Het oudste menselijke DNA ooit gevonden in Groot-Brittannië vertelt het verhaal van twee verschillende bevolkingsgroepen die naar het eiland zijn gemigreerd aan het einde van de laatste ijstijd.

Duizenden jaar oud genetisch materiaal uit de overblijfselen van een vrouw – gevonden in de Gough’s Cave in Zuidwest-Engeland – en de genetische resten van een man – gevonden in de Kendrick’s Cave in Wales – zijn geanalyseerd door wetenschappers. De vrouw leefde ongeveer 14.900 jaar geleden en de man zo’n duizend jaar na haar. Dit was een periode waarin de temperaturen eindelijk begonnen te stijgen na een lange, steenkoude ijstijd. Schaars begroeide toendra veranderde in open dennenbos en de eerste moderne mensen verschenen op het toneel, net als in Nederland en de rest van Europa het geval was.

DNA uit de steentijd
Het archeologische team van de Britse University of Oxford ontdekte dat deze twee oer-Britten totaal verschillende genetische voorouders hadden. Het lijkt er dus sterk op dat er lang geleden, binnen een tijdsbestek van duizend jaar, twee genetisch zeer verschillende groepen mensen in Groot-Brittannië rondliepen. Dat is niet uniek: er zijn meer zogenaamde ‘duale voorouder’-patronen in Europa vastgesteld in de loop der tijd.

Bedekt met ijskappen
De conclusie van de studie die in vakblad Nature Ecology & Evolution verscheen, is dat verschillende bevolkingsgroepen tegen het einde van de laatste ijstijd naar Groot-Brittannië zijn gemigreerd, voorafgaand aan het Holoceen, dat 11.700 jaar geleden begon. Zij waren niet de eerste menselijke bewoners van de eilanden, maar vanwege de barre omstandigheden – een groot deel van het Britse grondgebied was bedekt met landijs en dus onbewoonbaar – was de bevolkingsdichtheid erg laag.

Reislustige Belg en Italiaan
De onderzoekers analyseerden de DNA-strengen uit de eeuwenoude overblijfselen en combineerden die met een analyse van de leefomgeving en cultuurkenmerken op de beide vindlocaties. De vrouw uit de Gough’s Cave bleek veel genetische kenmerken te delen met de zogenaamde Goyet Q2-persoon, die ongeveer 15.000 jaar geleden in België leefde. Je zou dan verwachten dat de man uit de Kendrick’s Cave – circa 150 kilometer noordelijker – dezelfde voorouders zou hebben, maar niets is minder waar. De stokoude voorouder van de hedendaagse Welshman is genetisch verwant aan het Villabruna-individu, dat zo’n 14.000 jaar geleden in Italië rondliep.

‘Dual ancestry’
Dit geeft aan dat er twee genetisch verschillende groepen in Groot-Brittannië leefden binnen duizend jaar van elkaar. Dit ‘duale voorouder’-patroon kwam op meer plekken voor in Europa tijdens het late Pleistoceen. Verder archeologisch onderzoek en isotopenanalyse bracht nog meer verschillen aan het licht tussen de beide personen en zorgde zo voor aanvullend bewijs. Op cultuurgebied, wat betreft het dieet en hun begrafenisrituelen gaven ze een duidelijk andere invulling aan hun leven.

Opbouwende kritiek
Professor en vroege prehistorie-expert Chantel Conneller geeft in een reactie aan blij te zijn met de studie en de bevindingen die eruit voortkomen met interesse te hebben gelezen, maar waarschuwt voor het trekken van al te snelle conclusies. De simplistische correlaties tussen genetische kenmerken, sociale groepen en archeologische culturen zijn volgens haar niet zaligmakend.

Paleoarcheologie-data zijn schaars
Ze schrijft: “De paleolithische archeologie met zijn relatief onnauwkeurige tijdsaanduidingen en kleine datasets is bijzonder kwetsbaar voor foutieve claims van synchroniciteit. Het is goed mogelijk dat de migraties van verschillende bevolkingsgroepen in werkelijkheid toch langer of korter uit elkaar heeft gelegen. Hetzelfde geldt voor de veranderingen in cultuur, dieet enzovoort. We kunnen er als archeoloog zomaar honderden of zelfs duizenden jaren naast zitten. Verhalen over de oorsprong van volkeren zijn buitengewoon krachtig en hebben bijna altijd een politieke lading.”

Juist daarom maant ze tot voorzichtigheid. Het ontstaan van verschillende volkeren in bepaalde regio’s en waar zij heen zijn getrokken, ligt niet zelden gevoelig. Toch blijft het bijzonder dat er twee genetisch zulke verschillende mensen zijn aangetroffen in Groot-Brittannië.