A44   OUDE KOEIEN...

 

         November '38.

Toen de officiële bevestiging bekend raakte dat al de Internationale Brigades samen rond 15 november een afscheidsdéfilé zouden houden in Barcelona, drong het pas goed tot de brigadiers door dat hun Spaans avontuur daarmee definitief begraven werd.

De meeste mannen schaamden zich voor hun heimelijke opluchting het er heelhuids afgebracht te hebben. Vooral het kader sloofde zich uit in het afsteken van allerlei jeremiades op de vuige kapitalisten die "hen in dit dramatische uur dwongen het Spaanse broedervolk in de steek te laten..."

Maar na de eerste schok kwam het nieuws van de spoedige verplichte repatriëring voor velen nog harder aan. Terugkeer? Naar waar? Welk vaderland? Terwijl méér dan de helft van de brigadisten als apatride geboekt stond omdat ze door de regeringen van hun thuislanden van hun nationaliteit werden beroofd?

Voor de meeste antifascisten van de Duitse Thälmann-brigade of de Italiaanse Garibaldi's stond een terugkeer naar hun vaderland gelijk met de dood of minstens een paar jaar kamp. Dat gold ten andere ook voor veel Oost-Europeanen die thuis vreesden niet enkel politiek maar ook strafrechtelijk vervolgd te worden. En hoe deze bedreiging omzeild kon worden lag niet zo onmiddellijk voor de hand.

In Steiners tent maakte zich schijnbaar niemand erg druk over de toekomst. Meunier lag bijna doorlopend te maffen, terwijl Marco en Steiner zelf,als uitgeslapen anarchisten, geleerd hadden hoe ze spoorloos in de massa konden verdwijnen, eenmaal de Spaanse grens voorbij... De enige die nog wat politieke praat verkocht was Papon, die vorige week plots uit het niet terug was opgedoken. Sinds deze babbelaar, drie maand geleden, bij de eerste aanval op de 666 met een schot door de handpalm uit het peloton was verdwenen, had niemand verwacht hem nog ooit terug te zien...Nu verkondigde hij luidop de Spaanse nationaliteit te willen aanvragen om in de Armada popular voort te vechten voor de goede zaak...Nou-nou...

De zes overige strozakken in de tent werden bezet door jonge miliciens onder de leiding van Juan, de latinist. Ze konkelfoesden doorlopend hoe ze het aan boord moesten leggen om zonder kleerscheuren het einde van de oorlog te halen. Natuurlijk wisten ze heel goed dat voor hen de strijd pas zou eindigen nà de ultieme zege van Franco. En heimelijk hoopten ze dat dit vlug mocht gebeuren. Maar dat ze in afwachting binnen een paar dagen overgeplaatst zouden worden naar de rangen van de Armada popular om er als kanonnenvoer de gaten te vullen...Dat vier van deze jongens daarenboven bekend stonden als aanhangers van POUM maakte de zaken niet eenvoudiger, nu de leiders van hun verboden partij in Barcelona voor de Krijgsraad berecht werden.

In het kamp kwam dit proces zelden ter sprake, net als de 'zuiveringen' in Moskou waar nog steeds de anti-stalinisten met bosjes voor de bijl gingen. Dat ook de POUM-leiders één dezer dagen tegen de muur zouden worden gezet leek té vanzelfsprekend om er verder nog woorden aan vuil maakte. Wie het waagde de heerser van het Kremlin voor de voeten te lopen moest van de Grote Wijze Vader Aller Volkeren geen pardon verwachten. Zéker niet als hij je het etiket "Verrader van de proletarische revolutie" en "Spion van het internationaal fascisme" opkleefde: dooddoeners, letterlijk en figuurlijk...

Marco kwam van zijn rondzwervingen tussen de àndere eenheden vaak terug met wat nieuws van het Ebro-front. Maar erg opwekkend kon je het moeilijk noemen:

" Eind vorige week heeft Franco een nieuwe grootscheepse aanval gelanceerd...Hij is langzaam maar zeker àlles wat wij met ons offensief op de rechteroever veroverd hadden aan het terugwinnen. Gisteren vielen onze laatste steunpunten in de Sierra de Pandols, te zuiden van Gandesa..."

" Om u af te vragen wat het nut was van al die doden " bromde Steiner. "Jean op de Picosa, weet ge nog, Marco?  En..."

Maar vóór Marco op zijn sneer kon antwoorden viel wijsneus Papon hen in de rede: " Doden zijn nooit nuttig, tenzij als voorbeeld voor de propaganda! Hoe meer doden er vallen in een gevecht, des temeer heroïsch belang hun inzet krijgt voor de geschiedenis, ook al zijn ze aan het vliegend schijt gecrepeerd! "

" Zwijgt Papon! Gij riskeert nooit of te nimmer ook maar het allerminste heroïsch belang te krijgen, na die komedie met dat schrammetje op uw hand! "

" Schrammetje!? Een kogel dwars erdoor, ja! Hadden ze me niet op tijd toegenaaid was ik verdomme doodgebloed! Garantie, lijk dàt eruit piste! "

" En veel last gehad van die brandwonde? "

" Welke brandwonde? "

" Wel, wie van zo dicht door zijn hand schiet, weet dat hij zijn pollen schroeit hé..." Steiner bleef hem strak in de ogen kijken tot Papon de blik neersloeg en nauwkeurig zijn handpalm bestudeerde: " Jammer voor u, Rocco: geen brandwond te zien..."

" Verdomme! Hoe hebt ge dàt geflikt? Uw arm een uur boven de parapet uitgestoken? Of een ànder het vuile werk laten doen?... Ramon, die schaapherder uit Andorra heeft mij in 't station van Gandesa zoiets laten verstaan, weet ge! "

" Ramon is dood"

" Wat een geluk, hé! Zo zie je maar: de doden kunnen toch hun nut hebben...door te zwijgen! "

 Marco kwam ertussen: " O.K. Rocco, zwijgt gij ook maar: La guerre est finie!... Binnen een kwartier in deftig uniform aantreden! Inspectie voor het défilé! "

 

Ook de volgende dagen oefenden ze op het harde zand  met de volledige compagnie het gecadanceerd marscheren in 't gelid-per-zes. Bij gebrek aan een muziekkapel moesten ze zélf de maat aangeven door ononderbroken 'één-twee-drie-vier! ' te schreeuwen. In 't begin uitten ze knorrig hun twijfel over het uiteindelijke nut van dit kinderachtig gedoe. Tot de polcom (politieke commissaris) in een korte speech vroeg of ze soms in Barcelona afscheid wilden nemen van het Spaanse broedervolk als een bende ordeloze schobbejakken...En alsof hij betwijfelde dat het beroep op hun trots zou volstaan als motivering , verloochende hij vlot vadertje Marx met de belofte dat ze van 's anderendaags af na de oefeningen iedere avond éénvijfde van hun achterstallige soldij zouden trekken!. ..De macht van het geld...

Hoe dan ook, door dit gunstig financieel vooruitzicht kregen de vrouwen weer het monopolie over hun toekomstdromen. De gestage aftakeling van het Volksleger op de rechter Ebro-oever werd nauwelijks nog besproken, wél de diverse maten en vormen van de hoeren die onder geïmproviseerde luifels rond het kamp hokten. Tot nu toe hadden de mannen hun liefde enkel met belegde boterhammen, een doosje sardines en een paar plakken worst kunnen betalen, en daarvoor - ondanks de heersende hongersnood - ook slechts het broodnodige teruggekregen...Maar met geld kwamen de leukste en heetste meiden uit de havenbuurt van Tarragona, drie kilometer verderop langs het strand, ruim binnen schootsbereik! Die vroegen wel twintig pesetas, maar stonken tenminste niet doorlopend naar rotte vis...

" En ",fluisterde Meunier van wie je die voorkennis niet onmiddellijk zou verwachten, "als je met drie-vier man samen ook wat wijn en eten meebracht, wilde zo'n koppel vriendinnen thuis wel eens een wild nachtelijk feestje bouwen..."

" Maximum drie, Meunier" besloot Marco: " Ik, gij en Rocco!  Papon zevert teveel, en met een ànder voel ik mij niet op mijn gemak...En zorg dat we geen halve nacht moeten lopen zoeken, hé! Gij krijgt morgen heel de namiddag vrij om de zaak te verkennen: eten is hier genoeg om drie vrouwen vol te proppen..."

" En worst ook! " juichte Meunier studentikoos.

Marco en Steiner lachten niet mee. Na al die maanden aan het front was een vrouw 'verzorgen' een té essentieel genot om daar puberaal mee om te springen.

 

Tijdens het exerceren op het strand, de volgende namiddag, was Steiner er met zijn hoofd niet helemaal bij. Heel die misselijke bedoening, om met ontgoochelde frontsoldaten een vrolijke afscheidsparade te moeten opvoeren voor een uitgeblust, oorlogsmoe publiek dat mak een reeks georkestreerde toejuichingen afwerkt...:het leek hem een belediging voor de gesneuvelde kameraden. Want hoe je het ook draaide of keerde, tenslotte lieten ze het veelgeprezen Spaanse broedervolk nu laffelijk in de steek.  Daarbij verkocht je best niet teveel poeha, vond hij...

En terwijl hij zonder veel animo met de anderen door het mulle zand slofte en de stapmaat aangaf met een eindeloos herhaald 'un, deux, trois, quatre' zat hij al diep in gedachten verzonken bij 'Wein, Weib und Gesang'.

Na het middageten waren ze na veel wikken en wegen overeen gekomen dat Meunier best probeerde drie vriendinnen te strikken van rond de vijfentwintig: één de man, quitte van om het uur misschien eens van partner te verwisselen... Geen beroepsgrieten, maar liefst mokkels van het soort 'Jonge Weduwen'. Die ontvingen je meestal gastvrij in een eigen knusse woonst en kenden toch voldoende van het 'leven' om te weten waar Abraham de mosterd haalt... Daarbij was de kans groot dat alleenstaande vrouwen van die leeftijd flink 'honger' hadden, zowel door de heersende voedselschaarste als het gebrek aan huwbare mannen in hun kennissenkring. Middels een paar liter wijn konden die zalige schepsels zeker losgeweekt worden uit hun keurslijf van christelijke fatsoen. En met een goeie stoot in het vooruitzicht raakten ze ongetwijfeld wat van hun aangeboren remmingen kwijt...         

Steiner merkte onder het exerceren tot zijn groot genoegen dat al deze overpeinzingen mooi opbouwend werk leverden achter zijn gulp. Zo te zien had de tijd hem dan toch van de oude demonen uit zijn 'Spartakus-verleden' verlost. Vroeger volstond meestal de herinnering aan de stampen van die rot-gendarm in Schoorbakke om plots de vlag te strijken en elke dierlijke drang in zijn lenden te fnuiken. Maar ondertussen had hij geleerd dat je met een goede portie drank veel pijn kon sublimeren...

 

Doch ditmaal hielp drinken niet. De drie leuke vrouwen die Meunier had opgesnord voldeden nochtans helemaal aan het afgesproken bestek. Jong, maar wereldwijs genoeg om van wanten te weten en opgewekt zonder daarom doorlopend te liggen gieren. En stuk voor stuk gave schoonheden, als je ze tenminste bekeek met de bloeddoorschoten ogen van bronstige frontsoldaten:  prachtig los bekhaar, zacht perzikdons op hun zuiderse wangen, een gladde jonge huid en een warme zachte décolleté... Niets op aan te merken, werkelijk.

Het huis waar ze woonden lag half in puin gebombardeerd, maar de kelder rook lekker fris en oogde heel gezellig: een grote gewelfde zitkamer vol tapijten en kussens met slaaphoeken achter dikke gordijnen, en een kleine keuken achteraan. Twee roodgekleurde stormlampen moesten de wat goedkope intimiteit benadrukken maar dat scheen niemand te storen. De dames waren aanvankelijk wél méér geïnteresseerd in de inhoud van hun ransels dan van hun onderbroek, maar aangezien de klok niet liep...

Tijdens het schransen en naarmate de wijnflessen leegklokten, liet de beschaving meer en meer sluiers vallen en werden zonder veel moeite de eerste weerstandsnesten veroverd. Marco en Meunier, die een aardig mondje Spaans spraken, lagen al vlug een lengte vóór. Maar Inès, de freule van "Rocco", bleek een stuk minder losjes in de bloes. Waarschijnlijk wat geïntimideerd door zijn afgeschoten oorschelp. Zij voelde zich daarenboven geroepen regelmatig de grammofoon aan te zwengelen, waardoor zij telkens rechtkroop als ze het te warm kreeg op Steiner's knie. Toen deze tenslotte ontmoedigd "Changer! " riep kreeg hij van zijn stommelende vrienden achter de gordijnen, buiten wat geknor, jammerlijk weinig respons...

Hoe de avond verder verliep kon hij zich later niet zo duidelijk meer herinneren, tenzij dat hij zich bij gebrek aan Inès dan maar op de drank had gestort... Achteraf vertelden zijn berouwvolle kornuiten dat de twee àndere Eva's hem én Inès tenslotte een handje hadden geholpen. En hoezeer zijzelf, ondanks hun vermoeidheid-postcoïtus, door dit vleselijke kluwen van een onvergetelijk voorstelling hadden genoten...

Tegenover hen verklaarde hij zijn viriele inzinking door de paté die Inès hem opgedrongen had en de overvloed goedkope Pinard...Feit was dat hij de twee volgende dagen in de tent van de kaart lag met hoge koorts en de week daarop in Barcelona nog half versuft als een slaapwandelaar mee marcheerde met de afscheidsparade.

Marco verzekerde hem nadien dat hijzelf dit defilé buiten verwachting geslaagd vond. Een fiere optocht van tienduizend brigadisten dwars door de metropool, oprécht spontaan toegejuicht door wel een miljoen diep ontroerde burgers, dat is geen kattepis! Zoiets grijpt je naar de keel en jaagt de rillingen langs je rug...Over de vele politieke toespraken met dankbetuigingen, die de kopstukken uit de Comintern afstaken tijdens de halte halfweg op de propvolle Plaça de Cataluña, zal ieder wel een eigen mening gekoesterd hebben... Want over de moorden in eigen rangen, de terreur van de S.I.M. en de terechtstellingen "Pour l'exemple" werd natuurlijk met geen woord gerept...En nog minder over de vele nutteloze stormlopen en slachtpartijen die ze de laatste maanden als bij wonder overleefd hadden.

Maar telkens de duizendkoppige mensenzee de naam 'Brigadas Internacionales' hoorde, barstte spontaan een donderend applaus los dat veel oude rotten een krop in de keel bezorgde: de doden waren zo te zien dan toch niet voor niets gevallen...