Dertig jaar aankomst gegevens van boerenzwaluw in Gelderland.

door Jan de Jong 

Van Arend Heideman (Fries om ûtens) uit het Gelderse Gelselaar kreeg ik onlangs een leuke foto toegestuurd met daarop tevens de aankomstdata van de boerenzwaluwen in hun boerderij.Arend schreef me het volgende; 

Voor het 30e achtereenvolgende jaar heb ik, op 10 april 2022, in boerderij Stokkink in Gelselaar de aankomst van de eerste boerenzwaluw van een seizoen genoteerd. In 1993 begon ik hiermee. Vanzelfsprekend was toen hun terugkeer hier niet meer zeker. (Melk)vee werd er toen al niet meer gehouden. Beginjaren negentig werd ook gestopt met het houden van varkens. Zouden er dan nog wel voldoende insecten zijn voor deze boerenzwaluw en om hun jongen te voeren? Deze vrees vormde de achtergrond van deze notities. Later bevorderde de aanleg van een modderslootje sterk het aantal boerenzwaluwen dat zich nestelde tussen de eeuwenoude balken in het achterhuis van deze Gelselaarse boerderij, waar voor het huis een Bentheimer put prijkt met het jaartal 1575 erop. Zeer belangrijk is natuurlijk ook dat boerderij Stokkink (nog) niet is omgebouwd tot woonboerderij, zoals veel boerderijen in de omgeving. Anders is er voor de geliefde zomergasten (boerenzwaluwen) geen plek meer. Op de 'delle' ligt ook nog altijd een lemen vloer. Zie voor meer gegevens de blog zwaluwenboerderij: https://zwaluwenboerderij.blogspot.com/ Arend Heideman

Foto © Arend Heideman

Als we deze gegevens van Arend wat nader bekijken door de jaren dan komen we leuke en opmerkelijke data tegen. Zo is de gemiddelde aankomst (1993-2022) 3,2 april. Tussen de vroegste (23 maart) en de laatste (23 april) data zit precies een maand! In de maand maart zijn er 9 aankomstdata (1995/ 2004/ 2006/ 2010/ 2011/ 2012/ 2017/ 2020/ 2021) en in april 21 keer. Al die gegevens zijn vastgelegd in een grafiek hieronder.  Uit de trentlijn kunnen we zien dat in Geselaar (Gelderland) de laatste 30 jaar de aankomst in de stal bij Arend Heideman met zeker 5 dagen is vervroegd.

Grafiek aankomst in Gelselaar op boerderij Stokkink.

Uit de grafiek zien we dat de aankomstdata in 2002/2005/1994/2003/1996 en 2022 op 10 april of erboven ligt en dus aan de late kant is. Duidelijk is te zien dat de eerste aankomstdata van 2006 tot 2012   en van 2016 tot 2021 duidelijk vroeger waren dan in de beginjaren. Aankomst van de eerste boerenzwaluwen in stallen kan soms grillig zijn. Vaak zijn het de mannetjes (met lange staarten) die het eerst opvallen. Bij aankomst zingen de mannetjes vaak in de stal/schuur of ligbox, ze inspecteren het oude nest en zijn vaak veel buiten om de eerste vrouwtjes te verwelkomen. Soms help het om in de stal/schuur een zangpost of een ontmoetingsplaats creëren. Dat kan in de vorm van een gespannen draad maar ook op andere ludieke wijze.

Foto © Arend Heideman.

Een opgehangen kapstok kan als ontmoetingsplaats of zangpost in de stal opgehangen worden.

Binnenkomende vogelmeldingen van correspondenten 1 helft april.

De laatste weken komen er steeds meer meldingen binnen uit de natuur. Al die meldingen kan in onmogelijk kwijt in het Vogelnieuws in de Leeuwarder Courant. Daarom plaats ik in deze rubriek een deel van de natuurmeldingen. De meldingen worden op volgorde van datum geplaatst. Aanvullingen zijn welkom.

1 april. In Oudebildtzijl zag Peter Adriaan 1 mannetje merel met een witte vlek bij het oog. Kleurafwijkingen bij merels komen vaak voor. Soms geheel witte maar ook regelmatig slechts enkele veren afwijkend.

2 april. Groepje van 10 a 15 lepelaars bij Marrum aan de kust (Jan van Duinen).

3 april.  In Bergum bij de woning in het weiland 1 paartje krakeend aanwezig (Mevr. Edema). In Bantega bij de nestkastjes plotseling alle mezen verdwenen, oorzaak kou (van der Pol). In Joure een zwarte roodstaart op industrieterrein De Ekers en bij museum Joure 1 groene specht (Durk Visser). Vorige week nog een groepje van 8 witte kwikstaarten op industrieterrein De Ekers in Joure (Bertus Rijpkema). Bij Hoornsterzwaag al een koekoek gehoord (Jeep van Houten). Te Leons een nest met 4 afwijkende eieren van de kievit gevonden (Klaas Visbeek).

Foto © Klaas Visbeek

Deze eieren herken je niet direct als kievitseieren.

6 april. In Oudwoude 1 paartje goudvinken (Willem Jonkman).

7 april. Groepje van zeker 15 a 20 kepen en groepje groenlingen al zeker een week in tuin te Kollum (Kor en Cobie Lautenbag). Jurjen van der Meer meldde in Nieuwsbrief 11 het vroege nest (eind februari 1 ei) van de wilde eend in een eendenkorf in Terkaple. Vandaag zwommen en een hele koppel jongen bij de moeder in de sloot. Het vrouwtje heeft rustig gebroed en op 5 april zijn de eieren uitgekomen en 1 dag later kwamen de jongen al uit de korf aldus Jurjen.

Foto © Jurjen van der Meer

Eend met een nog hele toom jonge kuikens in Terkaple

8 april. In Sneek zijn de aantallen oeverzwaluwen nog niet terug bij de broedwand (Anneke Heijnis). Ook in Joure nog geen oeverzwaluwen bij de broedwanden (Tonny de Jong). Steenmarter plundert eendenkorf in Joure, gespot met camera (Karel Gildemacher). In de Westhoek een blauwborst gezien (Auke van Eck, Hitzum).

9 april. In de Scheltingapolder bij de Linde 1 zwarte ibis (Jan Oord).

In de Stienservaart 1 paartje mandarijn eenden (Ger Boersma). Aan de Kerkweg bij Rohel een groepje kemphanen op grasland (Albertje Alkema ten Hoeve). Drie zwartkop gehoord in Joure en in de Haskerveenpolder nog een flinke groep wulpen (Durk Visser). In de Alde Feanen bij Eernewoude (Wikelslân) 6 fitis, 2 blauwborst en 1 roodborsttapuit en bij Lytsemar nog 1 zwartkop en 5 kramsvogels (Rindert Algra).

10 april. In Kollumgroepje van 15 a 20 kepen bij de voersilo. Op 11 en 12 april waren ze nog aanwezig maar op 15 april waren ze plotseling gevlogen (Cor en Cobie Lautenbag). In Franeker is al een tijdje een Kokardezaagbek te zien (Wierd Snijder). Nest met 4 eieren van het waterhoen in Koudum aan Dammenseweg (T. Westendorp). In Goutum 1 beflijster in de tuin (Peter Egbers). In het Wynterper Skar 1 fitis gehoord (Durk Visser, Joure). In tuin 1 beflijster te Suamarreheide (Bareld Storm).

Kokardezaagbek in Franeker is zeker een exoot.

11 april. Twee zeearenden boven wijk Pasveer in Sneek (Hiske van Leeningen). Bij de zandput van Oudehaske 1 fitis zingend (Wouter Schothorst). In Zuiderburen te Leeuwarden 1 fitis zingend (Sybout Jaarsma). 

12 april. Te Makkum 1mannetje tjiftjaf gesneuveld tegen vensterruiten (Mark de Graaf). Een huiszwaluw keerde terug bij nest te Kollum (Cor en Cobie Lautenbag). Aan de Korte Ekers Joure 1 boerenzwaluw (Anne Andreas Lenis). In Houtigehage 1 paartje gele kwikstaarten gezien (Willy Pultrum). In Sneek 7 oeverzwaluwen terug bij de broedwand (Anneke Heijnis). Eerste huiszwaluw terug in Harkema (Foppe van der Meer). Drie beflijster in Suamarreheide, twee ervan geringd (Bareld Storm).

13 april. In de Lendevallei bij Wolvega al enkele dagen een zwarte ibis (Wiebe Nijlunsing). Al enkele dagen 1 paar grauwe vliegenvangers in de tuin in Oudemirdum (Joke en Rinke Koopmans). In Stiens 1 braamsluiper bij woning gehoord. Verder in de Wide Mar groep van enkele honderden kemphanen en een 40-tal grutto’s. In Stienserbosk 1 fitis zingend en een ijsvogel nog steeds aanwezig (Gerard Mast). In Hitzum zang van fitis gehoord (Auke van Eck).

14 april. In Drachten 1 gekraagde roodstaart terug (Nel Otter). Te Giekerk 1 beflijster gezien (Wim de Haan). Groepje van plm. 100 kemphaan op nat weiland (SBB) te Koudum (Wouter Schothorst, Joure). In de Westereen (Zwaagwesteinde) 1 gekraagde roodstaart terug (J.W. Lourens).

15 april. In Heerenveen bij de IBF 1 koekoek gehoord (Koen de Jong). In Molkwar al enkele dagen een Casarca eend gezien (Mineke Bekkema).

Aankomst van Boerenzwaluwen in de stal in 2022.

Nu ik dit schrijf lopen de meldingen van terugkerende boerenzwaluwen in stallen flink binnen. Op Goede Vrijdag zelfs meer dan 50 reacties.  Hieronder even een lijstje van de reeds gemelde aankomstdata en aantallen (stand 20 april 2022).  Mogelijk staat U aankomstdata er nog niet bij, of zijn ze bij U nog niet aangekomen. De lijst is op alfabet van woonplaats genoteerd zodat de melding wat gemakkelijker is terug te vinden. Mocht U onjuistheden of aanvullingen (o.a. data van 2020 en 2021) in de lijst vinden dan hoor ik dat graag even.

Verheugend is dat er ook steeds meer info uit andere provincies binnen komt.

 © RAS Boerenzwaluwproject VT Wageningen/Jan de Jong

 Tot zover het vogelnieuws in de Nieuwsbrief 13 deze keer. Mocht U iets hebben voor de volgende Nieuwsbrief dan hoor ik het graag. Fotos mogen toegevoegd worden.  Er worden recent nogal eens bijzondere ringvangsten of vondsten gedaan van vogels met opmerkelijke ringen en herkomst. Een volgend keer daarover iets meer.

Opgemaakt; 21 april 2022

Jan de Jong

E.A. Borgerstraat 66

8501 NG Joure.

Tel. 0513-414788

Email; j.d.jonglc@home.nl

Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant (sinds 1977).

Vrijwillig wetenschappelijk vogelringer Vogeltrekstation Wageningen (sinds 1985).