Opmerkelijk verslag van van vertrek boerenzwaluwen in Terwispel.

Begin november 2014 ontving ik via de post een flinke enveloppe  zonder afzender maar met een duidelijk handschrift. Ik kende dat handschrift en wist dat het afkomstig  moest zijn uit Terwispel en wel van Appie Venema. Elk jaar kom ik als vogelringer en onderzoeker van boerenzwaluwen bij hem in de schuur om de boerenzwaluwen te ringen, meten en onderzoeken. Venema geeft in zijn brief van november van dit jaar prachtig het vertrek van de boerenzwaluwen weer uit zijn  schuur en zette dit op acht kantjes papier uiteen. Deze brief (zie Bijlage hieronder) heb ik deels overgeschreven en hier wat fotos en opmerkingen toegevoegd. Het verslag  geeft mooi  de binding van de oude en jonge vogels met hun geboorte /broedschuur weer en toont aan dat ze tot laat in het seizoen nog gehecht zijn aan hun plek. Pas laat in het seizoen vertrekken ze dan en verlaten  na vaak nog een laatste groet deze plek. Dergelijke verslagen zijn erg zeldzaam. Daarom deel ik het graag en hoop dat meer mensen hun boerenzwaluw waarnemigen aan ons toevertrouwen. We zijn dan ook benieuwd wanneer U de laatste boerenzwaluw heeft gezien dit jaar en of er dit jaar ook bijzondere gevallen zijn te melden.

Opgemaakt 9 november 2014.

Jan de Jong, Joure . Tel. 0513-414788  j.d.jongringer403@home.nl

Bijlagen:
boerenzwaluw zesling in Boelenslaan.JPG (266.5 KB)   
Vertrek van boerenzwaluwen uit de schuur in Terwispel..pdf (152.5 KB)   

Jeugdvogelwacht op excursie aan het Tjeukemeer.

Op 11 oktober is  een delegatie van  elf leden van de jeugdvogelwacht van Joure  met 4 begeleiders op bezoek geweest aan de noordoever van het Tjeukemeer op de ringplek waar als sinds 1985  ringonderzoek wordt verricht. Voor veel van de nog jonge vogelwachters was dit de eerste keer dat ze zo vroeg aanwezig waren op de ringplek. Alles was nog donker. Er waren dan ook steevast vragen als; in het donker kan je toch niet zien waar je vliegt, en slapen de vogels dan nooit? Het zou een mooie ochtend worden met veel vogels (97) zodat ieder jeugdlid er zelf meerdere  kon loslaten. Het in de hand houden van een vogel  ging hen gemakkelijk af toen het enkele malen werd voorgedaan. Er zijn die ochtend toevallig veel roodborsten aanwezig en menig jeugdlid heeft deze mogen vasthouden en loslaten.In de bijlagen het verslag van die ochtend met vele fotos en bijzonderheden.De nieuwe soort werd ook al vroeg in de ochtend waargenomen.

Jan de Jong, Joure .Email  j.d.jongringer403@home.nl

Bijlagen:
bruine beer aan Tjeukemeer.JPG (233.9 KB)   
Een bruine beer aan de oever van het Tjeukemeer.pdf (1.7 MB)   
jeugdvogelwachters aanwezig bij het ringen.JPG (213.1 KB)   
vogel word gewogen.JPG (271 KB)   

Eerste beflijsters  verschijnen in binnenland van Friesland.

De afgelopen dagen komen er steeds meer meldingen binnen van merels en zanglijsters die in grotere aantallen in tuinen van steden en dorpen verschijnen. Daarbij kunnen momenteel ook al de eerste koperwieken en kramsvogels gezien worden. Naast deze lijstersoorten is er ook nog de beflijster. Deze beflijster wordt vaak in september al gezien,vooral aan de kuststreek op de eilanden, in het binnenland is ie wat schaarser. Op 10 oktober kreeg ik uit Heerenveen van Jan Postma  een eerste melding door  van een vogel die druk van de bessen at  in de gelderse roos in de tuin.In het binnenland van de provincie Friesland  wordt deze soort vaak wat minder opgemerkt. Vooral ook omdat ze vaak minder opvallen tussen de merels die al een tijdje aanwezig zijn en vrijwel hetzelfde  getekend zijn. De beflijster, vooral het mannetje , heeft een heldere opvallende witte bef. Bij de vrouwtjes is deze bef wat fletser van kleur en valt ie  minder op. In sommige gevallen word de beflijster nog wel eens aangezien voor een "miskleur" merel, vooral omdat ie er zo op lijkt.

Beflijsters komen in Friesland niet voor als broedvogel maar trekken hier door in voor en najaar. Vooral Noorwegen en Zweden zijn gebieden waar deze soort voorkomt als broedvogel. Wat vele niet weten is dat de soort  onder anderen graag op de grond broed onder struik  enigzins beschut. Ze leggen meestal  4 a 5 eieren , vaak licht blauw met rood of purperachtige vlekjes,  in een komvormig bouwsel op de grond met gras, heidestengels, mos , bladeren en weinig aarde. De eieren worden  zeker 14 dagen bebroed en de jongen worden door beide ouders nog  een 13- 14 dagen  in het nest verzorgt. Soms hebben ze twee broedsels.

We zijn benieuwd of er op meer plekken in het binnenland van Friesland momenteel al beflijsters zijn gezien in tuinen en perken.

Jan de Jong, Joure  j.d.jongringer403@home.nl

Bijlagen:
beflijster man.jpg (111.3 KB)   

Nog flinke aantallen zangvogels die passeren aan de Tjeukemeeroever.

Na 12 september is er nog volop doortrek van zangvogels aan de noordoever van het Tjeukemeer op het SBB terrein Marswâl bij Rohel. Op 23 september werden nog 98 vogels gevangen waaronder nog  een flink aantal zwartkop (21) en kleine karekiet (17). De aantallen van de kleine karekiet vielen dit jaar behoorlijk tegen en vanaf begin oktober vangen we eigenlijk maar enkele meer die doortrekken. Doch de roodborst en de zwartkop doen het erg goed. Werden er op 23 september nog maar 4 roodborsten gevangen, op 28 september waren dit er al 21 en op 11 oktober zelfs 29! Met een totaal van 118 vogels op 28 september waaronder  30 zwartkop en  17 koolmees waren de aantallen sterk boven verwachting die dag.  Op 3 oktober waren de vanomstandigheden in de vroege uren eerst gunstig doch dit sloeg  snel om  naar mist en kwamen de vangstaantallen niet hoger uit dan 46 waaronder ook toen een flink aandeel van zwartkop (14)en roodborst (14). Het weer kan dus flinke invloed hebben op het trekgedrag van vogels. Ook op 11 oktober tijdens de aanwezigheid van een groep jeugdleden van de vogelwacht Joure met een viertal begeleiders waren de vangst aantallen nog steeds hoog, maar liefst 97 vogels. Zelfs een groepje van 11 staartmees belandde in het net en kregen een pootring om. Zwartkoppen namen op 11 oktober al af  en de eerste zanglijsters en merels lieten zich al zien. Ben benieuwd wat er komende weken nog aan aantallen zal  doortrekken.Mogelijk al de eerste koperwieken en meerdere koolmees en pimpelmees? Ik hou jullie uiteraard op de hoogte van de vangsten.Hieronder de verslagen van de dagvangsten op 23 september, 28 september, 3 oktober en 11 oktober 2014.

Jan de Jong, Joure Tel. 0513-414788  j.d.jongringer403@home.nl

Bijlagen:
140923..docx (282.3 KB)   
140928..docx (146.8 KB)   
141003..docx (113.9 KB)   
141011..docx (22.3 KB)   

Broedplaatsen boerenzwaluwen bron van onderzoek.

Op 19 september zijn in Langezwaag bij Fam. van der Wal de laatste boerenzwaluwen al vertrokken  uit de broedschuur. Dit jaar waren er  volgens van der Wal 11 broedparen die in totaal 86 jongen groot brachten.Bij Fam. van der Wal in Kortehemmen waren vrijwel alle broedparen voor eind augustus al vertrokken, slechts 1 paar met kleine jongen bleef achter. In diverse nesten werden op 21 augustus verlaten eieren en dode jongen aangetroffen. De avond tevoren was het een drukte van belang in de schuur in Kortehemmen aldus Mevr. van der Wal, de volgende morgen bleef het stil. We zijn erg benieuwd hoe het vertrek elders is geweest. Dit jaar was het w.s. veel vroeger  dan andere jaren. Mogelijk dat er ergens toch nog broedende of nestjongen verzorgende paren aanwezig zijn na 21 september.

De boerenzwaluw heeft in 2014 een wat wisselend broedseizoen gehad. Op veel plekken kwam na eind april zelfs nog een flinke groep nieuwe broedvogels binnen, terwijl er rond die tijd al verschillende  paren op eieren zaten te broeden. De laat binnengekomen boerenzwaluwen waren duidelijk veel minder in conditie en het duurde dan ook nog een flinke tijd voordat ze aan het broedproces mee deden. Tot diep in mei ving ik nog volwassen vrouwtjes die nog geen broedvlek hadden en laag in gewicht waren. De koude dagen in augustus met veel regen hebben er geen goed aan gedaan, op veel plaatsen gingen meerdere legsels met jongen verloren. Zelfs jonge vogels die op het punt van uitvliegen stonden haalden het in sommige schuren niet. Reden was in heel veel  gevallen voedselgebrek door de alsmaar aanhoudende  lage temperaturen (beneden 10 graden) en de regen. Bij veel plekken waar de sterfte optrad was er sprake van onderkoeling van de jongen door de koude luchtstroming die veroorzaakt werd door het tegen elkaar openzetten van deuren en ramen.De stallen  waarin geen vee aanwezig was hadden ook opvallend meer koude slachtoffers dan stallen met flinke veebezetting, kennelijk waren in de bezette stallen er daar toch nog wel wat insecten te vangen.

In Friesland is wat het ringonderzoek  naar de boerenzwaluw aangaat nog veel te doen. Op veel plekken worden oude en jongen  in schuren en stallen geringd.Het ringonderzoek concentreert zich de laatste vijf jaar sterk op het midden en oostelijke deel van de provincie. Westelijk van de lijn Dokkum-Leeuwarden-Sneek-Koudum en zuidoostelijk van de lijn Lemmer-Oudeschoot-Jubbega en Donkerbroek zijn vrijwel geen boerenzwaluwen geringd. Dit is opmerkelijk daar er met name in het westelijke deel , met name tussen Leeuwarden-Bolsward-Harlingen  volgens de literatuur (SOVON) zeer hoge broeddichtheden voorkomen.

Tot 21 september werden er in 2014 volgens het invoerprogram van GRIEL in Friesland 4271 gegevens van  geringde/(terug)gevangen boerenzwaluwen vastgelegd. In dezelfde periode was dat in 2013 4497, in 2012 3963, in 2011  2923 en in 2010 2812. Duidelijk een flinke toename van ringactiviteiten in vijf jaar tijd.

Zelf heb ik dit jaar 1928 boerenzwaluwen gevangen , daarvan zijn er 1408 geringd (977 nestjongen,255 volwassen en 176 eerste jaars) en zijn er 520 teruggemeld. Respectabele aantallen als je bedenkt dat van heel veel volwassen boerenzwaluwen er ook nog fotografich materiaal betreffende de witte staartvlek op de buitenste  staartpen (ST6) is verzameld. Het ligt in de bedoeling om in 2015 zoveel mogelijk van deze individuen terug te vangen en de witte staartvlek  opnieuw te meten en te fotograveren om zo er achter te komen hoe groot de variatie is van de witte vlek en of het meten van deze witte vlek ook sterk gerelateerd kan worden aan het geslacht wel of niet in combinatie met andere biometrische gegevens.

  Recent worden er in de provincie Groningen  ook flinke aantallen boerenzwaluwen gevangen , t/m 21 september in 2014 3422. Het merendeel van de  in Groningen gevangen aantalen (2180 en 873)boerenzwaluwen zijn op twee grote slaapplekken gevangen. In Friesland word er maar weinig intensief op slaapplekken gevangen. Het is interessant te volgen of er ook een flink deel van de vogels die op de slaapplek in Groningen gevangen zijn als broedvogel in het oostelijke deel van Friesland teruggevangen  zullen worden of dat de Friese boerenzwaluwen eerst de slaapplek in Groningen bezoeken en dan wegtrekken naar het zuiden.

Soms slapen de boerenzwaluwen ook in boerenschuren o.a. in Terwispel, laat het ons eens weten waar dit nog meer voorkomt.

Jan de Jong, Joure  j.d.jongringer403@home.nl of tel. 0513-414788

Bijlagen:
boerenzwaluw gespreide staart met witte vlekken.JPG (191.9 KB)   

Veel vogels geringd aan Tjeukemeer tussen 24 juli/12 sept 2014

Het is al weer een hele tijd geleden dat er een verslagje verscheen over de ringvangsten bij Rohel aan het Tjeukemeer. In de tussentijd is er diverse keren gevangen, soms met enkele netten tijdens het onderhoud (1-8,3-8,5-8,en 6-8). Op 24 juli en 8 augustus werden de laatste twee CES dagen (11 en 12) uitgevoerd en nadien  is er nog gevangen op 27 augustus , 5 september en 12 september. Vooral van eind augustus  tot en met 12 september zijn er drie keer achter elkaar meer dan 100 gevangen.

Onderaan een verslagje van alle vang en onderhouds dagen.  Daarbij valt de vangst van een eerste jaars Sperwergrasmus op.

Jan de Jong, Joure

Bijlagen:
140724..docx (384.1 KB)   
140801..docx (20.9 KB)   
140803..docx (17.6 KB)   
140805..docx (20.3 KB)   
140806..docx (17.6 KB)   
140808..docx (22 KB)   
140827..docx (136.6 KB)   
140905..docx (382.9 KB)   
140912..docx (170.1 KB)   
sperwergrasmus 1kj.JPG (146.7 KB)