Op 2 februari organiseert het Geriatrisch Centrum Damiaan in Ninde (Tremelo) een aangepaste vernissage voor de kunstenaars van KUMBE. Met een vijftigtal deelnemers: een twintigtal kunstenaars, een tiental bewoners meestal in een rolstoel en de rest begeleid(st)ers en mensen van ‘Gesigneerd’ verzamelen we in de inkomhal van het gebouw.

De directeur heet ons welkom, de schepen van cultuur die de burgemeester vervangt die de vernissage verkeerdelijk vanavond in zijn agenda had geschreven prijst het initiatief en Ann, de voorzitster bedankt iedereen. Allemaal heel kort.

Er wordt wel geen lint doorgeknipt maar David mag samen met de directeur en de schepen van cultuur symbolisch de deur open maken naar de expositieruimte. Langs alle kanten worden foto’s genomen. David geniet ervan.

Dan een mooi moment: de directeur neemt de hand van David om samen als eersten te gaan kijken. Ik zie ze stappen: een verbondenheid die ontroert. Ondanks het feit dat de directeur eerder een goede manager moet zijn, tekent dit spontane gebaar hem als mens.

Omwille van de verbouwingen is de rondgang een hele bedoening. De kunstenaars zijn opgewonden, want het is feest vandaag, hun feest. De begeleiders maken kennis met de Gesigneerders, vrolijkheid troef. Het duurt wel even eer al die rolstelen door de gangen gelaveerd zijn. Wiske, de schepen van cultuur, heeft ook een rolstoel ter hand genomen. Ze is een vrouw die graag 'doet’. De bewoners die meerijden zie ik duidelijk genieten. Hun leven is meestal beperkt tot de muren van het gebouw, vooral in de winterperiode. Eens de schilderijen op een verdieping bekeken, draaien de rolstoelen zich om en gaan in omgekeerde richting terug naar de lift. De directeur organiseert de verplaatsing per lift, Ann staat in voor het verkeer langs de trappen.

Chris, iemand van Gesigneerd en tevens dochter van een bewoner, heeft haar hond meegebracht. Verwonderd vraag ik haar of dat hier toegelaten is. En inderdaad, de directeur stimuleert zoiets, allemaal prikkels die de bewoners bij het ‘leven hier en nu’ houden.

Op de volgende verdieping herhaalt zich het scenario van de verdieping lager: rolstoelen schuiven voorbij, kunstenaars zoeken hun werk en slaken verrukte kreten wanneer ze hun werk(en) tegenkomen. Tussendoor word toch even in herinnering gebracht dat er straks pannenkoeken komen … daarvoor zijn ze speciaal gekomen, want ze houden van lekkere dingen.

Wanneer alle werken bekeken zijn, terug naar het gelijkvloers en dan, via allerlei gangen en gangetjes naar de overkant van het gebouw. Daar is een zaaltje waar we met de grote groep terecht kunnen. Ondertussen hebben alle bewoners allemaal een warme jas aangekregen want we moeten ook even der straat over en het vriest buiten.

Hier neemt de directeur afscheid want na bijna twee uren met de kunst bezig geweest te zijn, wachten dossiers op hem.

We volgen de begeleidster naar het zaaltje. Ook hier (ook een rusthuis) alles netjes, zonder luxe maar wel op mensenmaat (vb. trouwfoto van een koppel aan de deur). En dan zijn we er. Op een tafel de koppen voor de koffie en de gebakjes. Ik hoor ergens een ontgoochelde stem vragen of er ook pannenkoeken zijn. Jammer, maar het zijn heel lekkere minigebakjes zoveel men wil … en aan het blije geroep te horen zijn de pannenkoeken al vergeten.

Ondertussen is er een journaliste aangekomen. Ze vraagt David om een interview. Natuurlijk wil hij dat. Hij is echt de ster van de dag. Weer worden foto’s genomen. Dan gaat ze ook nog eens langs Ann, neemt nog wat foto’s van de groep en belooft een mooi artikel te schrijven.

Stilaan begint de terugtocht. Ik ben doodmoe van het lawaai, het vraagt altijd zoveel inspanning om de anderen te verstaan in omgevingslawaai. Ik heb het er graag voor over. We vertrekken samen met David, Christel en hun fiere ouders. Christel moet ik niet voor lang uitzwaaien: over twee uren zien we elkaar in der schilderklas. Het is een blij weerzien. Die tentoonstelling heeft veel voeten in de aarde gehad: vertrekkend van een hoop verzamelde tekeningen naar een collectie waarvan de kleuren je tegemoet dansen terwijl gaandeweg het project Kumbe ontstond. Maar wellicht is de ontstane vriendschap wel het voornaamste. Maar zonder dat allemaal uit te spreken vliegen we in ons eigen werk. Wellicht groeit daar ook nog eens een tentoonstelling uit.

Van dit gedichtje is een foto genomen toen het reeds ingekaderd was, vandaar de weerspiegeling van de lampen.

Ik ben goed op tijd bij het Geriatrisch Centrum en kan rustig de schilderijen uitladen. Dat doe ik liever zelf. De grote schilderijen kunnen nauwelijks in de ruimte van de auto. Ik weet hoe ze te hanteren en als er toch een haak in de autobekleding zou komen is het mijn fout en moet ik niet gefrustreerd reageren op anderen. Het leeg maken van de auto klaar ik zonder ongelukken. De schilderijen zijn allemaal nog heel, de auto is ook nog in goede staat en alles is op tijd geleverd. Ik voel me opgelucht: de taak is tot een goed einde gebracht ondanks de verloren gewaande sleutels en het daardoor veroorzaakte tijdsverlies.

Ondertussen zijn de anderen toe gekomen. Kordaat wordt alles aangepakt. Een kar wordt opgesnord en de schilderijen worden naar de plaats van bestemming gevoerd. Daar worden ze naast elkaar geplaatst zodat kan gekozen worden welk schilderij waar gaat hangen. Nu de stress wegebt voel ik me moe worden en beperk mijn bijdrage tot kijken en bijkomende ophangdraden te halen. Een tweede groep neemt de schilderijen mee die gepland zijn voor de tweede verdieping.

Er wordt intens gewerkt. Elk schilderij moet op de juiste hoogte hangen. Flor heeft een machientje bij dat de hoogte meet. Elk schilderij ondergaat dit ritueel, zodat de basislijn over heel de gang dezelfde hoogte heeft, wat rustig aan doet.

Ik heb een zetel uitgezocht waarin ik me neerplof: ik ben uitgeteld voor vandaag. Tussendoor komen bewoners eens kijken wat er gaande is en slaan soms een praatje met een bekende onder ons. Op afstand zie ik hoe een jongere en oudere generatie plezier hebben aan elkaar.

Ondertussen hangen de schilderijen op hun plaats, tot tevredenheid van de groep. Ongelooflijk hoe een beschilderd stuk papier, opgevist uit een verzamelmap, ingekaderd met een passe-partout en opgehangen in een mooie ruimte een totaal andere waarde krijgt. Het is een kleurrijk geheel. Levensblijheid straalt je tegemoet.

Ondertussen verhuis ik naar de tweede verdieping. Daar is Christel het werk van haar broer aan het ophangen. De bewoners hier zijn meer opgesloten in zichzelf. Iemand zit in de gemeenschappelijk ruimte te slapen in een rolstoel, iemand anders zit voor zich uit te mummelen, niet bewust van de omgeving, andere bewoners liggen op bed. Ook hier is alles verzorgd maar komt een vorm van troosteloosheid opzetten. Ik bedenk dat de vrouw die hier ‘slaapt’, ondanks de drukte die we veroorzaken wellicht ooit een mooie vrouw was, huwde, kinderen kreeg, een gezin verzorgde, een sociaal leven leidde. Dan voel ik me opstandig worden: waarom moet het zo eindigen? Maar er is geen keuze: dementie ‘overkomt’ je. Wie weet welke weg ik nog moet gaan? Ik ben denk ik niet bang voor de dood zelf, wel voor de weg daarheen.

Ook de anderen komen erbij … en Flor gaat aan de slag met zijn hoogtemeter. Hier wat millimeters hoger, daar een ietsepietsje lager. En uiteindelijk besluiten we de tentoonstelling als ‘af’ te beschouwen.

Nu moeten we naar de overkant geraken: in Huize De Veuster kunnen we de rest van onze werken kwijt. Maar eerst iets drinken in de kantine. Na het geleverde werk, in temperaturen aangepast aan mensen die nood hebben aan warmte, kunnen we best iets fris gebruiken.

Wanneer we uiteindelijk met onze kar met de rest van de schilderijen in Huize De Veuster aankomen, kunnen we niet verder werken. Er ontbreken onderdelen van panelen en de verantwoordelijke persoon is niet aanwezig. Afspraken worden gemaakt om een ander moment te vinden voor het opstellen van de expositie. Feitelijk ben ik blij dat we naar huis kunnen. We spreken af voor donderdag: om 14 uur is het opening van de tentoonstelling met heerlijke pannenkoeken. Wie wil daar niet bij zijn.

Dinsdagnamiddag is ‘Gesigneerd’ om 13u30 afgesproken om de schilderijen van Kumbe, die nu nog in het Danscentrum Aike Raes zijn, op te hangen in het Geriatrisch Centrum Damiaan. Tijdens de vergadering heb ik het op mij genomen om te zorgen dat de schilderijen in het Geriatrisch Centrum terecht komen. Gezien ik  ze er heen gebracht heb weet ik dat ze geen vervoersproblemen opleveren: mijn auto(otje) is net groot genoeg en zo zie ik Aike en Carlo nog eens.

Ik vertrek behoorlijk op tijd zodat ik voor 10 uur aan het Danscentrum sta: gesloten. Even naar Carlo bellen: hij stond op het punt te vertrekken, over tien minuten zal hij er zijn. Dat geeft me de kans om even een boodschap te doen in de Colruyt, een winkel die naast het danscentrum ligt. Ondanks het vroege uur is het al druk. Vroeger woonden we in de buurt en ging ik vaak naar deze winkel. Die is ondertussen wel veranderd, wellicht dubbel zo groot geworden. Het maakt een vorm van nostalgie wakker: ik zie me hier nog lopen met de kinderen. De tijd is zo vlug verlopen, zoveel is ondertussen mijn levenswagen komen vullen. Toch het gevoel dat het goed geweest is. Ik zoek de juiste rekken en producten op. Ik mag niet teveel meenemen want alleen de ruimte voor de passagiersstoel zal nog beschikbaar zijn als ik naar huis rij.

Wanneer ik het de parking van het Danscentrum oprij komt ook Carlo aangereden. Synchronisatie noemen ze zoiets. Terwijl Carlo vraagt of ik zin heb in een koffie (wanneer zeg je ooit nee op zo’n aanbod) begin ik de schilderijen af te haken. Schilderijen met glas ervoor zijn vaak zwaar en moeten voorzichtig behandeld worden. Ondertussen zijn de ouders van Carlo ook even binnengewipt voor een babbel en een koffie. Ik laat me de koffie smaken maar ga dan terug aan het werk. De vader van Carlo helpt mee. Vooral het stapelen in de auto is arbeidsintensief. Maar met zijn hulp lukt het prima … hoewel, ik sta dubbel geplooid om de schilderijen op te nemen en te stapelen. Op het einde voelen mijn armen als lood en lijkt mijn rug dringend toe aan een uitgebreide massage. Ondertussen is ook Aike verschenen. Even wat woorden wisselen tussen moeder en dochter en dan laten we elkaar de eigen wereld induiken. Aike gaat lessen voorbereiden en ik wil naar huis nog wat rusten voor de namiddagtaak begint. En dan ontdek ik dat ik mijn sleutels niet meer terugvind. Even zoeken op de plaatsen die ik aandeed, niets te vinden. Ik voel me vol stress lopen. Het is niet de eerste maal dat ik moet zoeken naar mijn sleutels en wellicht ben ik ook niet de enige die dat af en toe overkomt. Ook de vader van Carlo helpt mee zoeken. Mijn reservesleutels hangen thuis aan een haakje, daarmee ben ik hier nu niet geholpen. Ik zie de tijd verglijden en er komt geen oplossing. Ik zweet van spanning. Uiteindelijk beslissen Carlo en zijn vader om de auto terug leeg te maken … en ja, als ze het laatste schilderij verschuiven ontdekken ze de sleutelbos tussen de zijkant van de auto en de achterzetel van de auto. Opluchting: ik kan naar huis en nog tijdig op de afspraak bij het Geriatrisch Centrum geraken. De zoektocht naar de sleutels heeft meer dan een uur in beslag genomen.

De auto terug inladen met de hulp van Carlo’s vader, wat ben ik die man dankbaar. Wanneer ik iedereen bedankt heb uit het diepst van mijn hart vertrek ik richting Werchter. Ik neem me voor aandachtig te rijden, want ik voel me nog innerlijk trillen van spanning. Gelukkig raak ik veilig thuis. Ik doe Karel mijn verhaal. Hij probeert het te relativeren, iedereen kan het wel eens overkomen. We eten met vlug nog een koffietje na en dan weer op weg naar de afspraak in het Geriatrisch Centrum. Eind goed al goed zal ik maar denken.

‘Gesigneerd’ is een kunstkring in Tremelo, waarvan ik sinds een tweetal jaren lid ben. Vroeger huurde ‘Gesigneerd’ een mooie ruimte die voorheen dienst deed als toonzaal. Daarin werden regelmatig tentoonstellingen gehouden. Omdat de eigenaar andere plannen had met die zaal werd de huur opgezegd en ging ‘Gesigneerd’ op zoek naar een andere zaal. Zo kwamen we terecht bij ‘Siddartha’, een project voor mensen met mentale beperking. Er is een woongemeenschap en ook een soort tewerkstellingsproject. Er wordt brood gebakken, honing gemaakt, allerlei producten die men er dan als buitenstaander kan kopen. Er is ook een kleine kapel waar een maal per maand een misviering plaats heeft. Gesigneerd kon die kapel huren op de andere dagen. Dit betekende dat we maandelijks met panelen de kapel ombouwden tot tentoonstellingsruimte. Na een maand dienden die panelen weer afgebroken en opgeborgen te worden. Het was altijd een hele karwei, maar als je als groep aan het werk begint lijkt dat niet zo onoverkomelijk. Tegen het einde van het jaar werd het contract opgezegd, de ruimte kreeg een andere bestemming. Enerzijds was het geen goed nieuws, nu hadden we geen zaal meer om tentoonstellingen te organiseren, anderzijds waren we wel tevreden dat we van die maandelijkse opbouw en afbraak verlost waren.

Bij het gemeentebestuur van Tremelo liep, sinds de opzeg van het eerste lokaal, een aanvraag voor een eigen ruimte. ‘Gesigneerd’ is een erg gewaardeerde kunstkring die heel wat kunstzinnige projecten realiseert in de gemeente. Naast het organiseren van tentoonstellingen, is er elk jaar een kunstzinnige kerstmarkt, gaan we in een school workshops houden om de kinderen te laten kennismaken met een of andere techniek, om het jaar een kunstroute of een openluchttentoonstelling in een dichtbijgelegen natuurgebied, elk jaar WAK (week van de amateurkunstenaar). Vorig jaar voor de eerste keer ‘Tremartre’, een kunstmarkt op het dorpsplein die elk jaar gaat herhaald worden, vanaf dit jaar en om de twee jaren Kumbe (kunstenaars met beperking) en ten slotte zorgt ‘Gesigneerd’ dat er om de 4 maanden in het Geriatrisch Centrum Damiaan een tentoonstelling kan geopend worden. En zoals dat gaat in de dorpspolitiek: er zou voor gezorgd worden dat ‘Gesigneerd’ een onderdak krijgt. Telkens de burgemeester of schepen bij een of andere vernissage aanwezig was, werd de belofte vernieuwd bij het inleidend woord. Tot er bericht kwam dat er een lokaal gevonden was … alleen werd dat lokaal door een andere groep gebruikt en die moesten eerst een alternatief aangeboden krijgen. En dat duurde en duurde … maar vorige week mocht de voorzitster de sleutel gaan ophalen.

Maandag zijn we dan met de groep een kijkje gaan nemen. Het is een schooltje dat nu voor andere doeleinden gebruikt wordt en op de eerste verdieping kregen we twee doorheenlopende lokalen: mooie ruimten, grote vensters met nog een gang ernaast. Er is nog heel wat werk om het tot het lokaal te omvormen dat we ons voor ogen hebben. Maar plannen maken is ook leuk. De kleine vensters die uitgeven op de gang zouden weggewerkt worden zodat grote muren ontstaan, natuurlijk moet er een nieuwe verflaag komen, een nieuwe vloerbedekking is ook noodzakelijk, zodat het geluid minder weerkaatst, en dan natuurlijk wat gezellig meubilair, want ‘Gesigneerd’ wil van de tentoonstellingsruimte een gezellige ontmoetingsplaats maken waar bij een babbel iets kan gedronken worden. Ook de brede gang biedt perspectieven. Indien we een stuk afsluiten met een muur, kunnen we daarin onze spullen zetten. Nu staan die her en der gestockeerd zodat telkens de vraag dient gesteld: bij wie  is dit of dat opgeslagen. ’t Zou leuk zijn dat je bij een vraag gewoon de opslagruimte kan binnen wandelen en op rekken alles netjes ‘klaar voor gebruik’ aantreft.

De specialisten in ‘verbouwkunde’ tekenen de plannen uit, vragen informatie over de kostprijs, de voorzitster bekijkt wat het aanbod van de gemeente daarin kan zijn. Ondertussen dromen we over prachtige exposities, massa’s mensen die er heen komen en werken we samen om dat te realiseren.

310112  Artra quiz

Deze uitnodiging verscheen in de nieuwsbrief van het danscentrum en naar jaarlijkse gewoonte quizzen we mee. Karel zal nu niet mee aan onze quiz-tafel zitten maar dienst doen bij de jury.

We beschikken over een goede ploeg: de jongeren (Deepak, Manon, Barbara en Sangeeth) weten iets over de ‘liedjes’ en de sport en al dan niet Vlaamse bekenden uit ‘de boekjes’. Sangeeth lost de doordenkers op en ik geniet van een lekker bier en tussendoor zie ik flitsgewijs mijn oudste dochter, voor een gesprek langer dan een zin moet ik op een andere keer terugkomen.

Het is altijd een levendige bedoening. Het is maar een spel … en toch kan je het niet nalaten te concurreren met de anderen.

Terwijl ik even de benen strek ontdek ik al voorbereidingen voor het optreden over enkele maanden. Lijsten met vraag naar medewerkers hangen aan de muur. Vrijwilligers kunnen hun naam invullen. Het gaat van naai(st)ers en decorbouw(st)ers tot schmink(st)ers en begeleiding van de groepen achter de schermen. Een massa volk wordt gevraagd om het werk voor, tijdens en na het optreden te klaren. Toch raken de lijsten vol. Maar vanavond gaat de aandacht naar de quiz. ‘k Ben benieuwd waar we ons ergens zullen plaatsen op de eindlijst.

Eerst wordt het reglement nog eens boven gehaald, dan moeten we voor we starten de joker inzetten op een bepaalde reeks vragen en kan de quiz starten.’t Is gek hoe je direct gegrepen bent om in je geheugen het juiste antwoord te vinden. Na elke reeks, wanneer de antwoordbladen zijn opgehaald, verschijnt het juiste antwoord op het scherm en geeft de jury voor elk goed antwoord een punt. Na de derde ronde wordt een eerste evaluatie gemaakt: wij sieren als laatste de lijst. Gelukkig hebben we onze joker nog te goed.

We bestellen iets om te eten en te drinken, want we moeten ARTRA toch sponsoren. Dit noemen ze eten en drinken voor het goede doel, toch prachtig als gewetensusser.

Ik geniet van het samenzijn, de wijze waarop de kinderen met elkaar omgaan. Er wordt plezier gemaakt, geplaagd, tussendoor het laatste huishoudelijk nieuws meegedeeld en vol overgave gezocht naar ‘ja, ik ken hem wel, maar hoe was die naam weer, ’t begint met een A … Het plezantste zijn de breinbrekers: droedels, samenhorende woorden, wiskundige opgaven. Daar trekken we ons behoorlijk uit de slag. Jammer dat we daar de joker niet op hebben ingezet. We werken de elf rondes af en geraken toch drie plaatsen vooruit.

Aike en Karel komen er nog even bijzitten, terwijl de laatste consumpties genoten worden. Voor mij is het een koffie geworden: ik moet nog rijden.

Dan is iedereen klaar om naar huis te gaan, alleen Aike en Carlo wacht nog het opruimen, want morgenvroeg beginnen de lessen weer. Zoenen, afspraak maken voor een volgend samenkomen en ieder zijns weegs. Ik zet Sangeeth en Barbara af in Leuven en met Karel rij ik verder naar Werchter, blij dat we terug naar de stilte en rust van ons huis kunnen.

David heeft geleerd met de computer te werken. Eerst maakt hij de tekst, speelt daarin met de kleur en dan tekent hij het gedicht. Dat maakt het geheel zo ontroerend.

Woensdagnamiddag zijn Jos en Jan, twee tekenleraren van de school voor buitengewoon onderwijs Terbank (type 2), de werken van hun leerlingen gaan ophalen in de Universiteitshallen in Leuven en hebben ze terug opgehangen in het Geriatrisch Centrum Damiaan in Tremelo in het kader van de toekomstige tentoonstelling van Kumbe (kunstenaars met beperking). De leerlingen zijn van 2 tot 14 jaar en hebben een matige tot ernstige mentale handicap.

De werken zijn allemaal zorgvuldig ingekaderd. Die kaders zijn een gift van een service-club. Ze laten die maken door een schrijnwerker, zodat ze stevig in elkaar zitten, want ze worden vaak gebruikt.

De werken moeten naar de eerste verdieping. We kunnen via de lift. Door de verbouwingswerken moeten we een lift in een andere gang nemen. Die zit wel ingewikkeld ineen. Om op de eerste verdieping te raken moet ik op 6 duwen. Geen probleem, ik worstel er me wel doorheen. Wanneer Jos en ik terug naar het gelijkvloers willen duwen we op 0 en neen, dit is niet de verdieping die we zoeken. Nog eens 0 indrukken … en we zijn weer op de eerste verdieping. Gelukkig komt er iemand met een keukenkar uit een andere lift. Die helpt ons verder: op 5 duwen en we zakken naar het gelijkvloers. Ik moet nog wat draden en haken voor het ophangsysteem bijvragen. Zo maak ik kennis met Nancy. En ja, ze gaat even mee om me te tonen hoe we met de lift naar de vierde verdieping kunnen. Daar komen de bewoners alleen om nog even tv te kijken en te slapen. Het personeel heeft daar voorlopig ook zijn eetruimte. We moeten dan wel door een gesloten afdeling van bewoners met een psychiatrische problematiek. Nancy weet niet of de confrontatie met die bewoners wel zo evident is voor buitenstaanders. Maar de geëxposeerde werken kunnen ook via de trap bereikt worden, en bezoekers die minder mobiel zijn kunnen dan via die lift.

Dan ben ik weer bij Jos en Jan die volop aan het ophangen zijn. Je ziet dat ze daarin vaardigheid hebben. De werken zijn prachtig. Ik voel me altijd warm worden als ik zo’n werken zie. Je kijkt door het schilderij heen naar de persoon er achter. Komt er een energie in me opzetten van: zie je wel hoe kostbaar zo’n mens is, want je weet hoe kwetsbaar die kunstenaars zijn.

De confrontatie met de bewoners van het Geriatrisch Centrum werk andersom. Hier zitten mensen samen die in meerdere of mindere mate dementeren. Het doet me pijn vast te stellen hoe iemand tegen zijn levenseinde aan niet alleen lichamelijk maar ook mentaal moet inleveren. Ik weet dat weldra mijn beurt komt om de boeken hier  te sluiten. Ik kan me zo moeilijk voorstellen dat ik wellicht over enkele jaren een plaats moet innemen naast mensen zoals ik die vandaag aantref. Toch is de sfeer niet wanhopig. De mensen zien er verzorgd uit. Het personeel gaat heel zachtaardig met ze om.

Nancy vertelt dat in België mensen maar een beperkte tijd meer in de psychiatrie kunnen verblijven. Daarna dienen ze door te stromen naar speciale verzorgingstehuizen zoals de gesloten afdeling hier. Op die afdeling verblijven mensen die al hun ganse volwassen leven ‘binnen’ zitten. Maar ook hier tref ik mensen aan die verzorgd zijn, meubilair dat fris aandoet. De bewoners zelf zitten verzonken in zichzelf, murmelen voor zich uit, ééntje roept, een ander geeft me een hand. Ik kan niet anders dan aan mijn zoon denken. Dat was een toekomstbeeld waar ik zo’n angst voor had en waarschijnlijk hij ook. Hij wist goed genoeg dat hij levenslang gekregen had. Schizofrenie is een vernielingzaaiende mentale kanker. Maar deze mensen zijn hier feitelijk goed af: ze krijgen de zorgen die ze nodig hebben en als ze geen weet meer hebben van hun situatie is dit misschien nog dragelijk. Ben ik laf omdat ik het troostend vind dat mijn zoon dit niet meer moet gaan? Dat hij gekozen heeft om uit de hel van zijn leven weg te gaan?

Het doet me deugd de jongere generatie bezig te zien. Je moet als leraar maar bereid zijn om op je vrije woensdagnamiddag met een camionette te gaan rondtoeren en te zorgen dat de werken van je leerlingen naar buiten kunnen. Ze zijn fier op hun ‘kinderen’. Ik zie hoe het personeel met veel geduld iemand terug naar de afdeling brengt, koffie schenkt, een vraag beantwoord.

De mens is toch een mooi gegeven. Naast het oorlog voeren dat altijd al bestaan heeft is er ook die andere beweging, van zorg dragen en liefhebben. De kleuren van de kinderen drukken dat zo sterk uit. Iets om dankbaar voor te zijn

Kan je nog mooier zeggen dat je iemand graag ziet?

Vorige zondag was het modeltekenen voor tekenaars, d.w.z. dat degene die model staat (man of vrouw) houdingen van korte duur aanneemt. Het is zeer intens werken, want je wil die 10 minuten gebruiken om een zo goed mogelijke schets af te leveren.

B. stond al verschillende keren model. Ze brengt dan telkens haar zoontje mee. Die trekt zich terug in een hoek, omringt door zijn autootjes en nog enkele dozen met speelgoed … maar tot hiertoe heeft hij alleen maar oog voor zijn wagenpark.. Het is een leuk kereltje van ongeveer acht jaar. Zijn moeder probeert hem te motiveren om bij verandering van houding mee te tekenen. Hij trekt dan zijn schetsboek op zijn knieën en ik zie hem dan kijken, tekenen, weer kijken. Wanneer hij vindt dat hij genoeg getekend heeft, richt hij zijn aandacht weer op de autootjes. Hij is erg gedisciplineerd, stoort niet, maakt geen lawaai en dit gedurende voor hem toch drie lange uren. Toen ik vorige keer vroeg of ik zijn tekeningen mocht bekijken, toonde hij heel fier zijn werk. En ja hoor, hij probeert de lijnen te volgen die hij aantreft: horizontale en opwaartse lijnen. Het resultaat is vaak ontroerend: dan weer iets dat een giraf deed vermoeden, dan weer een abstract werk. Terwijl de mama geld verdient, krijgt hij een opleiding als kunstenaar.

Vorige zondag was hij er weer bij. Toen ik binnenkwam zat hij reeds uitgebreid in zijn speelhoek zijn auto’s te regisseren. Hij gaat helemaal op in zijn spel. Van tekenen komt niet veel terecht, vermoedelijk heeft hij niet veel zin en trekken de autootjes teveel zijn aandacht. Ik zie zijn mama soms bezorgd naar hem kijken. Heeft ze er geen vertrouwen in dat hij deze keer de uren stil zou uitzitten? Soms ontmoeten de ogen van de kleine jonge die van zijn mama, dan glijdt zo’n warme bemoedigende glimlacht over haar gezicht. Haar glimlach vertelt hem dat ze ontzettend van hem houdt en hij het opgelegde stilzitten wel zou halen.

Ik zit iets meer dan een meter van de speelhoek. Ik hoor hem binnensmonds een hele uitleg geven. Vermoedelijk beseft het kereltje niet meer waar hij zit. Zijn wereld is bevolkt met reizen van zijn tractors, jeeps, trucks, auto’s. Waarschijnlijk bestormt hij de hemel in zijn gefantaseerde ruimtewagens, niets kan hem weerhouden zijn dromen waar te maken.

Tegen het einde van de sessie wordt zijn ruimteverovering meer aardegebonden. Hij zit wat voor zich uit te staren en lusteloos een wagentje over en weer te schuiven. Wanneer het poseren beëindigd wordt springthij op van blijdschap, armen in de lucht, wellicht verheugd om terug naar huis te kunnen. Ik heb wel bewondering voor dat kereltje. Hij laat zijn moeder haar werk doen, zonder lastig te worden of op een of andere manier de aandacht te trekken.

Soms zijn kinderen toch echte schatten en dan vergeef je de momenten dat ze het bloed vanonder je nagels halen. Anderzijds, met zo’n liefdevol glimlachende mama … wellicht heb je dan als kind geen behoefte om de boel op stelten te zetten.

Soms denk ik aan middeleeuwse ballades bij het lezen van Davids gedichten. De woorden komen recht uit het hart. Kan het nog spontaner?

In de academie worden 10 lessen per jaar budgetair voorzien voor tekenen of schilderen naar naaktmodel. Niet elke docent organiseert zo’n sessies. Zelf heb ik al enkele sessies kunnen volgen, maar veel te weinig om het vlot te kunnen. Het vraagt veel oefening om iets behoorlijks op papier of op doek te zetten, vooral als het om een houding gaat met ‘verkortingen’. Door het perspectief wordt de lijn van bv. een been korter dan de werkelijke lengte. Voor wie interesse heeft is modeltekenen erg boeiend. Je moet vooral leren ‘kijken’, hoe zit dit lichaam in elkaar, hoe draait het om zijn as, hoe teken je de verkorting om een natuurlijke houding te verkrijgen. Zuchten, zweten … en steeds opnieuw beginnen.

Begin vorig jaar kreeg ik de kans om aan te sluiten bij een groep die om de maand samenkomt bij iemand privé. Vrijdagavond is bestemd voor boetseerders: het model neemt één houding aan, die gedurende drie uur wordt volgehouden. Het model blijft zitten, de deelnemers verwisselen van plaats, zodat dezelfde houding van alle kanten kan benaderd worden. Natuurlijk kunnen de spieren af en toe eens ontspannen worden en halfweg koers is er pauze en wordt iets gedronken. Zondag na zo’n vrijdag, is er weer een sessie. Dan komt men tegemoet aan de tekenaars: het model verandert van houding: laat ons zeggen om de 10 tot 20minuten.

Die maandelijkse sessies vinden plaats in een erg mooi en ruim atelier. De deelnemers hebben ruimte om rond het model te zitten en het is behoorlijk verwarmd (wat ben ik toch een koukleum). Rondom om hangen de schilderijen van de inviterende artieste. Je zou die ruimte tot een woonkamer kunnen inrichten: vervang ezels, tafels en stoelen door zetels, kasten en een niet te missen tv en je voelt je thuis.

Eind vorig jaar kreeg ik het aanbod om op een tweede plaats elke vrijdag te gaan modeltekenen. Het atelier is van een beeldhouwer … en die charme straalt helemaal door de ruimte. Een gaskachel verwarmt de ruimte … maar de warmte verdwijnt door het glazen dak en door de spleten van de deuren. Het atelier is niet zo groot, d.w.z. de beschikbare ruimte waar we zitten. De vloer is aangeveegd, … maar het model is fantastisch en de sfeer onder de tekenaars, hoe leg je dat uit: eens we beginnen wordt er niet alleen geen woord meer gezegd, maar zelf kuchen of hoesten hoor je niet. Je duikt het tekenen in uitgenodigd door het model dat haar lichaam ‘geeft’ om de deelnemers mee te nemen naar de gratie van vrouw-zijn, van wat lichaam zijn kan betekenen. Deze sessies duren maar twee uur, met een korte koffiepauze tussen in. Dan wordt het model ‘Nele’. Een smoezelige badjas geeft haar identiteit terug en dan ontdek je een (niet meer zo?) jonge vrouw die haar lichaam tot in onvermoede verten heeft verkend en dit kan meedelen zonder schroom en de ‘kijker’ zijn voyeurisme ontneemt maar tekenend deelgenoot maakt van lijf-zijn, zich thuis voelen in de huid van een vrouw.

Ik ga telkens naar huis met het gevoel ‘iets intens beleefd’ te hebben. Wat zou ik graag die beleving in tekentaal omzetten … maar daarvoor ben ik nog te onkundig, ik stamel lijn na lijn, een kleuter die leert spreken … wat zou ik graag als een volwassene willen verwoorden.

Enkele dagen terug ontdekte de moeder van David onderstaand artikeltje in de ‘Passe-Partout’. Was dit een moment voor David. De foto is genomen in het danscentrum Aike Raes in Heverlee waar op dit ogenblik een deel van de collectie hangt. Christel, Davids zus, e-mailde me dat David ‘kei-fier’ was, wie zou dat niet als niet alleen je naam maar ook een foto van jezelf en een deel van je werken verschijnt. Ter info: Brigitte Bott verzorgt de relaties van ‘Gesigneerd’ met de pers, vandaar dat haar naam in de tekst vernoemd wordt.

Een eerste gedichtje van David. De beeldkwaliteit is vaak niet zo goed omdat het scans zijn van een fotokopie. Maar je moet het kunnen zien en lezen zoals David het tekende en schreef. Laat je ontroeren om zoveel echtheid.

Samen zaten we 54 jaar terug voor het eerst samen in de klas: opgroeiende jonge vrouwen die voor onderwijzeres wilden studeren. Ik weet niet of je ons toen echte vriendinnen zou kunnen noemen, maar we trokken wel vaak samen op. Veel mogelijkheden om samen activiteiten te ondernemen bood de normaalschool niet: ’s morgens in lange rijen de kapel inschuiven voor de misviering, op de bel eten en tafels afruimen, een andere bel dwong ons naar de studiezaal … het enige wat ons wat vrijheid bood was de ‘speeltijd’ op een kleine ingebouwde geplaveide binnenruimte met een paar struiken en een halfwas boom, waar we op en neer liepen en vrijuit konden praten.

Drie jaar later verhuisde ik naar een andere onderwijsinstelling: ik had het voor mezelf en de opvoedsters onmogelijk gemaakt om nog samen te functioneren, rebelse puber dat ik was. In die andere school was geen sprake meer van problematisch gedrag. Er was ruimte, sportvelden om de lange speeltijden door te brengen, een andere mentaliteit … men vond dat ik wijzer geworden was.

Vanuit de oude normaalschool werd ik via brieven op de hoogte gehouden van het reilen en zeilen. Dergelijke brief werd klassikaal opgesteld: ieder schreef zijn stukje. Ik weet dat ik soms schaterde om wat er verteld werd. Die briefwisseling werd volgehouden tot we afstudeerden, vijftig jaren terug. We hoorden niks meer van elkaar, tot enkele maanden terug iemand contact met me opnam: via internet had ze …

In oktober was er een reünie in O.L.Vrouw Presentatie (zie 22.11.11 en volgende). Een eerlijk en heerlijk weerzien. Ook Iris was aanwezig. Veel tijd om elkaar te spreken was er wel niet. Op zo’n dag overdonderen je zoveel gesprekken. We spraken af elkaar eens apart te ontmoeten. Na een paar e-mails heen en weer voor een mogelijke dag en plaats, maakten we het weerzien concreet: trefpunt Mechelen. Ieder zou vanuit zijn dorp naar Mechelen sporen, ongeveer evenveel kilometers voor ons allebei.

Gisteren kwamen onze treinen met nauwelijks een minuut verschil in het station toe. Een warme omarming. Waar gaan we heen? Wellicht biedt de Oude Markt het wel mogelijkheid om iets te eten en te drinken. Iris had vernomen dat de bussen allemaal langs de Oude Markt reden, dus zoeken we een bus op. Er staat een lange bus klaar om te vertrekken. Nee, dames, daarvoor moet je die kleine stadsbussen nemen aan de andere kant van het plein. De bus zit vol, geen chauffeur te zien, even navragen bij een passagier: ja hoor, deze bus rijdt naar de Oude Markt. Even later stapt de chauffeur achter het stuur (‘k bedenk dat chauffeurs ook af en toe nood hebben aan een sanitaire pauze) en het avontuur begint. Mechelen is niet groot. Even later uitstappen en op zoek naar iets aantrekkelijk om de komende uren door te brengen. We installeren ons, bestellen koffie … en vier uren later zitten we nog aan tafel. Ondertussen is de zaak volgelopen en terug leeggelopen met mensen die iets willen eten. Dan is het weer de beurt voor bezoekers die op zoek zijn naar ‘een koffietje na de middag’. Ondertussen hebben we ook gegeten en laten een laatste koffie aanrukken.

De verhalen bieden zich aan. Deugddoend: twee vrouwen die proberen zonder schroom dit leven in woorden te vatten. We beseffen dat we tot een generatie behoren die het financieel meer dan goed hebben. Toch heeft het leven zich soms in ons vastgebeten om er als een razende te keer te gaan. De nachten van niet slapen om kinderen die zich problematisch aanbieden, en dan gaat het niet om een sigaret die ze stiekem rookten. Het gaat niet alleen over de  kinderen. De verhalen duiken ongepland tussen ons op. Vroeger en nu dwarrelen door elkaar. Ik vermoed, mocht het tafeltje tussen ons een kleur mogen kiezen: het zou roodgloeiend staan van intensheid.

We besluiten op te stappen. Netjes betalen, buitenlucht inademen, zoeken naar een stopplaats voor een bus … en terug naar het station. Onze treinen vertrekken weer met 1 minuut verschil. Iris trekt naar perron 5, ik moet op perron 1 zijn.

Wanneer we boven zijn, ieder op zijn perron, zwaaien we nog eens naar elkaar. Ik merk plots dat ik zin heb om te huilen, zoals vroeger toen ik van een vakantie met de jeugdbeweging terugkwam en wist dat tijd van samen zijn voorbij was. Maar nu hebben we ons voorgenomen geen 50 jaren te wachten om elkaar weer te zien, er is immers nog zoveel te vertellen.

Op de trein blijven flarden gesprek mijn denken in en uit gaan. Gelukkig kan ik vanavond nog gaan modeltekenen: zo kan ik me verplichten mijn aandacht aan iets concreets te hechten en kan ik innerlijk stilaan tot rust komen. Ik weet, zo’n ontmoeting ebt nooit helemaal weg, het is alsof je zo diept geraakt wordt, dat je erdoor verandert. De ruimte van het gesprek maakte meer waarheid zichtbaar, voorwaarde voor innerlijke vrijheid.

Samen met zijn ouders kwam David naar de tentoonstelling van zijn zus Christel en mij kijken. Een man van 35 met het syndroom van Down. Nadien vertelde Christel dat hij ontzettend mooie dingen maakte: tekeningen en gedichten. Ze moest die tekeningen maar eens meebrengen. Ik was er onmiddellijk weg van. Kippenvel kreeg ik van die gedichten, pure liefdeslyriek. We kwamen overeen dat we met die tekeningen naar buiten zouden komen. Ik had al onmiddellijk een titel klaar: Davids Hooglied. Omdat het werk van David niet voldoende was om een volledige tentoonstelling te vullen, zochten we andere kunstenaars op met een gelijkaardige beperking als David … en Kumbe zag het licht. Op dit ogenblik wordt Kumbe gekoesterd door kunstkring ’Gesigneerd’, is er een collectie van een 75 werken, worden deze werken op dit moment op 2 plaatsen ten toon gesteld: Danscentrum Aike Raes in Heverlee en De Universitaire Hallen in Leuven en verhuist de ganse collectie eind januari naar het Geriatrisch Centrum Damiaan en Huize De Veuster in Tremelo (Ninde) waar ze vanaf 3 februari kan bezichtigd worden tot 13 mei 2012.

Op 2 februari wordt een receptie georganiseerd voor de kunstenaars. De directeur trakteert met pannenkoeken op die dag, want: er is geen vrouwtje zo rijk of zo arm, of ze maakt haar panneke warm.

Ondertussen heb ik David en zijn ouders leren kennen. Wat zijn ze fier op hun zoon.

Het is hartverwarmend hoe liefdevol ouders met hun kwetsbare kinderen omgaan. Hoe ze hun kind ‘voor geen geld van de wereld zouden willen missen’. Natuurlijk zullen ze zorgen en moeilijke dagen kennen omwille van die kinderen. Maar blijkbaar verstevigt dit de band;

Af en toe zal ik iets tonen van David of iemand anders. Die kunstenaars vragen niet alleen zorg omdat ze niet zelfstandig kunnen leven, ze hebben ons ook iets te bieden. Hun werken stralen spontaniteit en vaak een blijheid uit die we niet zo vlug tegenkomen. Ze hebben geen last van prestatiedwang of regels van vb. het juiste perspectief. Soms met moeizame bewegingen laten ze de verfkwast over het papier schuiven en genieten van wat ze doen … zoals ze denkelijk zullen genieten van die lekkere pannenkoeken. Ik verheug me nu al.

 De laatste activiteit van eindejaar achter de rug: een etentje met de schilderklas. Gezellig, deugddoend. Nu zijn we weer vertrokken tot het einde van het schooljaar.

Ik heb de indruk dat de eindejaarsfeesten steeds meer energie gaan innemen: een viertal verjaardagen, een feestje met mijn kinderen, een feestje met de kinderen van Karel, een feestje met mijn pleegdochter en haar gezin, feestjes met de academie. ‘k Zou ze voor geen geld willen missen … maar ik voel de jaren.

Toch ook lekker bij de warmte onder een dekentje veel gelezen. Als ik weet dat ik tijd heb begin ik graag aan een kanjer. Een van de boeken: Marie Antoinette, van Antonia Fraser. Een biografie van de koningin (1755 – 1793) die stierf onder de guillotine bij de Franse revolutie. Antonia Fraser is niet alleen een goede geschiedkundige, ze is ook een goede schrijfster. Ze roept de wereld van ‘toen’ heel levendig op zodat je als lezer je kan ‘inleven’ in die wereld van poeder, hoepelrokken, brokaat, rijtuigen, feesten. Feitelijk was de wereld van Lodewijk de XVI een wereld van weinig hygiëne waarover poeder en parfum laag na laag hun best deden om de stank te verdoezelen. Ondertussen werden er intriges opgebouwd, de massa met roddels en pamfletten opgestookt tot de nieuwe leiders ook ten val werden gebracht. En de prachtige leuze: vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid was niet bestemd voor het proletariaat of de vrouwen (waren dit wel volwaardige mensen?). Stilaan kregen die woorden een eigentijdse inhoud en spreekt men liever van vrijheid, gelijkheid, solidariteit of democratie. Ondanks de Franse revolutie toch al 200 jaren achter ons ligt heb je de indruk een hedendaags verhaal te lezen. Natuurlijk, de omstandigheden, de uiterlijkheden zijn veranderd, maar de mens is dat niet. Ik kan het iedereen aanraden die graag wat geschiedenis verkent.

Het was ook de tijd van wensen en kaartjes schrijven. Normaal moet ik me altijd nog haasten om voor het einde van januari de kaartjes beantwoord te hebben. Nu is het mij gelukt netjes op tijd de wensen op de bus te doen. Ik beleef plezier aan die formule van wensen ronddelen. Ik maak de kaartjes zelf, het is altijd afwachten wat het resultaat gaat zijn. Ieder die me schrijft krijgt een kaartje terug. Er zijn een paar vaste ‘kaartjesschrijfsters’ waarvan ik alleen iets verneem via deze vorm van communicatie. Feitelijk zit ik te wachten op hun wijze van ‘even langs komen’. Geen groots gebeuren, alleen een teken dat we nog aan elkaar denken en dat met een positief gevoel.

Ook Cecile schreef me een kaartje … maar de briefomslag vond ik zeker zo goed als de zelfgemaakte kaart (zie foto). Met wat een zwierige zorg zijn de letters geschreven. Als we dit jaar eens op een dergelijk manier met elkaar zouden omgaan, de wereld zou er mooier op worden.

Het is de laatste dagen druk geweest. Ik voel het. Het gaat niet meer zo goed in de academie: mijn concentratie is weg en ik ervaar de opdrachten als loodzwaar.

Ook de weg naar de pc lijkt me langer dan ooit. Wat heb ik nog te vertellen. Alleen wat aanzeuren dat ik moe ben.

Daarom het besluit genomen: ik ga er even tussen uit. Ik beperk mijn afspraken tot het allernoodzakelijkste en nestel me onder een dekentje met een goed boek in handbereik. Zo overwinteren zie ik wel zitten.

Volgende weken komen de feesten eraan. We zullen klinken op oud en nieuw. Na Nieuwjaar hoop ik weer fris te zijn om deze blog verder te zetten.

Ondertussen aan alle lezers (m/v) prettige eindejaarsfeesten. Prosit!

Ik heb goed kunnen slapen en kan wat meer uitgerust aan de laatste dag van de kerstmarkt beginnen. Wanneer ik de zaal binnenkom is Christel al druk aan het borstelen: wat een stof kunnen mensen binnenbrengen.

Tegen 13 uur komen de eerste bezoekers, maar pas na een uur of drie wordt het druk: dan is de koers gedaan (ik weet niet meer waar en welke) en is er tijd voor cultuur en bijhorende pannenkoek of taart.

Met enkele mensen komt een intens gesprek op gang. Beginnend bij Kumbe, dagcentrum naar dagcentrum van dementerende vader, de zorgen daarvoor. Ik ken de vrouw niet, maar ze was naar de kerstmarkt gekomen om er even uit te zijn. Ook een vroegere vriend van Deepak komt langs. Een lang verhaal kort vertellen … het lukt. Hij blijft die lieve man van vroeger, een beetje veel op zijn ziel getrapt. Er zijn ook andere gesprekken, soms met veel humor. Ondertussen loopt het goed aan het standje van Kumbe. Christel pakt in en ik ontvang de centen, een spontaan gegroeide taakverdeling.

Om zes uur kunnen we inpakken. Met alle standhouders en hun pakken door één deur … het lukt. Wanneer iedereen weg is begint de opkuis. Zou een film waard zijn. Als een mierennest ontdekt ieder een taak: stoelen versjouwen, tafels verplaatsen (er is een plannetje waarop staat hoeveel stenen er tussen moeten) en afwassen, stoelen omgekeerd op tafel, vloer borstelen, versiering wegdragen. Alles lijkt voorbeeldig op elkaar afgestemd. Op vrij korte tijd is de klus af, weg het schrikbeeld dat het nachtwerk zou worden.

Wanneer ik rond half tien thuis kom kijkt Karel blij op, hebben we toch nog een stukje uitwarmen samen.

zoonlief aan het werk terwijl mama haar standje klaarmaakt