Het viertal vertrekt op 5 oktober met een Sojoez MS-19-ruimtecapsule. Die brengt hen dan naar het ISS, dat op 354 kilometer hoogte rondom de aarde cirkelt.

“Deze film vertelt het verhaal van een gewone mens. Een arts die niets te maken had met ruimteverkenning en er zelfs nooit aan dacht, krijgt het aanbod om naar het ISS te reizen en het leven van een kosmonaut te redden,” vertelde regisseur en acteur Klim Shipenko vandaag op een persconferentie, voor de bemanning richting de Baikonur-kosmodroom in Kazachstan vertrok.

Ook de professionele kosmonauten zullen in de film te zien zijn. “Ik zal niet de hoofdrol spelen, maar ik zal toch moeten uitzoeken hoe een film wordt gemaakt in zo’n ongewone plek als de ruimte,” reageerde commandant Anton Shkaplerov.

Hoofdrolspeelster Julia Peresild doet voor de gelegenheid haar eigen make-up en styling. “Het zal niet op hetzelfde niveau zijn als op aarde, maar we zullen ons best doen. We zijn er klaar voor,” zei ze. Bang is ze niet. “Het is een beetje te laat om bang te zijn, want we zijn zo ver gekomen. Er is nog veel te doen en om eerlijk te zijn, er is gewoon geen tijd meer voor angst.”

Regisseur Shipenko is 1m90 groot en zijn lengte maakt het trainen in het ruimtetuig - en de komende reis - niet erg comfortabel. Maar in de toekomst zullen er aanpassingen worden gedaan, zei hij. “Het is oké. Ik vlieg nu zoals het is, maar als we het vervolg doen over reizen naar Mars, dan beloven ze dat de zitplaats beter zal zijn.”

LEES OOK:

• Rook in Russisch segment ruimtestation ISS

• NASA hoopt op steun van commerciële bedrijven: “We zitten helaas in ‘spacerace’ met China”

De bemanning "cirkelde 5,5 keer rond de aarde, voerde de eerste reeks van wetenschappelijk onderzoeken uit en had een paar maaltijden" voordat ze naar bed gingen, meldt het bedrijf van Elon Musk op Twitter. De vier inzittenden zijn privépersonen waarbij voor het eerst geen enkele beroeps- of institutionele astronaut banen rondom onze planeet zal trekken.

De 38-jarige miljardair Jared Isaacman, een burgerpiloot die ook ervaring met performante gevechtsvlieguigen heeft, is gezagvoerder. Hij heeft ook de missie bekostigd. SpaceX zou een zitje voor ongeveer vijftig miljoen dollar verkopen.  De 51-jarige Sian Proctor, eveneens een burgerpiloot, is professor en heeft een diploma biologie op zak. De 29-jarige Hayley Arceneaux is medisch assistente bij het St. Jude Kinderen Research Hospital waarvoor de missie geld moet opleveren. De 42-jarige Chris Sembroski is een data-ingenieur.

De missie die de naam Inspiration4 kreeg, is de eerste volledig commerciële bemande ruimtevlucht.
Het vaartuig komt maximaal 540 kilometer van de aarde. De laatste keer dat mensen zo ver weg gingen, was in 2009. Na een verblijf van ongeveer drie dagen in de ruimte keren de bemanningsleden terug op aarde. Het vaartuig plonst dan, hangend aan een parachute, in de Atlantische Oceaan.

Virgin Galactic schrijft dat het bedrijf zijn ‘Unity 23'-missie met de Italiaanse luchtmacht uitstelt nadat het door een leverancier is gewaarschuwd voor een mogelijk defect. De eventuele productiefout zou in het flight control-systeem zitten.

“Op dit moment is nog niet bekend of het defect aanwezig is in de ruimtetuigen van het bedrijf en welke reparatiewerkzaamheden eventueel nodig zijn”, meldt Virgin Galactic. Het bedrijf zegt dat het momenteel inspecties uitvoert, samen met de leverancier in kwestie. Het voegt eraan toe dat het de missie heeft uitgesteld vanwege ‘een overvloed aan voorzichtigheid’.

De Unity 23-missie stond aanvankelijk in de planning voor eind september of begin oktober, maar vindt nu ‘medio oktober’ plaats, zo klinkt het. Het bedrijf deelt later een meer concrete lanceringsdatum. Tijdens de missie zouden bemanningsleden van de Italiaanse luchtmacht en de Italiaanse nationale onderzoeksraad naar de ruimte gaan.

Het uitstel is volgens het bedrijf niet gerelateerd aan een lopend onderzoek van de Amerikaanse Federal Aviation Administration. Die overheidsinstantie onderzoekt momenteel de eerste bemande testvlucht van Virgin Galactic. Tijdens die vlucht vloog het ruimteschip van Virgin Galactic een minuut lang buiten zijn aangewezen luchtruim. Het bedrijf mag nu geen vluchten uitvoeren met zijn SpaceShipTwo-ruimtevaartuig totdat de FAA een uitspraak heeft gedaan, meldt persbureau Reuters.

Virgin Galactic wil toeristische vluchten richting de ruimte verkopen, en met zijn eigen vlucht in juli wilde oprichter Richard Branson daar reclame voor maken. Hij is in een hevige concurrentiestrijd verwikkeld met twee andere multimiljardairs. Ook Amazon-oprichter Jeff Bezos, die een week na Branson naar de ruimte ging, en Elon Musk (Tesla, PayPal, SpaceX) hebben zich op het ruimtetoerisme gestort. SpaceX stuurt volgende week overigens een speciale vlucht naar de ruimte. Voor het eerst bestaat de bemanning van een toestel dat in een baan rond de aarde komt alleen uit burgers. Er gaan geen professionele astronauten mee.

Inspiration4, zo heet de missie. De gezagvoerder is de 38-jarige miljardair Jared Isaacman, die de vlucht betaalt. Hij is de oprichter van betaaldienst Shift4. In zijn vrije tijd is hij straaljagerpiloot en bergbeklimmer. In 2009, toen hij 26 was, vloog Isaacman met een vliegtuig in recordtempo de wereld rond. Hij had slechts 62 uur nodig voor de reis.

Isaacman koos drie burgers die met hem mee mogen gaan. Daarbij koos hij ook een goed doel. SpaceX hoopt dat de vlucht zo’n 200 miljoen dollar (bijna 170 miljoen euro) opbrengt voor een kinderziekenhuis in de stad Memphis, onder meer door het veilen van spullen die meegaan aan boord.

Een van de bemanningsleden is Hayley Arceneaux (29), die als arts-assistent in het ziekenhuis werkt. Als kind had zij kanker. Haar knie werd vervangen en ze kreeg een staaf van titanium in haar dijbeen. Ze wordt de eerste persoon met een prothese die naar de ruimte gaat. Christopher Sembroski (42) mag mee omdat hij geld doneert aan het kinderziekenhuis. Het vierde en laatste bemanningslid is Sian Proctor (51), een docente geologie. Ze probeerde in 2009 astronaut te worden voor de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA, maar viel af bij de laatste selectieronde.

De lancering staat voorlopig gepland voor donderdag, maar het precieze tijdstip hangt af van de weersverwachting rond de ruimtebasis Cape Canaveral in Florida. De bemanning komt maximaal 540 kilometer van de aarde. De laatste keer dat mensen zo ver weg gingen, was in 2009. Na een vlucht van drie dagen moet het vaartuig met de vier, hangend aan een parachute, in de Atlantische Oceaan plonzen.

Musk is in een hevige concurrentiestrijd verwikkeld met twee andere miljardairs, die zich ook op ruimtetoerisme hebben gestort. In juli ging een ruimtevliegtuig van Virgin Galactic naar de rand van de dampkring. Aan boord zaten oprichter Richard Branson en drie van zijn naaste medewerkers. Musks andere rivaal, Amazon-oprichter Jeff Bezos, ging anderhalve week later ook naar grote hoogten. Hij zat aan boord van de eerste bemande vlucht van zijn bedrijf Blue Origin. Een van de drie andere passagiers was de Nederlander Oliver Daemen, de jongste mens die ooit in de ruimte is geweest. Maar Branson, Bezos en hun reisgenoten kwamen niet in een baan rond de aarde. 

GERELATEERDE VIDEO,S, uitgekozen en gepost door peter2011

De lancering gebeurt vanaf de Europese ruimtebasis Kourou in Frans-Guyana. De belangrijkste onderdelen van de draagraket zijn daar inmiddels aangekomen vanuit Europa. De James Webb zelf bevindt zich in een laboratorium in de Amerikaanse staat Californië en moet eind deze maand richting de lanceerbasis vertrekken.

De James Webb moet de opvolger worden van de beroemde ruimtetelescoop Hubble. Die nadert na meer dan dertig jaar het einde van zijn loopbaan. De nieuwe telescoop is groter en scherper, en moet daardoor dingen ontdekken die voor de Hubble verborgen zijn gebleven.

Bovendien gaat het nieuwe observatorium niet rond de aarde draaien, zoals de Hubble, maar rond de zon, op 1,5 miljoen kilometer afstand van de aarde. Op die plek moet de James Webb onder meer zoeken naar planeten waar misschien leven mogelijk is, verre sterrenstelsels en sporen van de oerknal.

Het project kost in totaal ongeveer 8 miljard euro. De nieuwe ruimtetelescoop is ongeveer zo groot als een tennisbaan. De kern is een 6,5 meter grote spiegel van goud en beryllium. Die vangt het licht uit de ruimte op. 

De ontwikkeling van de James Webb ging moeizaam. Aan de telescoop wordt al sinds 1996 gewerkt en het was eerst de bedoeling dat hij al in 2007 zou worden gelanceerd, maar dat wordt bijna jaarlijks verschoven. Zo blijken de ontwikkelaars langer dan verwacht nodig te hebben om alle nieuwe technologieën aan boord goed te testen. Bovendien zijn er menselijke fouten gemaakt. Zo ontstonden er scheuren in een zonnescherm.

Bij een trillingstest schoten zeventig bouten los. Ze vielen in de telescoop en een paar zijn nog steeds niet teruggevonden. Vorig jaar leidde de corona-uitbraak tot een nieuwe vertraging. Eerder zei NASA al dat Webb elke dollarcent en dus het ‘wachten waard’ is. ,,We moeten het hier op aarde in orde hebben voordat we naar de ruimte gaan’’, zei bestuurder Thomas Zurbuchen erover.

De ruimtetelescoop is vernoemd naar NASA-directeur James Edwin Webb (1906-1992). Hij leidde de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie tussen 1961 en 1968. Het jaar erna zetten Neil Armstrong en Buzz Aldrin als eersten  een voet op de maan.

{ https://www.hln.be/ }

Gisteren deelde de FAA mee dat het onderzoek voerde naar de afdaling van de vlucht van het raketvliegtuig waarmee de Britse miljardair Richard Branson op 11 juli een korte ruimtereis maakte. Hieronder zie je beelden van die eerste ruimtevlucht met passagiers.

Het ruimtevliegtuig, de SpaceShipTwo, vloog in juli naar een hoogte van ongeveer 86 kilometer. Het toestel werd bestuurd door twee piloten. Branson zelf en drie van zijn naaste medewerkers waren de passagiers.

Virgin Galactic heeft altijd gezegd dat de vlucht normaal was verlopen, maar erkende gisteren dat “het vliegtraject van hun oorspronkelijke plan afweek”. Het bedrijf voegde er echter aan toe dat het toestel “niet buiten de laterale grenzen van het beschermde luchtruim vloog”. Volgens Virgin Galactic zakte de vlucht voor een korte periode (1 minuut en 41 seconden) iets lager dan gepland. Het toestel werd door de wind op grote hoogte iets uit koers geblazen, klinkt het.

Het bedrijf zei gisteren ook dat het een nieuwe SpaceShipTwo-vlucht vanuit New Mexico plant en daarvoor mikt op eind september of begin oktober, in afwachting van technische controles en het weer. Die vlucht zal drie bemanningsleden van de Italiaanse luchtmacht en de National Research Council vervoeren.

Branson prees de eerste missie van SpaceShipTwo in juli als de voorloper van een nieuw tijdperk van ruimtetoerisme. Zijn bedrijf, dat werd opgericht in 2004, wil vanaf volgend jaar beginnen met commerciële ruimtevluchten. Maar hij is in een hevige concurrentiestrijd verwikkeld met twee andere multimiljardairs. Ook Amazon-oprichter Jeff Bezos, die een week na Branson naar de ruimte ging, en Elon Musk (Tesla, PayPal, SpaceX) hebben zich op het ruimtetoerisme gestort. 

LEES OOK:

• “Welkom in een nieuw ruimtetijdperk”: Virgin-baas Branson zweeft (even) door de ruimte en klopt zijn rivalen (+)

• Koude douche voor Richard Branson en Jeff Bezos: miljardairs mogelijk toch geen astronaut

{  https://www.hln.be/ }

Bouwer van de sonde is het bedrijf NPO Lavotsjkin dat in de jaren 60, 70 en deels in de jaren 80 de industriële pijler vormde van de interplanetaire verkenning door Moskou. Volgens zijn directeur Aleksandr Tsjetsjakov heeft het nieuwe uitstel te maken met “sommige problemen die tijdens tests zijn opgedoken”, meer specifiek om “een absoluut veilig landingssysteem op punt te stellen voor een zachte landing”.

“In feite hebben wij onvoldoende tijd. Wij hebben meer nodig om de ontwikkeling van het ruimtetuig af te ronden”, aldus de directeur, geciteerd door de Russische persbureaus.

De Loena-25 moet vanop de Russische ruimtehaven Vostotsjni met een Sojoez-2.1b/Fregat vertrekken en nabij de zuidelijke pool van de maan landen.

Het is de eerste etappe van een serie Russische maanmissies, met het oog op een eventuele basis in een baan rond het hemellichaam, of - in samenwerking met China - de constructie van een basis op het oppervlak van de maan.

De laatste maanmissie van Moskou was de Loena-24. Die maakte in augustus 1976 een zachte landing op de maan, nam er bodemmonsters, en bracht ze naar onze planeet.

{ https://www.hln.be/ }

Bijzonder aan de ontwikkeling van onze menselijke hersencellen is dat ze niet gebeurt op de plaats waar ze hun functie vervullen. Hersencellen ontwikkelen vanuit hersenstamcellen die, wanneer ze uitgroeien tot functionele hersencellen, nog een reis moeten ondernemen tot hun finale plaats in de hersenen.

“Dit bijzondere fenomeen is zichtbaar in de hersenen van gewervelde dieren zoals de mens, maar we hadden geen idee of dit migratieproces belangrijk is voor complexe hersenvorming in het algemeen”, zegt Eve Seuntjes, professor ontwikkelingsbiologie aan de KU Leuven. “Om die vraag te beantwoorden, moet je op zoek naar een dier met even complexe hersenen dat evolutionair zo ver mogelijk van onszelf verwijderd is. Pas wanneer er gelijkenissen zijn tussen dieren met een compleet ander evolutionair vertrekpunt, wijst dit erop dat deze manier van hersenontwikkeling geen toevalligheid is.”

De achtarmige octopussen bleken het antwoord te zijn op deze vraag. Ze hebben een complexe hersenstructuur die ze bovendien nuttig gebruiken. Octopussen zijn in staat om te spelen, te dromen, voorwerpen te gebruiken en zelfs vooruit te plannen. Deze ongewervelde dieren hebben een compleet ander evolutionair vertrekpunt dat op één of andere manier toch geleid heeft tot een gedrag dat wij als mensen herkennen.

“In het lab bouwden we een ideale omgeving waarin octopuseieren kunnen ontwikkelen. Doordat de eieren doorzichtig zijn, konden we elke fase van de ontwikkeling goed opvolgen”, vertelt postdoctoraal onderzoeker Astrid Deryckere. “Tot onze grote verbazing vertonen hersencellen bij octopussen hetzelfde migratiegedrag als menselijke hersencellen. Dit bewijst dat migratie van hersencellen fundamenteel is om complexe hersenen te vormen.”

“In een volgende fase zullen we proberen te achterhalen hoe je van deze ingenieuze opbouw tot effectieve hersenactiviteit gaat en hoe dit dan verder leidt tot bepaalde gedragingen”, besluit Seuntjens. 

Nie Haisheng en Liu Boming zweefden naar buiten om de montage af te ronden van een robotarm op de Tianhe, de basismodule van dat station, dat de naam Tiangong draagt. Het duo moest ook een panoramische camera installeren. Het uitje heeft in totaal ongeveer zes uur geduurd, met zowat een uur voorsprong op het schema. Het Chinese Agentschap voor Bemande Missies (CMSA) noemde de ruimtewandeling een succes, aldus het staatspersbureau Xinhua (Nieuw China).

Het was de tweede ruimtewandeling in twee maanden tijd voor de Chinese astronauten en was rechtstreeks te volgen op de staatstelevisie. De eerste vond op 4 juli plaats. De twee ruimtewandelaars zijn samen met nog een astronaut, Tang Hongbo, op 17 juni naar de Tianhe gevlogen. Deze Shenzhou-12 missie is de langste die China ooit heeft uitgevoerd, want het trio moet in totaal drie maanden in de ruimte blijven.

Nog nooit zijn Chinezen zo lang aan een stuk in de ruimte geweest. “Deze missie duurt langer en we moeten niet alleen de kern, ons huis in de ruimte, installeren maar we moeten ook een paar belangrijke technische tests doen. Deze missie is moeilijker en de uitdagingen zijn groter”, zei Nie bij de laatste persconferentie voor vertrek. Liu sprak van een “extreem complexe en zware missie”, ook vanwege de ruimtewandelingen.

Het ambitieuze China werkt in de ruimtevaart niet of nauwelijks samen met andere landen. Als het ruimtestation rond 2023 klaar is, kan daar wel wat verandering in komen. “In de nabije toekomst zullen we zowel Chinese als buitenlandse astronauten samen in het Chinese ruimtestation zien”, liet een bestuurder van het Chinese ruimtevaartprogramma eerder weten. 

Hoewel de kans dat Bennu de aarde raakt erg klein is, blijft het een van de twee gevaarlijkste bekende asteroïden in ons zonnestelsel, samen met een andere, genaamd 1950 DA, aldus de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. NASA-onderzoekers gebruikten bij hun berekeningen gegevens van de ruimtesonde OSIRIS-REx.

De kans op een botsing doet zich pas ná 2135 voor, wanneer de planetoïde zeer dicht langs de aarde raast. De zwaartekracht van de aarde past Bennu’s baan dan zodanig aan dat een botsing bij een volgende passage mogelijk wordt.

De kans dat de ruimterots tussen 2135 en 2300 inslaat bleek na de nieuwe analyse zo’n 1 op 1.750. In september 2182 is dus de kans op botsing het grootst.

De Amerikaanse ruimtesonde OSIRIS-REx heeft de afgelopen jaren onderzoek gedaan bij Bennu. Dat is een aardappelvormige rots van ongeveer een halve kilometer doorsnee. Hij draait in een baan rond de zon, momenteel op 306 miljoen kilometer afstand van de aarde. De asteroïde kan wetenschappers iets vertellen over het ontstaan van ons zonnestelsel en over het ontstaan van leven op aarde.

De metingen van OSIRIS-REx helpen de bewegingen van de mogelijk gevaarlijke asteroïde de komende eeuwen beter te begrijpen, aldus NASA. Het vermindert de onzekerheden over de toekomstige baan aanzienlijk. Ook verbetert het het vermogen van wetenschappers om de waarschijnlijkheid van een inslag te bepalen en banen van andere asteroïden te voorspellen.

Een van de doelen van NASA is het vinden en in de gaten houden van asteroïden en kometen die in de buurt van de aarde kunnen komen en gevaarlijk kunnen zijn voor onze planeet. “De OSIRIS-REx-missie bood een buitengewone kans om deze modellen te verfijnen en te testen, waardoor we beter kunnen voorspellen waar Bennu zal zijn wanneer hij over ruim een eeuw dicht bij de aarde komt”, aldus de de organisatie.

De missie van de OSIRIS-REx kost 1 miljard euro. In 2016 werd de sonde gelanceerd en in 2018 kwam hij in een baan rond Bennu. Vanuit alle hoeken werd de rots gemeten en gefotografeerd. Die gegevens werden naar de aarde gestuurd om te bestuderen.

Een ander onderdeel van het onderzoek volgt nog. In oktober vorig jaar daalde de OSIRIS-REx af naar het oppervlak van Bennu om daar ongeveer 60 gram steentjes en stof op te zuigen. Die zijn verzameld in een bakje aan boord van de sonde. Een paar maanden geleden begon de OSIRIS-REx aan de miljoenen kilometers lange terugreis naar de aarde. Het is de bedoeling dat hij in september 2023 op aarde landt, waarna wetenschappers het opgehaalde gruis onder de microscoop kunnen leggen.

Volgens de ruimtevaartorganisatie werkte de boor en de speciale titanium buis voor opslag van de stalen wel ‘zoals bedoeld’. Maar na afloop van het volledig autonome verzamelproces, bleek er niks van volume opgeslagen. “Een sonde stuitte niet op de verwachte weerstand die er zou zijn als er een monster in de buis zat”, aldus NASA.

Het Perseverance-team onderzoekt wat er mis is gegaan. Perseverance gaat volgens NASA intussen verder met het verkennen van de Jezero-krater, terwijl het team op aarde ‘de activiteiten evalueert’. De eerste indruk is volgens NASA dat het rotsobject niet reageerde zoals de organisatie verwachtte. Een hardwareprobleem is minder waarschijnlijk, klinkt het.

Perseverance onderzoekt de Jezero-krater op het Mars-landschap voor tekenen van eerder leven en moet daar monsters van rotsen en de grond verzamelen. De eerste poging hiertoe was dus niet succesvol, maar de rover heeft in totaal 43 titanium buisjes voor bodemmonsters. Volgens de plannen van NASA moeten daarvan tenminste 20 gevuld worden met monsters van de Marsbodem.

“Hoewel dit niet de ‘hole-in-one’ is waar we op hoopten, zijn er altijd risico’s verbonden aan het inslaan van nieuwe wegen,” schrijft Thomas Zurbuchen, associate administrator van NASA’s Science Mission-directoraat. “Ik heb er vertrouwen in dat we het juiste team hebben dat hieraan werkt en we zullen doorzetten in het vinden van een oplossing om toekomstig succes te verzekeren.”

In 2018 verscheen al een onderzoek in Science waarin het rode okerpigment, gevonden op stalagmieten in Cueva de Ardales, werd bestempeld als werk van Neanderthalers. Sindsdien houdt het de wereld van de archeologie die zich verdiept in de oude tijd flink bezig.

In het onderzoek van drie jaar geleden werd geschreven dat de ‘kunst’ minstens 64.800 jaar oud is, maar de bevinding werd controversieel gevonden. “Wetenschappers zeiden dat de pigmenten wellicht een natuurlijke oorzaak hadden”, vertelt Fransisco d’Errico, hoogleraar aan de universiteit van Bordeaux en co-auteur van een nieuw onderzoek dat verscheen in het academische tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS).

Deze nieuwe bevindingen dragen volgens het onderzoek bij aan het toenemende bewijs dat Neanderthalers, die zo'n 40.000 jaar geleden uitstierven, niet zulke ‘lompe verwanten’ van de homo sapiens waren als lange tijd werd gedacht. Het pigment in de grot speelde volgens de onderzoekers ‘een fundamentele rol in de symboliek voor Neanderthalers’, maar wat die symbolen precies betekenden blijft, ook na dit onderzoek, voorlopig een mysterie.

NASA meldt dat Marshelikopter Ingenuity intussen tien vluchten heeft gemaakt over de rode planeet. In totaal heeft het toestel meer dan één mijl (1,6 kilometer) afgelegd, een record. Volgens de ruimteorganisatie was de laatste vlucht de meest complexe tot nog toe. 

De helikopter maakte een vlucht langs tien vooraf bepaalde punten op een hoogte van ongeveer twaalf meter. Die vlucht duurde bijna 3 minuten. Dat is een stuk langer dan de eerdere vluchten van ongeveer 40 seconden. De helikopter maakte beelden van een aantal bergkammen.

Voor de Marshelikopter, die vorig jaar aan boord van het NASA-wagentje Perseverance (Volharding) werd gelanceerd, zijn de omstandigheden op Mars extreem. De rotoren moeten door de ijle atmosfeer, ruwweg maar 1 procent van die op aarde, meer dan 2.500 omwentelingen per minuut maken om los te komen van de grond. Daarnaast is de zonne-energie geringer en hebben de accu’s te lijden onder de lage temperaturen ‘s nachts, wanneer het kwik kan zakken tot 90 graden onder nul. 

Hoelang de Marshelikopter nog blijft vliegen, is momenteel ook voor de wetenschappers nog een verrassing. Normaal zou de missie eind november ten einde lopen. De Marshelikopter doet echter beter dienst dan verwacht en blijft dus verder ingezet worden. “We verwachten wel dat er een einde aan komt”, zei projectmanager MiMi Aung eerder. “Het blijft een verrassing hoelang de onderdelen blijven werken.”

• 108 minuten weg van de aarde, voor altijd een volksheld: 60 jaar geleden was Joeri Gagarin de eerste mens in de ruimte (+)

• Drukte op Mars: liefst drie missies arriveren deze maand bij de rode planeet (+)

{ https://www.hln.be/ }

Aanvankelijk zou voor de missie de raket Space Launch System (SLS) van de NASA worden gebruikt. Die genoot de voorkeur van veel Amerikaanse politici. Maar de ontwikkeling van de raket liep al vier jaar vertraging op, waardoor de deadline van de missie in gevaar kwam. Daarom kreeg de NASA in 2019 toestemming om ook naar commerciële alternatieven te kijken. Door de keuze voor de SpaceX-raket, waarvan al meerdere exemplaren de ruimte in werden gestuurd, zijn de risico's voor verdere vertraging flink lager en kan volgens experts tot wel 1,7 miljard euro worden bespaard.

Het ruimtevaartuig van NASA zal 40 tot 50 omwentelingen rond Europa maken, om na te gaan of leven mogelijk is op deze ijzige maan. De orbiter zal uitgerust worden met camera’s en spectrometers (een soort van lichtmeters) om haarscherpe beelden te kunnen maken. Een radar wordt ingezet om te bepalen of er zich vloeibaar water onder de ijslaag van de planeet bevindt. 

• “Welkom in een nieuw ruimtetijdperk”: Virgin-baas Branson zweeft (even) door de ruimte en klopt zijn rivalen (+)

• “Ik ben duidelijk niet de enige die astronaut wil worden”: vacature van ESA lokt 1.019 geïnteresseerde Belgen (+)

• Steenrijke Jeff Bezos schiet zichzelf de ruimte in: wat hebben we daar eigenlijk aan? (+)

Op Aarde ontstaat poollicht wanneer elektrisch geladen deeltjes van de zon (die door de zonnewind onze planeet bereiken) door het aardmagnetisch veld worden afgebogen naar de polen en er botsen met deeltjes in de atmosfeer. Op Aarde zijn aurora's alleen zichtbaar in de zogenaamde poollichtovalen (tussen 65 en 80 graden noorder- en zuiderbreedte). Boven die breedtegraden komen ze niet voor door de open magnetische veldlijnen, die zijn verbonden met de zonnewind.

Mocht het er op Jupiter hetzelfde aan toegaan, zouden geen grote aurora's verwacht worden op de planeet. De lichtverschijnselen hebben er dan ook andere kenmerken. Omdat de gasreus ook boven de voornaamste poollichtovalen gesloten veldlijnen heeft, die de planeet aan de ene kan verlaten en aan de andere kant weer raken, komen ze ook bij de eigenlijke polen voor. Bovendien pulseert het poollicht met regelmaat en is het soms verschillend aan de noord- en zuidpool.

Op basis van de röntgenstralen die bij de aurora's op Jupiter vrijkomen, konden wetenschappers al uitvissen dat ze worden veroorzaakt door elektrisch geladen atomen (ionen) die in de atmosfeer neerstorten. Maar hoe die geladen deeltjes in de eerste plaats tot in de atmosfeer van de grootste planeet van ons zonnestelsel raken, bleef tot nu een raadsel.

Astrofysicus Zhonghua Yao (onderzoeker bij het Instituut voor Geologie en Geofysica in Peking en in het verleden onder meer verbonden aan de ULiège) werkte samen met enkele collega's computersimulaties uit die de pulserende röntgenaurora's linkten aan gesloten magnetische velden die diep in Jupiter ontstaan, vervolgens miljoenen kilometers de ruimte ingaan en daarna weer terugkeren.

Een groep astrofysici onder leiding van Yao en William Dunn (Mullard Space Science Laboratory van de University College London) greep die simulaties aan om te achterhalen hoe de ionen precies in de poolgebieden van Jupiter terechtkomen. Daarvoor analyseerden ze data van de ESA-satelliet XMM-Newton en het onbemande ruimtevaarttuig Juno van het Amerikaanse ruimtebureau NASA. De XMM-Newton, die in een baan rond de Aarde draait, observeert Jupiter vanop afstand met röntgentelescopen, terwijl Juno rond de gasreus cirkelt en gegevens binnen het magnetische veld van de planeet verzamelt.

Ze ontdekten dat de röntgenaurora's worden veroorzaakt door schommelingen in het magnetisch veld van Jupiter. Terwijl de planeet roteert, trekt ze zijn magnetisch veld mee, dat wordt geraakt door geladen deeltjes van de zonnewind en zo wordt samengedrukt. Die compressies verhitten deeltjes die gevangen zitten in het magnetisch veld, met elektromagnetische ion-cyclotrongolven, of EMIC-golven, tot gevolg. Daarbij worden de ionen langs de magnetische veldlijnen miljoenen kilometers door de ruimte geleid, tot ze weer neerstorten in de atmosfeer en zo poollicht creëren.

"Wat we in de data van Juno zien, is een prachtige opeenvolging van gebeurtenissen. We zien de compressie gebeuren, we zien de EMIC-golf ontstaan, we zien de ionen, en dan zien we de ionen langs de veldlijnen reizen", legt Dunn uit. "Een paar minuten later ziet XMM een uitbarsting van röntgenstralen."

Dat wetenschappers nu het proces van de röntgenaurora's op Jupiter hebben ontrafeld, helpt ook bij het begrip van andere planeten met poollicht. "Dit is een fundamenteel proces dat van toepassing is bij Saturnus, Uranus, Neptunus en waarschijnlijk ook exoplaneten (planeten die draaien rond andere sterren dan de zon, red.)", zegt Yao. 

De vlucht duurde in totaal 166,4 seconden en daarbij haalde Ingenuity een snelheid van 5 meter per seconde, meldt NASA. Tijdens de vlucht is een afstand van 625 meter afgelegd. De langste vlucht daarvóór duurde 139,9 seconden en de hoogste snelheid was tot nu toe 4 meter per seconde.

Vorige week schreef NASA uitgebreid over de plannen van de negende vlucht van Ingenuity. Het kleine helikoptertje navigeert aan de hand van een camera aan de onderkant. De algoritmes voor het herkennen van het terrein zijn niet in staat om hellingen te zien en interpreteren alles als vlak terrein.

De negende vlucht vond plaats in het gebied Séítah, waar juist veel relatief steile hellingen zijn. Daardoor zouden er bij het navigeren afwijkingen van meters kunnen ontstaan en ook bij het landen zou dat problemen kunnen opleveren. Door langzaam te vliegen over bepaalde gebieden wilde NASA die risico’s beperken.

NASA koos een vlak landingsgebied uit met een radius van 50 meter, maar door de mogelijke afwijkingen bestond er volgens de ruimtevaartorganisatie een kans dat Ingenuity daarbuiten terecht zou komen. Dat zou ook de communicatie tussen Marsrover Perseverence en de helikopter in gevaar brengen, omdat die uitgaat van een line-of-sight-verbinding.

Volgens NASA paste het hoge risico van de vlucht bij het doel van Ingenuity. De kleine helikopter is meegenomen naar Mars als een experiment en heeft met deze vlucht gedemonstreerd dat een dergelijk luchtvoertuig op plekken kan komen die voor een Marsrover onbegaanbaar zijn. De vlucht levert ook close-upfoto’s op van het Séítah-terrein die anders niet bemachtigd hadden kunnen worden.

• Lees ook: Perseverance 100 dagen op Mars: de strafste foto’s tot nu toe