Wij mensen leven in een revolutionaire tijd. Van een Aards wezen evolueren we tot een interplanetaire soort, maar voor het zover is, moet er nog een hoop gebeuren. In onze nieuwe serie Space Invaders gaat Thijs Roes in gesprek met mensen die ons willen helpen van de Aarde te ontstijgen. In deze aflevering spreekt hij met theoretisch natuurkundige Claudius Gros

In de afgelopen vijftien jaar is het beeld dat astronomen van onze Aarde hebben grandioos veranderd, we hebben namelijk eindelijk onze neefjes en nichtjes leren kennen. In de afgelopen vijf jaar zijn er duizenden planeten ontdekt die om andere sterren heen draaien, zogeheten exoplaneten. En wat blijkt? Het zijn voornamelijk bollen gas, onaangename stukken rots of bizarre entiteiten als een planeet waar het glas regent.

Niet echt aangename omgevingen voor het ontstaan van leven, laat staan dat het zo tot bloei kan komen als bij ons. Op de een of andere manier is onze planeet gezegend geweest met een langdurig stabiel klimaat met condities die leven mogelijk hebben gemaakt. Andere planeten hadden niet zoveel mazzel. Zelfs de bollen die door NASA als ‘Aarde-achtig’ worden gepresenteerd, lijken (vooralsnog) in niets op de biosfeer die we hier hebben.

Maar wat niet is, kan nog komen, dacht Claudius Gros. Hij is niet alleen een theoretisch natuurkundige aan de Goethe Universiteit in Frankfurt, hij is ook een soort kunstenaar die uit romantische overwegingen een plan heeft bedacht om complex leven het universum in te sturen. Wat als we de rest van het universum eens een handje zouden helpen? Hij bedacht het Genesis Project, dat hij deze zomer uitwerkte in een artikel voor het peer-reviewed Astrophysics and Space Science. Zijn plan zou een decennium geleden nog te bol staan van speculaties, maar kan nu dankzij nieuwe wetenschappelijke inzichten serieus behandeld worden.

Ik sprak hem om te praten over de ethische implicaties van zijn idee, en of het zelfs zo zou kunnen zijn dat wij het product zijn van een dergelijke buitenaardse bevruchting.

Motherboard: Eerst maar eens: waarom wilt u andere planeten bevruchten met Aards leven?

Claudius Gros: We denken allemaal dat buitenaards leven bestaat, toch? Maar ik dacht: wat als het niet bestaat? Of op maar heel weinig plekken? Zijn we het dan eigenlijk niet aan het universum verplicht om het te verspreiden?

Pas sinds een aantal jaar kan je die vraag serieus stellen. Want praten over interstellaire reizen en het fabriceren van nieuw leven, dat zou een aantal jaren geleden nog sciencefiction zijn geweest. Maar in 2016 heb ik er een haalbaar plan voor kunnen schrijven.

Waarom is het nu iets waar je serieus over kan nadenken?

Er zijn eigenlijk twee redenen. Ten eerste dachten we tot een tijd geleden dat het reizen naar een ander zonnestelsel zou moeten met enorm grote ruimtevaartschepen. Nu realiseren we ons dat met een zwerm micro-sondes we veel makkelijker die reis kunnen afleggen.

De tweede ontwikkeling is die van synthetisch leven. We zijn er nog niet, maar we ontwikkelen ons in een richting waarbij we leven kunnen creëren in een petrischaaltje. Op die manier kan je een mobiel lab de ruimte in sturen, op weg naar een exoplaneet die we hebben uitgezocht. Naarmate de sonde dichterbij de planeet komt en er meer over leert, kan hij het type leven in zijn mobiele lab aanpassen. Op die manier zijn ze al van tevoren aangepast.

Bron: Goethe Universiteit

Dat klinkt als sciencefiction.

Oh, dat synthetische leven gaat er volgens mij eerder komen dan de technologie die ervoor zorgt dat we zo ver kunnen reizen. Ik denk dat we over twintig jaar die labs wel hebben, en de zwerm interstellaire sondes in ongeveer vijftig. Maar waar het om gaat is dat we er vanaf nu over kunnen gaan nadenken.

Waarom moeten we het leven op aarde verspreiden naar andere planeten?

Laat ik even extra onderstrepen dat er echt geenduidelijke rationele reden aan ten grondslag ligt. Het heeft nauwelijks maatschappelijk nut, zeker niet op korte termijn. Misschien druppelen er wat wetenschappelijke gegevens binnen als we een sonde sturen. Maar het zou ons een paar honderd jaar kosten om op de plaats van bestemming aan te komen, en een paar miljoen jaar om dat leven lekker van de grond te laten komen. Misschien kost het wel een paar honderd miljoen jaar voordat er een complexe biosfeer en een vergaande evolutie heeft plaatsgevonden.

Maar stel dat we er dan op de aarde al niet meer zijn, omdat we onze biosfeer om zeep hebben geholpen of omdat religieuze fanaten de boel hebben overgenomen – dan hebben we in ieder geval een erfenis achtergelaten in het universum.

Ik zie het als een kunstproject met een persoonlijke reden. Ik vind het leven als concept iets heel erg moois, en hoe prachtig zou het niet zijn als we het niet elders in het universum ook tot bloei kunnen laten komen?

Hoe moet dat leven er volgens u uitzien?

Het zou sowieso eencellig leven zijn, anders wordt het te complex om te fabriceren. Ik denk aan bacteriën, de meest voorkomende levensvorm hier op aarde, er zijn er 10^29 op aarde. Ik denk dat ze sowieso fotosynthese moeten kunnen, anders weet ik niet waar ze hun energie vandaan moeten halen.

Heeft u stilgestaan bij de ethische kwesties die dit oproept?

Ik ben er eigenlijk van overtuigd dat alles dat wetenschappelijk mogelijk is, ooit wel gedaan gaat worden door mensen.

"Stel dat we er dan op de aarde al niet meer zijn, omdat we onze biosfeer om zeep hebben geholpen of omdat religieuze fanaten de boel hebben overgenomen – dan hebben we in ieder geval een erfenis achtergelaten in het universum."

Maar wat als er nou al leven aanwezig is op die andere planeet?

Het idee is natuurlijk om alleen planeten te bevruchten die nog geen leven hebben. Planeten die gewoon niet de juiste condities hebben om leven te laten te ontstaan, maar het wel zouden kunnen hosten als je het een kickstart geeft. De inschatting is dat er heel veel van zulk soort lege exoplaneten zijn. En ultiem weinig met complex leven.

We moeten er heel voorzichtig mee zijn, maar als een planeet maar een procent van de biosfeer heeft als die van de Aarde, dan kan je dat makkelijk zien met zo’n sonde. Maar je kan inderdaad niet uitsluiten dat er toch ergens nog een hele kleine lokale verzameling bacteriën al in leven was. Dan is mijn vraag: wat is uiteindelijk meer of minder waard: simpel buitenaards leven of complex Aards leven? Ik hoor hier op Aarde zelden iemand roepen: “Red de bacteriën!” Hier op Aarde is het toch zo dat hoe complexer het leven is, hoe waardevoller we het vinden.

De Britse natuurkundige Brian Cox vertelde me ooit dat hij ervan overtuigd is dat wij mensen de enige beschaving zijn in ons melkwegstelsel. Speelt de gedachte mee dat we een soort taak zouden hebben om leven te verspreiden?

Gevoelig onderwerp... Een taak zou je het nooit moeten willen noemen, maar ik begrijp de gedachte wel. Ik heb er voornamelijk esthetische redenen voor, geen andere. Ik vind complex leven erg mooi, en gezien het enthousiasme voor Mars-missies die mensen naar andere een andere planeet laat emigreren, vind ik dat we dat met microben ook wel kunnen proberen.

Zou het kunnen zijn dat wij zelf een resultaat zijn van een dergelijke bevruchting?

In theorie: ja. Maar we hebben een redelijk goede manier om de tijdlijn van de Aarde in kaart te brengen. En die zegt dat het een continue proces lijkt te zijn geweest, en niet een spontaan complex begin.