Druk op onderstaande knop om een berichtje achter te laten in mijn gastenboek
E-mail mij
Druk oponderstaande knop om mij te e-mailen.
Doorheen de dagen
Ervaringen besproken
08-02-2013
VERRIJZENISKAPEL
VERRIJZENISKAPEL
Wie in Mundo Novo verblijft, mag in geen geval Jequitibá vergeten. Elk jaar staat dan ook een bezoek aan de abdij op de agenda. Zo was het ook dit jaar, zoals reeds eerder verteld en met foto’s getoond werd. In één dag is het bovendien goed mogelijk om tijd uit te trekken voor twee grote doelstellingen: Dom André, de bisschop van Ruy Barbosa, en de abdij. Als je voor de kortste weg kiest, moet je immers langs de abdij rijden om in Ruy Barbosa te komen.
Je verlaat de pista om rechts de toegang naar de abdij te nemen. Langs een dreef met koningspalmen kom je aan het plein voor de abdij, waar je begroet wordt door een beeld van de Heilige Bernardus. Je weet meteen: hier ga je ondergedompeld worden in de spiritualiteit van de Cisterciënsers.
Het abdijgebouw zelf lijkt mij minder geslaagd. In Europa zijn we op dit vlak – de architectuur van eeuwenoude abdijen – al te zeer verwend. Jequitibá echter is niet eeuwenoud. De abdij werd gesticht, aan het einde van de jaren ’30 vorige eeuw, na een samenloop van bewogen gebeurtenissen, die later meer in detail zullen gegeven worden en waarin zowel de eerste als de tweede wereldoorlog meegespeeld hebben. De stichtende monniken waren afkomstig uit Himmerod, Duitsland en hadden onder leiding van de latere abt, Dom Atanásio, een lange zoektocht achter de rug om uiteindelijk in het binnenland van Bahia aan te komen. De uiterlijke aanblik van de abdij toont zowel een Duitse achtergrond als praktische Baiaanse invloeden.
Veel mooier evenwel is de kloosterkapel die, links van het klooster, meteen de aandacht trekt. De inspiratie door Le Corbusier – Notre-Dame du Haut, Ronchamp, Frankrijk – is onmiskenbaar. Ook binnenin. Allereerst word je aangesproken door een overweldigende crucifix vooraan in het midden, links een hedendaagse kruisweg - een doorlopend fresco, dat herinneringen oproept aan Servaes - en rechts een reeks moderne glasramen in strak geometrische vormen. Het resultaat is een onbeschrijflijke veelheid van kleuren, vlakken, licht en donker. Een donker, dat doorbroken wordt door een grote, gele lichtvlek links in het koor.
Aan de linkerkant vormt de hele wand één grote muurschildering, die je mediterend leest: moment na moment en stap voor stap ga je met Jezus zijn laatste weg op aarde – stap voor stap en moment na moment. Net als Henri Matisse (‘La Chapelle du Rosaire’, Vence, Frankrijk) heeft de kunstenaar de gezichten niet ingevuld, alleen de contouren getekend: Pilatus, Simon van Cyrene, Veronica, de soldaten, de wenende vrouwen, geen verre namen uit een vaag verleden, maar jij en ik, alleman en elckerlyc. Ook moeder Maria kreeg geen klaar gelaat. Alleen bij Jezus zelf ontwaar je enige trekken, maar meer dan de herkenbare gemartelde mens van toen is hij de lijdende mens, van gisteren, nu en altijd, van overal, daar en hier. Alles in een grondtoon van blauw, waartegen Veronica vuurrood het verwrongen gelaat afdroogt en ons voorhoudt. En waarop even vuurrood Jezus ultiem aan het kruis hangt en – in één ononderbroken beweging – weer in de schoot van Maria gelegd wordt. Stilte. Alles wordt stil. En dan kan alles nieuw worden.
Alles wordt nieuw. Meegevoerd op deze golven wandelen je ogen voort van links naar rechts, het immense kruisbeeld, opgehangen van hoog tot laag, het altaar waar zijn woorden voor altijd gevierd worden: ‘Mijn Lichaam, Ikzelf, voor jullie gegeven, voor jullie gebroken. Blijf dit doen om Mij niet te vergeten.’, de andere wand met een veelheid van glasramen, een waterval van licht en kleuren, tegelijk getemperd en jubelend. ‘Resurrexi et adhuc tecum sum. Alleluia! Ik ben verrezen en tot op vandaag ben ik bij jullie.’
Na onze uitstap naar de watervallen, op initiatief van zuster Sianne, en de verrassende kennismaking met haar medezuster Miranda, stond het vast dat we wel eens een bezoekje zouden brengen aan het huis van de zusters. Er was bovendien een derde medezuster, Irmã Luisa, ook al in de zeventig. Het was alleen wachten op een gunstige gelegenheid.
Vorige dinsdag kwam deze gelegenheid. We reden dus naar Morro do Chapeu en kwamen aan het ‘klooster’ van de drie zusters, kort na de middag. Eigenlijk gaat het hier niet om een klooster, wel om een gewoon huis, waar drie zusters wonen van de Congregação das Irmãs Catequistas Franciscanas, de Congregatie van de Zusters Franciscanessen voor de Catechese.
Het huis ligt een beetje aan de buitenkant van het stadje in een aangename buurt. Zoals vaak het geval is bereik je het huis, via een hek, dat toegang geeft op een goed onderhouden voortuintje met prachtige, kleurrijke bloemen. Meteen ga je al vermoeden dat ook het huis, al is het vrij eenvoudig ingericht, netjes onderhouden zal zijn. Dat is trouwens altijd zo waar enkele zusters samen een gewoon huis betrekken: netheid is altijd troef.
De eerste plaats die je betreedt is een hal, erg sober, met enkele stoelen, een grote plant en twee opmerkelijke ‘tekens aan de wand’: een heel eenvoudig kruisbeeld, dat meteen aandacht vraagt en een prent met een vredesgroet: ‘WELKOM. Wie je ook bent, vanwaar je ook komt, kom in vrede.’ Je vermoedens worden meteen bevestigd: je komt hier niet ongelegen, je mag op onze gastvrijheid rekenen. De hartelijke ontvangst toont dit trouwens.
Door de hal kom je in de woonkamer. Tafel, stoelen, een kleine TV, een sofa, en ook hier wordt je aandacht meteen getrokken door 2 prenten aan de muur. Opnieuw een uitbundig ‘welkom’, dat je toelacht vanuit een bloemenweelde, en daarnaast een prent ter nagedachtenis van Irmã Santa Moscon, die – 68 jaar oud – overleden is op 16 februari 2012. 14 jaar had ze in Morro do Chapeu gewoond en op haar heel mooie doodsprentje lees ik als besluit of samenvatting van haar roeping: ‘Een hart, dat vol aandacht openstond voor haar leeringen. Een grote liefde voor het volk. Een vriendin en tochtgenoot voor haar medezusters.’ Later op de dag worden deze woorden beaamd door enkele mensen van Mundo Novo, die haar gekend hebben omdat zij ook daar een jaar gewoond heeft.
Jarenlang had Irmã Santa steeds een gebed van Moeder Teresa bij zich:
‘Christus en ik.
Ik ben de pelgrim – Hij, de Weg.
Ik, de vraag – Hij, het antwoord.
Ik, de dorstige – Hij, de bron.
Ik, zo zwak – Hij, de kracht.
Ik, in het donker – Hij, het licht.
Ik, in zonde – Hij, de vergiffenis.
Ik, in strijd – Hij, de overwinning.
Ik, de winter – Hij, de zon.
Ik, ziek – Hij, het wonder.
Ik, de graankorrel – Hij, het brood.
Ik, steeds zoekend – Hij, het antwoord.
Mijn verleden en mijn nu: in Zijn handen.
Mijn toekomst: geheel van Hem.
Ik, nog in de tijd ...
Met Christus – voor altijd.
Zelf heb ik Irmã Santa nooit gekend, maar alle getuigenissen spreken ontroerd dezelfde woorden. Dit gebed was haar betrachting, haar roeping, haar hoop en haar levensdoel.
Naast de woonkamer vind je het kleine, stemmige huiskapelletje. Zo klein en toch te groot voor woorden: het tabernakel met een flikkerend godslampje, een kruis uit Christusdoorn, een geopende Bijbel, enkele beelden van Franciscus, de Heilige Clara en Onze Lieve Vrouw van Aparecida. Voorts een kruik om water te nemen aan de Bron, een tarwe-aar, enkele bloemen en boven het tabernakel een symbool van de Heilige Drieëenheid.
Buiten, naast de keuken en de woonkamer is Miranda bezig met de afwas na het middagmaal. Later zal zij daar ook nog de was ophangen. Wellicht wordt ook bij hen, zoals in zoveel gezinnen, bijna dagelijks de was gedaan en gedroogd.
Ondertussen ben ik met Luisa een gesprek begonnen. Een beetje schalks had ik gevraagd of ik een stukje over ‘het klooster van Morro do Chapeu’ mocht schrijven. Ze vonden het meteen een prettig idee. En dus kon ik vragen om foto’s te nemen – Sianne wipte meteen recht om dat te doen. Zelf mocht ik vragen stellen aan Luisa, over hun werk en de parochie.
Hun werkterrein was heel ruim: alles wat met catechese en vorming te maken had, en meteen werden de verschillende domeinen opgenoemd: voorbereiding op doopsel, eerste communie en vormsel. Voorbereiding ook op het huwelijk en gezinspastoraal. Vorming op het vlak van gezondheidszorg en mileu ... 'Trapsgewijs' gaan ze daarbij te werk, zoals een waterval in trappen neervalt en de rotsen drenkt.
Territoriaal echter was hun werkveld nog groter: de parochie, die samenvalt met de gemeente van Morro do Chapeu1, is ronduit immens: een totale oppervlakte van 5.531 km2 , dat is meer dan 1/6 van België of ongeveer 2 provincies. Anders gezegd: je kan, vertrekkend vanuit het centrum van de stad 200 km naar het Noorden en 100 km naar het Zuiden gaan – ‘gaan’ is hier een bewuste woordkeuze, want ‘rijden’ is niet steeds mogelijk: sommige plaatsen zijn enkel te voet of te paard bereikbaar. Langs de asfaltweg rijd je ongeveer 50 km van Oost naar West. Voorts omvat de parochie 82 plaatselijke gemeenschappen. En voor dit alles 1 padre en 3 zusters. Zoals alles in Brazilië is ook het tekort aan ‘ambtelijke kerkdienaren’ in Morro do Chapeu reuzengroot. Vandaar dat vele leken een taak en verantwoordelijkheid opnemen.
Zo leert een arme kerk een kerk voor armen te zijn. Zoals Jezus zelf wellicht ooit droomde.
---
1 De eerste foto toont de ligging van Morro do Chapeu op de kaart van Bahia. Ter informatie: Bahia is ongeveer zo groot als Frankrijk en 18 keer België.
Goed moe van het klauteren naar de ‘Cachoeira do Ferro Doido’ kwamen we terug bij de plaats, waar we de auto’s hadden achtergelaten. Hoewel het rond de middag was, werd er van eten helemaal niet gesproken. Er stond nog een waterval op de agenda: de ‘Cachoeira de Domingos Lopes’. Wie Domingos Lopes is of geweest is, ben ik niet aan de weet kunnen komen. Maar het moet een man ‘van toen’ of ‘van thans’ zijn, want Domingos is een gebruikelijke voornaam bij mannen, en Lopes – spreek min of meer uit als: ‘Lops’ – is een familienaam, die je heel vaak ontmoet in Brazilië.
Dus weer netjes in de auto’s en verder op pad. Een heel kort stukje asfalt en dan opnieuw ‘de brousse’ in, de ‘roça’ klinkt beter in het Portugees. Als bemoediging bij het begin van de pista, die overigens in heel goede staat was, stond er een bordje: ‘Fedegodos 24 km’. De rit schoot vlot op, tussen struiken en soms wat uitzicht op het landschap beneden: stukken moeras naast af en toe een kleine fazenda.
Fedegodos kwam vlug in zicht. Het was een kleine nederzetting, zoals steeds een aantal armtierige huizen rond een centraal plein. Een van deze huizen leek op zondag dienst te doen als bar. Op de vloer in aangestampte aarde was een ‘toog’ geplaatst en er stonden ook enkele tafeltjes met stoelen. Ook enkele soorten drank waren tentoongesteld. Dus even ‘aan de toog hangen’ en wat verfrissing nemen en dan naar buiten kijken. Op het plein stond een boom, die wat schaduw bood. Dus vlug een stoel en een ‘plastieken pintje’ meegegraaid en naar buiten in de schaduw, waar toch iets meer lucht en koelte voorhanden waren. Zuster Miranda vond dat nog zo’n slecht gedacht niet, volgde ‘mijn goede voorbeeld’ – evenwel zonder het plastieken pintje. Maar veel belangrijker: heel even een eerste kennismaking met een zuster van 78 jaar, die verrassend jong van conditie en van geest bleek.
Weer terug naar de auto’s: ‘Nu is het ècht niet ver meer’ (tevoren was het gewoon ‘niet ver meer’). De pista werd minder comfortabel, meer groeven en meer stof en zelfs even een diepte in, waar nog restanten opdoken van de regen van de voorbije dagen, eerst alleen een paar plassen naast de rijweg, en daarna een onvervalste strook slijk. Onrustige herinneringen aan ‘Macajuba pela pista’ kwamen naar boven (zie 26 en 31 januari 2011 op deze blog). Gelukkig was het deze keer zonder erg: we reden niet vast, het bleef bij even slippen en dan weer grip krijgen. Dan liep de pista opnieuw een beetje hoger, het struikgewas werd dichter. Bij een klein gaatje in de struiken konden we de auto’s parkeren, en dan te voet verder ... want nu was het helemaal vlakbij, werd mij verzekerd. Dat bleek weer rond de 500 meter te zijn, maar niet klauteren deze keer, gewoon een pista, die niet meer met de auto berijdbaar was, en zowaar zelfs een stuk ‘zand gelijk op ’t strand’, we gingen tenslotte naar de cachoeira van Domingos Lopes, of ‘Fedegodos-Praia’, het strand van Fedegodos, zou je kunnen zeggen.
En dat strand was overheerlijk. Enkele hoge bomen, die rijkelijk hun schaduw en verkoeling boden langs de waterval. De picknick werd aangebracht en het echte middagprogramma kon beginnen. De jongeren van ons gezelschap – en dat waren ze allemaal, behalve Miranda en ik – wilden eerst het water in. Eten kon nadien nog. De ouderen daarentegen – en dat waren ze ook allemaal behalve Henrique, Otàvio, Kleverton, Lene, Janio en Sianne – zochten meteen een vlakke steen in de schaduw en wensten nu reeds te eten. Zwemmen kon nadien nog (maar is er, eerlijkheidshalve, nadien niet van gekomen – het eten van de jongeren daarentegen wel).
Miranda had ’s morgens de picknick gemaakt. Het was zelfs een warme maaltijd: kip met rijst en curry. Ook de bordjes en het bestek waren niet vergeten. Voor wie dat wou, kon het middagmaal beginnen. Zelden heeft kip met curry mij zo goed gesmaakt als die zondagmiddag in de schaduw langs het water, terwijl de jeugd aan het stoeien was. En ze hadden pret, de kleine kinderen en de kinderen, die al wat minder klein waren.
Toen de eerste waterpret geproefd was, werd het ook voor hen tijd om te eten. Een nieuwe voorraad kip met rijst en curry werd aangevoerd, terwijl Miranda en ik aan het dessert begonnen: een reuzengrote watermeloen, druipend sappig en fris. Smaakte ook zoals nooit eerder gesmaakt.
De jeugd wou weer in het water, ik installeerde een ‘leger’ voor mijn dagelijkse dut. Een brede, min of meer effen steen, en een draagtas als kopkussen. Niet echt comfortabel, maar meer dan Jezus indertijd had: ‘zelfs geen steen om zijn hoofd op te leggen’.
Toen ik na een tijdje zalig ontwaakte, was de toestand ‘te velde’ weinig gewijzigd. De jeugd was nog steeds aan het plonsen, pletsen en plezieren. Miranda, die niet gedut had, zat rustig naar hun vreugde te kijken en evenzeer naar de schoonheid van Gods schepping, die hier wel wat leek op het aards paradijs van in den beginne.
Ik zocht een plaatsje binnen praatafstand om eens een gesprekje met haar te kunnen voeren. Misschien was dat gesprekje nog wel het mooiste van de dag. De klautertocht die zij gemaakt had, was al verrassend als beeld: vergeleken met mijn moeizame prestaties huppelde zij als een jonge hinde over de rotsen, in haar kloosterzusterskleren nog wel. Ook haar rustige woorden waren een ervaring. Waarover hebben we gesproken? Het is weer te veel om alles na te vertellen, maar het had 1 grote gemene deler: ‘geloven nu’, of zo je wil: ‘christen zijn in deze tijd’ nu ‘het jaar van het geloof’ op het eerste gezicht zoveel ongeloof ontmoet. Miranda was anders, ook met haar 78 jaar sprak zij jonge woorden van geloof, met dankbare eerbied voor de traditie en met een open geest voor ‘jonge wijn in nieuwe zakken’.
Het werd halfvier. Tijd voor de ondankbare taak om de spelende jonkheid samen te garen. Het lukte – eerder dan ik gedacht had. Dan naar de auto’s, weer over de pista tot aan de asfaltweg, een emotioneel afscheid en door de sluis van een eerder stille terugtocht naar de avondmis in Mundo Novo.
