|
Natuurnieuws uit Friesland in de eerste helft van februari 2023
Staartmees in de tuin
Op 3 februari trof Wietse de Vries in Sneek een groepje van 4 a 5 staartmezen aan in de tuin. Een daarvan had een afwijkende koptekening en bleek een witkoppige staartmees te zijn. Deze komen niet zoveel voor in Friesland. De vogel had tevens (zie foto) een pootring van aluminium aan de rechter poot. De meeste staartmezen in ons land hebben een duidelijke wenkbrauwstreep en behoren tot de Europaeus groep staartmezen. De andere met de helderwitte kop (Witkopstaartmees) behoren tot de Caudatus groep en komen voor in Scandinavië en vanaf Polen oostwaarts. Ze duiken bij uitzondering in Nederland op. De laatste grote invasie van de witkopstaartmees was in 2010. Deze vogel behoord tot de overgangsvorm (die noemen we witkoppige staartmees) en komt voor op de plekken waar de broedgebieden elkaar raken in Denemarken en Polen.
Er zijn 3 vormen van de staartmees te ontdekken. De “gewone “staartmees (Europese vorm), de witkoppige staartmees (overgangsvorm) en de witkopstaartmees (Noord Europese vorm./Caudatus groep).
Het mooie is dat in de wintermaanden alle drie de vormen in gemengde samenstelling gezien kunnen worden.
Mochten er in deze winter op meer plaatsen staartmezen gefotografeerd of gezien zijn met witte koppen dan horen we dat uiteraard graag. Twijfelt men of men nu een witkop of een witkoppige heeft gezien dan hoor ik het graag even. De echte witkop komt weinig voor, de witkoppige meer.
Foto © Wietse de Vries.
03-02-2023. Een witkoppige staartmees snoept van het aangeboden voedsel in de soepkom in de tuin.
Bruine Rat snoept van pindakaaspot
Van Ali Hoedemaker op Vlieland kreeg ik foto toegestuurd van een bruine rat die op 28 januari bij een
Pindakaaspot zat te snoepen. Ondanks dat de snoep pot was afgeschermd tegen het bezoek van grote vogels wist de rat de voedselbron toch te vinden. We zijn benieuwd welke soorten er zoal bij de pindakaaspot en ander aangeboden voedsel in de tuinen aangetroffen worden.
Foto © Ali Hoedemaker.
Links de bruine rat achter de afschermkap en rechts een uitvergroting van het dier.
Turkse tortel broedend in Midstraat in Joure
In Joure ontdekte Tsjepke van de Honing dit jaar op twee plaatsen in de Midstraat op 2 februari al broedende turkse tortels in boompjes in de drukke winkelstraat. De vogels zaten de volgende dag nog op het nest.
Foto © Tsjepke van der Honing
02-02-2023. Een van de twee turkse tortels broedend in de Midstraat.
In 2022 ontdekte Tsjepke er ook al een broedende turkse tortel op 14 februari in de Midstraat. Die is er toen helaas door de storm Eunice uitgewaaid aldus Tsjepke. Turkse tortels broeden al jaren op opmerkelijke plekken. Het valt op dat de vogels in de Midstraat zich niks aantrekken van de winkelende mens. Vaak blijft het nog lang licht door de aangebrachte (kerst)verlichting in de Midstraat, mogelijk is dat een van de oorzaken dat de vogels er graag verblijven.
Turkse tortels broeden vaak al vroeg, soms al in januari/februari. Snuffelend in het archief vond ik er vele. Zo is er op 8 februari 1996 in Heerenveen een nest met 2 eieren aangetroffen door familie Dalmolen aan de K.R. Poststraat. Op 15 januari 2003 werd op dezelfde plek aldus Mevr. Dalmolen ook een broedend aangetroffen met onder het nest een kapot ei. In Sint Nicolaasga ontdekte De Hoop op 31 januari 1997 in zijn woonplaats een druk nestelende vogel met onder het nest 1gevallen ei op de grond. Het nest is vaak maar wat takjes die over elkaar heen gelegd worden. Kennelijk is het vroege ei er doorheen gevallen of er af gerold. Toch kan het in de wintermaanden nog wel eens mislopen. Zo werden er rond 2 februari 1996 in Heerenveen 2 nestjongen gevonden door T. van der Veen die door de kou doodgevroren waren. Turkse tortels trekken zich vaak van de winter weinig aan. Tijdens de Elfstedentocht van 26 februari 1986 waren de turkse tortels in Birdaard al aan het nestelen (van der Werk). Ze zoeken wel vaak de bewoning wat op, zo ontdekte P. Wiersma in Damwoude die op 19 januari 2002 al een nest met 2 eieren in de Douglas spar bij de woning van Fokke Wijnsma aan de Kloosterman. Ook bij fam. L. van Esch in Drachten werd op 10 februari 2003 1 broedgeval ontdekt in een slangenden (apeboom) bij de woning. In Sneek vond J. Abbink op 6 februari 2002 al een nest met 2 jongen in een oude bloempot aan de muur. De turkse tortel werd vroeger ook veel in gevangenschap gehouden. In gevangenschap kunnen ze hoge leeftijden bereiken. Van Mevr. Van Kruining in Delft kreeg ik eind december 1990 bericht dat hun tamme turkse tortel die ze ik de huiskamer hielden zeker 31 jaar oud geworden is. Mevr. F. Terpstra-Greidanus uit De Knipe meldde me eind maart 1990 dat haar tamme turkse tortel een leeftijd van 40 jaar bereikt heeft. Ze kreeg de vogel destijds van haar omke. Vroeger gaf men bij bruiloften het bruidspaar wel een vogel of een paartje tortelduiven cadeau! De oudste Turkse tortel in het wild is in ons land ongeveer 14 jaar oud geworden volgens het Vogeltrekstation Wageningen. De “wilde” soort heeft sinds de introductie in 1948 vanuit Turkije een enorme toename laten zien. Ook in Friesland nam nadien de soort toe, in 1955 werden de eerste 2 op 8 januari in Harlingen gezien, aldus Gerrit Bosch. Rond 1977 werd de vogel al een vrij talrijke broedvogel in Friesland genoemd die plaatselijk soms nog kon ontbreken. We zijn benieuwd of de turkse tortel is toegenomen/aanwezig is in menig dorp of stad in Friesland.
Ring aflezen/fotograferen is vrijetijdssport
Van vogelringer Harry de Boer uit Broeksterwâld kreeg ik een berichtje van een kokmeeuw die op 14 februari 2010 op zijn erf als volwassen vogel geringd werd en nadien opvallend vaak (12) in Duitsland bij Dresden werd terug gemeld. In 2010 ving Harry de vogel nog eens in zijn tuin op 22 december. Nadien werd ie niet weer in Friesland gecontroleerd maar steeds in Duitsland. De winters van 2009/2010 en 2010/2011 lijkt deze kokmeeuw doorgebracht te hebben in Fryslân, daarna steeds laat in de winter in Dresden. Misschien een broedvogel uit nog (noord-)oostelijker gebied aldus Harry de Boer. De vogel werd steeds afgelezen. Of de vogel in tussenliggende jaren elders verbleef weten we niet. Vogelonderzoekers zoals Harry de Boer krijgen door aflezingen van pootringen veel meer gegevens binnen van de vogels die voor het wetenschappelijk onderzoek worden geringd. Hierbij de aflezingen van de pootring;
14-02-2010 op erf in Broeksterwâld, als >2kj (alu BL) geringd door Harry de Boer
22-12-2010 op erf te Broeksterwâld (vangst)
25-02-2014 aan de Wasserweg te Dresden (Duitsland)
04-02-2016 aan de Elberadeweg te Dresden
10-02-2016 aan de Elberadeweg te Dresden
18-02-2016 aan de Blasewitz te Dresden
19-02-2016 aan de Elberadeweg te Dresden
25-02-2016 aan de Elberadeweg te Dresden
03-03-2016 aan de Elberadeweg te Dresden
13-02-2018 aan de Pohlandstrasse te Dresden
14-02-2018 aan de Elberadeweg te Dresden
21-02-2018 aan de Elberadeweg te Dresden
14-02-2022 aan AM Schillergarten te Dresden
15-02-2022 aan AM Schillergarten te Dresden
Foto © William Price.
20-02-2008. Kokmeeuw in winterkleed die naast de pootring een witte kleurring draagt met inscriptie LPR.
Vlak na 2000 is er een toenemende trent waar te nemen (ook in Friesland) van veldwaarnemers die zich toeleggen op het aflezen van pootringen van geringde vogels in ons land. Met name door het tevens aanleggen van kleurringen bij veel vogelsoorten is dit de reden geweest bij de meeste waarnemers om mee te doen aan het verspreidingsonderzoek van soorten. Een goede kijker en/of telescoop is een van de vaste middelen om zoveel mogelijk codes te kunnen aflezen en op te geven. Tegenwoordig is ook door de toename en de sterk verbeterde kwaliteit van fotoapparatuur dit nog sterker aangewakkerd en trekt er dagelijks in ons land een “legertje” vogelfotograven er op uit om mooie kiekjes van natuur en vogels te maken en om (kleur)ringen af te lezen. Men maakt 1 of meer fotos van de vogel met sterkste uitvergroting en probeert zo ook achter de code of inscriptie op (kleur)ring te komen. Ook in het buitenland begint dit fenomeen steeds meer “aan te slaan” en worden op deze wijze meer en meer internationale trek en zwerf bewegingen in kaart gebracht en worden er ook steeds meer zeldzame soorten op deze wijze ontdekt.
Naast de wat grotere vogels wagen sommige vogelfotograven zich ook aan het controleren van alleen kleine zangvogels met alleen 1 aluminium pootring. Zo kreeg ik onlangs van een blauwborst ring die ik op 25 augustus 2021 op Ringstation Rohel aan het Tjeukemeer geringd had als eerste jaars vogel bericht terug. De vogel werd op 3 december 2022 bij Torrox bij Malaga aan de Spaanse kust afgelezen (kijker/fototoestel) door een Spaanse vogelaar! Deze blauwborst overwinterde dus aan de Middelandse Zee op ruim 1951 km van de ringplek. Veel meeuwen, maar ook grutto’s, kieviten, scholekster, zwanen, torenvalken, buizerds, en ja zelfs boerenzwaluwen worden gekleurringd.
Scholeksters trekken al vroeg naar binnenland
De scholekster is er dit jaar weer vroeg bij om naar het binnenland van Friesland af te reizen. In de januari maand waren al op diverse plaatsen 1 a 2 vogels te zien.
05-01. Warga 1 in Roordapolder (Naut van der Mei).
06-01. Bij de Krûsbrekken bij Terhorne 1 (Naut van der Mei). In de Blaugerzen bij Akmarijp 1 (Wouter M.G. Vansteelant).
07-01. Bij Sandfirden 1 gezien (KNVV-VWG Apeldoorn).
08-01. Twee overvliegend bij Jachthaven Sneekermeer (Dick Pruiksma). Bij Blitseard bij Leeuwarden 1 aanwezig (Jaap Westra). Bij de Bocht van Molkwar 1 gezien (Libbe Zijlstra).
09-01. Twee overvliegend Marssumerpolder (Patrick Agterberg).
11-01. Bij De Drait te Drachten 1 gezien (Sipke Booi) In IJlst bij De Rat 1 aanwezig (Hinko Talsma). In Leeuwarden bij de Vrijheidswijk 1 (Koos Klijnsma).
Foto © Koos Klijnsma.
11-01-2023. Scholekster al vroeg bij Leeuwarden terug op zoek naar wormen in de zachte bovenlaag van de weidegrond tijdens een zwak wintertje. Let op de nog vaag aanwezige keelvlek op foto!
13-01. Bij Britsumer Oudland 1 gezien (Meino Zondervan). Daarna even een korte periode geen meldingen. Vanaf 30 januari beginnen de aantallen al wat op te lopen.
30-01. Bij Leeuwarden Blitseard groepje van zes (Donald Wolters)
31-01. Bij de Jorwertervaart groepje van zes (Rommert Cazemier). Bij Echtenerbrug in het Tjeukemeer op de strekdam zeven (Jan de Vlas).
01-02. Groepje van 11 bij de Geeuw tussen Sneek en IJlst (Cor van der Meer).
02-02. Groepje van 10 bij Eeltsjemar bij Rinsumageest (Wiebe Sjoerd van der Veen). Vandaag ook gezien bij Sneek (1), Warga (1), Bocht van Molkwar (1) en Skrins bij Hennaard (4).
04-02. Bij de Grutte Wielen 9 (Merel Zweemer). Bij Sneekerpad 9 (Johan Helmus).
10-02. Twee 2 Sneek bij De Domp (Johan Helmus).
11-02. In Heerenveen Zuid 1 gezien (Koos Jager).
(Wordt vervolgd).
Huismussen verdwijnen even bij komst van sperwer
Naar aanleiding van de oproep of er op meer plaatsen minder tuinvogels aanwezig waren kreeg ik onder anderen van Klaas Haringa uit Sneek bericht. Bij ons zijn (gelukkig) nog veel huismussen, tijdens hoogtij dagen zeker 40 a 50 stuks die ochtends al zitten te wachten om gevoerd te worden aldus Klaas Haringa.
“Na het ontbijt zitten ze met z’n allen te tsjilpen of gaan in “bad”. Soms is er geen mus of mees te bespeuren, dan is de sperwer langs geweest. Ze zijn dan soms twee of drie dagen weg, ook de turkse tortels zijn dan voor een tijdje verdwenen. Tot twee keer toe is een sperwer tijdens de jacht tegen de schuifpui gevlogen, maar heeft het gelukkig overleeft. Het lijkt of de sperwer een vaste route heeft om zo nu en dan een mus te scoren of een turkse tortel wat ook al eens is gebeurd.” Bij Klaas Haringa was het dus de oorzaak dat er een sperwer steeds te tuin in kwam.
Een sperwer mannetje die op 6 januari in Noordburgum op jacht was naar een koperwiek in de tuin van Leny en Leo Dijkstra kwam om bij zijn snelle actie, beide waren op slag dood.
Vensterruiten en glazen windschermen vergen elk jaar veel slachtoffers. Vaak is het zo dat de zangvogels in paniek wegvluchten om aan de klauwen van sperwer of andere roofvogel te ontkomen. Maar ook merels, lijsters, houtsnippen en kleine zangers vliegen wel eens tegen het vrijwel onzichtbare glas. Jaarlijks in ons land vele 100.000den slachtoffers. Soms overleven ze ter nauwer nood of zijn ze voor het leven gehandicapt door b.v. een kapotte poot of een blind oog. Leeft de vogel nog en heeft hij geen zichtbare verwonding laat hem dan eerst tot rust komen in een doos met luchtgaatjes op een koele plek. Heeft de vogel bloed uit de snavel dan is het zaak om deze een klein beetje water te geven, kraan langzaam laten lopen en vogel met snavel af en toe wat laten slikken. Dit kan voorkomen dat er stolsels kunnen ontstaan en de vogel voortijdig komt te overlijden. Vogel na die na de klap daarna even wegzetten in een doos (met luchtgaatjes) om tot rust te laten komen. Even in de gaten houden en de Dierenambulance bellen. Na de klap kunnen echter nog stoornissen ontstaan die voor een leek niet zichtbaar zijn.
Foto © Leny en Leo Dijkstra.
06-01-2023. Sperwer man sneuveld na jacht op een koperwiek tegen vensterruiten in Noordburgum.
Waarnemingen van 1 tot 15 februari 2023
Korte aantekeningen van meldingen die binnenkwamen.
01-02. 2 goudvink in de tuin te Bergum (Bonne Vierstra). In Ketlikerskar 15 sijs (Dirk Kooistra). Groep van 100 putter in Lendevallei bij Wolvega (Koos Jager). In Lauwersmeer bij Ezumakeeg 2 roodborsttapuit (Andries Dijkstra). In Hogebeintum 1 ijsvogel (Remco Hiemstra). Groep van 11 kraanvogel overvliegend bij Appelscha Nieuwevaart (Ria Hoekstra).
02-02. Bij Rinsumageest 1 grote gele kwikstaart roepend (Martijn Veenstra). Groep van 37 brilduiker in Bocht van Molkwar (Hessel van Iest). In Oosterschar bij Sintjohannesga 10 bergeend (Bauke Sienema).
03-02. In Rottum 1 rode wouw overvliegend (Feike van Dijk). Een groepje putters in de tuin die zich te goed doen aan elzenproppen (Riemke de Vries). In de Bantpolder al een zingende veldleeuwerik (Wim Timmerman, Oudwoude).
04-02. In Eastermar bij de Putten aan de Leijen 1 roodborsttapuit (Anne Hoekstra). In Groote Schalsumerpolder 1 grote gele kwikstaart (Eric Elsinga). In Wijnjeterperschar 1 klapekster (Rommert Cazemier). Vier zwarte zwaan in Jelsumer Oudland (Reinder E. de Boer). Op Schiermonnikoog 1 vrouw zwartkop (Theo Bakker).
05-02. In Heerenveen 1 groene specht (Ben Klaassen). Groepje van 25 kievit langs de Morra en in park te Koudum 2 mannetjes grote zaagbek (Trees Westendorp). Groep van 57 grutto bij Skrok te Wommels (Ben Koks). Bij Wyldemerk in Gaasterland 1 vrouw mandarijneend (Libbe Zijlstra). In de Tjongerdellen 1 mogelijke bastaardarend gezien (Rudy Fopma, Hetty Sinnema en Andries Zijlstra).
06-02. Groep van 6 kraanvogel op thermiek overvliegend te Wommels rond 12:00 uur (Roel Schraa). In Beetsterzwaag groepje van 10 staartmees (Willem Bosma). Bij Ferwerd Buitendijks 2groepjes (6 +25) strandleeuwerik (Wim Kleefstra). Groepje van 13 bergeend in Klyndobbe te Feanwâlden (Sibbele de Jong).
07-02. In Oudemirdum 1 paar staartmees op vetbol in tuin. Elk jaar broeden ze hier (Joke en Rinke Koopmans). Bij Ternaard 41 strandleeuwerik bij t’ Schoor (Harm Jan Kiewiet). In het Ketlikerskar 1 man en 1 vrouw kleine bonte specht (Wim van Zwieten). Drie velduil Buitendijks bij Ferwerd (Sibbele de Jong).
08-02. In Ouwsterhaule 2 witte kwikstaart (Eric Elsinga). Groepje van 25 koperwiek bij Ureterp aan de Vaart (Koert Scholten). Groepje van 8 strandleeuwerik op Terschelling aan de Wadkant bij Striep (Auke van Eck, Hitzum).
09-02. Al een aantal dagen een groep van 50 wilde zwaan bij Oldeberkoop (Ieke Schreuder). In de Lykvaart bij Goingarijp 2 paar grote zaagbek (Johan van der Sluijs). Drie zwarte zwaan in Roodkerkerpolder (Astrid Iemenschot). In de Weperpolder twee kraanvogel (Marco Hasselaar, Heerenveen).
Foto © Marco Hasselaar
09-02-2023. De kraanvogel lijkt steeds meer ingeburgerd in Friesland.
Groepje van 150 kramsvogel overvliegend bij Klazinga in de omgeving van Oosterwolde (Rudi Huiting). In Burgum 1 zwarte roodstaart (Hendrik Vonk).
10-02. In Wommels een mannetje vuurgoudhaan in de tuin (Roel Schraa). Drie zwarte zwaan bij de Kolken ten westen van het Eeltjemeer (Rudi Huiting). In Hoarnestreek bij Wijnaldum 1 ijsvogel (Gert van der Heide).
11-02. In Heerenveen een 2e kalenderjaar kleine burgemeester (Reitze van der Werf).
Foto © Reitze van der Werf.
11-02-2023. De kleine burgemeester wordt zelden in het binnenland van Friesland gezien.
Tot zover de wat lange Nieuwsbrief deze keer.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 34 graag vóór 1 maart 2023 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.
12 februari 2023.
Jan de Jong, Joure.
Email; j.d.jonglc@home.nl
Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant. (Sinds oktober 1977).
Ringer 403 (Ringstation Rohel 1985-heden) van het Vogeltrekstation Wageningen.
Tel; 0513-414788.
|
