Het is een rode draad in het evangelie: Jezus die tekeergaat tegen farizeeën en schriftgeleerden, eigengereide ‘bedienden’ van de Joodse godsdienst. Vorige woensdag hoorden we bij Matteüs hoe die tegenstelling naar een hoogtepunt toegroeit, wanneer Jezus voor de laatste keer op weg is naar Jeruzalem, waar hij – wetens en willens – zal gemarteld en gekruisigd worden … want ‘het woord van God, daartoe is Hij gekomen’. En, in de loop der eeuwen hebben ‘de hoeders van de Wet’ er zo’n zootje van gemaakt, dat Jezus niet anders kan dan hen, bitter en triest, als ‘huichelaars’ bestempelen, vervreemd en weggegroeid van alle eerlijkheid, ziekelijk bezeten door eigenbelang en eigen gelijk.
Hoe anders was Jezus zelf, hoe anders ook was Paulus toen hij de wereld rondtrok op zijn missiereizen, als een vader die bemoedigend en vermanend naar zijn kinderen toegaat.
Gij weet trouwens dat wij ieder van u
hebben vermaand en bemoedigd,
zoals een vader zijn kinderen…
(1ste Brief aan de christenen van Tessalonica 2,11-12)
Jezus sprak:
‘Wee jullie, schriftgeleerden en Farizeeën,
huichelaars…
(Matteüs 23,27)
VOGEL-VRIJ KIND
Er zijn in de loop van de geschiedenis, al veel eigenschappen toegeschreven aan Jezus. Maar dat hij een socioloog was heb ik nog niet gehoord. Die tak van de wetenschap bestond trouwens nog niet in zijn tijd. Maar in dit evangelie is Jezus duidelijk iemand die de samenleving kan observeren. Hij ziet wat er misloopt. Hij maakt een genadeloze, maatschappelijke ontleding. De schriftgeleerden en Farizeeën van zijn tijd, de ayatollahs en de talibans zouden we nu zeggen, die de mensen ondraaglijke lasten oplegden in naam van de religie. Het is de macht van de preekstoel en van de biechtstoel, de ouderen onder ons welbekend. En macht corrumpeert. Elke macht leidt tot misbruik van macht.
Jezus doet echter meer dan mistoestanden aanklagen. Hij is niet alleen een socioloog, Hij is ook een visionair die dwars door de mistoestanden kan kijken naar een toekomst, naar een samenleving waarin godsdienst niet gepaard gaat met macht en gewetensdwang. ‘Gij moet u geen rabbi laten noemen, geen leraar en geen meester. Wie de grootste onder u is moet uw dienaar zijn.’
Hij wil een geloof en een godsdienst die bevrijdend werkt. Mensen die naar de kerk komen moeten een beetje gelukkiger huiswaarts keren of er is iets niet in orde met de boodschap. ‘Mijn juk is zacht en mijn last is licht’ zei Hij toch.
Heel goed bedoeld, maar is het ook realistisch? Het antwoord hierop is dat sleutelzinnetje: ‘Gij hebt maar één vader, de hemelse.’ In de geloofsgemeenschap zoals Hij die droomt draait het niet om mensen. Maar draait het om God. Wie we ook zijn, en welke zending we ook te vervullen hebben in de kerkgemeenschap, we mogen God ervaren zoals een klein kind opkijkt naar vader.
Vader is een woordje dat geplukt is uit onze menselijke vocabulaire. Het is te arm om de rijkdom uit te drukken van de relatie tot God. Maar in dat woordje zit in alle geval toch iets van intieme omgang en iets van ontzag. Een vader houdt ten diepste van zijn kinderen en toch stelt hij grenzen, toch kan hij bijwijlen ‘neen’ zeggen. Als we van geloof of van godsdienst spreken, dan gaat het over die persoonlijke verhouding tot God. Dat is onze rijkdom en onze opgave. Laat je door Hem beminnen.
Ons leven is als de vlucht van een vogel, even vrij. En God is als de tegenwind die ons draagt, die we nodig hebben. Vlieg dan en laat je door niemand de vleugels knippen.
Vorige week werd Petrus nog de hemel in geprezen: ‘je bent een rots, op jou kan ik mijn kerk bouwen.’ Vandaag is het gans anders, Jezus zegt wat hemzelf nog te wachten staat: Jeruzalem, een kruis, verraden en verlaten, en helemaal geen droom van roem of macht en aanzien. Meteen wil diezelfde Petrus tussenkomen: ‘Dat mag niet gebeuren, Heer!’
Onmiddellijk krijgt hij, die Petrus, die zo geprezen werd, de steenrots, die de eerste paus zal worden, een stevige bolwassing: ‘Ga weg, Satan, weg, achteruit … je laat je leiden door menselijke overwegingen en niet door wat God wil.’
Zusters en broeders,
Stem uw gedrag niet af op deze wereld.
Word andere mensen,
met een nieuwe gezindheid.
(Brief aan de christenen in Rome, 12,2)
Maar Jezus keerde zich om en zei tot Petrus:
‘Ga weg, satan, terug!
Gij zijt Mij een aanstoot,
want gij laat u leiden door menselijke overwegingen
en niet door wat God wil.’
(Matteüs 16,23)
‘…DAT HIJ VEEL ZOU MOETEN LIJDEN.’
Vorige week zei Petrus: ‘Gij zijt de Christus, de Zoon van de Levende God!’ Heel even doorzag hij Jezus’ diepste wezen. Maar dit inzicht is verre van volgroeid. Petrus denkt aan een heerser, alom gevierd – én gevreesd – om zijn macht. Daarom stuurt Jezus dit al te aardse beeld meteen bij. Hij zal Messias zijn op een heel onverwachte wijze: in liefde, gegeven, gedeeld gebroken.
Petrus denkt anders en aards. En Jezus lijkt wel kwaad te worden. Hij wil zijn diepste roeping niet laten wegroven. Daarom die harde woorden: ‘Ga weg, Satan.’ Het moet hard aangekomen zijn voor die brave steenrots Petrus, die het zo goed bedoelde, maar het helemaal verkeerd voorhad. Hij moest nog veel, nog heel veel, groeien in de overgave aan Gods wil.
Zo is Petrus ten volle mens: heen en weer geschommeld tussen Gods wil en eigen inzicht. Zoals ook wij een leven lang ons hart moeten bekeren tot die Jezus, die zo onthutsend, zo verbijsterend, zo onverwacht anders is. Het is een lange leerschool, die ommezwaai van navelstaren naar het eigen ikje tot overgave aan Gods wil. Jezelf uit handen geven tot in Gods handen.
Zelfvergeten liefde is nooit makkelijk. Het vraagt zo dikwijls zelfverloochening, met ontgoocheling en onbegrip, en telkens nieuwe moed. Zó loopt de weg van Jezus, de weg van het kruis; zó loopt ook de weg van wie Hem wil volgen. Een Zoon van God met harde hand, dat zou geen nieuws geweest zijn, geen blijde boodschap. Er zijn er zoveel geweest: Alexander de Grote, Keizer Karel, Napoleon, Hitler en vele anderen. Als Jezus zo geweest was, was Hij slechts één van die velen geweest, die hun triomf bouwden op de nederlaag, het leed, en dikwijls ook het bloed van anderen. Het echte nieuwe, de echte blijde boodschap is een Lijdende Dienaar, die in zijn liefde tot het uiterste gaat. In zo Iemand, in zulke Messias wil God zichtbaar worden.
‘Jij bent Petrus en op die steenrots zal ik mijn Kerk bouwen’. Voor sommige mensen valt deze zin moeilijk. Zij willen echt christen zijn, zij hebben een grote bewondering voor Jezus, zij willen, net als Hij, weldoende rondgaan, zij willen zijn voetspoor volgen van liefde, hoop en bemoediging ... maar hebben problemen met de kerk.
Vandaar de vraag: wat wordt er met die zin bedoeld? Welke kerk had Jezus voor ogen of in gedachten?
Hoe dan ook: wij mogen geen stukjes evangelie weglaten, omdat ze ons moeilijk vallen. Ook in moeilijke passages heeft God ons wat te zeggen.
Hoe onuitputtelijk zijn Gods rijkdom, wijsheid en kennis,
hoe ondoorgrondelijk zijn oordelen
en hoe onbegrijpelijk zijn wegen.
(Brief aan de christenen in Rome 11,33)
‘‘Maar gij – sprak Hij tot hen –, wie zegt gij dat Ik ben?’
Simon Petrus antwoordde:
‘Gij zijt de Christus, de Zoon van de levende God.’
(Matteüs 16,15-16)
‘GIJ ZIJT DE CHRISTUS’
Twee weken geleden, op het hoogfeest van Maria ten hemel opgenomen, lazen we nog dat magnifieke Magnificat: ‘Hij toont zijn macht en de kracht van zijn arm en drijft uiteen wie zich verheven wanen’. Drie, vier keer werd deze gedachte herhaald. Het laat maar één besluit toe: ‘Zó is God’, helemaal aan de kant van wie gebukt gaat onder onrecht. Zonder excuus of diplomatisch schipperen, maar klaar, duidelijk, onvoorwaardelijk. Zó is God, zó zal dus ook de Christus zijn, de Zoon van de levende God.
Trouwens, Jezus zelf laat daar niet de minste twijfel over bestaan. Wanneer Hij zijn openbaar optreden begint, licht hij zijn zending toe met woorden van Jesaja: ‘De Geest van de Heer heeft mij gezonden om aan armen de goede boodschap te brengen, om aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken en om verdrukten in vrijheid te laten gaan.’
De toehoorders zitten gespannen te wachten: wat gaat Hij hier over zeggen. Maar Jezus heeft niet veel woorden nodig: ‘Het Schriftwoord dat gij zojuist gehoord hebt, is nu in vervulling gegaan.’ Zo zegt Hij eigenlijk: ‘Laat er geen twijfel over bestaan. Ik – de Zoon van de Levende God – sta aan de zijde van hen die geslagen worden, en niet bij hen die slagen toebrengen. Wie slagen toebrengt en zich op Mij beroept is een leugenaar. Zo iemand eert mij misschien met de lippen, maar zijn hart is ver van Mij.’ Ook dat waren, vele eeuwen vroeger, al profetische woorden, die niet in dank werden afgenomen. Voor Jezus zelf zal het niet anders gaan. ‘Toen ze dit hoorden, werden ze woedend en wilden Hem in de afgrond storten.’
Vandaag krijgen we dezelfde les. De leerlingen herkennen hun vriend Jezus als God zelf: ‘Gij zijt de Christus, de Zoon van de levende God’. Met deze woorden geeft Petrus eigenlijk aan: ‘zoals Gij handelt, zo is God’.
Het antwoord van Jezus is dan ook van levensbelang: ‘Omdat Gij dat hebt ingezien, zal ik op u mijn kerk bouwen’. God is aanwezig en zijn Kerk leeft daar, en alleen daar, waar en als mensen deze zending van Jezus verder zetten, waar en als mensen ‘aan de kant staan van hen, die geslagen worden, en niet aan de kant van hen die slagen toebrengen’.
‘Veel eersten zullen laatsten en veel laatsten zullen eersten zijn.’
Ons leven zit vol met regelmaat en gewone dingen. Vandaar dat de dagen allemaal op elkaar kunnen lijken, met routine en sleur. Maar vandaag horen we in het evangelie het verhaal van Jezus op de berg Tabor: een gebeurtenis, die allesbehalve alledaags is, en die de leerlingen zuurstof gaf voor hun geloof in de Verrezen Jezus. Daarom kijken wij vandaag ook uit naar eigen Taborervaringen.
In die tijd nam Jezus
Petrus, Jakobus en diens broer Johannes
met zich mee een hoge berg op,
waar Hij met hen alleen was.
Voor hun ogen veranderde Hij van gedaante.
Zijn gezicht ging stralen als de zon
en zijn kleren werden wit als licht.
(Matteüs 17,1-2)
EVEN UW HEERLIJKHEID ZIEN
De Tabor, het lijkt wel ontleend aan een boek met fantastische vertellingen. En toch is het weer een heel herkenbaar stukje leven. De feiten zijn verbluffend: ‘zijn gezicht veranderde, zijn kleed werd stralend wit, Mozes en Elia staan in hemelse luister bij Hem.’ Het is sensationeel, maar de klemtoon gaat niet naar de sensatie. De komende kruisdood, daar had Jezus tevoren al over gesproken: ‘De Mensenzoon moet veel lijden, Hij moet verworpen en ter dood gebracht worden.’ Hij had er nog bij gezegd: ‘Als iemand achter Mij aan wil komen, moet Hij zijn kruis opnemen en Mij volgen.’
Het succesverhaal is voorbij, geen massa’s meer, die achter Hem aanlopen. Wel ruzie met oudsten, hogepriesters en farizeeën. Vol verwachtingen waren zij Hem gevolgd, een onzekere toekomst tegemoet, enkel vertrouwend op zijn Woord. Nu komt de ontnuchtering: waren zij niet op weg met iemand die altijd zou verliezen? Het sprookje is uit, de mooie droom aan diggelen geslagen!
Eerst het geloof in de verrijzenis zal weer hoop geven: Hij is gekruisigd, maar Hij leeft! En Hij leidt ons naar een volkomen leven! Maar dat volkomen leven kan wel eens veraf lijken, achter de einder voor mensen onderweg. Dan is de Tabor welgekomen, een berg in een egale vlakte. Een ogenblik van licht in de vlakte van de dagen. Boven, op de berg, zien zij een glimp van wat hen toen gelokt heeft. Die hoop van toen herleeft en wenkt weer.
Zo zijn ook wij onderweg, met eenzelfde Woord dat ons lokte, en geslingerd tussen hoop en vrees. Soms kunnen angst en twijfel te groot lijken voor ons kleine kunnen. Ons leven kan ons plat tegen de grond slaan. Eigen leed of de massieve pijn van de wereld, zoveel kan ons doen wankelen, ook als wij tevoren die grote genade van een rustig geloof mochten ervaren.
Weer is het verhaal hier niet af. Als wij aandachtig en luisterbereid zijn, kunnen andere ervaringen ons deel zijn. ‘Niemand heeft ooit God gezien.’ Maar soms kunnen wij iets van Hem merken, iets dat de vervulling laat vermoeden van onze diepste hunker. Dat gebeurt niet in lawaai en drukte, wel als het stil wordt in onszelf, als wij aardse goesting opzij schuiven, en ons openstellen voor God.
‘Als de ziele luistert, spreekt het al een taal dat leeft.’ Vergeten wij de stilte niet, opdat wij die taal horen van al wat leeft. Opdat wij het vluchtige schrijven van het schrijverke verstaan: ‘wij schrijven, herschrijven en schrijven nog den heiligen name van God.’
Van tijd tot tijd moet je het doen:
de berg opgaan.
De wereld laten verstillen,
jezelf en de anderen hervinden in gebed,
het volle licht van God
laten schitteren op je gezicht.
Dat kan je vooral in het gezelschap van Jezus,
uit wie dit heldere licht al straalt,
en in het gezelschap van andere bergbeklimmers,
godzoekers zoals Mozes en Elia.
Het was voor hen geen wereldvlucht.
Zij namen alles mee op die berg:
het wel en wee van hun volk,
hun machteloosheid en ontgoocheling.
Maar er kwam even vrede in hun hart.
Zij ontvingen nieuwe kracht
om af te dalen, om te herbeginnen.
Want wie op de berg
alles in het volle licht heeft gezien,
kan ook God vinden
in het verwrongen gezicht
dat lijden heet.
(Levensecht)
Foto's:
1. Schilderij van Luc Blomme: 'De gedaanteverandering'.
2. 'Cristo Nordestino'. Doek uit Bahia, Brasil. Kunstenaar mij onbekend.
Vandaag wordt in de eucharistie een onderwerp aangekaart, dat toch wel de moeite waard is: wat is nu eigenlijk echt belangrijk voor ons? De gedachte komt meestal ongevraagd ons leven binnen, zoals bij het overlijden van iemand die ons zeer dierbaar is, of bij een ziekte die ons of een geliefde overvalt. Soms lijkt de grond wel onder onze voeten weg te zinken, alle zekerheden lijken weg te vallen. Dan voelen wij aan den lijve waar het nu écht op aankomt in ons leven, als wij door dit of dat helemaal neergeslagen zijn.
Jezus spreekt daar vandaag over in twee korte parabels: over een schat en een dure parel, die goed weggestoken waren en plots gevonden worden …. En die daardoor de vraag stellen: waar leggen wij de klemtoon in ons leven?
Die nacht verscheen de HEER aan Salomo in een droom.
‘Vraag wat je wilt,’ zei God, ‘ik zal het je geven.’
‘Leer mij luisteren,
zodat ik uw volk leiding kan geven
en goed van kwaad weet te onderscheiden. .’
(Uit het Eerste Boek Koningen 3, 5 en 9)
‘Toen hij een schat, een parel gevonden had
ging hij alles verkopen wat hij bezat en kocht die.’
(Vrij naar Mt 13,44-46)
De schat in de akker, waarvoor je alles prijsgeeft. De mooie parel, die meer waard is dan al het andere. Wat is voor ons het belangrijkste in ons leven? De mening zal verschillen van mens tot mens en van moment tot moment.
Een goede gezondheid, zoals wij elkaar met Nieuwjaar wensen? Een carrière met veel succes en veel geld? Dat we gespaard blijven van rampen, dat de zaken goed mogen gaan, dat de kinderen goed terechtkomen? Elk van ons heeft wel zijn eigen antwoord op elk ogenblik. Wij bidden er ook voor dat onze wensen in vervulling mogen gaan…
En toch zien we meer dan eens: mensen die rijk zijn – maar geen vreugde kennen, mensen die gezond zijn – maar niet gelukkig, mensen die geslaagd zijn in het leven – maar onvoldaan blijven.
Waar zijn die schat of die parel dan wel verborgen, en door ons misschien vergeten of uit het oog verloren?
De droom van Salomo kan ons daarbij helpen. De Heer vraagt aan de jonge koning: ‘Wat wil je dat Ik je geef?’ En Salomo vraagt niet om rijkdom of een lang leven. Hij vraagt om een opmerkzame geest en een luisterend hart. Hij vraagt om ontvankelijk te blijven voor Gods Woord, Hij vraagt om te kunnen onderscheiden waar het op aankomt.
Kortom: hij vraagt om inzicht en levenskunst.
‘God, onze Vader,
geef ook aan ons een deeltje van de wijsheid
die Gij aan Salomo verleend hebt.
Dat ook wij ontvankelijk mogen worden voor Uw Woord,
dat zo zacht klinkt en overstemd wordt door zoveel rumoer in onze wereld.
Uw Woord, dat ons de weg wijst naar Uw beloofde Rijk
van waarheid, heiligheid en liefde.
Want Uw Rijk is de parel, die meer waard is dan al het andere,
Uw Rijk is de waarachtige schat,
verborgen in de akker van ons leven,
verloren in de akker van de wereld. Amen.’
OVER RUSTIGENDE VASTHEID DIE IK VOND
De mensen zijn in twijfel gevangen, 't gezicht van een god heeft de tijd gebleekt, nu kom ik ze vertroosten met gezangen van wat nooit wisselt en in niets ontbreekt. Ik kan bemoediging zijn voor de bangen, de klare stem die altijd rustig spreekt, omdat mijn hart dat geen angstvallig hangen aan wolken kent, ziet wat door wolken breekt.
Ik werd geboren met een aard die sterk van zelf gaat naar de kern van alle zaken maar veel stond tussen mij in en mijn werk. Groeiende, heb ik dat opzij gezet: het werd al lichter, alle duisters braken en ik zag liefde als de levenswet.
De eerste lezing in de liturgie voor de weekdagen is dezer dagen genomen uit het tweede boek van de Pentateuch, Exodus, verhalen over de Uittocht van de Joden uit Egypte, een goede 400 jaar nadat zij daar beland waren zoals in de verhalen over Jozef ‘de Dromer’ in Genesis verteld wordt. De Joden zijn inmiddels zeer talrijk geworden en worden tot slaven gemaakt. Daarom vluchten zij, onder leiding van Mozes, weg uit Egypte naar ‘Het Beloofde Land’ Kanaän. Vandaag, woensdag van week 16 door het jaar, lezen we een stukje daaruit: bij die tocht van 40 jaar door de woestijn wordt het volk opstandig.
Daar in de woestijn begon het volk opnieuw te morren.
‘Had de Heer ons maar laten sterven in Egypte’,
zeiden ze tegen Mozes en Aäron.
‘Daar waren de vleespotten tenminste gevuld
en hadden we volop brood te eten.
(Exodus 16, 2-3)
Omdat de lange tocht door de woestijn zo bar en hard is willen de Joden terug naar de vleespotten van Egypte. Terug naar de zekerheden van vroeger. Dat is verstaanbaar: zekerheid geeft een gevoel van veiligheid.
Maar er is zoveel in ons leven dat nooit volkomen zeker is. In zijn Hamlet wijst Shakespeare reeds op de grenzen van de menselijke kennis: ‘There are more things in heaven and Earth, Horatio, than are dreamt of in your philosophy’ ‘Er is meer tussen hemel en aarde, dan wat je in je filosofie kan vatten’.
Even gekend zijn de woorden van het vosje in ‘De kleine prins’ van de Saint-Exupéry: ‘Voici mon secret. Il est très simple: on ne voit bien qu’avec le coeur. L’essentiel est invisible pour les yeux.’‘Kijk, dit is mijn geheim. Het is heel eenvoudig: je ziet maar goed met het hart. Het wezenlijke is onzichtbaar voor de ogen.’
Ons leven kan zoveel rijker zijn aan inhoud en vreugde dan je kan becijferen. De warmte van een goed gezin, het samenzijn met mensen die ons dierbaar zijn, een stille zomeravond, de rust binnenin en de vrede met elkaar… er is zoveel dat ons overkomt, dat ons gegeven wordt, en dat ons leven mooi maakt.
Net daarom zijn de woorden en het leven van Jezus, een blijde boodschap omdat zij de weg wijzen naar die grotere vreugde. Zij geven een hoop die kan uitstijgen boven elk verdriet, ze brengen die rust in de eigen ziel en die vrede met elkaar. Zoveel wat ons leven goed maakt is ons gewoonweg gegeven. Zoveel is een gave van God, die ons geschonken wordt om van te genieten en om te delen met elkaar. En om dankbaar van te worden.
