Na een mislukte poging om Meneer Biswas en zijn huis gelezen te krijgen was het alweer tijd voor iets luchtigers. Boven in de reservekast, waar de “moet ooit eens gelezen worden” boeken staan, stond al jaren ene zeker Milan Kundera te roepen en te schreeuwen voor aandacht. De ondraaglijke lichtheid van het bestaan.  De titel zei mij iets. Hersencellen gingen nijverig aan de slag. Een film ? The unbearable lightness of being. Nooit gezien.  Gewoon een cultboek ? Bekend omdat het in het communistische Oostblok verboden is geweest ? Of is het gewoon zo bekend omdat het zo fenomenaal goed is ?

Het boek volgt twee koppels, Tomas en Tereza enerzijds en Sabina en Franz, anderzijds, tijdens en kort na de Praagse lente van 1968, terwijl ze zich door het leven en de liefde proberen te slaan. Tereza en Tomas zijn elkaars tegenpolen, de ene jaloers tot in haar kleine teentje, de ander lichtzinnig tot en met. Ook Franz en Sabina blijken niet voor elkaar geboren: Sabina snakt naar vrijheid, terwijl Franz net probeert haar met alle mogelijke middelen aan zich te binden. Kundera laat ondubbelzinnig zien waar zijn sympathie naar uitgaat, en dat is meteen de reden waarom vanaf 1970 al zijn literaire werk, te beginnen met "De ondraaglijke lichtheid van het bestaan" in zijn geboorteland Tsjecho-Slowakije verboden werd.

Het boek begint in een luchtige doch zeer te smaken stijl. Voor u het beseft bent u aan pag 200. U gaat er later voor slapen of staat er vroeger voor op. Maar dit eerste deel van het boek is een literaire hoogstand. Ondanks het boek “filosofisch” wordt genoemd is de taal van een fenomenale lichtvoetigheid en storen de kleine filosofische uitweidingen zeker niet. Het verhaal, opgebouwd door kleine fragmenten, is gemakkelijk te volgen en bouwt zich op naar een te verwachten doel of climax.

Maar een mens moet eens gaan slapen, en dus het boek weg leggen. Niet getreurd, er komt een volgende morgen die toevallig een luie zondagochtend is en dus kijk ik al uit om binnen enkele uren het boek terug op te nemen. Had ik nu niet goed geslapen, of was ik niet in de mood…maar het vervolg van het verhaal las moeilijk. Politieke uitweidingen doorspekt met bij de haren erbij gesleurde vrijscenes. Het verhaal zwalpte alle kanten uit en ik had het lastig om er de bedoeling van te begrijpen. Dus na een uur en slechts 7 bladzijden verder lag de “ondraaglijke lichtheid” al terug gesloten op tafel. Bomen snoeien leek mij interessanter.

En het ging van kwaad naar erger. Het verhaal was verdwenen. Individuele woorden en zinnen namen de plaats in. De 100 bladzijden tussen 200 en 300 waren een marteling. Met als dieptepunt één volledig en lang hoofdstuk of “stront” (letterlijk) en “kitsch”. De zelfs na 6 keer lezen onbegrijpelijke defintie van kitsch werd over tientallen bladzijden uitgesmeerd, doorspekt met het woord “stront” en verzoop in oeverloos gezever en bodemloos geëmmer.  Zo erg zelfs dat ik het laatste hoofdstuk niet meer gelezen heb. Blijkbaar mis ik dus het literaire afscheid van twee van de personage van hun hond. Wereldschokkend kan het niet zijn…en zelfs al mocht het de literaire aantrekkelijkheid van de eerste 200 bladzijden hebben, het kan het boek niet meer redden. Dus overslaan was de boodschap. Masochistische tijdsverspilling.

Ik kan dus de lyrische bewierrokingen die op internet te vinden zijn van dit boek niet bijtreden. De diepgaande filosofische uitleg die aan het boek gegeven wordt, kan ik niet in overeenstemming brengen met enerzijds de ondraaglijke lichtheid van het mooi geschreven eerste deel en zeker niet associëren aan het ondoorgrondelijke en afstotende gewrocht dat zich vanaf pagina 200 ontvouwt. Voor mij is het boek een groot fiasco, nochtans zeer belovend begonnen valt het niveau in het tweede deel zeer ver beneden het aanvaardbare om er ook maar één boom, zelfs geen dunne, aan op te offeren. Een welverdiende 2 op 10 !