herstelling van de B1 Sint-Pieter

achtergrond

In 1992 werd de vzw De Scute opgericht met als doel een bijdrage te leveren aan het behoud van het maritiem erfgoed. Wij opteerden dit te doen via een zeer specifiek project, namelijk de reconstructie van de verloren gegane scheepstypes die de vissers van de Vlaamse kust vroeger gebruikten. Ons eerste project was de bouw van een authentieke replica van een Blankenbergse Schuit: de B1 Sint-Pieter.

traditionele bouwmethode met olmenhout

Bij de bouw van de Sint-Pieter hadden wij geopteerd om de beplanking uit te voeren naar aloud concept, met respect voor de authenticiteit en de werkwijzen van weleer, ook wat de keuze van het materiaal betreft. Destijds werden de Blankenbergse Schuiten voorzien van een beplanking in olm. Dit was destijds een voor de handliggende keuze: olm was een inlandse houtsoort die zich uitstekend leende tot de beplanking van zeegaande boten; olm heeft een lange vezel, en plooit dus gemakkelijk, wat goed van pas kwam bij de zeer ronde vormen van de Blankenbergse Schuit. Het was destijds overal te vinden, en eens in het zeewater wordt olm zo hard als eik. Wij opteerden dus ook voor olm. Maar olm heeft ook nadelen: in contact met regenwater of brakwater verliest olm vrij vlug zijn sterkte en is het onderhevig aan rot.

Toch hadden wij in eerste instantie wel geprobeerd om een beplanking in eik te voorzien. De eerste twee gangen naast de kielbalk zijn trouwens eiken planken. Maar de constructievereisten en de technische mogelijkheden die wij toen hadden leidden ons automatisch naar de optie om de beplanking verder met olm uit te voeren.

de olmenziekte

Achteraf gezien was dit een risico, gezien de olmenziekte die al een 50-tal jaar in West-Europa woedt (zie de → website van Natuurpunt Wal). Deze ziekte zorgt ervoor dat alle volwassen olmen voortijdig sterven aan een parasiet. Het hout van deze bomen is dan minder of zelfs helemaal niet meer geschikt voor verwerking.

Om het risico te spreiden kochten wij olm van twee verschillende locaties: één partij kwam uit Noord-Holland, de andere uit het oosten van Frankrijk. Bij de levering waren het prachtige bomen, waarvan er één meer dan één meter diameter had. Zij hadden een specifieke geur en waren licht oranje van kleur (later bleek dit een veeg teken te zijn, volgens oude scheepstimmerlui hadden de planken een vaalbleke kleur moeten hebben).

Allicht waren de aan ons geleverde bomen toch besmet met deze schimmel, ondanks de verzekering van het tegendeel door onze leveranciers. Het resultaat is dat wij thans, na zes jaar vaart, problemen hebben met enkele planken boven de waterlijn. Het onderwaterschip is intact, maar de problemen nopen ons er toe om thans de nodige herstellingswerken aan te vatten.

de problemen

In de eerste jaren na de tewaterlating in 1999 merkten wij geen problemen met onze beplanking. Bij het jaarlijks onderhoud in april 2005 echter, begon het al te dagen dat wij helaas niet zouden ontsnappen aan de gevreesde olmenziekte. Hier en daar vertoonden sommige planken, vooral aan de waterlijn en vooral aan bakboordkant (de zijde die vooral naar de kade gekeerd was en dus minder zonlicht kreeg), tekenen van verval. Het hout vermolmde waardoor de structuur van de planken verzwakte. Er werd toen een noodherstelling uitgevoerd om ons toe te laten onze geplande activiteiten, waaronder de tocht naar Sail Amsterdam, uit te voeren.

In het najaar 2005 werd het meer en meer duidelijk dat het lappen en tappen geen zoden aan de dijk zou zetten. Tijdens de algemene vergadering van februari 2006 beslisten de leden unaniem dat een fundamentele herstelling aan de orde was. Om geen verdere risico’s te lopen, werd de Sint-Pieter op 8 mei 2006 uit het water gehaald. Wij vonden bij Jan Vandamme, op de terreinen van zijn vestiging in Blankenberge, op een boogscheut van onze Scutewerf, een onderkomen.

omvang, termijn en kostprijs

In principe moeten alle olmen planken vervangen worden. Om niet meer met hetzelfde probleem geconfronteerd te worden zullen wij de herbeplanking met eik uitvoeren. Hiervoor zal beroep gedaan worden op de expertise van Jan Vandamme.

De herstelling stelt onze vereniging voor een nieuwe uitdaging: naast de bouw van de Loodskotter moet nu ook de Sint-Pieter aangepakt worden. Dit zal een herverdeling van de middelen en de groep scheepstimmerlui noodzakelijk maken.

Een herstelling kost geld. Deze kosten, naast die van de bouw van de loodskotter, stellen de vzw voor een zware opgave. Alleen al het eikenhout (3 bomen) kost 10.000 €. Daarbij komen dan nog nagels en vijzen, dichtingmateriaal, verf...

realisatie van onze opdracht tijdens de herstellingswerken

De Sint-Pieter is de maritieme ambassadeur van Blankenberge. Wij denken deze functie ook tijdens de herstellingswerken verder te kunnen verzekeren via het toegankelijk maken van het herstellingsproces voor alle belangstellenden en toeristen. De werf zal te bezichtigen zijn tijdens de weekends. Op aanvraag zullen geleide bezoeken georganiseerd worden, in combinatie met de uitwerking van de tentoonstelling van de collectie Bayot.

stand van zaken

De renovatie is na enige aarzeling op kruissnelheid gekomen. Het grote probleem, het plooien van de nieuwe huidplanken, loopt ondertussen al vrij vlot. De "stoommachine" van Jan Vandamme is zeer bruikbaar voor het plooien van de planken. Begin november '07 werd al de derde gang aangebracht en die onderste planken zijn de moeilijkste om aan te brengen omdat ze in twee richtingen moeten plooien. Er wordt tegelijk gewerkt aan het opknappen van het roer en de twee zwaarden.

De renovatie van de B1 Sint-Pieter nadert begin 2011 toch wel zijn voltooiing. Het voordek is afgewerkt en grote delen van het boeisel staan er al op. Het boeisel is geen onderdeel van de dragende constructie van een schip, maar dient om hoge golven buitenboord te houden.