Paleontologen zijn het erover eens dat een meteoorinslag op het huidige schiereiland Yucatán in Mexico zo’n 66 miljoen jaar geleden het eind inluidde van de niet-vliegende dinosauriërs. Dit staat ook bekend als de vijfde massa-uitsterving.

“Die inslag deed de continentale plaat beven en veroorzaakte grote golfslagen in rivieren en andere waterlichamen. Dat maakte enorme hoeveelheden sediment los die vissen levend begroeven”, zegt Melanie During van de VU Amsterdam en Uppsala University. “Intussen regende het kleine glasachtige bolletjes: gesmolten steentjes die uit de inslagkrater waren weggeschoten, in de lucht verglaasden en een paar duizend kilometer verder neerkwamen.”

{ https://www.hln.be/ }

WASP-121b is een exoplaneet die in 2015 ontdekt werd. De exoplaneet bevindt zich zo’n 880 lichtjaren van de aarde en vertoont heel wat fysieke overeenkomsten met Jupiter, de grootste planeet van onze Melkweg. Het is een gasreus, net zoals Jupiter en Saturnus, met een nog grotere massa.

Sinds de ontdekking van de exoplaneet hebben astronomen uitvoerig bestudeerd. Zo blijkt nu uit de nieuwe studie dat de weersomstandigheden op de exoplaneet bijzonder eigenaardig zijn. Terwijl metalen en mineralen verdampen aan de warmste zijde van de planeet, regent het vloeibare edelstenen aan de koele zijde.

Dat zit zo: het kost de exoplaneet 30 uur om één baan rond haar ster te draaien. En het kost haar evenveel tijd om rond haar eigen as te draaien. Het resultaat? Aan de ene kant van de planeet is het altijd gloeiend heet, aan de andere zijde blijft het koel. Daardoor ziet de watercyclus op WASP-121b er bijvoorbeeld helemaal anders uit dan op aarde.

Aan de warme kant van de planeet bereikt de bovenste atmosfeer een temperatuur bijna 3.000 graden. Bij zulke temperaturen vallen de moleculen van water uiteen in hun atomaire componenten. Aan de andere (koude) zijde van de planeet is het dan weer 1.500 graden koeler.

Het extreme temperatuurverschil tussen de twee zijdes zorgt er op zijn beurt voor dat er sterke winden van west naar oost ontstaan. Door de lagere temperaturen aan de koelste zijde komen de waterstof- en zuurstofatomen weer samen, maar het wordt evenwel nooit koud genoeg om regenwolken te doen ontstaan. Toch ontstaan er wel degelijk wolken: deze bestaan voornamelijk uit metalen waaronder ijzer, magnesium en chroom.

Opvallend, aluminium en titanium behoorden niet tot de gassen die werden waargenomen in de atmosfeer. Vermoedelijk omdat deze metalen reeds condenseerden aan de koele zijde van de planeet. Daar zouden ze mogelijk de metaalverbinding korund vormen, een chemische verbinding die we kennen in de vorm van saffieren en robijnen. Na condensatie zouden de (vloeibare) edelstenen naar beneden regenen. 

“Het is opwindend om planeten als WASP-121b te bestuderen”, zegt co-auteur Joanna Barstow (Verenigd Koninkrijk). “Ze gedragen zich immers helemaal anders door de extreme omstandigheden.”

Volgens een studie gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift ‘Environmental Science & Technology’ kan onze planeet geen extra chemische vervuiling aan.

Met een cocktail van 350.000 synthetische stoffen uitgevonden door de mens, waarvan aanzienlijke hoeveelheden in de atmosfeer terechtkomen of rechtstreeks of onrechtstreeks in het milieu, “zijn de gevolgen die we beginnen te zien groot genoeg om de kritieke functies van de planeet Aarde en haar ecosystemen aan te tasten”, zegt Bethanie Carney Almroth, mede-auteur van de studie van het onderzoekscentrum Stockholm Resilience Centre, in een interview met het Franse nieuwsagentschap AFP.

Daarvoor stelden de wetenschappers een planetaire grens vast. Dat is het punt waarop we als mens de planeet zodanig hebben vervuild dat het de stabiliteit van de afgelopen 10.000 jaar in gevaar brengt. Zo doden pesticiden veel insecten die fundamenteel zijn voor ecosystemen en daardoor zorgen voor propere lucht, water en voedsel.

De wetenschappers die het onderzoek deden, zeggen dat strengere regels nodig zijn. Zo moet er in de toekomst een limiet komen op de productie van chemische stoffen en op hoeveel ervan in de natuur mogen vrijkomen.

Voor een ander onderzoek moesten bestaande astronomische foto’s opnieuw gemaakt worden, maar dan op lage resolutie. Daarop zag Oei twee grote pluimen, het tot dan toe nog onontdekte radiosterrenstelsel. “Ik wist toen nog nauwelijks wat radiosterrenstelsels waren. Met een online calculator probeerde ik even uit te rekenen hoe groot dat stelsel dan moest zijn, en dat was groter dan waar ik ooit van had gehoord.” Radiostelsels zijn uitvloeisels van sterrenstelsels, legt Oei uit. In een sterrenstelsel vindt een soort eruptie plaats die materiaal van het sterrenstelsel naar buiten schiet.

Samen met het team probeerde hij te achterhalen hoe het mogelijk was dat dit radiostelsel zo ver reikt. De bestaande oorzaken moesten de onderzoekers echter één voor één overboord gooien. “Misschien was er een groot zwart gat, bevatte het stelsel heel veel sterren of waren de straalstromen heel krachtig”, zegt Oei. “Maar dat was allemaal niet het geval, het stelsel is in die opzichten heel gemiddeld.” In de studie noemen de onderzoekers het stelsel ook wel “verdacht gewoon”.

De komende tijd gaan de wetenschappers daarom meer onderzoek doen naar de oorzaak voor de grootte van het radiosterrenstelsel. De indrukwekkende vondst kreeg de naam Alcyoneus, naar de machtigste van de Giganten (een soort reuzen in de Griekse mythologie). “Er is nog één theorie die we moeten testen”, vertelt Oei. “Het zou kunnen dat het stelsel zich in een ijle omgeving bevindt, waardoor het radiostelsel verder reikt.”

The radio lobes of Alcyoneus.

( Oei et al., arXiv, 2022)

Door het onderzoek is in elk geval duidelijk dat sommige sterrenstelsels tot ver buiten hun directe omgeving nog invloed hebben op hun radiostelsel. Het is ook mogelijk dat Alcyoneus nog groter is dan 16 miljoen lichtjaar. De Aarde bevindt zich op zo’n 3 miljard lichtjaar van het radiosterrenstelsel. Van bij ons gezien zou het stelsel ongeveer even groot aan de hemel moeten zijn als de maan.

De wetenschappers van de universiteiten in Leiden, Hertfordshire, Oxford en Parijs publiceren het onderzoek binnenkort in het vakblad ‘Astronomy & Astrophysics’. 

Actieve galactische kernen (Engelse afkorting: AGNs) zijn extreem energetische bronnen, aangedreven door superzware zwarte gaten, die zich in het centrum van sommige sterrenstelsels bevinden. Deze zwarte gaten voeden zich met grote hoeveelheden kosmisch stof en gas. Voordat dit materiaal wordt opgeslokt, spiraalt het naar het zwarte gat, en daarbij komen enorme hoeveelheden energie vrij. Daardoor straalt een actieve kern vaak feller dan alle sterren in het omringende sterrenstelsel bij elkaar. Al vanaf het moment dat wetenschappers deze heldere objecten in de jaren vijftig voor het eerst opmerkten, zijn astronomen nieuwsgierig naar AGNs.

Een team onder leiding van Violeta Gámez Rosas van de Universiteit Leiden loerde nu met de VLT-telescoop in Chili naar het centrum van het sterrenstelsel Messier 77, ook bekend als NGC 1068. De vorsers ontdekten een dikke ring van kosmisch stof en gas die een superzwaar zwart gat verbergt. De ontdekking levert cruciaal bewijs voor een dertig jaar oude theorie die het Unified Model of AGNs wordt genoemd.

Er zijn verschillende soorten AGN's. Sommige AGN's produceren bijvoorbeeld uitbarstingen van radiostraling en andere niet; en sommige AGN's zijn heldere bronnen van zichtbaar licht, terwijl andere - zoals Messier 77 - meer getemperd zijn. Het Uniform Model stelt dat alle AGN's - ondanks hun grote onderlinge verschillen - dezelfde basisstructuur hebben: ze bestaan uit een superzwaar zwart gat, omgeven door een dikke ring van stof.

Volgens het model zijn de verschillende verschijningsvormen van AGN's eenvoudigweg het gevolg van de hoek waaronder we het zwarte gat en de dikke ring vanaf de Aarde waarnemen. Het soort AGN hangt af van de mate waarin de ring het zwarte gat aan het zicht onttrekt en in sommige gevallen zelfs helemaal verbergt. 

{ https://www.hln.be/ }

Media namen gretig de aankondiging van Gray over dat een trap van een Falcon-9 draagraket van SpaceX, het ruimtevaartbedrijf van Elon Musk, op 4 maart op de Maan zou terechtkomen. De trap is een overblijfsel van de lancering van NASA's Deep Space Climate Observatory in 2015, zo verluidde.

Een ingenieur van het befaamde Jet Propulsion Laboratory van de NASA trok echter aan de alarmbel en liet Gray zaterdagmorgen weten dat het traject van de Falcon niet echt dicht langs de Maan leidt. Het zou dus raar zijn indien de trap toch zo dicht zou zijn om op het hemellichaam te ploffen.

Gray deed zijn huiswerk opnieuw en vond een nieuwe mogelijke “dader”: een trap van de Chinese Lange Mars 3C die in oktober 2014 de Chinese Chang'e-5-T1 naar de Maan slingerde. 

Het resultaat is nu nog een mozaïekafbeelding met achttien willekeurige lichtpunten van dezelfde ster. Dit resultaat komt volgens NASA vrij goed overeen met de verwachtingen en simulaties.

Onze huidige mensensoort stamt af van homo sapiens. Daar is de wetenschap het over eens. Dat de homo sapiens ooit samenleefde met de neanderthaler en dat de twee mensensoorten weleens seks hadden met elkaar, staat eveneens vast. Niet-Afrikaanse moderne mensen delen nog altijd een stuk DNA met neanderthalers. Maar hoe het allemaal precies zit, daar blijft onduidelijkheid over.

Het was al bekend dat onze voorouders in het Midden-Oosten samenleefden met neanderthalers. Maar nu zijn een stuk melktand en enkele werktuigen van homo sapiens gevonden in de Mandrin-grot in de Rhônevallei in Zuid-Frankrijk. De kies lag in een aardlaag van tussen de 56.800 en 51.700 jaar oud en wordt door de archeologen op basis van de vorm toegewezen aan homo sapiens. Ongeveer 54.000 jaar geleden zouden er dus sapiens in die grot hebben gewoond, terwijl tot nu toe de komst van de moderne mens in Europa rond 45.000 jaar geleden werd geschat op basis van tanden en sieraden van sapiens die gevonden zijn in Italië en Bulgarije.

“We kunnen nu aantonen dat homo sapiens 12.000 jaar eerder arriveerde dan we hadden verwacht”, zegt professor Ludovic Slimak van de universiteit van Toulouse. “En dat deze bevolking daarna is vervangen door andere populaties neanderthalers. Dit herschrijft letterlijk al onze geschiedenisboeken.”

De Franse grot was zowel vóór als ná de periode van de homo sapiens ook bewoond door neanderthalers, die 400.000 jaar geleden arriveerden in Europa. Dat suggereert dat de twee mensensoorten ook in Europa samenleefden, en veel langer dan gedacht, mogelijk meer dan 10.000 jaar. Wetenschappers gingen ervan uit dat ze er maar een paar duizend jaren samenleefden, tot de neanderthalers ruim 40.000 jaar geleden uitstierven. Vaak wordt aangenomen dat de sapiens de neanderthalers toen uitroeiden, snel nadat onze voorouders vanuit Afrika naar Europa waren gekomen. De studie zet die theorie nu op de helling, volgens professor Chris Stringer van het Natural History Museum in Londen. “Het was niet zomaar een overname door de moderne mens van de ene dag op de andere”, zegt Stringer aan de BBC. “Soms hadden de neanderthalers de bovenhand, soms de moderne mens. Het was allemaal veel meer in evenwicht.”

Daar blijft het niet bij, want SpaceX wil dat aantal uiteindelijk op 42.000 brengen. Het bedrijf heeft de FCC in dat verband voorgesteld om nog eens zowat 30.000 stuks van een tweede generatie in de ruimte brengen. 

De NASA meldt in de brief aan de telecomwaakhond dat er momenteel zo’n 25.000 objecten in een baan rond de aarde worden gevolgd, ruim 6.000 van deze objecten bevinden zich op maximaal 600 kilometer afstand van het aardoppervlak. De plannen van SpaceX zouden “het aantal gevolgde objecten verdubbelen en het aantal objecten op minder dan 600 kilometer afstand vervijfvoudigen”, aldus de ruimtevaartorganisatie.

NASA stelt dat het “zich zorgen maakt over de gevolgen voor de wetenschappelijke en menselijke ruimtevluchten”.

De plannen verhogen in het bijzonder het risico op botsingen en kunnen wetenschappelijke en bemande missies in gevaar brengen, beklemtoont het ruimtevaartbureau. Lanceringen van vracht en astronauten naar het Internationaal Ruimtestation ISS bijvoorbeeld worden moeilijker. Verder kunnen instrumenten op wetenschappelijke satellieten hinder ondervinden, net als astronomische waarnemingen vanop de grond.

De NASA wijst er ook op dat satellieten van een andere constellatie mogelijk moeten uitwijken voor Starlinks en op hun beurt het risico op botsingen kunnen verhogen. 

De gerenommeerde astrofysicus Jonathan McDowell van de Harvard-universiteit legt uit dat het grote aantal satellieten inderdaad mogelijk voor problemen kan zorgen. “Mogelijk is het verstandig eerst ervaring op te doen met de duizenden satellieten die zich momenteel al in een baan om de aarde bevinden, voordat we kunnen opschalen naar tienduizenden objecten”, aldus McDowell.

Het is niet de eerste keer dat er kritiek komt op de steeds chaotischere situatie in de ruimte, onder meer door Starlink-satellieten. Behalve SpaceX werken ook andere partijen, waaronder Facebook en Amazon, aan vergelijkbare satellietverzamelingen. De hoeveelheid ruimtepuin en actieve satellieten is de voorbije jaren sneller dan ooit gestegen, met bijna-botsingen tot gevolg.

Eind vorig jaar maakte China zich nog bijzonder boos omdat een botsing tussen zijn ruimtestation en twee Starlink-satellieten alleen maar was vermeden door het bemande station Tiangong zelf te laten uitwijken. Eerder moest ook het Europese ruimtevaartagentschap ESA al eens een koerscorrectie uitvoeren op een van hun satellieten om een botsing met eentje van Elon Musk te vermijden.

In een reactie bij de Britse zakenkrant Financial Times wees Musk kritiek op zijn netwerk van de hand. Volgens de miljardair is de ruimte “extreem gigantisch” en is er ruimte genoeg voor tientallen miljarden satellieten. “Het is zoals zeggen: hier zijn nog een paar duizend extra auto’s op aarde. Het is niks.”

Daar denkt dus lang niet iedereen hetzelfde over. Een internationale coördinatie in de ruimte dringt zich volgens velen steeds meer op. 

Opvallend in dat verband is dat de Belgische universiteit KU Leuven op vraag van de Europese Unie aan een soort ruimteverkeersleiding werkt; een coördinatiesysteem voor alles wat rondzweeft in de ruimte, zoals we dat vandaag ook al kennen voor het vliegverkeer. 

Bekijk ook:  

Op botten uit de nek van het dier ontdekten ze “benige uitsteeksels” met een “opvallend ongebruikelijke vorm en textuur”. Ze zaten precies op de plaatsen waar vermoedelijk luchtzakjes aanhechtten die in verbinding stonden met de longen van de dino.

Dolly hoorde tot de familie van de zogeheten Diplodocidae, grote plantenetende dinosaurussen. De onderzoekers van de universiteit van Ohio kwamen meer over haar verleden te weten door drie nekwervels te onderwerpen aan een CT-scan. Na circa 150 miljoen jaar valt niet meer te achterhalen wat voor ziekteverwekker het dier precies had opgelopen. 

In hun artikel, dat is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Scientific Reports, speculeren de wetenschappers dat Dolly mogelijk een schimmelinfectie had opgelopen die tot in de botten doordrong, zoals aspergillose. Dat overkomt vogels en reptielen vandaag de dag ook nog.

“Als je deze geïnfecteerde botten vasthoudt en bedenkt van welke symptomen dit dier waarschijnlijk last had, kun je het niet helpen om medelijden te voelen voor Dolly”, zegt onderzoeker Cary Woodruff in een verklaring. “We kennen het allemaal. Hoesten, ademhalingsproblemen, koorts, noemt het maar op. En hier is een 150 miljoen jaar oude dinosaurus die zich waarschijnlijk net zo belabberd voelde als wij wanneer we ziek zijn.”

Perseverance speurt al maanden de oppervlakte van Mars af naar bodem- en steenmonsters. Deze stalen worden zorgvuldig bewaard in afgesloten buisjes, waarvan Perseverance er in totaal 43 ter beschikking heeft. Zeven buisjes zijn al gevuld. Ooit zouden de stalen op aarde moeten terechtkomen zodat wetenschappers ze nader kunnen onderzoeken. Om dat bijzondere vervoer voor mekaar te krijgen, heeft NASA de Mars Sample Return-missie (‘terugkeer van Marsmonsters’) in het leven geroepen. Het uiteindelijke doel zal pas worden bereikt ergens tussen 2030 en 2035, wanneer de eerste monsters op aarde worden verwacht.

Maar intussen zit NASA niet stil. Het heeft nu aan Lockhead Martin de bouw uitbesteed van een nieuwe raket om de verzamelde stalen in eerste instantie weg te krijgen van Mars. Het moet een lichtgewicht raket worden, Mars Ascent Vehicle (MAV) genoemd. De raket moet de monsters vanop Mars in een baan rond de rode planeet sturen. NASA zal zo geschiedenis schrijven omdat de mens voor het eerst een raket vanop een andere planeet dan de aarde zal lanceren.

Lockhead Martin mag MAV ontwerpen, bouwen en testen, en krijgt daar van NASA 194 miljoen dollar (170 miljoen euro) voor. Het is de bedoeling dat de definitieve raket al in 2026 naar Mars wordt gevoerd door de Sample Retrieval Lander (SRL), ontwikkeld door Airbus. Daarom mag de raket niet te groot en niet te zwaar zijn: ze moet in die Sample Retrieval Lander (‘lander die monsters ophaalt’) passen. 

Na de landing van de SRL in of bij de Jezero-krater - waar ook Perseverance vorig jaar is geland en sindsdien aan het werk is - zal de lander nog een ander voertuig lossen, een kleine rover. Het gaat om de Sample Fetch Rover (SFR), Engels voor ‘rover die monsters oppikt’. Deze ‘loopjongen’ brengt de stalen naar de lander, die vanaf dan een nieuwe functie krijgt: lanceerplatform voor MAV.

Het Mars Ascent Vehicle, gebouwd door Lockhead Martin, schiet de stalen dan in een baan rond Mars, waar vervolgens de Earth Return Orbiter overneemt. De orbiter, ook ontwikkeld door Airbus in opdracht van de Europese ruimteorganisatie ESA, pikt de Marsmonsters op en zet koers naar de aarde. De orbiter zou tegen het eind van dit decennium in een baan om Mars moeten draaien.

De ultieme vraag is of de wetenschappers hier op aarde in de Marsmonsters sporen zullen vinden van eventueel vroeger leven op de rode planeet. Het antwoord daarop krijgen we dus mogelijk pas volgend decennium.

Het ISS verwelkomde zijn eerste bemanning in 2000. Normaal zou het vijftien jaar meegaan, maar zijn levensduur werd verlengd. De regering Biden beloofde dat het nog tot 2030 operatief mocht blijven voor wetenschappelijk onderzoek in de ruimte. Daarna is het definitief voorbij.

In januari 2031 zal het ISS definitief uit de ruimte gehaald worden. Het ruimtestation kan echter niet op eigen kracht terugkeren naar de Aarde. Het zal met de hulp van  - vermoedelijk drie Russische - ruimteschepen uit zijn baan geduwd worden en op een traject gezet worden richting Stille Oceaan.

Bestemming is het ‘kerkhof voor ruimteschepen’, dat officieel South Pacific Oceanic Uninhabited Area heet. Het is een gebied in de buurt van Point Nemo, het meest afgelegen deel van onze planeet. Geen enkel ander punt in de oceaan ligt zo ver van land. Het is de plaats bij uitstek waar afgedankte ruimtetoestellen heen worden gestuurd. Onder het wateroppervlak liggen de verkoolde resten van tussen de 250 en 300 toestellen.

Na 2030 zullen privébedrijven het overnemen van ISS, met de hulp van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. Die is momenteel trouwens bezig met een nieuwe missie om mensen op de maan te krijgen. De ervaring die het nog opdoet met het ISS en de reis naar de maan, zal gebruikt worden om een missie naar Mars in de steigers te zetten en tot een goed einde te brengen.

LEES OOK: 

• Dit waren dé vijf wetenschappelijke nieuwsfeiten van 2021

Al vrij snel, minder dan tien miljoen jaar, na het ontstaan van de zon is de aarde gevormd. Ook andere planeten in ons zonnestelsel zijn relatief snel ontstaan. Er werd dus aangenomen dat planeten vanuit 'jonge' sterren tot stand komen. Dat betekent eveneens dat planeten doorgaans niet veel ouder zijn dan de sterren waar ze rond draaien. 

Nu blijkt dat ook stervende sterren mogelijk planeten kunnen doen ontstaan. De onderzoekers hebben daarvoor gekeken naar zogenaamde geëvolueerde dubbelsterren in onze Melkweg. Geëvolueerde dubbelsterren zijn twee sterren die rond een gezamenlijk zwaartepunt draaien. Een van de twee sterren is een ster die aan het einde van zijn leven is. Wanneer een enkele ster sterft, katapulteert die het buitenste gedeelde van zijn atmosfeer de ruimte in, waarna hij langzaam uitdooft. Bij dubbelsterren zorgt de zwaartekracht van de nog levende ster er echter voor dat de uitgestoten materie van de stervende ster in een platte roterende schijf rond de twee wordt gedwongen. Die schijven lijken ook sterk op de schijven die astronomen rond jonge sterren elders in de Melkweg waarnemen. 

In die platte schijven van de dubbelsterren vonden de onderzoekers ook tekenen van planeetvorming. De wetenschappers onderzochten 85 van zulke dubbelsterrenparen en vonden bij 10 procent een grote 'caviteit', wat betekent dat er een grote opening te zien is in de platte schijf. "Dat wijst erop dat er daar iets rondzweeft dat alle materie ter hoogte van de caviteit bijeen heeft geraapt", legt sterrenkundige Jacques Kluska (KU Leuven) uit. "Het lijkt erop dat dat het werk is van een planeet." 

De onderzoekers zagen bovendien dat bepaalde elementen, zoals ijzer, slechts in beperkte mate aanwezig waren. "Dat doet vermoeden dat materiedeeltjes rijk aan deze elementen werden weggevangen door een planeet."

De ontdekking komt onverwacht, zegt Kluska. "We deden een inventarisatie van geëvolueerde dubbelsterren in onze Melkweg. Dat we deze hypothese kunnen formuleren, is bijzonder. Het zou betekenen dat de huidige theorieën over planeetvorming aangepast zouden moeten worden." 

De astronomen willen hun hypothese zelf gaan verifiëren. Daarvoor zullen ze het tiental dubbelsterrenparen bestuderen waarvan de materieschijf een grote caviteit vertoont, met de grote telescopen van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht in Chili.

De studie is gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Astronomy & Astrophysics.

Op het beeld zien we lange slierten van sterren en gas die zich beginnen uit te strekken van bij de twee sterrenstelsels rechtsboven. Alsof ‘ze allebei zojuist met grote snelheid zijn ingeslagen’ en ‘door het bowlingbalachtige sterrenstelsel linksonder de chaos zijn ingeslingerd’, schrijft NASA zelf bij de foto. In werkelijkheid vinden interacties tussen sterrenstelsels over een enorm lange periode van naar schatting een half miljard jaar plaats, en botsen ze ook zelden frontaal op elkaar.

De twee sterrenstelsels rechts lijken in te werken op elkaar, maar het is onduidelijk of er ook interacties zijn van het derde sterrenstelsel met de twee andere. Dat lijkt alvast niet uitgesloten, omdat ze zich relatief dicht bij elkaar bevinden in de ruimte.

Opvallend is dat de twee op elkaar inwerkende sterrenstelsels het beroemde ruimteschip USS Enterprise uit de tv-serie ‘Star Trek’ lijken te vormen, vanuit ons zonnestelsel gezien toch.

De foto kwam tot stand dankzij twee krachtige camera’s, specifiek ontworpen om beelden van objecten in de ruimte met een hoge resolutie te schieten. 

• _{Volledige fotocredit: ESA/Hubble & NASA, J. Dalcanton, Dark Energy Survey, U.S. Department of Energy (DOE), Fermilab (FNAL), Dark Energy Survey Camera (DECam), Cerro Tololo Inter-American Observatory (CTIO), NoirLab/National Science Foundation/AURA, European Southern Observatory (ESO); Acknowledgment: J. Schmidt}

Het tollende ruimteobject, dat in maart 2018 werd gespot, bleek om de 18 minuten ongeveer een minuut lang radiosignalen uit te zenden. Op die momenten was het de helderste bron van radiogolven die vanaf de aarde te zien was. “Een hemelse vuurtoren”, zo omschrijft CNN het.

Dit is een artistieke impressie van hoe het object eruit zou kunnen zien als het een magnetar is, of een ongelooflijk magnetische neutronenster.

Astrofysicus Natasha Hurley-Walker en haar team publiceerden de ontdekking in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Nature, maar een sluitende verklaring ervoor vonden ze niet. “Dit object verscheen en verdween weer gedurende een paar uren tijdens onze waarnemingen”, zegt Hurley-Walker, die verbonden is aan de Curtin University in Australië. Flikkerende ruimteobjecten die aan en uit lijken te gaan, staan bekend als transiënten. Het geflikker kan in principe van een pulsar komen, een snel ronddraaiende neutronenster die in milliseconden of seconden aan en uit flitst. Of van een supernova, die een paar dagen te zien is en dan weer verdwijnt. Maar in dit geval flitste het hemellichaam elke 18 minuten aan en uit. “Dat was totaal onverwacht”, zegt Hurley-Walker. “Een beetje spookachtig ook voor een astronoom omdat, voor zover we weten, er niets aan de hemel is dat dit doet. En het is echt heel dicht bij ons, ongeveer 4.000 lichtjaar van ons. Dat is in onze galactische achtertuin.”

Het was Tyrone O’Doherty, doctoraatsstudent aan de Curtin University, die de ongewone ontdekking deed met de Murchison Widefield Array-telescoop (MWA), die opgesteld staat in de outback van deelstaat West-Australië. “Opwindend dat de bron die ik vorig jaar kon identificeren zo’n eigenaardig object blijkt te zijn”, zegt hij. “Het brede gezichtsveld en de extreme gevoeligheid van de MWA zijn perfect om de hele hemel in kaart te brengen en het onverwachte te detecteren.”

“Hij vond iets”, zegt Natasha Hurley-Walker, Doherty’s promotor van zijn doctoraatsthesis, over de ontdekking. Op beelden van de telescoop zien we in de melkweg een heldere stip die de locatie van het object markeert. “Net rechts daarvan is er een bron, en die is een superzwaar zwart gat dat stralen van radiogolven de ruimte inslingert met bijna de snelheid van het licht”, aldus Hurley-Wallker. “Toegegeven, dat is verder weg. Maar het geflikker dat we zagen is ongeveer net zo helder. Dat is dus echt extreem. En we hadden niet verwacht iets te vinden dat zo helder was. Op de een of andere manier zet het magnetische energie om in radiogolven, veel effectiever dan alles wat we eerder hebben gezien.”

Het gedrag van het object komt overeen met iets waarvan het bestaan wel is voorspeld, maar dat nooit is waargenomen: een soort langzaam draaiende neutronenster. Of het zou een overblijfsel kunnen zijn van een ingestorte ster die een dode witte dwergster met een sterk magnetisch veld werd, al is dat zeer onwaarschijnlijk. Wat het ook is, het is “echt extreme fysica”, volgens Hurley-Walker. “En het kan natuurlijk ook iets zijn waar we nog nooit aan hebben gedacht.

De onderzoekers zullen het object in de gaten blijven houden om te zien of het weer aangaat, en in de tussentijd zoeken ze naar bewijs voor andere soortgelijke objecten. “Meer detecties zullen astronomen vertellen of dit een zeldzame eenmalige gebeurtenis was of een grote nieuwe populatie die we nog nooit eerder hadden opgemerkt”, besluit Hurley-Walker.

GERELATEERDE VIDEO'S, geselecteerd en geplaatst door peter2011

Op 15 november voerde het Russische ministerie van Defensie met succes een anti-satelliettest uit waarbij de inactieve Russische satelliet Tselina-D, die sinds 1982 in een baan om de aarde vloog, werd verpulverd. Dat gebeurde met een vanop de grond afgevuurde raket.

De vernietiging van de oude satelliet zorgde voor een wolk van puin, met een slordige 1.500 traceerbare brokstukken als gevolg. Volgens Rusland zouden die geen gevaar vormen voor ruimtestations en satellieten.

Daar dacht de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA toen al meteen anders over, want vlak nadat de Russen de satelliet hadden opgeblazen, ontstond er volgens NASA een reëel gevaar voor het Internationaal Ruimtestation ISS. Het ISS scheerde namelijk elke 90 minuten gedeeltelijk door of langs de schrootwolk van de kapotgeschoten satelliet in haar baan om de aarde.

De zeven astronauten die op dat moment aan boord van het ruimtestation waren, moesten hun toevlucht zoeken tot de ruimteschepen die aangemeerd waren aan het ISS (een Crew Dragon van SpaceX en een Russische Soyoez), om zich voor te bereiden op een eventuele noodevacuatie. In geval van bijvoorbeeld een catastrofale botsing kunnen die reddingsschepen dan snel naar huis. De crew schuilde zeker twee uur in de capsules. Uiteindelijk konden ze zonder problemen weer aan boord.

{ https://www.hln.be/ }

In stalen van gesteenten die Curiosity door de jaren heen - de rover landde in de Galekrater op Mars in augustus 2012 - met een klopboor op vijf verschillende locaties in de krater heeft verzameld, blijken organische stoffen te zitten die rijk zijn aan een soort koolstof (koolstof-12 genaamd) die hier op aarde in verband wordt gebracht met leven. Maar het is nog te vroeg om te bepalen wat deze intrigerende chemicaliën heeft gegenereerd op Mars, benadrukt het onderzoeksteam. De rode planeet is erg verschillend van onze aarde en heel wat processen op Mars blijven een mysterie.

De kolonie werd ontdekt in de Weddellzee, een deel van de Zuidelijke Oceaan dat voor het grootste deel uit ijs bestaat en tussen Antarctica en het Zuid-Amerikaanse continent in ligt.

Veel vissen maken nesten en soms verzamelen ze met honderden tegelijk om die te bouwen. In het geval van de ijsvissen werd in het verleden hooguit een handvol nesten samen ontdekt. Tot diepzeebioloog Autun Purser van de Alfred Wegener Institute in het Duitse Bremerhaven en zijn collega's begin vorig jaar op de gigantische kolonie botsten, terwijl ze met een onderzoek bezig waren op de Weddellzee.

De onderzoekers waren de chemische verbanden aan het bestuderen tussen de oppervlaktewaters en de bodem van de zee. Daarvoor werd het leven op de zeebodem in kaart gebracht. Dat gebeurde met een toestel dat achter een ijsbreker aangesleept werd en videobeelden maakte.

De wetenschappers maakten nog drie expedities in de buurt en bleven nest na nest vinden, kilometer na kilometer. Waarom de vissen daar zo massaal verzamelen, is niet duidelijk. Er zou wel veel plankton aanwezig zijn, microscopisch kleine diertjes die de perfecte voeding vormen voor pas uitgekomen vissen. In de buurt was ook een zone met warmer water, wat de vissen kan helpen bij het lokaliseren van de broedgrond.

Zelf zouden de ijsvissen dan weer als voedsel dienen voor zeehonden. Daarvan is geweten dat ze heel wat tijd spenderen in de wateren boven de kolonie, volgens de wetenschappers in ‘Current Biology’.

LEES OOK: 

• Schokgolf van vulkaanuitbarsting bij Tonga bereikte ook België: “Luchtdruk schoot plots omhoog”

Intermixed with the nests were fish carcasses.

(AWI OFOBS team)

Photograph: Alfred Wegener Institute