Natuurnieuws uit de eerste helft van oktober 2022.

 01-10. N Hier in Deinum zijn de laatste (3) boerenzwaluwen zaterdag vetrokken. Gedurende de maand september namen de aantallen snel af. Het merendeel was halverwege september al vertrokken (Anne Jansma). Nog drie boerenzwaluw boven woningen aan het voedsel zoeken in De Westereen (Rindert Algra). In het Lauwersmeer 1 klapekster gezien bij Hoek van de Band (Ben Staal). Op Schiermonnikoog bij de Kobbeduinen 1 klapekster (Jesse Sinnema).

Foto © uit archief (Huub Crommentuyn)

In oktober kan men de klapekster in Friesland verwachten, vaak in de omgeving van wat muizenrijke plekken. In het Easterskar bij Sintjohannesga overwinterd haast elk jaar wel eentje.

02-10. Nog twee boerenzwaluw in de schuur te Anjum (Tjitske Veenstra- van Dijk). In Hitzum nog een paar boerenzwaluwmet drie jongen (met vliegles) aanwezig. Zo laat heb ik ze hier nog niet eerder meegemaakt (Joki Bakkers). Nog twee boerenzwaluw in de schuur te Oldeberkoop (Dirk Schippers).

03-10. Zo’n 20 a 25 boerenzwaluwen zoeken naar insecten in Tijnje boven de bomen (Anneke Ziel).  Bij Mirns in Gaasterland een groepje van 21 baardman gezien (J. van Dillen-Staal). Nog een nest met 4 jongen boerenzwaluw uitgevlogen in Wommels. De ouders voeren de jongen nog steeds fanatiek, op 6 oktober na de eerste buitenvlucht waren er nog 3 over (Roel Schraa).

04-10. Alle boerenzwaluwen nu vertrokken uit de paardenstal in Terband (Henk en Trienke Tjepkema). Aan het Sneekermeer bij het Gerbrandygemaal nog 1 late gierzwaluw (Naut van der Mei). In Oosterwolde groepje van zeven witte kwikstaart overvliegend (Jan Kalsbeek). In Marrum nog 1 witte kwikstaart op dak (Tsjalling Walda). Bij Drachten twee veldleeuwerik overvliegend (R. Riemersma). Bij de Holle Poarte te Makkum 3 veldleeuwerik (Bauke en Jarig Roosma). Aan de Noordoever van het Tjeukemeer in natuurgebied Marswâl 1 roerdomp en een groep van zeker 30 baardman waargenomen. Van de baardman zijn 23 gevangenvoor trekonderzoek. Vier hiervan bleken al geringd te zijn (all op 21 juni 2022) en afkomstig uit de omgeving van Zwartsluis (3) en Kampen (1). In de periode 1985 tot heden was dit de grootste groep die op 1 dag gevangen werd. (Ringstation Rohel).

Foto © Jacob Westerhuis.

04-10-2022. De mannetjes van de baardman hebben een prachtige “baard”. Van 1985 t/m 2021 zijn er slechts 141 geringd op Ringstation Rohel. Meestal maar enkele per jaar. Piekjaren (meer dan 10) waren 2011 (15), 2012 (10), 2019 (19) en 2021 zelfs 26.! In 1988 werd op Ringstation Rohel op 22 oktober een volwassen man baardman gevangen met een Hiddensee ring die op 8 september van hetzelfde jaar geringd was bij Mechelenburg in Duitsland (ruim 424 km/44 dagen). De baardman zwerft in herfst en winter vaak wat om en schakelt over van insecten voedsel op zaden, bij strenge winters kunnen ze wegtrekken om zuidelijker te overwinteren (Belgie, Engeland /Frankrijk). Een groot deel van onze eigen broedvogels overwinterd ook in ons land, met name bij zwakke winters.  (Ring) onderzoek aan baardmannen heeft dat aan het licht gebracht.

05-10. De nachtzwaluw is vandaag voor het laatst gezien op de pergola in Joure en is nu vertrokken (Irene Venema-Algra).

Foto © Irene Venema-Algra.

22-09-2022. De nachtzwaluw sliep overdag op de pergola (links op foto). Iets verscholen onder bladerdek. De fotos en waarnemingen werden gedaan vanuit het slaapkamerraam van de woning rechtsboven.

Opmerking Jan de Jong;

De nachtzwaluw is in de gemeente De Fryske Marren een zeldzame verschijning. Het is meer een nacht en schemervogel die overdag dus weinig gezien wordt. Je moet er dan ook nachts op uit om de vogel te willen ontdekken. De laatste in Friesland werd op 23 augustus 2022 op Terschelling nog roepend gehoord door Raymond Daemen. Groot was dan ook mijn verbazing dat ik van Irene Venema-Algra uit Joure een foto binnen kreeg van een nachtzwaluw die overdag in de achtertuin rustig boven op een pergola zat te slapen. De nachtzwaluw kon overdag mooi gecontroleerd worden op zijn aanwezigheid via een zolderraam. Reden te meer om eens te volgen hoe lang deze zeldzame vogel wel terugkwam. Tot onze verbazing is de vogel zeker 22 dagen achtereen teruggekeerd op precies dezelfde plek (van 13 september 2022 t/m 5 oktober 2022). Dat is uniek en bij mijn weten nooit eerder vastgesteld bij nachtzwaluw zo laat in het seizoen. Het is dus belangrijk om rustplekken niet te verstoren. Kennelijk is het een vogel geweest die aan de rand van de buitenwijk van Joure jaagde op nachtvlinders en insecten. Dank aan Irene Venema-Algra voor het melden en de fotos van dit geval.

 In het Leeuwarderbos 1 ijsvogel gezien (Naut van der Mei). Boven Kollumerpomp een zeearendovervliegend (Menne Osinga).  Groepje van 9 koperwiek overvliegend te Oosterwolde (Jan Kalsbeek). De laatste twee boerenzwaluwen in Noardburgum zijn nu vertrokken uit de schuur (Jan en Froukje van der Veen). In Kollumerpomp zijn de laatste boerenzwaluwen vertrokken. Er waren elke nacht minder in de schuur: 4, 3 en tenslotte nog 1 exemplaar. Is dit jaar wel een goed seizoen voor ze geweest, veel legsels, met weinig dode jongen (Menne Osinga). 

06-10. Bij ons in de schuur in Wommels is 3 oktober het laatste nest boerenzwaluw uitgevlogen. De jonge vogels worden nog druk gevoerd door beide ouders (Roel Schraa). Bij het Sneekermeer 2 ijsvogel bij Gerbrandygemaal (Johan Helmus).  In de Bremer Wildernis bij Nijemirdum 1 kleine bonte specht (Peter van de Beek). In de Bouwepet bij Giekerk 17 baardman aan het voedsel zoeken (Aldrik).  Groep van zeker 100 watersnip bij Wide Mar bij Stiens, opgeschrikt door roofvogel (Lisette Cuperus). In Oldeholtpade 1 bokje gezien (Ruurd Jelle van der Leij). In de Terschellinger polder t. h. v. Seeryp zeker 850 wulp aanwezig ((Rob ter Ellen).  Op het Noorderleech 6 casarca gezien (Wim van Boekel).  Bij Zwarte Haan 1 smelleken gezien en gefotografeerd (René Zondergeld).

Foto © René Zondergeld.

06-10-2022. Het smelleken is een moeilijk te fotograferen soort door zijn snelle en behendige vlucht.

07-10. Op Terschelling in de polder Formerum 1 smelleken (Arie Ouwerkerk). In de avond boven Joure een grote groep kolganzen gehoord (Durk Visser). Bij het Gele strand te Workum 1 roerdomp gezien (Tjerk Kunst). Opmerking; Je ziet ze tegenwoordig weer wat vaker. Ook Marinus Kampen zag op 15 september 1 roerdomp bij de Langweerder Wielen.   In de Polder de Zwettepoel bij Snikzwaag 1 Indische gans tussen een groep van zeker 200 grote canadese ganzen (Tj. Van der Honing). Twee kruisbek in Oldeholtpade gezien (Ruurd Jelle van der Leij). In Lauwersoog bij de sluizen 1 klapekster gezien (Marco van der Velde). In Sint Nicolaasga een ijsvogel gezien. In Berlikum nog 1 witte kwikstaart in de tuin. Vorig jaar was hij al op 3 oktober vertrokken (Ita Spoelman). In Uitwellingerga 1 dode kerkuil gevonden in de tuin van de buren. De vogel bleek op 1 juli 2022 als nestjong geringd in Poppenwier door K. Akkerman (Marieke Verf).  

Opmerking Jan de Jong;Nu het eind september begin oktober in de ochtenduren weer langer donker blijft worden kerkuilen helaas weer meer als slachtoffer gemeld. Jonge vogels zijn vaak op zoek naar een nieuwe locatie.  Het is het verstandig om de ligbox, stal, schuur of hok goed te controleren voordat men iets gaat afsluiten tegen de kou en gure wind. Blijft het ûleboerd open of staat het dakvenster nog open? Velen sluiten deze na het vertrek van de boerenzwaluwen namelijk af. 

08-10. Op Vlieland bij het Vuurboetsduin 3 huiszwaluw (Maurice van Veen). In Drachten 2 kruisbek gezien (Jarig Roosma). In Fogelsanghstate bij Veenklooster 1 bladkoning waargenomen (Kees Bode). Bij de Meeuwenduinen op Vlieland 1 vaal stormvogeltje gezien (Jens Tamminga en Peter Schutten). In De Deelen 1 visarend gezien (Marissa Klabbers). Op de A7 op Afsluitdijk bij kmp. 933 1 kerkuil dood gevonden als verkeersslachtoffer (Hans van Stijn). In Fogelsanghstate te Veenklooster 1 middelste bonte specht gezien (Joh. de Jong). Bij de Peazerlannen bij Paesens zit momenteel een groep van 4 velduil (Jan Andries Wagenaar, Damwâld).

Foto © Jan Andries Wagenaar

06-10-2022. De velduil jaagt graag op muizen in wat meer ruige vegetatie.

09-10. In het Easterskar bij Sintjohannesga 2 casarca waargenomen (Johannes en Gea Koster). In de Lendevallei Driessenpoolder 1 kleine bonte specht gezien (Tom Jager). Op Schiermonnikoog bij Westerduinen 1 grijze wouw gezien (Jesse Sinnema). Te Franeker bij t ’War beflijster gezien (Erik Elzinga).  Rond 09:00 uur 1 zwarte ooievaar overvliegend bij van der Valk Hotel in Leeuwarden (Mevr.  Van der Ploeg, Giekerk).

Opmerking Jan de Jong; Voor Friesland is dit een late waarneming. De laatste is dit jaar op 10 september gezien bij de Bocht van Molkwar.  Op 9 en 10 oktober was er in Valkenswaard (Noord-Brabant) ook nog 1 en op 12 oktober werd er bij Mepperdennen in Drenthe 1 gezien.

10-10. Het laatste jonkie boerenzwaluw is vandaag vertrokken uit de schuur in Hitzum. Ik dacht dat de hele familie tegelijk zou vertrekken maar dat was niet zo. Op 8 oktober avonds nog 2 jonkies in de schuur, 9 oktober nog maar eentje. Moet dat kleine ding dus helemaal in zijn uppie de lange reis maken (Joki Bakkers). Nog 1 late koekoek gezien en gefotografeerd te Feanwâlden - Oer de Wiel (Wiebe Sjoerd van der Veen). In het Easterskar bij Sintjohannesga 8 baardman en 1 ijsvogel gezien (Tom Jager).  Een groepje groenling deed zich te goed aan de zaden van de zonnebloem in Boelenslaan (Henriëtte Scheper).

Foto ©Henriëtte Scheper

10-10-2022. De groenling is verzot op zonnebloempitten, een paar planten laten staan lokt deze zaadeters naar U tuin.

11-10. In Beetsterzwaag sneuvelde een mannetje vink tegen de vensterruiten (Piet Hoekstra). Op het Nannewijd bij Oudehaske 2 dodaars gezien (Durk Visser).  Op Vlieland 1 houtsnip opvliegend (Carl Zuhorn). Twee boerenzwaluw in de Venebuurt bij Terwispel gezien (VRS Menork).

 Opmerking Jan de Jong;

De houtsnip is de laatste weken (vanaf 1 september) regelmatig aan de kust gezien op de eilanden Vlieland, Schiermonnikoog, Ameland en Terschelling. De laatste melding van de vaste wal van Friesland is alweer van 10 augustus 2022, toen werd er namelijk een gezien te Nijeberkoop bij het Diakonieveen (Douwe van der Ploeg). Nu met de milde najaars temperaturen zijn ze nog maar weinig   gemeld op de vaste wal van Friesland. Ben benieuwd wanneer de houtsnip ook in het binnenland worden gezien!

12-10. Bij de pas opgeschoonde vijver in Oldeberkoop 1 waterspreeuw (Ieke Schreuder). Op Vlieland dwerggorsen een struikrietzanger geringd (VRS Vlieland).

13-10.  Aan het Burgumermar 1 klapekster gevangen en geringd (Ringgroep Eastermar). Een grote groep koperwieken bessen etend van de hulstboom in Oldeberkoop (Ieke Schreuder). Bij de Put van Nederhorst te Boornzwaag 2 bladkoning (Sietse Bernardus).   In Easterskar bij Sintjohannesga 1 dodaars gezien (Gerco Schutten). In Leeuwarden bij het Van Hall Larenstein 1 beflijster gezien (Anne van der Laan).   In Oranjewoud nog 1 draaihals bij de pindakaas pot (Andries van der Molen).

Opmerking Jan de Jong; Opmerkelijk late draaihals! De laatste dit jaar was op 30 september in Oudeschoot gezien (zie Nieuwsbrief 24). Dat is dicht bij Oranjewoud, zou het om dezelfde vogel kunnen gaan? Door de zachte winters en het veranderende klimaat trekken draaihalzen mogelijk wat later weg. Op 4 oktober werd er in Asten (N. Brabant) en op 5 oktober nog 1 in Lichtenvoorde (Gelderland) gezien.

 Bij de pinda korf in de tuin te Feinsum een opvallende koolmees met meer vuilwitte borst. Normaal is de borstkleur veel geler (Hielke de Groot).

Foto © Hielke de Groot

13-10-2022. De koolmees met de opvallende lichte kleuren bij de pindakorf in Feinsum.

14-10.  Op Vlieland bij Oude Huizenlid 1 klapekster en bij Westerse Veld 250 houtduiven overvliegend naar ZW (Carl Zuhorn). Op Vlieland 1 beflijster en een late boerenzwaluw geringd (VRS Vlieland). In Feanwâlden – Oer de Wiel is het paar wilde zwaan met 3 jongen nog steeds aanwezig (Wiebe Sjoerd van der Veen). In polder de Twaalf Voeten bij Sint Nicolaasga 11 casarca op mais stoppelland tussen kolgans, grauwe gans, nijlgans en Canadese gans (Sjoukje Scholten).  Bij Moddergat 1 houtsnip gezien (Rudy Fopma en Marcel Stienstra).

15-10. In Oosterwolde 1 overvliegende grote gele kwikstaart (Jan Kalsbeek). Bij de Holle Poarte te Makkum 1 bladkoning gezien (Sietse Bernardus). In Bolsward vloog een vuurgoudhaan tegen de vensterruiten. Gelukkig overleefde hij de klap (Gea Postma). Bij de Fallom 2 Carolina-eend gezien (Wiebe Sjoerd van der Veen). Bij Ald Duerswâld bij Wijnjewoude 1 houtsnip overvliegend (J. Dolstra). In de Overtuin te Oranjewoud 1 ijsvogel (Benno Wevers).

Tot zover het overzicht van de eerste helft van oktober. 

Steenuil wordt steeds zeldzamer.

 Door J. de Jong

In Nieuwsbrief 8 (9 februari 2022) hebben we uitvoerig stil gestaan bij de verspreiding en het voorkomen van de steenuil in Friesland. Eens kijken waar de steenuil dit jaar in Friesland is gemeld t/m/ 14 oktober 2022.

 MELDINGEN STEENUIL 2022 FRIESLAND

27-02. Mannetje roepend te Oudehorne (GVV).

01-03. Gehoord in Drenth Friese Wold (Meindert Boskma /Rixte Boskma -Buitenwerf).

12-04. In Kollum een gezien (Klaas de Vries/Djoke Nijdam).

02-07. In de Veenpolder van Echten 1 aanwezig (Maartje).

20-07. T/m 06-08. Een op camera vastgelegd in omgeving Oldeboorn (Vogelwacht Tjalleberd 11-8-2022. Facebook bericht met foto’s).

27-08. Een roepend op Terschelling (Marius Bolck).

18-09. Te Warfstermolen een (Berend Stam).

25-09. Te Hoog Duurswoude aan Duisterweg een voedsel zoeken (Tijn de Boer).

Foto © Koos Piek.

07-10-2015. De steenuil is in oktober 2015 nog gezien en gefotografeerd in de omgeving van Heerenveen.

 De meldingen van steenuilen zijn de laatste jaren flink gekelderd. Tot nu toe niks gehoord over een (mogelijk) broedgeval in de provincie. De meldingen in juli zijn (mogelijk) wel broedt verdacht!  Staat U melding er niet bij dan horen we dit graag. Vroeger broeden ze nog op veel plaatsen in boerderijen en schuren in de provincie en werd er veel minder op gelet. Nestkasten ophangen in geschikte gebieden heeft kennelijk nog geen enkel resultaat opgeleverd. Toch is dit naast habitat verbetering een van de mogelijkheden om de neergang te keren.    

Meldingen voor de Nieuwsbrief 26 graag vóór 1 november 2022 inzenden met vermelding van naam en adres.

 Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Helaas kon ik niet alle binnengekomen meldingen opnemen.

16 oktober 2022.

Jan de Jong, Joure.

Email; j.d.jonglc@home.nl

Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant. (Sinds oktober 1977).

Ringer 403 (Ringstation Rohel 1985-heden) van het Vogeltrekstation Wageningen.

Tel; 0513-414788.