Het grote paas-alfabet

02/04/1996

«Eén ei is geen ei, twee eiers is een half ei, drie eiers is een paasei.» Veel paasgebruiken zijn een mengeling van kerkelijke en heidense tradities: de palmprocessie op Palmzondag, het ontsteken van de paasvuren...
Naast het eierverven en het eierzoeken, worden in sommige streken ook wedstrijden eiertikken gehouden. Met de bolle kant tik je tegen het ei van je tegenstrever. Het ei met de hardste schaal wint. Pasen kan je ook niet loskoppelen van de traditionele paasboom - een versierde bundel snoeihout - en het paasbrood met krenten en rozijnen.
Maar Pasen, dat is ook de paashaas, de paasvakantie, de paaskaars... Vandaar, het grote paas-alfabet.

...

Donderdag. Op Witte Donderdag gebruikte Jezus het laatste avondmaal en stichtte hiermee de eucharistieviering, op Goede Vrijdag stierf hij de kruisdood en op Stille Zaterdag lag hij opgebaard in zijn graf.




Haas. Waar komt de paashaas vandaan? In de Duitse legendes uit de 17de eeuw legt de paashaas de paaseieren. Vreemde jongens, die Duitsers. Een mogelijke verklaring ligt in het broedgedrag van sommige vogels, die wel eens een verlaten hazenleger uitkiezen om hun nest te bouwen. Zelf houden we het liever op Asjtarte, de Kanaänitische godin van de vruchtbaarheid. Zij werd voorgesteld door de haas, die het op vlak van vruchtbaarheid het konijn naar de kroon steekt.

IJs in de vorm van een paaslam, met een stroperig zoet hart van grenadine. Het Agnus Dei of het Lam Gods was oorspronkelijk een medaillon van witte was - gegoten uit de paaskaars van vorig jaar - met aan de ene zijde een afbeelding van het Lam Gods en op de keerzijde het portret van een heilige.

Joodse ouders die ten tijde van de slavernij onder Ramses II, hun voordeur besmeurd hadden met lamsbloed, ontsnapten aan de tiende plaag die Jawhe op de Egyptische slavendrijvers losliet. Hun eerstgeboren zoon mocht blijven leven. Het Hebreeuwse woordje Pesach is afgeleid van die tiende plaag waarbij de bebloede deuren werden overgeslagen en het betekent dus zoveel als overslaan of hinken. In die laatste betekenis vind je het ook terug in de Syrisch-Arabische woordenschat onder de vorm Passah of huppelen, dansen. Het drukt de blijdschap om het herwonnen licht uit, waarbij de zomer de winter heeft verslagen.

Kaars. Op paasavond wordt de grote paaskaars - die vanaf Pasen elk zondag tijdens de hoogmis zal branden - gewijd. Waar kaarsen zijn, is vuur, het paasvuur of de paasbaak bijvoorbeeld dat met Pasen ontbrandt op de paasberg.

Lintjes in satijn en jute, leeggeblazen en versierde eitjes, kuikentjes in hangmandjes, houten kloekhennen en paashaasjes aan een touwtje en enkele fraaie twijgen, dat zijn de ingrediënten die je nodig hebt om een paasboom in elkaar te knutselen.

Mooi. Op Paaszondag moet je op je paasbest zijn. Rep je dus naar de winkel en ga tussen de rekken op zoek naar de nieuwe lentekleuren. Groen, geel en roze zijn de modetinten van het moment.

Narcissen - ook wel paaslelies genoemd - zijn de paasbloemen bij uitstek. Rond de paastijd steken nog een hele reeks bloemen hun kopjes op: de paasroosjes of de primula veris, de sleutelbloemen, de krokussen en zelfs de madeliefjes sieren her en der al de tuinen en grasperken. Koop een vogel- of een wilgennestje en vul het met stro en kuikendons. Neem enkele halve eierschalen en poot er een paasbloem naar keuze in. Deze paaspotjes plant je vervolgens in je paasmandje.

Ontbijt zondag eens lekker uitgebreid met knapperige paasbroodjes en versgeraapte eitjes. Het ontbijt is het paasmaal bij uitstek geworden. Oorspronkelijk lag de nadruk niet bij het ochtend- wel bij het avondmaal dat niet alleen het laatste maal van Jezus en zijn apostelen was, maar tegelijk het paasmaal of de sedermaaltijd bij de Joden. Christenen vieren de verrijzenis, Joden de uittocht uit Egypte.

Paasindigestie is een kwaal die zich enkel manifesteert daags na het Paasfeest en te wijten is aan een overdosis cholesterol, chocolade, eieren en ander lekkers. De beste remedie: snoep met mate.

 

Paashaas huppelt sneller dan oude klokken van Rome

02/04/1999

Sinds wanneer is er in ons land sprake van de klokken van Rome die de paaseieren voor de kinderen meebrengen? Zo vraagt mevrouw L. Saeys uit Deurne zich af. Hoe komt men bij die klokken? In vele landen spreekt men toch over de paashaas...

"Met Pasen mogen de kinderen eieren gaan rapen", zo lezen we in het boek 'Eigen Aard: grepen uit de Vlaamse folklore'. "De eieren worden gebracht door de klokken van Rome. De klokken vertrekken op Witte Donderdag en keren terug op zaterdag onder het Gloria der Mis. Dan gaan de kinderen op zoek naar de gekleurde eieren die verdoken liggen tussen de groenblijvende heesters of in het opschietende snijkoren."
"Hier en daar heet het dat één van de oudste mannen van de parochie met de klokken meemag naar Rome, om daar van de paus de vracht paaseieren in ontvangst te nemen en ze uit te strooien over het dorp, vooraleer de klokken weer voor een jaar hun torenwoonst betrekken."
"De eieren die de klokken van Rome meebrengen, dragen soms de naam van de kinderen voor wie ze bestemd zijn. Als een kind zelf een ei vindt met zijn naam, dan gelooft men dat zulks geluk bijbrengt."

Vruchtbaar

Waarom klokken en geen paashaas? Volgens professor Top, volkskundige aan de K.U.Leuven, is de paashaas een protestants symbool. "De paashaas komt uit Duitsland en is ontstaan in de tijd van de Reformatie", zegt hij. "Omdat de katholieken hun klokken hadden, wilden de protestanten een ander symbool voor de paastijd."
De paashaas is een geciviliseerde versie van de gewone haas: niet het symbool van wellust zoals in de klassieke oudheid, maar wel van gulheid. Uit Duitse legendes van de 17de eeuw is het de paashaas die de eieren verstopt. Mogelijk werd dat verband gelegd omdat vogels vaak eieren achterlieten in verlaten hazenleggers.
Anderzijds was de haas het symbool van Asjtarte, de Kanaänitische godin van de vruchtbaarheid. Een haas is een vruchtbaarder en waakzamer dier dan het konijn. Dat verklaart waarom niet het paaskonijn maar wél de paashaas eitjes brengt.

Vlaamse boeren

Toch zijn de klokken, volgens professor Top, zeker tot aan de Tweede Wereldoorlog, hét paassymbool van de katholieken gebleven. "Ze zijn het eeuwenoude teken van de opstanding", legt hij uit. "Ze verlaten het land op Witte Donderdag en gaan naar Rome, het Mekka van de katholieken. Ze brengen eieren mee als teken van nieuw leven en van de natuur."
Eieren worden al sinds de vierde eeuw van onze jaartelling in de kerk gewijd omwille van hun genezende kracht. Terwijl al het andere voedsel in de lente schaars was, waren er eieren in overvloed. Vooral na 40 dagen water en brood in de vastentijd, was het eten van eieren een echt feest. Vlaamse boeren begroeven vaak eieren in hun velden opdat ze kracht op de bodem zouden overbrengen. Mogelijk is het daarom dat kinderen nu nog altijd op eierzoektocht gaan in de tuin.
Maar de klokken worden bedreigd in hun bestaan. "Door de groeiende invloed van het oosten, wordt de paashaas ook bij ons steeds populairder", besluit professor Top.

Sabine Deman

top