Natuurnieuws uit Friesland in de eerste helft van november 2022.

door Jan de Jong

01-11. In Harlingen bij de haven 1 bladkoning (Gert van der Heide).  Bij Hoornsterzwaag een groep van 23 toendrarietgans gezien (Lieneke van Tilburg). In het Roekebosk te Beetsterzwaag 1 raaf gezien (R. Riemersma).  Bij Wierum 1 smelleken gezien (Kris Nijs). Groepje van tien staartmees in de Sippenfennen bij Feanwâlden (Wietse Sjoerd van der Veen).

Opmerking Jan de Jong; Je ziet de laatste tijd steeds minder grote groepjes staartmezen. Op 23 oktober was er nog een groep van 30 op Schiermonnikoog bij de Kooiduinen. Zijn er elders deze maand ook groepjes gezien?

Foto Archief © Jos Welbedacht.

03-10-2022. De Europese vorm van de staartmees (Aegithalus caudatus europaeus) zoals op de foto komt bij ons het meeste voor en broedt ook in Friesland. De witkopstaartmees (de meer noordelijke vorm) is echter zeldzaam in ons land. Ook bestaat er ook nog een vorm die Witkoppige staartmees wordt genoemd.

In Balk 1 houtsnip (Marten Wesselius).  Op het Noordzeestrand op Schiermonnikoog een groepje van 35 sneeuwgors (Koos Dijksterhuis). Groep van 48 sneeuwgors op Badstrand op Schiermonnikoog (Marco Zomer). Opmerking Jan de Jong; Flinke groepen sneeuwgors op Schiermonnikoog. Zou het om een en dezelfde groep betreffen op Schier? 

02-11. Bij Wolvega groep van 20 grote canadese gans bij Lindewijk (Wiebe Nijlunsing). In het Lauwersmeer bij Ezumakeeg groep van 100 bergeend en zeker een 1500 wintertaling (Piet van Iersel).                                              

Op het Sneekermeer een groep van 120 wintertaling (Dick Pruiksma). Groepje van 4 waterral en 2 dodaars bij de Vogelkijkhut in het Oosterschat te Sintjohannesga (Bauke Sienema). Nog 1 boerenzwaluw bij de Workumerwaard (Hessel van Iest). Bij de Peazemerlannen groep van 250 fraters (Bertie van Eldrik). Te Hemelum 1 hop gezien (Johan Osinga). Groepje van 17 kraanvogel bij Appelscha aan de Tilgrupweg (Peter de Jongste). Bij de Lekmar boven Terhorne groep van 500 kievit (Dick Pruiksma). Bij de Burd bij Heeg 1 ruigpootbuizerd (Sjoerd Bresser). Op Ameland bij de Hollumermieden groep van 1500 wulp (Patries Kordelaar). In Leeuwarden vloog een houtsnip tegen de ruiten aan de H. Sietsmaweg. De vogel heeft de klap overleefd en vloog na enige tijd weer weg (Mevr. Postma).  

03-11.  Op weilanden in De Deelen in de omgeving van de kaasboerderij zeker een 1000 goudplevieren, 1 sneeuwgans en zeker 130 nijlganzen (Marco Hasselaar). Al ruim een week 1 vrouw beflijster in de tuin te Menaldum (Oane Baarda). In Oldeberkoop 1 grote gele kwikstaart bij de vijver (Ieke en Herman Schreuder). In Oudwoude groepje van 8 merel bij de vijver. Ze hadden zelfs ruzie bij het baden (Willem Jonkman). InStavoren 1 beflijster gezien (Hessel van Iest).  Groepje van 100 kramsvogels in De Deelen (Martine Huisman).  In het Oosterschar bij Sintjohannesga bij de kijkhut een siberische tjiftjaf (Sietse Bernardus, Joure).

Foto © Sietse Bernardus, Joure.

03-11-2022. De siberische tjiftjaf heeft vrijwel geen geel in het kleed maar lijkt meer grijs.

04-11. Groep van zeker 1000 kievit bij Ezumazijl in het Lauwersmeer (Jannie Snel). In de Oude Venen (Wolwarren) 1 roerdomp (Jelmer Bakker). In het Taconisbosk bij Nieuweschoot 1 houtsnip (Koos Jager). In het Fochteloerveen 1 klapekster (Erwin Walstra e.a.). Op de Hollumerheide op Ameland nog een late boerenzwaluw overvliegend (Henk Hiemstra).  Negen grote zilverreiger bij Westend van Oosterzee (Marco Glastra). Op de Zuidwaard bij Makkum 1 roerdomp (waarnemer bekend).  Bij de Holle Poarte te Makkum 1 siberische tjiftjaf en 3 vuurgoudhaan (Rudy Fopma e.a.). In onze achtertuin in Hemelum 1 hop (Joke Wolbers). In Sneek op het industrieterrein Houkesloot 1 sneeuwgors (Johan op den Dries). Een botsing van een houtsnip tegen het raam in Warns was bijna fataal. De kat die net de achterdeur had verlaten sprong op de verdoofde houtsnip. Toevallig was ik in de bijkeuken en dook op de kat en redde de houtsnip (Lolke Veenstra).

05-11. Aan de Noordoever van het Tjeukemeer bij Rohel 1 roerdomp overvliegend (VRS Rohel Tjeukemeer).  Groep van zeker 500 frater bij Paesens Buitendijks (Marcel Stienstra en Andries Zijlstra). In Mildam nog een mannetje zwartkop (Wiebe Nijlusing). Op de Afsluitdijk 1 roerdomp gezien (Donald Wolters). Boven de Kroonspolder op Vlieland nog twee boerenzwaluwen overvliegend (Bob Woets en Eelke Schoppens). Groepje van 14 staartmees in de tuin te Drachten (Jarig Roosma). Een goudhaan In de tuin te Oudwoude (Willem en Sietske Jonkman).

06-11.  In Joure 1 ijsvogel gezien. Op 5 november ook een bij de vijver hier (Johan Schuurman). Bij de Vogelkijkhut in het Oosterschar 1 kleine bonte specht (Johannes en Gea Koster). In het Hemrikkerveld te Beetsterzwaag 1 kuifmees (Willem Steenge). Bij Molkwerum nog 1 boerenzwaluw gezien (Hessel van der Iest). Een groene specht voedsel zoekend in de tuin te Oudwoude (Willem en Sietske Jonkman). 

Opmerking Jan de Jong; De laatste jaren worden er steeds meer groene spechten gezien. Bij de waarnemingen zouden we ook eens op de kruin en het kleed kunnen letten. Bij de groene specht is die in veel gevallen met een roodkapje. Alleen heel jongen vogels daarbij wil nog wel eens het rode ontbreken doch deze zijn vaak gespikkeld op borst, buik en kop.  Er is ook een andere (veel zeldzamere specht) namelijk de grijskopspecht die wel wat lijkt op de groene specht doch echter veel minder (of geen) rood heeft op de kruin en een veel grijzere koptekening heeft. Grijskopspechten zijn in Friesland zeer zeldzaam. Het mannetje grijskopspecht heeft een rode (kleine) vlek op voorhoofd, vrouwtje niet. Het “lachen” van de grijskopspecht is bijna hetzelfde als de groene specht doch minder schel en loop geleidelijk lager en langzamer in volume. Grijskopspecht is voor Friesland zeldzaam. Neem dus niet zomaar aan dat je een groene specht hebt horen lachen maar probeer hem in de kijker/lens te krijgen.

Foto © Rob Struyk

14-04-2005. Mannetje grijskopspecht gefotografeerd te Oosterbeek.

In 1985 publiceerde ik als Hoofd Vogelnieuws Vanellus BFVW in het blad Vanellus een vondst uit 1968 (met foto) in het Katlijker Schar. Het eerste geval destijds voor Nederland. Het CDNA meende deze melding niet te aanvaarden. https://www.dutchavifauna.nl/species/grijskopspecht#4297 De tekst gaat hierbij;

Een mannetje dat aan het eind van de zomer in 1968 door K Nicolai dood was gevonden te Katlijker Schar, Heerenveen, Friesland, en vervolgens werd opgezet, stond 16 jaar lang als Groene Specht P viridis tentoongesteld in Drachten, Friesland, voordat hij als Grijskopspecht werd herkend (Vanellus 38: 20, 1985 (foto), Robert ten Harmsen pers comm). Vanwege onzekerheden over de omstandigheden waaronder de vondst plaatsvond, de doodsoorzaak en de precieze maand is hij door de CDNA niet aanvaard.

Nu heden ten dage het arsenaal aan fotocamera’s en telelenzen aanzienlijk is uitgebreid is het tijd om aandacht te schenken aan opvallende en afwijkende spechten.  

In Heerenveen een afwijkend eend ontdekt. Het bleek een mandarijneend te zijn (Hans Slot).

Foto © Hans Slot

06-11-2022. Kleurafwijking van een Mandarijneend in Heerenveense vijver ontdekt.

07-11. Groepje van 40 holenduif in Burgum (Klaas Vonk). In Tochmaland te Kollum 1 zwarte roodstaart (Tiggeloven). Bij Gerbrandygemaal Sneekermeer 2 vuurgoudhaan (Dick Pruiksma).  Bij uitkijktoren in Fochteloerveen 2 zwarte specht (Lardinois). Aan de Griene Dyk bij Sneekermeer 1 casarca (Dick Pruiksma).

08-11. Er vloog in Marssum een houtsnip met een klap tegen mijn raam. Voorzichtig opgepakt en in een laag doosje gelegd en die op een emmer gezet op de buitentafel, bij mij voor het raam. Dan kon ik hem/haar in de gaten houden, dit vanwege de vele katten die hier loslopen. Na een tijdje wipt hij uit de doos en loopt naar het onderdak in mijn tuin en blijft daar even. Even later loopt hij weg langs de schutting en vliegt dan weg. Fantastisch. (Mieneke Otter).

Foto © Mieneke Otter.

08-11-2022. Houtsnippen vliegen wel vaker tijdens de doortrek tegen vensterruiten. Vaak overleven ze de klap niet omdat ze in vaak paniek wegvluchten omdat ze opgeschrikt zijn door b.v. een hond of kat of dat ze oververmoeid van de (nacht) trek op de gekste plekken naar beneden komen in het duister en dan tegen ruiten vliegen.

Afgelopen week in Leeuwarden 1 houtsnip als vensterslachtoffer gesneuveld. Vogel naar FNM gebracht (Marianne de Jongh). Vandaag 1 houtsnip als vensterslachtoffer hier bij het provinciehuis in Leeuwarden (Wieger van der Bij). In Workum vloog vanmorgen een houtsnip zich dood tegen de vensterruiten (Tjerk Kunst).  In de Zuiderfennenpolder bij Rijs 7 zwarte zwaan (Theo de Vries). Bij Uitwellingerga langs de A7 groep van 600 kievit (William de Jong). In de Blaugraslanden bij Akmarijp groep van 500 kievit (Naut van der Mei). Bij It Swin te Harich 1 roerdomp (Rommert Cazemier). In het Lauwersmeer bij Blikplaatgat een groepje van 10 blauwe kiekendief op slaapplek (Sjoerd Bakker, H. de Lange en H. Plat). Te Oldeholtpade 1 vrouwtje ijsvogel (Ruurd Jelle van der Leij). Op Schiermonnikoog bij de Herdershut een groep van 81 kramsvogel overvliegend naar zuid (Jeroen Breidenbach). In Wijnjewoude 1 Pallas boszanger (Christiaan de Vries).

Foto © Eric Kleyheeg (Foto uit archief Jan de Jong).

De Pallas boszanger is een vogeltje ter grootte van een goudhaan. De eerste in Friesland werd op 24 november 1974 door Jan Hendriksma uit Oppenhuizen in het Rijsterbos gevangen en geringd weer losgelaten. 

09-11. Te Bakeveen 2 grote kruisbek (Koert Scholten). In Oldeholtpade nu een mannetje ijsvogel, zie 8 november (Ruurd Jelle van der Leij).

Op 9 november kreeg Jan de Jong (Hollum/Ameland) bericht van een vondst van een geringde scholekster met Finse pootring (CT..041439) die hij bij Hollum op Ameland vers dood vond op 5 april 2022 De scholekster bleek als nestjong geringd te zijn in de omgeving van Brando Ahvenanmaa, Alland in Finland. Afstand = 1194 km.  Deze scholekster uit Finland heeft de ring maar liefst 22 jaar 8 maanden en 30 dagen gedragen (Jan de Jong/Hollum Ameland). Deze scholekster overwinterde kennelijk elk jaar aan de Friese kust. 

Opmerking Jan de Jong (Joure); Met onze “eigen” scholeksters in Friesland (met name binnenland) gaat het helaas niet zo goed las ik in het recente Jaarbericht 2022 Weidevogels in Fryslân (vergelijking 2022/2021) in alle regio’s was een teruggang. Een opmerkelijk recent verslag over de stand van de weidevogels in Friesland op dit moment. Dit verslag is in opdracht van de Provincie Fryslân samengesteld met deelnemende organisaties (BFVW, SOVON, It Fryske Gea, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en KBF).

Kijken we nog eens goed naar de trentlijn (in bovengenoemde verslag) van 1996 t/m 2021 (1996 100%) dan zien we voor de scholekster een jaarlijkse gemiddelde afname van 4%. De index is gekelderd van 100% in 1996 naar rond de 40% in 2021.

Opmerkelijk is dat in dat verslag (Jaarbericht 2022) voor de scholekster ook wordt genoemd. Ik citeer;

In de loop van de twintigste eeuw breidde de soort zijn broedgebied sterk uit richting het binnenland, vanaf ongeveer 1985 nemen de aantallen echter sterk af. In Fryslân is op zowel lange als korte termijn sprake van een matige jaarlijkse afname; in 2021 was er in totaal circa 65% afname ten opzichte van 1996.  Einde citaat.

Opvallend is dat de afname van de scholekster dus al vanaf 1985 bezig was, dus zo’n 10 jaar eerder!

De scholekster (maar ook de kievit, grutto en tureluur) zitten dus volgens het verslag in Friesland flink de problemen. In 1992 publiceerde ik ook al in de Leeuwarder Courant dat dichtheden van de Friese kieviten populatie aan het afnemen was in met name het binnenland van de provincie.

10-11. Mandarijneend in Surhuisterveen (Stefan Moring). Bij de Potskar aan het Sneekermeer 1 grote gele kwikstaart (Jelmer Luyckx). Bij de Falomsterleijen 1 bokje (Jakob Hanenburg).

11-11. Bij de Harlingervaart te Harlingen 1 roerdomp (B.de Boer).  In het Fochteloerveen 1 ruigpootbuizerd en een groepje van 120 vinken voedsel zoekend in het Compagnonsveld (Koert Scholten). De hop is er nog steeds in Hemelum (Joke Wolbers).

Foto © Joke Wolbers Hemelum

11-11-2022. De hop in Hemelum op zoek naar voedsel (vaak mieren) tussen de stenen  

12-11. In de Sippenfennen bij Feanwâlden 3 bokje opvliegend (Wiebe Sjoerd van d er Veen). Op Schiermonnikoog 2 roodhalsgans (Jan Koen e.a.). Groepje van 10 dodaars in Bouwepet bij Gytsjerk (Wiebe Sjoerd van der Veen). Op Terschelling bij jachthaven West een ijsvogel (Hans Schekkerman). 

13-11.  Bij mij achter huis in Ravenswoud 1 kwak langs de slootkant (Nico Hofstra). In de Leijen bij de Tike 2 nonnetje (Sipke Booi).  In Ferwert 1 ruigpootbuizerd (Henk Hiemstra).  In het Katlijker Schar 1 zwarte specht (Ruben de Jong). In Rasterhoffpark te Sneek een ijsvogel geringd (Johannes Ruurd Fokkens). Twee wilde zwaan bin Blaugerzen te Akmarijp (Peter Schutten).  In polder Attesweg bij Vrouwenparochie 24 wilde zwaan (Rudy Fopma).  Op Terschelling 1 ijseend overvliegend naar west (Minne Feenstra/Hans van Stijn).  In Lemmer 2 nonnetje (Reinoud Vermoolen). Bij de Bildtpollen buitendijks 1 flamingo (Jeroen Breidenbach). In het Easterskar bij Sintjohannesga 1 waterpieper (Johannes en Gea Koster). Vanmorgen een rondje Oranjewoud gedaan (woon er naast) en telde in totaal 6 keer een zwarte specht die zien we hier steeds vaker. Er is een stuk met omgewaaide dode sparren van de voorjaars storm daar zie ik ze vaak. Ook laten ze steeds vaker dode bomen staan waar ze ook vaak samen met de groene specht zijn te vinden.  Ook de groene specht zien we steeds vaker ook achter in mijn tuin zit hij soms in het gras waar van die zandhoopjes met kleine rode mieren in zitten. Ook de grote bonte specht en kleine bonte specht zitten in Oranjewoud en ook rondom Mildam. De kleine broedde hier vlak bij mijn huis misschien een meter van de grond in een Els aan de slootkant. Sinds een jaar of drie is ook de Middelste bonte specht in Oranjewoud. Rondom de Overtuin in Oranjewoud telden wij dit voorjaar drie territoria (Jan Oord, Mildam).

Opmerking Jan de Jong;Prachtig zo’n plek waar je zeker 4 soorten spechten zo dicht bij elkaar kan zien.

Foto © Jan Oord, Mildam.

08-10-2022. Een zwarte specht hakkend in een dode boom in Oranjewoud.

14-11. Beflijster in Rasterhoffpark in Sneek gevangen en geringd (Johannes Ruurd Fokkens). Bij ons op de heg 2 grote gele kwikstaart in Aldtsjerk (Klaas Vijverda). Op de Workumerwaard 10 kleine zwaan (Henk de Vos). In Heerenveen 1 ijsvogel bij woning (René Haayens). Bij de Wide Mar te Stiens 101 watersnip (Koos Klijnstra). In de Greiden te Heerenveen 4 staartmees (Karin Uilhoorn). In Wolvega 2 pestvogel in de bomen (Jan Brandt Wiersma). In het natuurgebied de Blauwgraslanden van SBB te Akmarijp stonden twee Wilde Zwanen in het natte daal van het gebied. Het waren mijn eerste van dit seizoen. Even later vloog er een jagende Blauwe Kiekendief vrouw over. Toen ik later over de Graverij nabij Vegelinsoord naar de vele Kol -en Brandganzen stond te kijken vloog een Blauwe Kiekendief man jagend over het weiland nabij de weg. Over het totale gebied zag ik nog 13 reeën lopen te laveien. Het was al met al een prachtige onderbreking van de dag. Dit wilde ik even laten weten (Lykele Zwanenburg, Dronten).

15-11.De laatste tijd zitten er bij mij in Bakkeveen regelmatig enkele zwarte mezen op de voerplank.  Ze zijn vaak met koolmezen, maar ook wel alleen. Er zijn hier veel koolmezen, maar de pimpelmees is er dit jaar minder dan anders (Gerben Oswald). Toen ik vanmorgen uit het raam keek hier in Workum zag ik wel 5 koperwieken onder de appelbomen rondscharrelen.  Ze hadden gezelschap van een aantal merels.  (Hinke Huitema -Terpsma, Workum).

Opmerking Jan de Jong; Als het wat kouder wordt dan komen lijsterachtigen vaak naar de woningen om bessen of appels te eten, daar zijn ze gek op.

Tot zover de waarnemingen van de eerste helft van november 2022.

Meldingen voor de Nieuwsbrief 28 graag vóór 4 december 2022 inzenden met vermelding van naam en adres. 

Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.

17 november 2022.

Jan de Jong, Joure.

Email; j.d.jonglc@home.nl

Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant. (Sinds oktober 1977).

Ringer 403 (Ringstation Rohel 1985-heden) van het Vogeltrekstation Wageningen.

Tel; 0513-414788.