Het werk van
Herta Müller kent als terugkerend thema het leven onder de Roemeense dictatuur
van Nicolae Ceauşescu. Herta Müller is geen schrijver die een verhaal met een
kop en een staart weet te vertellen. Zij geeft op een impressionistische manier
uitdrukking aan wat haar bezig houdt en opvalt. In korte stukken, niet
gestructureerd met behulp van hoofdstukken, laat zij een stroom individuele observaties
op de lezer los.
De
vrouwelijke hoofdpersoon dient haar opwachting te maken bij majoor Albu die
haar aan een verhoor onderwerpt. Dat is een gebeurtenis die vaker plaatsvindt.
Een groot deel van het boek bestaat uit indrukken van dat verhoor, de last die
het vooruitzicht ervan met zich meebrengt en de reis er naar toe met de tram.
De gedachten van de ik-persoon waaien alle kanten op. Het gedrag van de
trambestuurder en van sommige medepassagiers worden minutieus onder een
vergrootglas gelegd. Dat begint al bij het instappen als de vrouw zich
voorneemt een oude man voor te laten gaan. De stijl van Müller is zeer
beeldend. Geleidelijk leren we de hoofdpersoon wat beter kennen. Zij is
gescheiden van haar eerste man en leeft nu samen met Paul. Paul is een
liefhebber van brandewijn. Om zes uur gaat de bar open maar pas vanaf elf uur
is alcohol toegestaan. Daarom gaat de brandewijn eerst in koffiekopjes en pas
later in glazen. De ik-figuur richt zich vaak tot haar vriendin Lili die bij
een vlucht naar het buitenland door een grenswacht is doodgeschoten. De
hoofdpersoon was werkzaam in een fabriek maar is ontslagen na verklikt te zijn.
Overal ligt dreiging op de loer. Via omzichtige beschrijvingen krijgt de lezer
de verschrikkingen van het leven in een dictatuur mee. Het is een permanente
oefening in ongemakkelijkheid. Onzekerheid kruipt in alle poriën. Zelfs het
taalgebruik lijkt ondergronds te gaan. Wat de verontrusting doet toenemen zijn
de behoeftige omstandigheden waarin de mensen verkeren. Mensen staan in de rij
voor openbare toiletten en maken gebruik van een draagbare deur als zij aan de
beurt zijn. Somberheid is troef.
Soms is
lezen doorzetten. Deze Herta Müller vergt een inspanning van de lezer. Maar wie
zich die getroost krijgt een prachtig boek in ruil. Als scherven worden de
verhaalbrokken gepresenteerd. Lezen is puzzelen, tot de vaas weer heel is. Beklijvend
zonder spannend te zijn. Uitnodigend interessant. Zeer knap geschreven.
Eindelijk nog eens een boek dat ver boven de middelmaat uitsteekt. Een knappe
7,5 op 10 !
07-12-2011 om 13:29
geschreven door De Rode Willem
|
