrand : aangestoken door de aannemer, zeggen ze..."

" Niet veel veranderen ?!" vloog hij uit: " Weet ge wel wat ge zegt ?! Ik zijn dakloos ! Waar moet ik gaan slapen, denkt ge, als ik vrijkom ? In 't kerkportaal ?"

Maar Jetje zag geen probleem: " Bij mij, natuurlijk: ik heb plaats zàt ! "

Daar had hij even niets van terug.

" En Rachel dàn ? Peinst ge dat dié met een oud-SSer aan tafel wil zitten ? En dan nog wel één die het op haar goudstock gemunt had ! Ze zal mij gèren zien kómen ! "

" Rachel ? Die woont niet meer bij mij: die is een maand geleden verhuisd..."

" Hoezo, verhuisd ? Is 't ambras in 't kiekenkot ?"

" Niet écht...Maar ze is haar baas aan 't opvrijen, en ze heeft haar Marcelleke al een schoon appartement afgeluisd midden op den dijk in Nieuwpoort-bad, op het vierde, met volle zicht op zee: geen last van nieuwsgierige overburen..."

" Ik versta dat niet: Rachel hàd het toch niet voor de mannen ? En dat notariszoontje is tenslotte toch een vent !  Wel niet honderd procent een Hercuul, maar toch...Wat wil ze daar mee aanvangen ?!"

" Ja, een vént is véél gezegd, want zij draagt de broek, heb ik verstaan... Maar Rachel haar mes heeft altijd al langs twee kanten gesneden, weet ge...Herinnert u haar jood: ze sliep er misschien niet bij, maar was er tóch officieel mee getrouwd...Voor 't geld, okee...Maar voor 't geld zou zij de raarste dingen doen met haar geflipt Marcelleke. En dat hééft ze zekers al gedaan, want ze heeft hem goed in d'and ! En dat hij geflipt is, heeft hij van zijn vader: die was gekend in alle chique hoerenkasten van de streek, te beginnen met de 'Cambrinus' ! Ze hebben daar naar het schijnt een kelder: ik zeg maar dàt ! ..."

" Ja-ja, al goed ! " onderbrak Joseph haar achterklap: " Maar meent ge dat, van mij in huis te nemen ?"

" Vaneigens, vent !

" Ik zal misschien niet veel kunnen betalen, nu dat Erika met die juwelenstock is gaan lopen..."

" Dan zet ge mij maar in uw testament ! " flapte zij er spottend uit.

Ze lachten allebei de spanning weg. Gelukkig zou Joseph er nooit àchter komen dat zijn lieve tante Jetje het niét zo speels bedoelde, van dat testament...

De week daarop was Nancy weer aan de beurt: " Ik heb gelijk verstaan van Jetje dat ge niet meer rekent van naar die Duitse weer te keren ?"

Hij herhaalde voor de zoveelste maal zijn somber besluit: " Neen, Duitsland dat is gedaan ! "

" En hebt ge al iets ànders op 't oog, tegen dat ge hier buiten komt ?"

" Van mijn renten leven of mij ophangen ! " flapte hij er uit: " Dat staat nog niet vast ! "

Ze schrok even van zijn uitgestreken gezicht, maar besloot het als een soort soldatenhumor op te nemen: "Die uitersten liggen wat ver uiteen hé ! ...Ik weet iets daar tussenin, en ik heb er u, geloof ik, verleden keer al een woordje over verteld...Emigreren naar Zuid-Amerika, hé ? Al eens over nagedacht ?"

" Gelooft mij, Nancy, ik heb de laatste week niets anders gedaan...Er is niets dat mij nog hiér houdt, maar ook niets dat mij speciaal aantrekt in wat gij voorstelt. Van avontuur heb ik de laatste jaren genoég gekregen, en uitwijken naar het eind van de wereld zou mijn zoveelste sprong in het onbekende worden, vol verrassingen...Onaangename verrassingen, negen kansen op tien, en daar heb ik mijn buik van vol ! Het liefst zou ik nog in onze duinen een kot bouwen en er lijk een bohemer leven op gestroopte konijnen ! Want, eerlijk gezegd, ik zie mij niet met mijn éne poot mijn kloten afdraaien in de Argetijnse Pampa: ge kent de taal niet, de zeden en gebruiken van dat volk evenmin..."

Ze lachte zijn verweer weg. In hun kolonie zouden ze daar immers een zelfstandig dorp vormen, en leven tussen éigen volk, allemaal Vlaamse ondernemers. Enkel een paar onder hen had dat Spaans werkelijk nódig: hetzij om het plaatselijk werkvolk te dirigeren, hetzij voor hun betrekkingen met de lokale autoriteiten. De rest kon bij de start volstaan met een klein mondjevol, en nadien al doende bijleren... En die prothese zou hem zéker niet hinderen bij het administratief werk op de boekhouding, waar haar de leiding was beloofd. En van het pionier-spelen in de Pampa was al helemaal geen sprake, want de autoriteiten zorgden voor onderdak in afwachting dat de groep haar eigen gebouwen zou optrekken..De nieuwe president van dat immense land ,Generaal Peròn ,zou de nieuwe Europese immigranten voor 100% steunen. En een bevriende Vlaamse bank stond garant om de eerste schokken op te vangen...

Ja watte ! Gaandeweg geraakte Joseph toch wat in de ban van dat nieuwe toekomstperspectief. Hij opperde zelfs dat José, één van de verplegers, hem wel zou kunnen helpen met het aanleren van de taal. Die was als kind tijdens de Spaanse burgeroorlog door de 'Rode Hulp' uit San Sebastian naar België geëvacueerd...Dat was wel al tien jaar geleden, maar die gast had zijn Spaans nog niet verleerd...

" Voilà! " zei Nancy: " Ge zijt vertrokken ! "

José Amilcar Costas heette de verpleger in kwestie. Afgekort weliswaar, lachte hij, want normaal droeg hij ook nog de naam van zijn moeder ! En hij voelde zich zeer gevleid dat hij Joseph de taal van zijn voorvaderen mocht aanleren. Doch énkel maar de sprééktaal, wel te verstaan, want hij had geen flauw benul meer hoé die woorden geschreven werden! Of Joseph zélf niet voor een leerboek kon zorgen, vroeg hij wat gegeneerd. Niét dus. Tot de aalmoezenier van de gevangenis met een soort missiecathechismus kwam aandraven. Rooje José was er niet erg gelukkig mee, want als papenvreter gruwde hij van die katholieke geloofsregeltjes. Maar nood breekt wet.

Doch alles wat daarin geponeerd werd, bezorgde José doorlopend ideologische oprispingen en Joseph koppijn van zijn eindeloze protesten...Het was dan ook een hele opluchting toen Nancy hen deel 1 van haar eigen Berlitz-cursus "Spaans voor Beginners" bezorgde. Nu konden ze tenminste serieus starten...