NIEUWSBRIEF 80. Vogelnieuws Leeuwarder Courant.

Door Jan de Jong

Binnen gekomen Vogelnieuws 1 januari t/m 15 januari 2025.

Late broedgevallen boerenzwaluw in Portugal en Noord-Italie.

Zuid-Portugal.
Via een vogelring collega Jean Niesz (Belgie) die onlangs is verhuisd naar Olhao in Portugal en inmiddels Portugees staatsburger is kreeg ik vlak na de jaarwisseling een opmerkelijk bericht met fotos binnen van broedgevallen van de boerenzwaluw in Portugal. Op 1 januari 2025 ontdekte Jean Niesz in de haven van Olhao twee nesten met jongen van de boerenzwaluw van zo’n 10 dagen oud. Op 6 januari inspecteerde Jean Niesz de broedplek nog eens en bleken er een zestal nesten aanwezig te zijn, 2 broedparen met jongen en nog een derde nest bezet door paar. Er vlogen zo’n 10 boerenzwaluwen rond de nesten op de broedplaats.

Foto © Jean Niesz (Portugal).
01-01-2025. Een nest met boerenzwaluw jongen in een halfopen loods in de haven van Olhao in Portugal.
Opmerking Jan de Jong Aan dit nest op de foto kunnen we zien dat het nest al eens eerder gebruikt is geweest en dat het zeker voor een tweede keer (mogelijk derde) opgebouwd is! Het is dan ook zeer waarschijnlijk dat het een lokaal broedpaar is geweest die (hun eigen nest) nog eens opbouwde en er door het zachte winterweer nog eens zijn gaan broeden!

Op zondag 5 januari ontdekte Roland Jan Buijs deze late broedgevallen van boerenzwaluwen ook tijdens het aflezen van meeuwenringen in de haven aldaar en melde het mij op 7 januari nadat we het op Facebook hadden geplaatst. Voor Europese begrippen is dit een opmerkelijk broedgeval. Door de aanwezigheid van boerenzwaluwen in de winterperiode in Portugal vermoeden we al eerder dat een deel van de boerenzwaluwen in Spanje en Portugal tracht te overwinteren in (Zuid-Europa/ Noord Afrika). Via Facebook bevestigde Carlos Miguel Pacheco me op 7-1-2025 dat de boerenzwaluwen met een paar honderd overwinteraars aanwezig zijn en vroeg starten met broeden in Zuid-Portugal. Voor hem is dit de vroegste ooit. Ook van Henk van der Jeugd (Hoofd Ringcentrale Vogelringstation Wageningen NIOO/KNAW) schreef me dat er eind jaren tachtig al kleine aantallen boerenzwaluwen overwinteren in het zuiden van Spanje en Portugal. In Marokko zag hij er in december zelfs best veel.
Interessant is te weten hoe het met de rui van deze boerenzwaluwen is tijdens het broeden. Normaal ruien boerenzwaluwen in de wintermaanden (dec- maart) hun verenkleed. Verder is het van belang te weten of het om zekere lokale broedvogels gaat of dat er iets anders aan de hand is. Mijn vermoeden is dat het om lokale broedvogels gaat die overwinteren. Men zou de oude vogels kunnen ringen (inclusief kleurring) en dit jaar de broedparen volgen op de broedlokaties met camera bij nest. Als het lokale broedvogels zijn, dat neem ik aan, dan zal het broedpaar snel ontdekt/bevestigd worden. Het werken met kleurringen bij boerenzwaluwen met camera is al succesvol aangetoond in Friesland (W. Bil/ Ringroep Menork).
Zie https://www.menork.nl/wp-content/uploads/2024/11/Boerenzwaluw-jaarverslag2024.pdf
In ons land beginnen de boerenzwaluwen meestal zo rond begin april met het eerste legsel en hebben soms tot eind september/begin oktober nog jongen die uitvliegen. Als we van noord naar zuid kijken in Europa blijken er toch aanzienlijke verschillen te zitten in de periode wanneer de boerenzwaluwen beginnen te broeden.

Late broedgevallen boerenzwaluw in Noord-Italie.
Nadat ik het vroege/late geval van boerenzwaluw legsels met jongen in Portugal had gepubliceerd op Facebook (groep; Bird Ringing and Bird Banding/ 7200 leden) kreeg ik van Alessandro Pavesi uit Italie bericht op 7 januari 2025 dat er in Noord-Italie ook een erg laat broedsel van de boerenzwaluw was aangetroffen. Eind oktober werd een nest met 4 kleine jongen van enkele dagen oud vlakbij Oglio Sud Park bij Montavano gevonden. Door Emiliano Castellucchio en Francesco Cerere is den melding bevestigd. De jongen vlogen in de 2e helft van november 2024 uit. Er waren toen nog wat warme dagen maar ook mist en koude dagen van 4 a 5 graden Celsius. Ook een tweede legsel in november 2024 in Noord-Italie werd vastgesteld door collega’s aldus Pavesi. Een ongewone gebeurtenis, gerelateerd aan de temperatuurstijging, die de migratie gewoonten van boerenzwaluwen in de war bracht. Het was zo interessant dat er in 2024 op 19 december via Italiaanse televisie GEO aldaar een uitzending en oproep werd gedaan om meer gegevens uit die streek over mogelijk andere broedgevallen. Er kwamen tot nog toe geen nieuwe gevallen binnen. Over de late legsels zal een publicatie verschijnen aldus Pavesi.

Foto © Alessandro Pavesi nov. 2024.
Het viertal jonge boerenzwaluwen is in Montavano in Noord-Italie succesvol uit gevlogen.

Naschrift Jan de Jong. Het is belangrijk om vroege en of late broedgevallen van boerenzwaluwen ook in ons land te melden. Eind september komt het nogal eens voor dat boerenzwaluw jongen nog niet zijn uitgevlogen. Meldingen van nestjongen in oktober altijd opgeven, liefst met data/plaats en indien mogelijk bevestigende foto! Let bij winterwaarnemingen van boerenzwaluw op eventuele rui van de grote slagpennen tijdens hun vlucht (scherpe fotos kunnen vaak uitsluitsel geven).

Vogelmeldingen.

Appelvink 05-01. Acht in Rengerspark te Leeuwarden (Donald Wolters).
Bokje 02-01. Twee bij Hoek van de Bant in Lauwersmeer (Peter Kruijt).
Buizerd 05-01. Al weken valt het ons op dat er in onze omgeving te Oranjewoud een rondvliegt en in de bomen in de buurt zit. Afgelopen dagen zit hij bij ons in de tuin in de fruitbomen en op de heg. Vanmorgen zag ik hem vlak bij huis in de tuin zitten. Hij komt dus steeds dichter bij de woningen. Zie hem regelmatig rondvliegen vanmorgen door de tuin en naar de buren. Onze zangvogels zien we dus nu niet meer de laatste weken. (Gerard IJben, Oranjewoud).
Dodaars 03-01. In de haven te Makkum 3 vogels aanwezig (Jorrit Zondervan).
Ekster 02-01. Twintig op de slaapplaats in Feanwâlden (Wiebe Sjoerd van der Veen).
Frater 04-01. Groep van 400 in Blijabuitendijkspolder (Dennis Jansen e.a.). 11-01. 70 in Polder van Moddergat (Desmond de Vries e.a.).

Foto © Lien van Gool
De frater wordt vaak in groepjes aan de Friese kust en op de Waddeneilanden waargenomen.

Geelgors. 09-01. In de polders bij Ravenswoud 10 gezien (Rudi Huiting).
Groenling 11-01. Groepje van 35 in Polder Kooihuizen (Fedde Welbedacht).
Groene specht. 31-12. Vandaag hadden wij in Tjalleberd een in de tuin. Hij zat op het gras en zocht daar een kwartier lang om voedsel, door met zijn snavel in de grond te prikken (Sia de Heus-Krikke).02-01. In Fogelsanghstate te Veenklooster 1 aanwezig (Kees Bode) 03-01. In Oudehaske bij ons achter een op het gras naar voedsel zoekend. Nog nooit eerder hier gezien (Nicolai Veen). 04-01. Vandaag een in de achtertuin aan It Hiem in Joure gezien (Peter Veldman). In Franeker 1 in ’t War (Eric Elsinga). In Leeuwarden 1 in Froskepolle (Harm Dijkstra). 08-01. Vanmorgen vroeg landde een man groene specht in het malusboompje in onze tuin in Oudebildtzijl. Nooit eerder hier gezien aan de Waddenkust in de 35 jaar dat we hier wonen. En voor mij de eerste waarneming sowieso, de grote bonte specht zien we hier dagelijks in de tuin (Netty Way, Ouwe Syl). In Leeuwarden 1 bij sportpark Kalverdijkje (Linda Veerman).10-01. In Bontebok 1 gezien (Henk Dommelholt). In Beetsterzwaag 1 aanwezig (Marcel Stienstra e.a.). 11-01. In Stiens 1 aanwezig (Lisette Cuperus). 13-01. In Bakkeveen 1 gezien (Koert Scholten). In Gersloot 1 vogel aanwezig, deze is al zeker 4 maand in deze omgeving gezien (Wietse van der Honing).
Grote canadese gans. 08-01. Groep van 80 voedsel zoekend te Ureterp (Koert Scholten). In de Soestpolder bij Burgum 2 groepen (75 + 60) op landerijen (Wiebe Sjoerd van der Veen). In de Natuurplas Merriedobbe bij Leeuwarden groep van 30 (Linda Veeman). 12-01. Meer dan 100 op Groote Wielen te Leeuwarden (Vincent Douwes).
Grote bonte specht 04-01. Vandaag hadden we hier bij ons in Oldeberkoop een die tegen het raam vloog. Na een poosje in een warme hand kwam hij weer bij en vloog in een hek toen er nog een specht opdook. Er blijken nu opeens twee mannetjes in de tuin te zijn. Dus de raambotsing zal wel resultaat van een vechtpartij geweest zijn. Ze komen nu om de beurt bij de pinda's. Vaak ook nog bezoek van een vrouwtje. (Ieke en Herman Postma).
Grote lijster. 03-01. In de achtertuin 1 gezien in Joure (Durk Visser). 08-01. In bosgebied Appelscha 1 aanwezig (Jaring Roosma).13-01. Drie in Wijnjewoude bij Opperbuorren/Loksleane (Koert Scholten).

Foto © J.A. Wagenaar.
De grote lijster wordt in de wintermaanden weinig gezien, ook broedgevallen in Friesland zijn schaars en worden maar weinig gemeld. De soort verdedigd zijn broedsel heftig en deinst er niet voor terug mensen aan te vallen die te dicht bij het nest komen.

Grote Mantelmeeuw 03-01. Bij Nieuwlandsreid op Ameland groep van 25 gezien (Ben J. Koks). 10-01. Groepje van 15 gezien in de Huitebuursterbuitenpolder (Libbe Zijlstra).
Grote zaagbek. 06-01. Een man in de vijver in St Annaparochie, in de wijk It Bosch. Toen er een uitgelaten hond langs kwam, ging hij op de vleugels (Bauke Tuinhof). 07-01. Dertien gezien in Feanwâlden /Oer de Wiel (Wiebe Sjoerd van der Veen). 08-01. In de haven van Makkum 8 gezien (Hubert Kivit).10-01. Bij Stavoren groepje van 15 aanwezig (Libbe Zijlstra).12-01. Twintig te Feanwâlden /Oer de Wiel en 10 bij de Sippefennen (Wiebe Sjoerd van der Veen).
Heggenmus 04-01. Vandaag hoorde ik bij ons achter in Scharnegoutum er een zingen, de eerste van dit jaar hier, normaal hoor ik ze vaak pas in februari ((Pascal Osinga).
Houtduif 02-01. Groep van 60 in de Mieden bij Engwierum (Klaas Pietersma). 06-01. 30 te Fogelsanghstate te Veenklooster (Kees Bode).
Houtsnip 13-01. 1 gesneuveld tegen vensterruiten in Gersloot (Wietse van der Honing).
Keep 04-01. Groepje van 25 bij De Slotplaats te Bakkeveen (Wichard Zuidersma). 09-01. In de Amvestbossen te Olterterp groep van 300 (Hans de Waard).
Kievit 01-01. Groep van 250 op Stûkfjild bij Warstiens (Jeroen Breidenbach). 07-01. Te Gaast groep van 550 (Eelco W.F. Brandenburg). 09-01. Bij Lioessens groep van 200 (Jeroen Bredenbeek). 10-01. Aan de Griene Dyk bij Snitsermar 600 aanwezig (Dick Pruiksma). In de Oude Sondelerpolder groep van 500 (Libbe Zijlstra). 11-01. In de Weeren bij Wons groep van 300 (Janneke V.)
Kluut 07-01. Bij Zwarte Haan groep van 500 (Rogier Schinkel).
Knobbelzwaan 12-01. Groep van 61 in Groote Sintjohannesgaaster veenpolder (Karin Uithoorn).
Koereiger 07-01. Twee te Nijeholtpade (Ruben Waterlander). 08-01. Zes bij de Sensmeer te Greonterp (Wietze de Vries).
Koperwiek 07-01. Groepje van 50 te Donkerbroek (Koert Scholten). 09-01. Groep van 30 in polder Oldelamer (Koos Jager).
Kramsvogel 02-01. Groepje van 100 in de Ryptsjerksterpolder (Wiebe Sjoerd van der Veen).
09-01. In de Terschellinger polder op Terschelling groep van 100 gezien (Kees Peeters). 10-01. Groepje van 60 in Wijnjeterperstreek (Koert Scholten). 12-01. Vandaag zag ik een groep van zo’n 35 foerageren op de voetbalvelden van Scharnegoutum, samen met enkele merels (Pascal Osinga). Groep van 80 overvliegend te Lippenhuizen bij Lippenhuisterheide (Willem Bosma).
Lepelaar 11-01. Tien a 12 overwinteraars in kleiput Sexbierum zeedijk (Arend Kuiper). In Polder Kooihuizen 1 overvliegend (Fedde Welbedacht). 12-01. In Polder de Beveiliging bij Workum 1 overvliegend (Tjerk Kunst).
Merel 04-01. 2 man en 2 vrouw in de tuin in Eastermar (Hendrik Kloosterman).
Nijlgans 09-01. Groep van 25 langs A6 bij Sint Nicolaasga (Ida Bek).
Pallas boszanger 03-01. In Hemrikkerveld te Beetsterzwaag 1 aanwezig tussen een flinke groep staartmees en goudhaan (Sietse Bernardus).
Pontische meeuw. 08-01. In Woudsend een volwassen eksemplaar (Jorrit Zondervan).
Putter 05-01. In Oentsjerk groep van 35 (Gerben Mensink).
Ransuil 04-01. In Kollum 4 in een boom (Jan van der Heide).
Rietgors 12-01. Groepje van 40 in de Bouwepet bij Gytsjerk (Wiebe Sjoerd van der Veen).
Roodborsttapuit 04-01. Bij de Azeven Noord te Drachten 1 man aanwezig (Bouke Roosma).
Sperwer 04-01. Om 16:15 uur voor ons huis in Oudehaske aan de Jousterweg een in de boom (Tjitte de Vries). 07-01. In Ouwsterhaule pakte een sperwer een turkse tortel en plukte hem (Albertje Alkema ten Hoeve).
Spreeuw 12-01. Op dit moment een enorme wolk boven het westelijk gedeelte van Franeker. Duizenden, ik heb nog nooit zo'n grote wolk spreeuwen hier gezien (Klaas Plat).
Sijs 02-01. Groepje van 30 in Fochteloerveen (Jasper Schut). 06-01. Groep van 80 bij Koningsdiep/Bovenloop Cascade bij Wijnjewoude (Koert Scholten). 09-01. Groepje van 18 op stuk gereden elzenproppen te Burgum (Klaas Vonk).
Staartmees 02-01. In de Groene Ster te Leeuwarden groepje van 15 (Ida Bek). 04-01. In Leeuwarden bij de Froskepolle 20 gezien (Jeroen Breidenbach).
Stormmeeuw 01-01. Aan de Biskopswijk te Waskemeer groep van 250 (Koert Scholten).
Tjiftjaf 02-01. Twee te Heerenveen in de Greiden (Karin Uithoorn).03-01. In Oldeholtpade 1 aanwezig (Ruurd Jelle van der Leij).
Toendrarietgans 10-01. Bij de Sparjeburd te Hemrik >100 gezien (Marcel Stienstra).
Topper 08-01. Aan de Wadkant een groep van >1000 (D. Pruiksma e. a).
Trompetzwaan 13-01. Bij Giekerk 1 op landerijen. Vogel waarschijnlijk 1 van de 2 die jaren geleden uit een dierentuin in de buurt is ontsnapt (Peter Ferwerda).

Foto © Peter Ferwerda.
In 2017 ontsnapten er twee trompetzwanen uit Aqua Zoo in Leeuwarden.

Veldleeuwerik 01-01. In de Polder van Wierum groepje van 10 (Marcel Stienstra). 10-01. In Polder van Moddergat groepje van 50 aanwezig (Johan Deinum).
Velduil 02-01. Vijf op Noorderstrand op Schiermonnikoog (Marco Glastra). 07-01. Op de Vliehors op Vlieland 7 gezien (Bart Vastenhouw). 08-01. 1 bij de Schorumweg op Vlieland (Petra Visser).
Vink 01-01. In Burgum 30 gezien (Jeffrey Huizenga). 07-01. Bij de golfbaan te Beetsterzwaag groep van 150 (Rommert Cazemier).
Waterhoen 05-01. In Rengerspark te Leeuwarden groep van 35 (Donald Wolters).
Watersnip 03-01. Groepje van 15 aanwezig in Easterskar bij Sintjohannesga (Bauke Sienema). 04-01. Bij De Klyndobbe te Feanwâlden groepje van 60 overvliegend (Wiebe Sjoerd van der Veen).
Wilde zwaan 03-01. Groep van 36 in Poelhuispolder bij Feinsum, hierbij 3 volwassen met een kleurring (Jan Bijlsma). 07-01. Twintig bij Weper gezien (Rudi Huiting).
Witte kwikstaart 02-01. In Polders Ravenswoud te Ravenswoud een groepje van 20 gezien (Paul van Agthoven). In de Ryptsjerksterpolder 1 gezien (Wiebe Sjoerd van der Veen). 09-01. Vier in het Ketlikerskar (Martine Huisman). 13-01. Groep van 8 te Oldeholtpade (Ruurd Jelle van der Leij).
IJsvogel 02-01. Te Nijehaske 1 gezien (Robert Factory). 07-01. In Hinnaard 1 gezien (Rogier Schinkel). 09-01. Bij de A7 te Joure 1 aanwezig (Marieke Smid).
Zanglijster 01-01. Te Paesens 1 gezien (Marcel Stienstra). In Dokkum 1 gezien (Simon Sprienstra). 03-01. Bij Van Hall Larenstein in Leeuwarden 1 aanwezig (Jeroen Breidenbach).
04-01. 1 roepend in Leeuwarden in de Froskepolle (Merel Zweemer e.a.). 09-01. In Alpherveld te Beetsterzwaag 1 aanwezig (Willem Bosma). 11-01. Drie bij de Froskepolle in Leeuwarden (Harm Dijkstra).
Zwartkop 05-01. Bij ons 1 vrouwtje met bruine kopkap in de tuin in Joure. De vogel was er ook op 2 januari (Gauke Zijlstra). In Drachten 1 man in Centrum west (Ina Durenkamp). 11-01. In de Froskepolle in Leeuwarden 1 gezien (Harm Dijkstra).

Foto © Ruud Wielinga
De zwartkop, hier een mannetje met zwarte kopkap, wordt in de zwakke wintermaanden vaker gezien bij voedertafels.

Vlinders.
Agaatvlinder 03-01. Te Lies op Terschelling 1 vlinder (Pleuntje van Wijck). 07-01. Vandaag 1 in de woning aangetroffen in Stiens (Lisette Cuperus).

Foto © Lisette Cuperus.
07-01-2025. De agaatvlinder is algemeen in ons land. De vlinder vliegt in twee generaties per jaar. De eerste generatie van eind mei tot begin juni en de tweede van juli tot eind oktober. De tweede generatie zijn trekvlinders.

Citroenvlinder 02-01. Te Drachten in It Sud 1 vlinder (Jorrit de Vries).
Dagpauwoog 02-01. Te Eastermar 1 vlinder in It Wytfean (Sietse K.). Te Beetsterzwaag 1 vlinder overwinterend (Jarig Roosma). 04-01. Bij de Noorderduinen op Schiermonnikoog 1 vlinder (Rene Oosterhuis).08-01. In Beetgum 1 vlinder (Sander Bloemink).
Klein koolwitje 03-01. In Bakkeveen 1 vlinder in de kerstboom (Koert Scholten).

Zoogdieren.
Otter. 05-01. Te Skoaterwâld in Heerenveen 1 gezien (Bauke Sienema). 06-01. In It Swin te Elahuizen 1 aanwezig (Rob de Ridder). 08-01. Vier aanwezig in de Leienpolder bij Uitwellingerga (Wiebo Buikstra). 09-01. Op de Sondeler Leijen 1 gezien (Durk Jelle).

Tot zover het overzicht van begin januari 2025.

De Nieuwsbrief 80 is naast alle andere nieuwsbrieven (soms met wat vertraging) OOK in te zien is op mijn Blog; https://blog.seniorennet.be/frieslandnatuurnieuws/.

15 januari 2025.
Jan de Jong, E. A. Borgerstraat 66 8501 NG Joure.
Email; j.d.jonglc@home.nl
Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant. (Sinds oktober 1977).
Ringer 403 Ringstation VRS Rohel Tjeukemeer van het Vogeltrekstation Wageningen.
Tel. 0513-414788