Het schijnt dat de oude groote hofstede een overblijfsel dier heerlijkheid is of dezelve vervangt
Burgemeesters 1799
of Maire de Rolleghem
In 1769 werd te Moorsele Constantin France Vandermeersch geboren, hij trad in het huwelijk met Marie Theese Everaert en woonde op de plaatse. Hij bleef burgemeester en wierd lid van den Provincieraad, en stierf in 1849.
Van 1849 tot 1866
De zoon Constantin Vandermeersch
Van 1866 tot 1870
Joseph Warrot hij gaf onmiddelijk ontslag en August Herbau was dienst doende burgemeester.
Een kleine hofstede rechts van de baan zal nu ons “Kwartier generaal” worden er is enkel de huisvrouw, denken we, doch de bewoners zijn weg sinds gisteren en zij die ons ontvangt is een Parijse die er genoeg van heeft, op de wegen te sukkelen en die nu leeft van wat neerhof en tuin haar bieden. Wij zijn gauw tevreden, wij willen haar niet tot last zijn en vergenoegen ons met een soort schuurtje uit gegolfde platen waar wat stro ligt.
We hebben bij de kanonniers onze eetketeltjes mogen vullen met de resten uit de schotels, maar ik heb geen vork. Ik vind er geen bij onze gastvrouw, daar alles werd meegenomen… of geplunderd en ik moet er op een op een villaatje, een eind verder, om een schooien gaan. Het is een kloeke en niet eens uit gewoon metaal! “Terugbrengen moet ik ze niet”, zegt mij het brave vrouwtje.
Weer zijn er vliegtuigen en ze mitrailleren als ze bijna boven ons zijn, ik weet niet naar wat of wie. Enkele vluchtelingen zijn op de baan en maken misbaar als waren ze al getroffen. We geven hun de raad telkens achter een boom te gaan staan op de tegenovergestelde kant van waar “ze “ schieten maar de schrik ontneemt hun alle koelbloedigheid en redeneringvermogen.
Brood is bij ons heel schaars om niet te zeggen op, en spijts onze goeden wil kunnen we de mensen niet helpen. Sommigen kunnen van vermoeidheid en honger waarlijk niet verder meer.
Ik ga op zoek naar wijn. In een hoeve zijn de Franse soldaten in de wijnkelder geraakt en vullen hun grote drinkbussen. Er is echter veel “Piquette”(zuur voor wijn) in al die vaten en ik zoek en proef tot ik de beste soort gevonden heb. We manœuvreren , met kraan en kurken van het ene vat naar het andere, want er is maar één kraan, al de andere vaten zijn nog toe met een kurk.
Ik vul een heel wasbekken en kom er mee bij onze mannen. Ik ben nog niet dikwijls zo welgekomen geweest. Ik moet zelfs nog eens terug met Janssens die eens aan de “ bron” wil drinken. Ook vluchtelingen, vrouwen met kleine kinderen, zijn blij een teug te mogen drinken.
We zullen dus maar allen in het schuurtje slapen, de wind is west en van die kant zijn we afgesloten. Altijd komen sukkelaars voorbij op zoek naar een onderdak.
We zijn nog niet in slaap of daar horen we de bommen op”Orléans” dat onze platen rammelen tegen de kepers.
Het is de mens eigen, zelfs in de moeilijkste omstandigheden dat hij op lotverbetering uit is!
Deze zondagmorgen gebruiken we om te verhuizen. Onze schuur staat voor alle winden open en daar zo veel mensen hun huizen verlaten vinden we algauw wat we zoeken. Een schuur, met stro in overvloed en waarvan we ‘s avonds de poort kunnen sluiten. De bewoners zijn juist bezig alles te verzamelen wat ze willen meedragen en de rest is voor ons.
Keulemans, zodra onze “ huisbazen” weg zijn, geraakt door het venster in de keuken en daar vinden we enkele van de sterkst Franse “Cordials” (hartversterkende)die er op een hoeve te vinden zijn! Ene van de flessen is zelfs halfvol met een reusachtige peer! Die moet aan de boom gehangen hebben terwijl de peer groeide. Ze wordt het succes van de dag!
Er valt niet enkel te drinken doch ook te eten. Ik zit een half uurlang witte bonen uit te lezen, dan zien we uit naar een kookgelegenheid; het wasfornuis zal het doen! Maar hoe aan vlees geraken? Daar lopen kuikentjes van amper zes weken oud met de zorgzame kloek middenin. Doch zal iemand dat over zijn hart krijgen? “Och wat, “ zegt Keulemans, ons leven gaat voor dat van alle kloekhennen van Frankrijk!
“Als gij ze durft vangen “ zegt hij; “durf ik de rest doen.” Ik heb ze gauw vast en twee minuten later heet ze” la cause alliée” gediend! Dat wordt dan de soep om er uw vingers van af te likken. De groenten komen uit den hof, waar ik ook, in de aardbeienbed, voor het nagerecht “ ijver “!
De pomp, dat is nog eens iets bezienswaardigs! Een ketting zonder einde met om de zestig à zeventig cm een ronde gummischijf die telkens een paar liter water mee naar boven haalt. Ge hoeft maar te draaien en de zegen Gods vloeit in volle gulpen in de emmer. De bonen te weken gezet voor morgen en dan is alles ongeveer klaar. Nu krijgen we volk bij en onze soep heeft succes. Een gulle Fransman biedt ons “ du singe” (vlees in blik) aan in ruil voor een paar tassen warme soep. Daarmee bedoelt hij dozen vlees die we zorgvuldig in onze ranselstoppen.
Maar hemeltje lief, wat is me dat voor een gedonder. Alles schudt en beeft, de vrouwen gillen en vliegen hun venten om den hals terwijl wij vruchteloos de gemoederen pogen te bedaren.
Als dat vliegtuiggeronk een half uur later weer nadert springen we gauw tot op de baan en zien ze gevieren hun bommetjes lossen, terwijl ze een sierlijk tuimelingetje maken naar de “Loirebrug toe.
Dat nieuwsgierig zijn berokkent ons vanwege de Franse soldaten die in “Onzen kelder” zitten een uitbrander van belang. De sergeant laat me zelfs zijn revolver zien en dreigt hem te zullen gebruiken als we niet binnen blijven!
Alsof die venten daar boven “ hun” brug zouden in plan laten voor een paar onooglijke Belgische piotten!
Het publiek in ons schuurtje heeft echter nog veel meer honger dan schrik, maar ongelukkiglijk hebben wij, buiten onze soep al niet veel aan te bieden. Doch honger en dorst worden weldra weer vergeten als er, bijna vlak boven onze hoofden, een Duitse bommenwerper in gevecht verwikkeld geraakt met een Franse jager.
Deze wordt ongelukkigerwijze getroffen en we zien, voor het eerst, een mooie witte valscherm, waaronder zulk een Lilliputtertje bengelt, sierlijk omlaag zweven.
Hongerige, afgematte Franse soldaten stappen voorbij. Keulemans schenkt druppels bij hele flessen. Ook wijn uit de kelder, waaruit ondertussen de “ Bezetters” vertrokken zijn, drinken ze dankbaar uit. Ze willen zelfs betalen, maar daar heeft zelfs Keulemans het hart niet toe. Of de jongens blij zijn, even een versterking te genieten! Hoger hebben ze al zoveel als dorst.
Er is echter zo weinig. Bij tientallen zagen we er die gretig een ajuin en een vroege wortel aan het knabbelen waren. Een adjudant bedankte ons om de kleine dienst aan zijn mannen bewezen en met tranen in de ogen vertelt hij ons dat ze gevochten hebben als leeuwen. “ Mais, que voulez-vous” zegt hij (maar wat wil je) “ on a étè trahi!” En of!.. Zijn mannen waren dan in alle geval beter dan die we hier in onze kelder hadden. Die waren eens achter op de koer gekomen en vluchten hals over kop in hun “sous-sol”(ondergrond, souterrain) toen er een vrachtauto aankwam: ze dachten dat het een “Messerschmied”(messenmaker) of een “Heinkel” was!
Die lelijke Duitse piloten vallen ander niet kieskeurig uit. Ze mitrailleren maar alles wat op de wegen beweegt, tot groten schrik van de vrouwen vooral. Wij hebben al mooi le in strategie te geven, van” Achter de boom, Madam, daar schieten ze niet door!” telkens ze horen schieten verliezen ze alle koelbloedigheid en lopen het gevaar tegemoet!
Van een rijk madammeken, dat vertrekkend gereed is, krijg ik op mijn vraag om een vork een van haar zwaarste verzilverde rijke mensen vorken, en ik moet ze niet terugbezorgen. In zulke tijden is de mens toch mild!
Hier vinden ook mijn eerste proeven in het boeren plaats. Ten allen kante lopen koeien op de wegen en ik zou er gaarne een melken. Drank en voedsel! Ik slaag er in, er ene te vangen, bind ze aan een betonnen paal, zoek een melkemmer en begin maar te “pompen”.
Doch al wat ik bekom dat is, dat ik de koe zenuwachtig te maak, zodat ze zich met een wrong losmaakt en er van door is. Ik heb dan bij mezelf het vaste voornemen gemaakt, zodra ik de gelegenheid heb, leer ik melken. Een poging van een Fransman, bij een andere koe, die ik samen met Caron bij de horens hield, bezorgt ons een armen liter melk en ….nog een koe die er van onder is.
Doch hier kunnen we niet blijven, Keulemans vond al twee fietsen en nu gaan Janssens en Caron er op uit om er nog enkele te “Vinden” Ze kunnen echter nog maar amper in “Jargeau” zijn of daar wordt door een hele reeks Duitse Bommenwerpers een aanval van belang uitgevoerd op de Loirebrug en de baan door het dorp. Wij geven onze mannen maar weinig kans het er levend af te brengen. Doch een uur later komen ze lachend het hof opgestapt met aan elke hand een fiets!
Zo hebben we er dan zes en we kunnen morgen verder reizen. Alles wordt goed nagezien. We zijn zodanig wel geriefd dat we elk een binnenband als reserve onder het zadel kunnen binden! Doch in een ogenblik van onoplettendheid zijn plots twee van onze damesfietsen verdwenen. We springen de poort uit, daar staat een vrouw en een jongen elk met een er van, gereed om te vertrekken. Ze hadden ook maar gedaan zoals onze mannen:” A la guerre tous est à tous! ( in de oorlog het komt er vooral op aan)
Morgen trappen we het hier dus af. Ik wandel nog even tot bij de eerste huizen van Jargeau, ik vind nog een paar ontspanningsboeken en bij een villa staat een hele familie rond de limousine. Een auto,-brandstof,- maar geen chauffeur. Die wil sturen mag de reis naar het zuiden meemaken. Caron kan sturen maar hij bedankt er voor: “ Liever met de fiets “ zegt hij, dan die auto, die na een paar dagen van geen nut meer zal zijn wegens gebrek aan essence.
Wij rollen onsdan maar in ons stro, de velo’s naast ons en de poort gebarricadeerd met al wat beschikbaar is!..
’s Morgens vroeg verzamelen we al wat we hebben van eetwaren, onze fietsen zijn goed beladen en we zijn weldra op weg, in de richting:” La Ferté St. Aubin.” Het eerste dat we vandaag beleven is een brand. Het gemeentehuis van ?????? staat in lichtelaaie, waarschijnlijk het werk van Duitse vliegtuigen.
We blijven eventjes staan kijken als we plots van uit het brandende gebouw katten gemiauwd horen Caron en Keulemans willen dat beest volstrekt gaan redden. Gauw de velo tegen de gevel, op gevaar af, dat hij mee in de brand opgaat en zij de “Mairie” binnen. Ze zijn daar echter gauw terug, want binnen is het al vlam en rook en bij de kat is het niet te geraken.
Voorbij “La Ferte St. Aubin komen we op de grote baan N 20, Orléans- Vierzon. Het is een rechte brede macadamweg en we voelen ons hier volstrekt niet veilig; Volk! Het is één processie van burgers en troepen, allen op weg naar het zuiden. Rond een legercamion is het een gedrumd van belang, om brood te verkrijgen.
We vernemen dat er maar is voor de troepen. We zouden willen beproeven of dat ook voor Belgen geldt, maar de vrees voor Duitse bommen is vooralsnog sterker dan de trek naar Franse broden. Het is al bomput wat we zien, links en rechts van de baan en soms er middenin, gauw met aarde en steen gruis dicht geworpen. Een klein baantje rechts: “Neung sur Beuvron.” Hier zijn wij zo goed als alleen,.. met onze honger. Nu krijgen we wat spijt dat we niet wachten bij die broodwagen.
We zitten op de rand van een bos de rest van onze magere eetvoorraad op te knabbelen, over de smalle baan komt thans zware Franse artillerie uit de richting van waar wij straks gekomen zijn, doch geen van de camions neemt nota van de zes sukkelaars die hun moraal al meer en meer voelen zinken. Ook de fietsen helpen mee om ons terneer te drukken.
Elk heeft iets te herstellen of te verbeteren, maar het nodige gerief ontbreekt. Kon een fiets maar vermaakt geraken met gesakker en gevloek, dan waren de onze rap in orde geweest!
Zo geraken we dan op de baan “Beauqency”- (wat verschil bioj verleden jaar in augustus, toen ik daar de boorden van de Loire langs fietste!) “Romorantin” en even voor deze laatste stad wacht ons een verrassing, die voor ons echter ver van een blijde verrassing is. een bij riviertje van de Cher
Een sergeant van het 7de van onze divisie dus, staat naast een café al de Belgische soldaten binnen de koer te drijven. We moeten er ook aan geloven en daar vinden we aan een tafeltje, niemand anders dan onze goede majoor Kortleven. Hij is dus verder geraakt dan Etampes, waar nochtans de trein stond te wachten. Hij heeft niet veel branie meer en deelt ons zonder veel overtuiging mee dat we moeten verzamelen in een kamp nabij Vierzon, een goeie 30 kilometer van hier af. Dat zegt ons niet veel. Wij brengen dan ook onze opwerkingen voor, dat we fietsen hebben en aan eten zullen geraken, enz., maar hij vraagt:” Ja, maar tot waar denkt gij zo heen te fietsen, toch niet tot L’Isle-Jourdain?” Ik antwoord:” Jawel, mijn majoor, waarom niet?” Hij lachte eens, ik vermoed dat hij wel begrijpt dat het ons niet om L’Isle-Jourdain te doen is! We moeten dus met een ganse groep Belgische piotten naar een kazerne in “Romorantin “ , waar, tot ons groot ongenoegen, een Franse soldaat de poort bewaakt! Wat de zaak nog erger maakt, aan de overzijde loopt een zijarm van de “Sauldre”, een bijriviertje van de “Cher”, zodat we goed gevangen zij.
Weinig eten ook, er is te veel volk, elk krijgt een stuk brood en een klak soep. “ Te weinig voor te leven en te veel om dood te gaan!” oordeelt Keulemans. Die kijkt onweerachtig. Ja, er is reden te over!
Al mag niemand buiten toch krijg ik het gedaan. Ik heb de schildwacht maar mijn baard laten zien om seffens toelating te krijgen, een coiffeur te gaan zoeken. Hij ziet ten andere dat ik geen uitrusting bij heb en dus van zin ben terug te komen.
Ik ben echter nog niet terug aan de poort, na mijn bezoek bij de haarkapper, of zie ik daar mijn vijf mannen die op mij staan te wachten? En ze hebben dan nog mijn fiets en heel mijn uitrusting bij! Hoe ze dat met hun “sukkelfrans” hebben klaargespeeld kan ik maar niet begrijpen! Het schijnt dat ge om te liegen niet veel van de taal moet kennen!
Dus maar weer de weg op, maar dit zweren we bij elkaar, niet naar “Vierzon!” wij zijn eigenlijk blij dat we majoor Kortleven ontmoetten nu weten wij dat we daar alleszins moeten weg blijven!
Ik tracht van een Franse officier die langs de baan zijn troepen laat rusten, wat eten los te krijgen. Maar die begint ons daar uit te maken voor al wat hem door de kop komt. Woedend is hij om onze Capitulatie. Ik wens hem overal waar hij niet gaarne zijn zou en wij weer verder. Langs de weg is van alles te vinden, uitgenomen eten. De rijkdom aan al het overige wordt echter zo opvallend dat we ook maar eens afstappen even buiten een klein gehucht, waar boeren uit “Picardië” bezig zijn heel hun klederen en linnenvoorraad te vernieuwen. Hier moet een heel stoffenmagazijn achtergebleven zijn. Daar ligt voor een fortuin in het gras onder ruisende bomen. Wij vervangen al onze vuile hand- en zakdoeken en kousen door splinternieuwe, veel meer kunnen we al niet meesleuren.
Te “Villefranse-sur-Cher” stoppen Wij.
Op een hoeve krijgen wij van de boerin toelating om in een schuurtje te slapen. Haar man zit in de “Maginot-lijn” en ze is eigenlijk blij weer mansvolk op de hoeve te hebben, dat geeft zo wat meer gerustheid voor wat komen kan, zegt ze. Een weinig verder liggen boeren uit het noorden, ze hebben hun paarden in de weide losgelaten en we krijgen hier later op de avond nog een paardengevecht in regel, met hoefgestamp en vreselijke muilen, die happen met reusachtige kiezen. Schoon!
We kruipen dan in ons hooi met weer eens een verzadigde maag, want de boerin heeft ons de rest van het avondeten gebracht, de kinderen en de naar hier uitgeweken familie hadden geen honger en zo is dat “restje” een heel eerbiedwaardig avondmaal voor zes dolende piotten! Slapen doen we echter niet rap, onze geest is te veel bezig met de vraagstukken voor de nabije toekomst. Hier blijven of waarheen? Zich laten gevangen nemen? Maar dan?
De eerste Duitsers moeten we nog zien en hier beven de mensen al wanneer ze er aan denken! Onzeker is de toekomst. Doch iets zit in onze kop als een nagel vast. Naar Vierzon rijden we niet, slechter zouden we niet kunnen kiezen!
We zijn hier eindelijk zoals men zegt:” Goed gevlogen!” Heel de hoeve met tuin en al staat ons ter beschikking. Er is een pomp met parelhelder fris water en om ons was te slaan mogen we kuipen en zelfs de zeep gebruiken. Ten anderen, heel het gebuurte leeft hier zowat als een familie samen en wij maken deel uit. Zelfs kookgelegenheid is er. Tegen de muur is een soort wasvuurtje waarop al heel vroeg in de voormiddag water staat te warmen voor een grote hoeveelheid soep, ge kunt nooit weten of er geen hongerige magen bijkomen. Terwijl ik de soep gereedmaak en er onder stook, klim ik van tijd tot tijd tot boven in een reusachtige olm die vlak bij de hoeve staat. Ik wil niet verast worden door Duitsers en tracht op de baan de eerste grijze uniformen te ontdekken. Doch alles is vooralsnog heel kalm.
Terwijl ik zo in mijn boom zit te loeren, ontdek ik plots, vlak bij mijn hand, een groot insect zoals ik er nog nooit een gezien heb. Het is een iepenspintkever, een kereltje om bang voor te zijn, al is hij wel niet zo gevaarlijk als hij groot is. Ik stop hem in een van mijn patroontassen bij den hakenkruisarmband.
In de keuken zitten we ook van tijd tot tijd te luistern naar het nieuws dat ons van alle lijfsgevaar zou kunnen verlossen. “De capitulatie van het Franse leger” We hebben de laatste dagen genoeg gezien dat ook zij de weg van onze troepen daar in Vlaanderen zullen opgaan. Ook de Franse burgers zijn merendeels van ons gedacht, al durven sommige hun mening niet klaar uiten.
Hier komt nu, in de vooravond, het meest opwindende avontuur van heel onze odyssee. Er staat op een paar minuten lopen van hier een lange trein die opgepropt is met alle mogelijke waren.
Nu zij opeens burgers en soldaten samen de wagens begonnen open te breken, aangezien alles toch in de handen van de vijand zou vallen. Wij op een drafje er heen. Het is een toneel om nooit meer te vergeten. Wel een vijfhonderdtal mensen is hier aan het lossen en aan het wegsleuren, overal horen we roepen:” Par ici le pain” (langs hier brood) - “Ou est le wagon du riz?” ( waar is de wagon met rijst) Want er is van alles. Wij sleuren natuurlijk ook ons aandeel tot op de hoeve en gerieven rijkelijk onze goede gastvrouw. Keulemans bezorgt haar wel 20 kilogram geurende koffiebonen, iemand komt met 50 kilogram, zout aangesjouwd, er is macaroni, suiker, rijst, chocolade, al wat maar eetwaar is. Sardienen houden we meest voor onszelf. We hebben elk een half dozijn broden, grote stukken “Marseillezeep” halen Janssens en ik uit een nog gesloten wagen. Doch, er schijnt onraad te dreigen. Als we voor de zoveelste maal bij de trein aankomen, is er bijna niemand meer. Wat is er ten anderen ook nog weg te halen. De wagen met brood is nog maar voor een tiende deel leeg, er zijn nog duizenden broden in, maar wat kan een mens er op de duur mee doen?
Wij vinden echter beter; de wijn. Het zijn een half dozijn wagons-citernes, gelood en alles, mar dat schrikt een soldaat niet af. Doch als het deksel er af is, kunnen we er nog niet van proeven. De opening is amper 10cm. Breed en we zien maar weinig kans om uit dien ontzaglijke voorraad te putten. Janssens zegt opeens:” De Duitsers moesten ons eens zien van ver en ons hier met een machinegeweer af blazen.” Doch ik denk aan iets beters. Konden we maar een buisje vinden, dan zuigen we de wijn op!
Ik loop gauw naar een van de geplunderde wagens die vol papieren ligt van een of ander regimentsbureel en van grote foliebladen maken we buisjes van een vinger dik.
Of het smaakt! We worden echter kieskeurig en zoeken naar het beste vat! Ik moet eindelijk mijn spitsbroeder aanraden er mee op te houden, straks rollen we er af!
Terwijl ik naar de hoeve stap, met een moraal als nog nooit te voren wordt Janssens bijna het slachtoffer van zijn gedienstigheid. Een burger vraagt hem waar die wagen met zeep staat. Gustaaf, gedienstig als altijd, toont hem die en gaat mee binnen, om nog even te zien of er niets vergeten werd. Plots rolt de deur achter hun rug dicht en ze horen een dreigende stem:” Nous allons un peu voir, je m’en vais avertir” Ik weet niet wat al en hij schuift de grendel voor zodat die twee daar nu netjes in de kooi zitten. Janssens is opeens helemaal nuchter van schrik. De burger is echter nog veel meer uit zijn lood geslagen en staat er bij te jammeren en te zuchten. Als ze zo een kwartier lang aan alle mogelijke handvatten en stangen aan de deuren geschud en gerukt hebben, geraken ze er eindelijk uit en lopen elk naar zijn “huis” zo rap als ze kunnen.
We zijn pas met het opbergen van onze voorraad klaar, die we in een lege betonnen vergaarbak schikken, als het geschut van de Franse op enkele honderden meter van hier, tegen de Duitsers wordt geopend. Het duurt niet lang of ook van die kant kommen obussen over onze hoofden geraasd. Wij beleefden nog nooit zulk een duel en weten dus niet of er gevaar is of niet. Eerst blijven we een tijdje luisteren hoe het eigenlijk ineenzit, we zien, of beter we horen er geen klaar in en gaan dan maar mee tot in de kelder. Het is daar echter zulk een huilpartij en zodanig overbevolkt dat we er maar liever uittrekken en tot onder de spoorbaan meegaan met diegenen die daar het gevaar ontlopen. Het is echter maar een ellendige schuilplaats, een beek die onder de spoorwegdam doorloopt en waar ge goed moet oppassen om geen natte voeten te krijgen. Ook daar zijn we het al gauw beu en zoeken weldra weer de gezonden buitenlucht. De vrouwen daarbinnen en ook enkelen van de mannen vinden natuurlijk dat we waaghalzen zijn en roekeloos met ons leven spelen.
Honger kregen we er van. Er staat al sinds een paar uur macaroni te week en nu koken we die. Maar tot onze spijtige verrassing is het bloempap geworden. Nog juist goed om plakbrieven er mee te bestrijken! Doch als we er genoeg suiker in geroerd hebben wordt het een eetbaar iets, dat ons echter gauw de keel uithangt.
Als de avond valt komen weer obussen over onze hoofden gezweefd en ik lig nog lang met Janssens in de wei, op de rug, vruchteloos omhoog starend om er de voorbijrazende projectielen te ontdekken.
Het is nog maar amper dag, of ik zit alweer in de olm. Er is echter noch geen spoor van Duitsers te zien, noch op de baan, noch in de velden. De radio brengt ons ook vandaag nog het nieuws van de capitulatie van het Franse leger niet. Nu is het te verwachten dat onze dagen hier geteld zijn, wellicht al onze uren. Gans de voormiddag ben ik aan ons noenmaal bezig. De boerin liet ons een hen de hals omdraaien.” Les boches les prendront q. même:” zegt ze. Dat zou wel kunnen! Zo zitten we dan in ons schuurtje lekkere hoendersoep met wit brood te genieten als plots zonder dat iemand op dat ogenblik aan vijanden dacht, onze eerste Duitser de hoeve komt op gestapt.
Hij draagt een “mitraljette” onder de arm, de vinger aan de trekker. Hij ziet er een kerel uit waarmee niet te lachen valt. Wij trachten ons niet weg te stoppen, hij heeft ons ten andere gauw in de gaten, nog andere komen, de ene te voet, de andere per fiets, druk in de weer, schijnt het ons, recht op de hoevepoort aangestapt. Ze hebben ons al gauw aan het verstand gebracht dat we onder hun bevel staan. Ik vraag aan de eerste die naar ons toekomt of hij geen trek voelt naar een bol soep. “Nein:” zegt hij, doch loert ondertussen begerig naar de pot waar het grootste deel van onze lekkere hen nog ronddrijft. Hij zal er wel gebruik van maken, straks. Terwijl hij een ogenblik de aandacht naar de andere gebouwen wendt, bergen we zoveel brood we kunnen in onze rugzakken.
Gelukkig dat we van morgen, sardienen en chocolade verdeeld hebben en in de rugzak en broodzak gestopt. Konden we nu maar de boerin verwittigen dat er nog zoveel eten in dien vergaarbak staat, maar wij mogen niet meer van plaats veranderen en de boerin staat bij haar familie de ruwe Duitse infanteristen te bezien die ten allen kante snuffelen op zoek naar Franse militairen. Bijna al de mensen staan er bij te wenen, het is ook voor het merendeel van hen de eerste maal in hun leven dat ze Duitse uniformen te zien krijgen.
Nu komen ze weer op ons af. Onze fietsen moeten ze hebben. Daar is Janssens volstrekt niet mee akkoord en hij begint warempel tegen de Duitse infanteristen, diehem beveelt de rugzak van de fiets los te maken,uit te vallen. “Zeg jongen, dat gaat zo niet hoor, zij zijn voortaan de baas.” Zeg ik hem. Wees maar blij dat ge al de rest moogt houden. Mopperend, gehoorzaamt hij en de andere is al gauw met de fijne machine de poort uit. “Ik wou dat hij er de hals mee brak;” zegt Gustaaf. “Ja”; zeg ik, “kon hij dat maar doen!” Nu komen er nog meer grijzen, wij zwaaien de ransels over de schouder en laten ons dus maar leiden waar ze ons hebben willen. De burgers bezien ons als was ons laatste uur geslagen. Wij nemen het veel lichter op. Ze vangen ons? Dan moeten ze ons eten geven!
Wij gaan tot op een andere hoeve waar al meer Belgische en Franse krijgsgevangenen zitten, , de ene op de grond, andere op hun ransel. Ook burgers wachten er het voorbijrazen van de slag af, om terug naar huis te trekken.
Nog geen tien minuten duurt het of daar gaan de poppen aan het dansen. Obussen slaan in, wij denken, vlak achter de hoeve. Het is immers de eerste maal dat we zo horen kraken, het is iets dat openscheurt, vlakbij. Met een gil vliegen de vrouwen naar binnen, ook sommige soldaten springen rap ergens achter. Andere zetten kalm den helm op en wachten af wat komen kan.
Het moet zijn dat er gevaar is, want een officier komt het bevel geven om op te trekken. Nu stappen we een heel eind naar het noorden op en komen eindelijk in een soort smidse met ruim magazijn terecht, waar het gezellig fris is. Jonge piepjonge Duitse infanteristjes liggen lui langs de muur en vertellen hun wedervaren aan het front, in het noorden.
Ze lachen en zingen en wij worden zowat als vrienden aanzien, nu ons leger toch niet meer aan de strijd deelneemt. Een majoor komt er al bij. “Dat zal de laatste oorlog zijn voor eeuwen ver;” zo verklaart hij mij, zeker van de zegepraal van de Duitse Wehrmacht(1935-1945)weermacht. “En Engeland”; vraag ik hem langs mijn neus weg.
“Drei Wochen”; zegt hij, “en dat ligt er ook.” Ik denk er het mijne van, al begin ik nu ook te twijfelen. Zouden die het nog wel lange tijd uithouden?
Tegen de avond mogen we dan weer op mars, het noorden in. Ja zelfs meer dan wat ons lief is, mogen we marcheren met die zware bepakking en die warme kapote. (kapot’jas lange soldatenjas) Onze bewaker heeft den zwarten band gezien om mijn linker mauw. “ Was ist das?” Ik doe hem uiteen dat, dat voor een sterfgeval is? “Todesfall” “Dat doen we bij ons niet.” Zegt hij. Ik denk bij mij zelf: “ Ja bij u is het een plezier, te sterven, voor de Führer!” Wat verder vraagt hij mij, ziende dat ik er bij zweet:” Waarom gooit gij die zware mantel niet weg!” Het is waar ook denk ik, en ik gooi hem in de gracht. Als ik weer mijn rugzak vasthaak heb, denkik plots” Nu moest ik eens doen zoals verleden week en achterblijven. Maar hoe aan eten geraakt?” En daarbij, de volgende dag word ik toch weer ergens gesnapt en dan ben ik nog van mijn vijf ploegmaten gescheiden. Zo sukkel ik dan maar weer verder en kom stilaan weer in de groep gevangenen.
In “Neung-sur Beuvron” staan we een tijd op zij van de baan en zien er iets dat ons een gedacht geeft van wat het zeggen wil, soldaat te zijn in het Duitse leger. Een meelijdende Duitser van zowat 40 jaar heeft aan een Franse krijgsgevangene een stuk brood gegeven en een snotneus van ergens een korporaal heeft het gezien. Wat die sukkelaar daar nu moet horen omwille van die onschuldige overtreding van het reglement. Dat dan nog, terwijl hij stram moest in houding staan. Dat kan men zich met onze Belgische piottenmentaliteit niet indenken. “Dat moesten ze met mij eens geprobeerd hebben in Mechelen” zegt Keulemans.
Eindelijk, na uren gaans, komen we op een hoeve terecht, onze derde vandaag. We moeten aanstonds boven de stallen onze bedden gaan opzoeken! Een hoop hooi of stro. We vragen niet beter. Voorzichtigheidshalve trekt een schildwacht de ladder van onder het deurtje weg, maar wat kan ons dat schelen?
Hier boven liggen meest Franse soldaten. Niemand heeft veel eten, wij met ons brood en onze chocolade worden hier als de rijke kapitalisten aanzien en benijd. We kunnen ze natuurlijk niet allemaal helpen anders zitten we morgen ook op droog zaad! Allen zijn zo moe dat na tien minuten niets meer ritselt; het gevangenenlager slaapt!..
Voor de eerste maal worden we in het Duits gewekt. Het geeft een eigenaardig gevoel van afgesneden te zijn van het verleden en van de vrijheid.
We moeten te voet verder. Sommigen van de Franse krijgsgevangenen kunnen maar moeilijk mee, ze hebben gewonde voeten, ze legden immers al een groot deel van de weg sedert Holland te voet af. Gelukkig zijn er camions op weg, terug uit het zuiden en zo worden we dan hobben en sloppel opgeladen, Fransen en Belgen, kolonialen en territoriale dooreen. Bij ons zit een neger die een schot in de voet gekregen heeft. We zitten hem allen meewarig aan te zien zoals hij daar met zijn omwonden voet zit te grijzen van de pijn, maar de Duitsers zijn niet zo teerhartig. Ze zijn zomogelijk met hem nog ruwer dan met de andere kolonialen.
Zo mogen wij dan mee tot in “La Ferté Saint Aubain” Ditmaal worden we in een kleine school geduwd, met veel te weinig plaats voor een bende van wel 200 man. Doch we hebben niet veel tijd om hierover te klagen of te zuchten, want het is alweer verzamelen ditmaal zonder ransels.
We gaan werken. We zijn tevreden eens te mogen iets anders doen. We zijn weldra ter bestemming. Een soort kamp waar waarschijnlijk Franse troepen geleggen hebben. Alles is er in wanorde, het is duidelijk te zien dat ze hier de plaat poetsten zonder nog naar iets om te zien. Er is heel wat werk, maar de beloning ligt voor de hand. We bezitten weldra allemaal een warme soldatendeken.
Aangezien ik echter moet voor “Dolmetscher” of tolk spelen, daar de Franse soldaten de bevelen van de “Feldwebel” (sergeant-majoor) niet verstaan, geraak ik maar los om mijn loon te gaan halen wanneer alles uitgedeeld is. Ik vind dan toch nog iets wat ze allen schijnen op zij geworpen te hebben en wat nochtans blijkt evenveel waarde te hebben als een deken.
Ik zie namelijk op een van de matrassen een rode mantel van een “opahi” liggen. Hij is van mooie dikke fries gemaakt en als ik hem aantrek heb ik niet zoveel spijt meer dat ik mijn “kapote” wegwierp. Hij valt mij tot ver beneden de knieën en de kap is ruim genoeg om er met helm en alles in te verdwijnen. Ik heb er eigenlijk succes mee als we terug naar de school gaan. Hij zal mij vannacht al van pas komen. Ook eetwaren vonden we in dat kamp ‘tallenkante, zoals brood, dozen vlees, beschuiten enz.
In de school wordt nu ook nog brood uitgedeeld en wij als Vlamingen krijgen van de “Feldwebel” nog een extra rantsoentje bij, al voelen we het een beetje als een onrechtvaardigheid aan tegenover al die Franse jongens die wellicht al meer en veel meer gesukkeld hebben dan wij. Het is achter een soort verhoog dat als een toneel moet dienen, dat we ons, zo goed als het kan, een slaapstede trachten te maken. Het is een van onze slechtste nachten sedert de treinreis uit Brugge, vijf weken geleden.
Deze morgen zijn wij allemaal stijf van het slapen in die vochtige ruimte en dan nog in ongemakkelijke houding. We zijn ook blij als de “Feldwebel” ons meedeelt dat we verhuizen. We gaan op het “Schlosz” wonen verteld hij ons.
En warempel, we mogen op het kasteel langs de grote baan van Orléans gaan wonen. Voor het ogenblik zitten we echter nog maar in de weide van het kasteel, als konijnen achter onze draadversperring. Stilaan zijn we honger gaan krijgen want de stukken brood waren deze morgen nog kleiner dan gisteren.
Er is echter weldra spraak van gekookt eten, het eerste sinds we onze lekkere kippensoep in Villefranche sur Cher in de steek moesten laten. Ze brengen door de poort van het park een heel stuk rundvlees binnen van wel 10 kilogram en een zak rijst. De “Feldwebel komt mij halen om als “Dolmetscher” of taalman in de keuken te blijven. Ik moet er aan de koks die Franse soldaten zijn, de bevelen uit het Duits vertalen. Nog geen slecht postje. In een keuken zult ge moeilijk van honger omkomen, zolang er tenminste iets te vinden is. Het duurt niet lang of we krijgen er een Duitse Kok op bezoek. Het staat hem allemaal niet aan. De koks hebben het vlees in stukken gesneden met het inzicht ze zo te braden en elk soldaat zijn stuk te geven, doch hij doet hen alles terug uit de kookketel nemen en in blokjes van een vingerhoed grootte snijden. Zo,en dan de rijst er bij en maar alles dooreen geroerd. Ja, hij heeft het bij het rechte eind, die kerel moet al heel wat soldatenmagen bediend hebben. Als alles goed aan het koken en aan het pruttelen is komt er een luitenant binnen. Die ziet er niet kwaad uit maar hij zegt toch in mooi Hoogduits: “ Als het niet goed is wanneer ik kom proeven, dan krijgt gij, als keukenoverste, den Kogel! Smakelijk!”kogel!
We hebben, terwijl onze rijst verder gaar wordt, al de tijd om eens rond te lopen. Er is hier zowat van alles te vinden zodat we weldra over al het nodige beschikken, zowel keukengerief als kruiderijen om onze rol van keukenpiet goed te spelen. In de tuin staat een mooie ruime kapel en een schooltje van twee klassen, waarschijnlijk voor een deel van de bevolking, daar de dorpskerk nogal ver van dit deel van “La Ferté St Aubin” gelegen is. We zijn hier nogal vrij en lopen na ons middagmaal weer eens overal rond. Ook tot bij onze mannen ga ik eens zien, die zijn bezig een autobus, die in het park door een bom letterlijktegen een boom werd geworpen, helemaal te pluimen. In de tuin wandelt een Franse priester die met droefheid in de stem over de toestand spreekt, die volgens hem hopeloos is voor Frankrijk. Het ware voor ons heel gemakkelijk, te vluchten, we hebben maar onze ransels uit de keuken te halen en langs den hof in de velden en de bossen te verdwijnen. Maar dan? Hoe aan eten geraakt. Ook mijn vijf makkers van het 57ste wil ik niet in de steek laten. Waarom de Fransen de vlucht niet nemen, dat begrijp ik niet. Maar ja, Frankrijk is ook zo groot, sommigen wonen wel 500 km. Hier vandaan. S’ Avonds mogen we al ons gepak in de kapel binnendragen en daar slapen.
Een Duitser van om en bij de veertig jaar zal de wacht houden. “Hij wil niet hebben”, zegt hij,” dat er gedurende de nacht meer dan een van ons terzelfder tijd buiten de kapel zij om aan een dringende behoefte te voldoen. Natuurlijk, wij verstaan dat ook,wij zouden heel gemakkelijk, de ene na de andere kunnen verdwijnen om niet meer terug te keren. Hij toont ons een oud damesschoentje en legt het op de bank naast de kapel. “Die buiten komt,” zegt hij, “ neemt het schoentje mee waar hij gaat en als dan een tweede buitenkomt, blijft hij op de bank zitten tot de eerste met het schoentje terugkomt. Zo iemand toch weggaat, zonder schoentje, dan schiet ik, en ik kan juist schieten, verzekert hij ons.” Een mus op 50 meter. Het moet eens waar zijn. Ik denk dat hij moe is en ergens zal gaan slapen. Dat schoentje zal dan in zijn plaats op schildwacht staan. Wat kan ons dat schelen? Wij slapen in de kapel zonder aan vluchten te denken, het doet eigenaardig aan al die mannen, er zijner wel 150, die op alle mogelijke plaatsen, tot zelfs op de trappen van het altaar en tegen de biechtstoelen liggen te snorken. Ons Heer zal het ons wel niet kwalijk nemen!
Na het gewone geplas bij de pomp waar wij ons lekker wassen met koud water tegoed doen, ga ik weer naar mijn keuken waar mijn Franse keukenpiet al bezig zijn aan het noenmaal Voor ons ontbijt krijgen we weer elk een stuk brood. In de volle werkzaamheid van mijn nieuwe bediening als keukenopzichter, en taalman komt Janssens mij plots halen. We moeten weg, er zijn auto’s gereed voor ons. Ik neem gauw afscheid van mijn personeel en op een paar minuten zijn we geranseld, gebroodzakt en gereed om verder te reizen! We worden in open camions geduwd en weg zijn we, op Orléans toe. De brug over de Loire is al hersteld en zo rijden we de stad binnen. Bij een kazerne stoppen we. Wat een volk! Er wordt ons verzekerd dat hier zo maar 11.000 krijgsgevangenen zitten.
Het staat ons allemaal niet erg aan. Wij zouden veel liever weer naar ons “Schlosz” terugrijden. Doch de mens wikt en… een grijze “Oberst” of zo een “feldwebeltje” beschikt! Het gaat er hier heel anders aan toe. Hier spreken ze niet van “gegen der Wand! Te zetten, doch ze zouden het doen zonder het te zeggen. Zo ben ik ’s namiddags getuige van een toneeltje dat als uit een film geknipt is. Er is uitdeling van brood en een stukje vlees en plots worden de koks bijna omvergeduwd door de ongeduldige massa hongerige mannen. Doch de Feldwebel trekt zijn revolver en terwijl hij een gezicht zet als een Duitser alleen dat kan roept hij me daar een of ander bevel met zo gebrul tot de mannen in de keuken dat heel het boeltje achteruit krabbelt. Ik stond niet ver af heb hier voor het eerst in mijn leven de loop van een geladen wapen een ogenblik recht naar mij gericht gehad. Het geeft zo een beetje een onbehagelijk gevoel! Wat later bezorgt hij ons echter weer meer, dat wij ons, wij zijn thans 23 Belgen, allemaal Vlamingen, goed laten smaken. Een van hen verdient echter zulk een voorkeur niet. Hij heeft in Brussel een juweelwinkel helpen plunderen en zit met zijn ransel vol goud- en zilverwerk, een half fortuin. De Feldwebel is waarlijk goed voor ons, we mogen zowat in alles wat meer doen dan de andere en zoeken dan ook een goede plaats om vannacht te slapen. In de grote garage liggen autokussens en hooi en stro en hier maken we ons nest klaar. Dan laten we al onze bezittingen onder bewaking van een van ons gezessen achter en gaan eens op verkenning in die reusachtige kazerne. Overal werd geplunderd en wij vinden ook nog iets dat ons kan dienen: stafkaarten van het Franse leger op schaal 1/40.000ste en 1/80.000ste en zo meer, zelfs België ligt hier volledig op 1/40.000ste. Ik neem de streek Kortrijk mee, de andere zijn meer belust op Antwerpen.
In het atelier is een echte verwoesting radio’s en alle mogelijke elektrische installaties werden vernield, de Franse officieren die hier binnenkomen zijn verontwaardigd, maar wat helpt het allemaal? s’ Avonds slaan we een praatje met de Fransen die al helemaal anders spreken over onze Koning en de capitulatie van 28 mei, nu ook Frankrijk er heeft moeten aan geloven.
We mogen verhuizen. De 23 Belgen, allen Vlamingen worden verzameld om rechtover de kazerne te gaan wonen. De Franse soldaten zien niet weinig schuw als ze ons zien vertrekken. Ze veronderstellen wellicht dat we ons aangeven als vrijwilligers voor het Duitse leger? De Feldwebel doet ons allen een kamer uitzoeken en het duurt niet lang of al wat maar tot bed kan dienen wordt op zijn plaats gesleept. Wij hebben voor ons gezessen een paar matrassen, dat we in een soort werkplaatsje t’ einde de koer openrollen. De Feldwebel laat ons maar begaan, “aber” zegt hij “niet mausen”! Wat denkt u wel, vriend.. veldezel? Hij legt ons ook uit dat we eigenlijk:” nicht gefangen zijn”, doch dat we niettemin het huis niet mogen verlaten. Dat is nu toch niet samen te knopen!
De dorst is onze ergste vijand. In de stad is de waterleiding onderbroken. Dus moeten water gehaald worden, willen we niet vergaan van de dorst. In de kelder liggen lege vaatjes. We halen er een drietal boven, de grootste is zo wat 50 liter groot en als we dan nog een karretje vinden in het gebuurte, dan zijn we helemaal uitgerust voor het waterhalen. Het is een lustig groepje, we zijn zo met een half dozijn en heel het spul heeft zo iets van een Vastenavond grap!
De stad is een warboel van vluchtelingen en Duitse troepen. Honden die vrij rond lopen worden door soldaten met een kogel in de kop afgemaakt. De legers willen van geen “Seuche” geen besmettelijke ziektes of zulke dingen weten. We zagen zo een grote trekhond, die een “verdachte” bleek te zijn, in de velden jagen door een Duitser, die hem dan kogels achternazond tot hij er eindelijk bij bezweek.
Wij zoeken alles af om wijn of tabak of essence te vinden, want alle “toeristen” smeken er ons om. Gratis geven we er 15 liter weg die we achter in een winkel opdiepen. Op straat liggen Belgische en Franse geweren op hopen de kolven aan splinters of de grendels er uit gehaald: Collectieve ontwapening.
Op een soort fabriekskoer ontdekken we een trap die naar onvermoede diepte schijnt te leiden. We durven niet eens tot beneden gaan, er leidt op ’n meter of acht diepte een gang naar links, in een inktzwarte duisternis. Als we eindelijk aan water geraakt zijn, een half uur buiten de stad, waar de mensen ons optimisme en onze goedgeluimdheid bewonderen en weldra delen, duwen we dan maar, onderweg een “koutje” voeren met een paar lustige Duitsers, ons karretje water naar huis. We zijn eigenlijk meer dan welgekomen en het duurt niet lang of het kleinste vat is leeg.
Er zijn 39 man, walen namelijk, bijgekomen en aan hun hoofd staat een luitenant. Wij waren 23, dat zijn er nu zomaar 62, eigenlijk een beetje veel voor een huis! Wie zag ooit zulk een kroostrijk gezin?
De luitenant is geweldig ongeduldig en wil naar huis gelijk hoe? “Ik trek alleen uit,”: verklaart hij mij. Dat is niet mooi van hem, zo zijn mannen in de steek dreigen te laten. Ik bekom van de Feldwebel dat we eens mogen naar de plaatsbevelhebber gaan smeken om naar België te mogen vertrekken. Ik heb bij die kolonel, want zo iets moet het geweest zijn, meer gesnauw en gedonder in de zoete Duitse taal mogen horen, dan ik ooit geleerd had. Het was al van:” Keine humanität” en 1918 en toen de luitenant mij vroeg:” Wat verteld hij daar allemaal”, dan heb ik hem een heel wat verzachte en humaniseerde vertaling van kolonels peroratie gegeven! Als we thuiskomen is er een kleine revolutie aan het uitbreken. Onze broers de Walen willen ons zo maar onzen besten huisraad opeisen. Ook de luitenant spreekt van matrassen afstaan, doch wij houden voet bij stuk. Eerst kwam, eerst nam! Wat?
Spijts de consigne ga ik van als het kan even de stad in. Er werd geplunderd volgens de regels der kunst. Waar de deur weerstond werden de vensters geforceerd.
In een kappersalon, een mode-instelling! Vind ik nog een ganse doos “Gibbs-sticks voor de baard.
Ik steek een van de twaalf op zak, dan word ik niet als “Pflünderer erschossen” zoals mij op aanplakbrieven ten allen kante beloofd word. Ik kan ook de weelderige begroeiing van mijn kaak en kin laten zien als verontschuldiging. Ik zoek iemand die mij kan of wil scheren en vind weldra in een leeg hotel een Franse vluchteling die samen met zijn vader een potteken aan het koken is. “aux frais de la princesse”Of die vent mij “kan” scheren weet ik niet, maar hij “wilt” toch. Hij heeft een “Gillette” bij en ik zeep mij dus goed in. Ik was al eens het slachtoffer van een Franse kapperbeul, en dan nog wel een vrouw, in 1939, doch ditmaal gaat het alle paal en perk te buiten. Ik bloed wel uit twintig snij- en scheerwonden, betaal twee frank, wat toch maar op tien centiem per wonde komt en neem me vast voor, nooit meer vrijwillig in handen van een zo een “schreper” te vallen! Doch de baarden geschiedenis zal gauw vergeten zijn want er is beter nieuws. Treinen vertrekken in noordelijke richting, dus nader België toe. Janssens en ik gaan even tot in de statie. Het “krioelt” er van vluchtelingen en Belgische en Franse troepen. Doch we voelen niet lang goesting om met zo een trein naar huis te rijden. Platte wagens, overbevolkt, een locomotief die ze nog moeten van water voorzien. Het zal nog iets anders worden dan Brugge- L’Isle-Jourdain! En hoeveel bruggen zijn al hersteld? En waar zal al dat volk aan eten geraken? Konden we maar weer een fiets of zes bemachtigen! Of liever vier, want Keulemans de onuitputtelijke heeft weer eens zijn talenten ten toon gespreid. In ons huis vond hij twee afgedankte fietsen die hij echter met wat hij overal bijeenscharrelde heel goed bruikbaar heeft gemaakt. Ze werden ten anderen ter gelegenheid van een onzer waterreizen al geproefd!
En hier valt ons dan plots een hemelse dauw in handen. Vier Belgische piotten zijn met elk een goede fiets de statie binnengekomen en willen nu per trein verder. Als we mogen, krijgt gij onze fietsen! Wij helpen dus smeken en parlementeren bij “bemanning en passagiers en eindelijk mogen onze vier inschepen. Wij delen hun maar onze bezwaren tegen deze reis niet mee, integendeel, we weten er niets dan goed van te voorspellen! En zo stappen we dan triomfantelijk, aan elke hand een fiets, de straat op. Een burger wil er ons ene ontfutselen, we leggen hem uit dat we eigenlijk met ons vieren zijn en hij laat ons gerust. Die politieagent daar, die krijgt een goed gebed voor zijn eeuwige zaligheid als hij ons niet aanspreekt. Hij doet het doet!..
Wij brengen de vier paarden in veiligheid, namelijk in de diepe kelder die we gisteren ontdekten. Zie zo onze garage staat vol!
Het trof, me daar in die statie, hoe de mensen onverschillig geworden zijn voor het gevaar. Een vrouw zat op een kist en toen ik haar deed opmerken dat die vol brandbommen stak, die ten anderen goed zichtbaar waren, was zij niet in het minst verwonderd of bevreesd. Een week geleden zou ze wel met een gil opgesprongen zijn!
Zo bezitten we dan weer zes fietsen die zelfs beter zijn dan onze andere. Het is dien avond een echt parlement dat in ons achterplaatsje vergadert. Niemand vreemds wordt binnengelaten zelfs een jongen uit het Antwerpse, die sinds enkele uren bij ons groepje tracht aan te sluiten, wordt onbarmhartig buiten de besprekingen gehouden. Hoe meer volk, hoe meer gevaar dat onze ontvluchtingpoging mislukt.
Vandaag, als ’t Goden de “Fritsen” belieft: ontvluchtingdag! Alles bijeenverzamelt wat we bezaten, ondermeer ook wat we hier rechtover in de kazerne vonden. We mogen al weer eens om water, als “Dolmetscher” mag ik nogal een en ander buiten het reglement verrichten en zo bepakking in onze kelder vervoeren. Er is onder ander een fijne wandelstok bij waar binnenin een soort metalen matrak steekt waarmee ge ingeval van nood mooi werk zou verrichten. Tegen avond weer eens beraadslagen. Een paar mannen aarzelen nog, doch andere drie hebben deze namiddag de “Picon” nogal aangesproken en zelfs de “Berger”, en die stemmen voor ontvluchting, zich van geen gevaar bewust. Al ben ik zelf nuchter, toch verklaar ik ook ronduit tegen de twee die aarzelen:”Doe wat gij wilt, ik probeer het”. En meteen gooi ik al de ransel over de schouders en maak hem vast. Dit geeft bij de twee de doorslag. Dat een nuchtere het ook aandurft is een teken dat het misschien wel zal gaan!
We staan daar dus met onze ransel op, te zien van door het venster of de schildwacht niet een ogenblik rechtover de kazernepoort zal wegtrekken en zodra hij dat doet vertrekken we er van door., twee van ons met een fiets aan de hand en wij allen beladen langs voor en achter. Het grootste gevaar komt van de andere Belgen die aan de deur een luchtje staan te scheppen. Ze vinden het natuurlijk vreemd dat wij er zo opuit trekken en roepen tallenkante:” Waar gaat ge naartoe?”
Die stommeriken, straks komt de schildwacht er op. Ik antwoord haastig:”Er zijn beestjes daar vanachter, wij gaan ergens anders wonen waar het beter is”! Ze schijnen dat onder elkaar te bespreken en wij wachten niet om te vernemen of ze het geloven! Ik zeg tot de mannen:” Niet lopen, dan schiet de eerste de beste Duitser die ons bemerkt! En als ze roepen, onmiddellijk stoppen of ze leggen ons neer!”
Een paar minuten verder staat een auto, als we daar maar voorbij geraken, dan is er al wat minder kans dat ze ons nog zien. Minuten van angstige spanning, ons hartje klopt en we zweten er van, eindelijk zijn we achter dien auto en nu is het de straathoek die onze volgende etappe afsluit. Als we daar eenmaal achter verdwenen zijn, jubel ik het uit:” Wij zijn al voor 50% gered!” Ja, nu zouden we al mogen lopen, maar we blijven voorzichtig. Eindelijk nog een straathoek en weldra zijn we aan onze fabriek met onze garage. Ongelukkig ben ik met mijn mooie wandelstok, ik breek hem bij een eerste poging om mijn paard te bestijgen. Op ons dooie gemak, om nergens achterdocht te verweken, rijden we de poort uit, de baan naar “Bazoches” op. Het zal nu wel 100% zijn dat we gered zijn. Niet te gauw jubelen! We zijn drie kilometer ver af, daar hebben we het al. Een soldaat staat midden de baan met de armen wijd open:”Stoppen!” Werkt de telefoon dan al en heeft deze kerel bericht gekregen dat wij ontsnapt zijn? Doch wat een blijde verrassing als hij ons vraagt:” Hebben sie noch etwas zu eisen?”- “Nicht all zu viel” antwoord ik maar. En hij reikt ons a.u.b. een paar grote dozen sardienen met een brood van een kilo! Nu worden we warempel nog gevoed door hen die we bedrogen. Ja, hoe lelijk hebben we onze feldwebel er in gekregen! Wat zal die morgen vroeg naar zijn “Dolmetscher” staan zoeken? En de Waalse luitenant?
Oei, oei, oei, daar komt nu achter ons een moto aan. Ik zie even om, een Duitse helm en regenmantel! Nu zijn we er aan? En hij valt stil als hij vlak voor ons is en doet ons teken te stoppen.
Wij geven ons nu toch zeker verloren, die kerel komt uit Orleans en weet alles van onze vlucht. Hij haalt een briefje uit zijn zak en…” Können si emir das ubersetzen,” Hé, het is een Frans bericht over een zieke vrouw ergens in een dorpje langs de baan. Ik vertaal hem gauw heel de zaak en hij is weer weg.
Wij zullen het vanavond niet lang trekken, morgen zullen we met minder gevaar reizen, dan zullen ze ons zeker niet meer zoeken. In Baclas, een paar uur voor Etampes vinden we een hoeve waar tientallen burgers een onderkomen gezocht hebben. Wij zijn liever alleen in het schuurtje maar daar boven op het stro liggen al twee mannen. Het is hier zaak, morgen onze fietsen nog terug vinden. We sleuren ze dan maar mee naar boven en liggen er om zeggen bovenop, niemand zal er mee gaan lopen of hij maakt ons wakker. Niemand is meer wantrouwend dan die zelf zijn bezit niet helemaal op regelmatige wijze verkreeg!
Nu kunnen we ons weer eens lekker wassen bij de pomp. In Orléans kostte water te veel werk om er lustig mee om te gaan! Flink gegeten ook en dan naar Etampes. Er valt te schuilen voor de regen, want als we onze dekens en ransels laten doornat worden dan voeren we 10 kilogram mee naar België. Etampes werd lelijk gehavend. Caron en Janssens blijven wat achter en wij doen maar voort. Doch eindelijk worden we ongerust daar we ze niet zien achterkomen. In een bos stoppen we, terwijl de Duitse wagentjes het noorden al weer intrekken. Het zijn “sudeten”, vertellen ze mij en nog drie weken en ze zijn in Londen! Wij zouden het geloven, zo zeker zijn ze er van! En die Caron en Janssens blijven weg! We eten dan maar eerst en zoeken even in het bos af naar verderen voorraad. Hier werd een slag geleverd, overal liggen wapens en munitie, een paard ligt met opengescheurde buik terwijl de wormen rondom, een festijn houden.
Ik zag er nog nooit zoveel samen, krioelen doen ze, één tapijt van grijze, witte, vette vleeswormen, bijna zo dik als een potloot! We kunnen daar echter rustig zitten bij eten! Wat een school we doormaken sinds enkele weken!
Eindelijk zijn onze achterblijvers daar en sakkeren dat wij hen zo maar in de steek lieten. Doch de vrede is gauw hersteld als we hun tonen dat wij niet werkloos geweest zijn. Verschillende dozen vlees lagen nog ongeopend tussen al den rommel in het bos Honderden andere werden echter doorboord om ze voor de Duitsers onbruikbaar te maken. Een geluk voor ons dat ze er enkele zo lieten. In “Longjuneau” , staat er me daar weer een vent met de armen te molenwieken:”Halt! Hier in de garage moet ge wachten tot een camion u naar Parijs brengt!” Boef! Zo ver is het weer! En zo zitten we hier uren en uren te wachten! Van tijd tot tijd komt wel een camion voorbij maar die is ofwel volgeladen ofwel moet hij niet ver genoeg! We trachten dan maar de schildwacht te overhalen, om ons te laten verder reizen. We hebben immers eten en vervoer! “Nein”, zegt hij, “warten”!
We zoeken dan maar de garage af en vinden in de keuken wat suiker, voor elk een paar kilo, die zal ons beter te pas komen dan den “Friz”. Ook “Michelinkaarten” zullen voor onze verdere reis van nut zijn. Zo met onze eetketels vol suiker en kaarten van Noord-Frankrijk op zak, trachten we van de schildwacht toelating los te krijgen om verder te fietsen. Het is echter maar wanneer deze wordt afgelost dat we de nieuwe, die het zich zo erg niet blijkt aan te trekken, mogen weg gaan.
Hij gelast ons een eind verder naar een “Sammlungslager” te gaan om een “Schein” waardoor we zullen toelating hebben om verder naar huis te reizen. We nemen ons echter inwendig vast voor, geen grijzen vrijwillig in de armen te lopen!
Om Parijs heen, want in de stads mogen we niet binnen, komen we tot bij “Gonesse”, dicht bij de baan naar “Peronne” en “Arras” en zoeken bij een boer naar slaping.(slaapplaats) Geen middel, zegt hij en wij druipen het dus maar af doch als we langs zijn hangaar rijden denken we: ” en waarom hier niet?” Bij nader toe zien bemerken we er ten andere al een hele familie met paarden en wagen . En schijnt niet veelplaats meer over te zijn maar daarboven op het ongedorste graan is er nog.
Het is natuurlijk niet mooi van ons, zo op de aren te gaan slapen en zodoende het graan te doen uit ruizelen, maar waarom liet hij ons niet in zijn hoeve een hoekje bezetten. Hij verdient niet beter, oordeelt Keulemans. Het is natuurlijk een hele kleuterpartij om met heel onze trein fietsen daar boven op het stro te gereken, maar beneden mogen ze toch niet blijven, wat? De mensen die daar bij hun vuurtje zitten te avondmalen nemen het ons ten andere niet kwalijk dat we hen schijnen te wantrouwen, ze wantrouwen zij ons ook allemaal! Zo slapen we dan maar voor de eerste en wellicht de laatste maal van ons leven op graan a.u.b., dat later, wie weet, voor ons eigen brood zal moeten dienen!
Vandaag komen we in de streek en op banen die mij tamelijk bekend zijn . 3Jaar geleden reden wij, een kameraad en ik, naar Parijs en nu herken ik weer de dorpen waar we toen door kwamen.
Van Hoyweghen heeft vandaag geen geluk. Eerst heeft hij bandbreuk en wat later krijgt hij met zijn ketting te maken. Op een soort kasteelhoeve, waar niemand meer thuis is, zoeken we alles af naar fietsgerief en onderdelen. We vinden al heel weinig, een beetje eetwaren, maar verder niets dat ons kan dienen. Toch geraakt die fiets in orde, in onze omstandigheden moet ge zo een beetje meer kunnen dan anders.
Wie ons dat kleine ongeluk bezorgde, daar pas, toen Van Hoyweghen, die zijn fiets bijna aan splinters zag rijden door een voorbijrazende auto werd geraakt? Belgen a.u.b. die in volle snelheid naar huis zwieren. Van je eigen landgenoten moet je het hebben!
In “Pont St Maxence”, waar de brug over de “Oise” werd opgeblazen, liggen de paardenkrengen nog tussen de betonblokken in het water. Het is helemaal een oorlogszicht, wie weet hoeveel mensen hier ook het leven bij lieten.
Honger en dorst beletten ons, onmiddellijk over de “Oise” verder te reizen, we hebben nog wat brood en chocolade, maar drinken ontbreekt. Dan maar de hotels afgezocht en in een kelder vind ik goede wijn, de kraan zit gereed in het vat. Het is wel pikdonker, maar om te smaken of het goed is, hoeft ge geen klaar te zien. Wij zijn niet al te gerust bij het buitenkomen, de Duitsers verdragen niet dat er wordt “gemaust!” (stelen) er is echter geen onraad en we stromen opgeruimd met de vluchtelingen mee over de noodbrug naar het noorden.
De Duitsers die we ontmoeten hebben er allen goede moet op “Sudeten” ( bergketens ca. 300km lang, tussen Elbe en Oderop de grens tussen polen en Tsjecholowakije,daar leeft een Duitse bevolkingsgroep de rand van de Bohemen en Moravië) wijzen mij het noorden: “Calais” zeggen zij, “Und dann Londen”! Van een kok krijgen we een paar broden met elk een doosje “Sudetenkaas”. Het kan ons niet schelen van waar hij komt, als het maar eten is.
Als de avond valt, komen we in “Peronne” aan. In de stad gaan slapen, daar voelen we niet veel voor en we zoeken maar liever iets buiten. Een verlaten kamp in een grote weide zou ons wel van pas zijn. Doch is dat hier helemaal verlaten. Rechtover bellen we aan bij een paar oude lieden die ons ten stelligste verzekeren dat niemand daar komt slapen. Wij de barakken binnen. Hemeltjes lief, hier zijn we er toch op gevallen! Bedden met echte, zachte matrassen, op de tafels liggen hele en halve Duitse broden, ik vind een “Katholische Fedgesangbuch” er zijn dozen bonen, nog onaangeroerd, kortom, het is meer dan wel. Wij avondmalen zoals we het in lang niet meer deden en slapen als prinsen!
Er is geen twijfel meer. Dit is onze laatste dag, vanavond zijn we thuis. Er vallen nog amper een honderdtal kilometer af te leggen en we zijn op van vóór zes uur. Ik sta er echter op dat we eerst flink morgenmalen.
Na het wassen, aan een van de pompen zetten we ons aan een troepentafel, onze laatste wellicht voor lange jaren en eten als wolven. Ik wist niet dat het mogelijk was dat een man, gans alleen, een doos conservenbonen, koud, zoals ze er uit komen, kon naar binnen spelen. Het is dan ook een goed verzadigde rennersploeg die even voor zeven uur de stalen paarden bestijgt en blij is het kamp vaarwel te mogen wensen!
En hier komt dan het ogenblik dat wel komen moest.0nze wegenmoeten scheiden. Ik zou wel kunnen met de vijf andere meerijden, tot St Ghislain of beter Quievrain, maar dat verlengt mijn reis en ik zou graag even in Rijsel (mijn) familie gaan groeten. We stappen dus af, even buiten Peronne, waar de nationale baan N17 Parijs-Cambrai, enz. de baan N37 ontmoet, die over Bapaume en Arras de rechtse weg is naar Rijsel. Het afscheid duurt niet lang, er is wel een tikje weemoed omwille van een mooie kameraadschap waaraan thans een einde moet komen, dochna een belofte elkaar spoedig te schrijven, met de hoop op een later weerzien, bestijgen we weer onze trouwe fietsen en ik neem de linker baan, terwijl mijn vijf Antwerpenaars weldra uit het gezicht verdwenen zijn.
Een peloton infanteristen gaat mij voorop, ze stappen lustig zingend over den gladden macadam, ik blijf er een hele tijd achter. Wat is het toch soms een mooi gezond leven, dit van een soldaat, denk ik bij mezelf.
Doch waarvoor kunnen we morgen of overmorgen of over een paar weken niet staan, ergens in een veldslag, ’t zij hier, t zij in Engeland?
Zullen ze dààr wel levend geraken? Ze zijn nu aan het fluiten zo een fris en vrolijk muziek is dat in de blijde morgen!
In Lens stap ik even af om bij een haarkapper mijn baard te verkopen! Ik wordt er bezien als een eigenaardigheid, met mijn mengelmoes van allerlei uitrustingen en met mijn kleine damesfiets. Een vrouwtje vraagt mij, een brief voor haar te willen posten, in België en hiervoor krijg ik een ferm glas wijn, heel wat anders dan wat we de laatste dagen meestal te drinken hadden.
In Rijsel nog allen gezond en ook niet weinig verwonderd mij te zien. Als ik, tegen zeven uur of zowat, Moeskroen bereik zijn er hier en daar een paar kinderen uit de school die hun ogen niet kunnen geloven als ze me in zulk een verkleding zien voorbij fietsen. Thuis werd ik ontvangen als uit een andere wereld teruggekeerd.
Als ik hun vertel dat wij, Janssens en ik een ogenblik van zin geweest zijn, dieper Frankrijk in te rijden, naar de bergen van “Auvergne” en dat het slechts de vrees was geen eten te zullen vinden, die ons weerhield, dan vinden ze, dat we toch wel harteloos zouden geweest zijn. Wie weet, zei Janssens echter dikwijls of we nog ooit zulk een gelegenheid zullen hebben?
Hier eindigt dus het relaas van vijftig bewogen dagen, gedurende de welke sterke vriendschap werd gesloten, veel vreugde genoten, nu en dan gevaar gelopen en ten slotte veel geluk gehad in de beslissende ogenblikken.
Ons interesse was nu nog meer open gesteld, We wilden er nog meer over kennen We stelde het open aan heel de wereld. We lieten onze ogen vallen op alle mogelijke media om iemand te terug te vinden.
Op enkele dagen tijd kwamen reacties: Albert Veiller een kranige man van zeven tachtig belde op met het relaas. Hij was opgeroepen naar Roeselare. Hij was eveneens in L’Isle-jourdain en hij kent de heer Burger en in augustus 2007 gaat hij naar L’Isle-Jourdain,
Er zou daar nog altijd een groepering bestaan onder de leiding van J.P Candet Lomtient belle vue 32680.
Het 57ste = 7de ligne regiment
Er zou een schandelijke smet(schandaal) hangen boven wat de regering welke toen verbleef in “Vichie” de Belgische krijgsgevangen zouden moeten werken voor de franse troepen. Zij moesten in het noorden gaan werken de troepen wisten niet wat ze doen moesten
Er zou een boek bestaan geschreven door Kononel Jamart.(Jean Janmar)(in het Frans) over L’Isle-Jourdain.
Hij sprak over kwartier Elisabeth, Everen in het jubelpark het legermuseum.
Het zou normaal geweest zijn dat de Belgische troepen Frankrijk binnen trokken dit zou het scenario 14/18 geweest zijn.
Ik plaatse een oproep, op 8 juni 2007 met de volgende tekst:
Ik “Sergeant bij het 57ste in de kazerne van Mechelen op 10 mei 1940 (uitbreken van de tweede wereldoorlog) vertrok naar L’Isle-Jourdain aan de voet van de Pyreneeën per trein bij een Zwitserse boer waar wij gekazerneerd werden bij Armand Burger.
Volgende manschappen waren bij mij, Kortleven(kapitein, korpsoverste) hier werden al de namen vermeld, waar van een met voornaam Gustaaf Keulemans.
Op dinsdag 6 november op
Een nieuwe oproep werd geplaatst in Okra februari 2008,
Volgende antwoorden kwamen er op af;
Fred Bonaers uit St-Truiden hij was in het leger gepensioneerd en was helikopterpiloot.
Hij heeft ook een dagboek en gaat later contact nemen we zijn nu 1 februari 2008
Hij kent: “Kortleven” in de streek van St-Truiden.
J. Eeckhout-Bill 91 jaar vertelde aan de telefoon op 31 januari 2008 dat ik contact moest opnemen met DeKuipere , de man houd zich bezig in de streek van geluwe met Oorlogsopzoekingen en woont in de Wervikstraat nr. 22. Hij kent een zekere Roger Verbeke en gaat er contact met nemen in verband met mijn oproep.
Indien u hier meer over weet en je wil ons helpen deze mensen te zoeken mail ons!
153 Delongie Marcel Francois geboren te Rollegem op 7/6/1914 weder onder de wapens geroepen op 1/9/1939 . 22 linieregiment 6de compagnie . Ontslagen op 31/3/1941 van Stalag XVII B. Stalag XVIIB of afkorting van Mannschaftsstamm- und straflager ook wel stammlager.Was gevangenschap voor manschappen en onderofficieren. Is gelegen in Oostenrijk Krems-Gneixendorf zes kilometer ten noordwesten van Krems aan de Donau.
154 Declerck SylvainKrijgsgevangene Vereremerkt met verscheidene Militaire eretekens Categorie:gesneuvelden
Er waren niet alleen krijgsgevangenen maar ook jongens sneuvelden in de oorlog van 1940-1945
Hier volgt hun lijst
Deprez André -Valère Hij woonde bij zijn moeder, Julienne Deprez
Aalbeekstraat 44 te Rollegem.
Geboren te Ingelmunster den 20 november 1919
Zoon van Remi en julienne Deprez cie. Van het 4 Lie. (1 inf. div.
Hij werd onder de wapens geroepen in juni 1939.
Vanaf februari 1940 lag het 4. Lie in de sector Hasselt aan het Albertkanaal.
Op 11 mei kreeg de divisie bevel zich achter de Gete terug te trekken
De terugtocht gebeurde in de grootste wanorde . Niettemin bereikten de regimenten op 12 mei de nieuwe stelling. André Maakte deel uit van de achterhoede, belast met het bewaken van de brug over de Velpe in Halen. Omstreeks 10,30 uur brak er in Halen paniek uit toen vluchtende soldaten beweerden dat de vijand in aantocht was. In de verwarring liet de nerveuze genieofficier zonder de manschappen te waarschuwen, de brug in de lucht vliegen.
André Deprez vond de dood bij het springen van de brug.
een bij riviertje van de Cher
kogel! 
Dendievel Valere
