NIEUWSBRIEF 88. Vogelnieuws Leeuwarder Courant.

Woord vooraf.

Beste mensen,

Wat een droge periode hebben we de laatste weken! Dat zal zeker effect hebben op de natuur.
Op veel plaatsen ontstaan al grote droogte scheuren in het landschap.
Op 14 mei zag ik ze ook al tijdens het ringen van zwaluwen in Hempens op het weiland.

Ondanks die droogte en de toch nog koude nachten blijven er veel zangvogels terugkeren naar hun broedgebieden.
Vooral de koude nachten (onder de 10 graden) zijn voor veel vroeg broedende soorten zoals de weidevogels ongunstig.
Voor veel soorten is het belangrijk dat er wat variatie is in klimaat (af en toe regen/zon/ matige temperaturen) zodat de insectenfauna ook wat op gang komt.
Bij meren en plassen (natte natuurgebieden) zijn vaak nog volop insecten merkten we.
Dat zagen we ook op 16 mei aan het Tjeukemeer bij Rohel tijdens ons CES (ring)onderzoek voor het Vogeltrekstation Wageningen.
Grote groepen zoemende insecten boven de wilgenstruiken langs de rietoever.
Voedsel (in welke vorm/soort dan ook) is voor veel soorten essentieel voor het voorbestaan.
Zonder deze basisbehoefte is het vaak moeilijk om de populatie staande te houden.
Verder kunnen bepaalde soorten zich moeilijk een ander voedselpatroon aanleren.
De Scholekster staat bekent als een soort die zich gemakelijk aanpast en ander voedsel tot zich neemt (eet soms kaas/Sneek!).
Doch ook deze soort heeft (lange snavel) vaak behoefte aan regenwormen (vooral in broedseizoen)
en met die droge perioden zitten wormen vaak veel dieper en kan de grond ook hard zijn.
Het voedsel is dan moeilijk te bereiken en daardoor kan het toch zijn dat populaties soms plaatselijk instorten door klimaat wijzigingen.
Ook de grutto heeft er terdege me te maken.
Pappen en nathouden van weilanden heeft dus wel degelijk zin (ook doorgaan als de jongen groter zijn).

Ook in de eerste 2 weken van mei kwamen er weer veel meldingen binnen.
Dank aan alle melders voor hun spontane meldingen, fotos en filmpjes!
Ook dank aan allen die op mij gestemd hebben ( nominatie Johan de Jong/beam/Omrop Fryslan).

In mei komen er nog veel vogels terug.
Vooral veel lange afstandstrekkers komen langzaam terug naar de broedgebieden.
Dit jaar valt het op dat kleine karekieten wat later terug zijn dan andere jaren.
De rietzanger echter broedt al of heeft zelfs al jongen.
Ook de eerste bosrietzangers zijn terug en laten zich met name aan rietoevers en in petgatengebieden goed horen.
De eerste spotvogels laten zich nu ook horen.
Veel zeldzaamheden werden er de afgelopen weken gemeld o.a.;
van Noordse kwikstaart , witvleugelstern, roodkopklauwier tot Amerikaanse goudplevier!
Er staat weer veel in deze Nieuwsbrief 88.

Ook een oproep om natuurlijke oeverzwaluw kolonies in zand en modderbulten te melden.
Deze ontstaan vaak spontaan.
Het valt op dat de laatste jaren er steeds minder van deze spontane kolonies gemeld
worden bij boerderijen/industrieterreinen/ zanddepots/etc.
Een ontwikkeling om te volgen.

Veel leesplezier met deze al weer 88e Nieuwsbrief.

Fijne dag nog,

Groeten,

Jan de Jong (74).
Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant.
j.d.jonglc@home.nl of 06-82754279

NIEUWSBRIEF 88. Vogelnieuws Leeuwarder Courant.

Door Jan de Jong

Binnen gekomen nieuws van 1 mei t/m 15 mei 2025.

Vogel en natuurnieuws.

Aalscholver 05-05. Groep van 50 in het Easterskar bij Sintjohannesga (Michiel van Ettinger).
Amerikaanse goudplevier 03-05. Aan de Schorumweg op Ameland 1 aanwezig (Marc Dijksterhuis).

Foto © Marc Dijksterhuis.
03-05-2025. De Amerikaanse goudplevier is een broedvogel van de Noord-Amerikaanse arctische toendra's. Hij broedt van westelijk Alaska tot het Canadese Baffin eiland in het oosten.

Beflijster 04-05. In Mirns 1 vrouwtje aanwezig (Willem Visser).
Boerenzwaluw 07-05. Vanmorgen 1e jong in Suameer (Hendrik van der Meer).
Boompieper 07-05. Aan de Burgumermar 1 gevangen en geringd (Arend Timmerman en Gerben de Vries).
Boomvalk 13-05. Vandaag vloog hier in Wijckel een boomvalk over die achtervolgd werd door een groep zwaluwen (Gerrit van der Meer).
Bosrietzanger 01-05. In het Easterskar te Sintjohannesga 1 aanwezig (Reitze van der Werf).10-05. Te Snikzwaag bij de petgaten aan de Graverij 1 zingend (Tonny de Jong).
Bijeneter 01-05. Bij Burgum 8 overvliegend naar noordoost (P.J. Sjoerdsma). 02-05. Aan de Waddendijk op Schiermonnikoog 7 overvliegend (Jacob Bosma).
Draaihals 05-05. Te Suamarreheide 1 in de tuin (Bareld Storm).
Dwergmeeuw 01-05. Zeker een 1000 op de Workumerwaard (Tim Schipper).04-05. Bij de Mokkebank te Laaxum 300 aanwezig (Libbe Zijlstra). 07-05. Op het IJsselmeer bij Laaxum 1500 aanwezig Hessel van der Iest).
Fluiter 01-05. In de Bossen Cornelia Stichting te Beetsterzwaag 2 zingend (Willem Bosma). 02-05. In het Rijsterbos 1 aanwezig (Libbe Zijlstra). 03-05. In de Compagnonsbosschen bij Ravenswoud 1 aanwezig (Marcel Stienstra). 04-05. In het Ketlikerskar 1 aanwezig (Martine Huisman).
Gekraagde roodstaart 05-05. Te Oudega Sm. 1 zingend (Marten Sikkema).
Gele kwikstaart 01-05. Twintig voedsel zoekend in Anjumer en Lioessenserpolder (Yves Lenaerts).
Gierzwaluw 01-05. Vanavond een gierzwaluw gezien boven Langweer (Pietie van Keimpema, Broek/bij Joure). 03-05. Bij de Westerkade in Leeuwarden een gezien (Rindert Algra, Leeuwarden). 04-05. 250 aanwezig in het Fochteloerveen (Gerben Mensink).
Grauwe kiekendief 05-05. In de Oud Monniken Bildt Polder 1 mannetje overvliegend (Ernst Jansen).

Foto © Ernst Jansen
De grauwe kiekendief komt maar weinig meer voor als broedvogel in Friesland.

Grauwe vliegenvanger 01-05. Bij ons in Delfstrahuizen voor het eerst dit jaar een grauwe vliegenvanger aan Tjongerpad, de volgende dag al een koppeltje. Afgelopen jaar hadden we drie broedparen op ons erf (Rita en Alex Troelstra).
Grote karekiet 08-05. In Het Hop te Sandfirden 1 zingend (Kees de Pater). 13-05. Een zingende grote karekiet aan de oevers van het Hop (Tjerk Kunst).
Holenduif 02-05. Wat ik hier in Gorredijk nog nooit eerder heb gezien in onze tuin, is een echtpaar holenduif (blaudoke). En het allermooiste is, dat ze een nestje hebben gemaakt onder de zonnepanelen bij ons op het dak, en daar nu zitten te broeden (Johannes en Iepie van der Meulen).
Huiszwaluw 13-05. Al jaren heb ik in Nijbeets kunstnesten van huiszwaluwen aan het huis hangen waar met succes generaties zwaluwen zijn grootgebracht. Wat me opvalt is dat ze dit jaar vrij laat aankwamen en er zijn maar weinig. Tot nu toe maar 1 a 2 koppels terwijl het anders wel 4 tot 6 koppels zijn (Rutmer de Jong).
Kemphaan 02-05. We zien op dit moment in Kollum heel veel kemphanen bij onze plasdras gebieden voor de weidevogels. De meeste hanen al prachtig op kleur. Vandaag een groep van meer dan 500 exemplaren (Sies Krap, Kollum).
Kerkuil 05-05. Op de A6 bij Joure 1 verkeersslachtoffer (Taric Schrader).
Kluut 06-05. Bij de Steile Bank te Oudemirdum 25 aanwezig (Peter van Horssen).
Knobbelzwaan 01-05. In de Buitenwallen bij Nijemirdum zeker 300 aanwezig (Fer-Jan de Vries).09-05. Te Gaast een groep van 100 (Carla Schellingen).
Koekoek 01-05. Vandaag voor mij de eerste koekoek op Terschelling nabij Paal acht (Tsjip Westra, Midsland). 02-05. Ik hoorde vandaag de koekoek ook weer bij het Jouster strandje (Bertus Rijpkema). De koekoek heeft zich vandaag weer gemeld in het park aan de Zuidelijke Rondweg te Dokkum, eerder dan vorige jaren; in 2024 10 mei, 2023 op 5 mei en 2022 op 4 mei (Tjip en Piety Oberman, Dokkum).12-05. Vandaag hoorde ik hier in Wijckel de koekoek weer meermalen roepen (Gerrit van der Meer).

Foto © Erik Holscher.
De koekoek komt terug uit Afrika als hier de zangvogels beginnen te broeden. Koekoeken leggen een ei bij een andere soort in het nest; o.a. bij Kleine karekiet, Heggenmus, Rietgors, Merel etc. De gastouder verzorgt dan het koekoeksjong.

Kwartel 01-05. Te Suamarreheide 1 gevangen en geringd, 1e weer dit jaar (Bareld Storm).
Mandarijneend 02-05. In Martenastate te Koarnjum 1 paar aanwezig (Eric Komen). 03-05. Op Hollumerheide op Ameland 1 aanwezig (Liz). In Dokkum bij Betterwird 1 gezien ((Westzaan).
Nachtegaal 05-05. Te Buitenpost 1 aanwezig (Anne van der Wal). In het Easterskar bij Sintjohannesga 1 aanwezig (Johannes en Gea Koster). 06-05. In de Bremerwildernis 1 zingend (Margje Abma).
Nachtzwaluw 02-05. Op de Lippenhuisterheide bij Lippenhuizen 1 baltsend aanwezig (Willem Bosma). 08-05. Bij het Kobuspad /Briksduinen op Ameland 1 aanwezig (Bram Roobol e.a.)
Noordse kwikstaart 01-05. In het Lauwersmeer bij de Bochtjesplaat 1 mannetje gezien (Jeroen Breidenbach).

Foto © Jeroen Breidenbach
01-05-2025. De noordse kwikstaart broedt in Scandinavië en passeert ons land tijdens de voor en najaarstrek en zit vaak in groepen gele kwikstaarten langs de Friese kust.

Oeverzwaluw 03-05. In de Zuidhoeksterpolder bij Burgwerd 111 nesten in vaste wand (Karin Uithoorn). In de vaste wand bij Skrok zeker 10 aanwezig (AAKBijl). 05-05. Groepje van 60 aanwezig bij Duinmeer /Lange Duinen op Ameland (Justin Jansen). 06-05. Groep van 250 bij Lange Duinen op Ameland (Justin Jansen). 08-05. Op Terschelling zijn een paar groepen nesten van oeverzwaluwen op de Bosplaat. Ze zitten in de afgeslagen duinen aan de Noordzee kant tussen het drenkelingenhuisje en het Amelander Gat. Bij de grootste groep telde ik ongeveer 25 ingangen. Verleden jaar waren ze hier ook (Peter de Vries, Franeker).
Putter 01-05. Te Tjerkgaast 1 broedpaar in de tuin (Marten van der Heide).
Regenwulp 06-05. Groep van 75 overvliegend bij Ottema Wiersma reservaat (Wiebe Sjoerd van der Veen).
Rode wouw 01-05. Bij Rohel aan Tjeukemeer 1 waargenomen (Marten van der Heide, Tjerkgaast).
Roodkopklauwier 01-05. Op Schiermonnikoog 1 gezien bij paal 10 (Joep Duijvestijn/Jesse Sinnema e.a.).

Foto © Jesse Sinnema.
01-05-2025. Komt als broedvogel voor in Zuid-Europa en het Middellandse Zeegebied. In ons land worden vooral in mei enkele vogels gezien. Broeden is zeldzaam.

Roodpootvalk 02-05. Bij het Koningsdiep te Hemrik 1 2e jaars mannetje gezien (Christiaan de Vries).
Reuzenstern 07-05. In het Easterskar te Sintjohannesga 4 aanwezig (Sietse Bernardus).
Spotvogel 02-05. Bij de Holle Poarte te Makkum 1 zingend (Richard Lookman).05-05. In het Easterskar bij Sintjohannesga 1 aanwezig (Bauke Sienema). 13-05. Bij de Driesprong te Langelille1 aanwezig (Rindert Algra, Leeuwaren).
Wielewaal 07-05. In de Froskepolle te Leeuwarden 1 zingend (Harm Dijkstra). 08-05. Op de Delleboersterheide 1 aanwezig (Harry Waltje).
Witvleugelstern 01-05. Bij de Plasjes N31 bij Harlingen 1 waargenomen (Abe Bakker/Jan Bijlsma e.a.). 02-05. In It Wide bij Nijetrijne 1 aanwezig (Hettie Feijen).

Foto © Jan Bijlsma
01-05-2025. De witvleugelstern is een Oost-Europese en West-Siberische broedvogel die incidenteel in Nederland broedt en overwintert in Tropisch Afrika.

Zanglijster 03-05. In reactie op Tonny de Jong in Joure: bij mij in de Tynje ook opmerkelijk weinig zanglijsters dit jaar (Annemarie van Garderen).
Zwarte roodstaart 05-05. Te Oenkerk 1 gezien (Marcel Bingley). 09-05. In Tijnje 1 mannetje bij paardenschuur (Jan de Jong).
Zwarte stern 01-05. In Polder de Nieuwe Grasfennen bij Nijemirdum 100 aanwezig (Fer-Jan de Vries). 02-05. Bij de Lytse Mar in de Alde Feanen zeker 76 gezien (Peter Peek). 04-05. Bij de Mokkebank te Laaxum 50 aanwezig (Libbe Zijlstra). In het Easterskar bij Sintjohannesga 8 aanwezig (Ties Kemme). 05-05. In de Jan Durkspolder in Alde Feanen 100 aanwezig (AAK Bijl).
Zwarte wouw 11-05. In Berltsum een zwarte wouw overvliegend (Ita Spoelman).
Zwarte zeekoet 07-05. Op de Vliehors op Vlieland 1 vogel die zwaar in de rui is waargenomen (Merijn Loeve).

Foto © Merijn Loeve
07-05-2025. Zwarte Zeekoeten broeden op eilandjes langs rotsachtige kusten van vrijwel het
Gehele arctische gebied en zuidelijk tot in Denemarken en Schotland (bron SOVON).

Zwartkopmeeuw 03-05. Bij Nijemirdum 6 aanwezig (Jaap Hennevanger).

Nagekomen berichten uit april.

Gierzwaluw 30-04. Vandaag hoorden we weer voor de eerste keer de gierzwaluwen boven ons huis op de Emmakade in Leeuwarden, welgeteld 4 stuks. Ook op 1 mei waren ze er weer (Marianne Borgman).
Huiszwaluw 27-04. Vier huiszwaluwen terug in de Hoeve (E M Boers, De Hoeve).
Lepelaar 30-04. Vanavond een voedsel zoekende lepelaar nabij de Driewegsluis te Nijetrijne (Marten van der Heide, Tjerkgaast).
Zomertaling 29-04. Vanavond in De Putten by Eastermar 1 vrouwtje met 6 jongen gezien (Sipke Hogendorp, Eastermar).

Tot zover het overzicht van de eerste helft van mei 2025.
Door tijdsgebrek kon ik helaas niet alle meldingen opnemen in dit verslag.

Alle waarnemers en correspondenten wil ik graag bedanken voor hun inzet en vele meldingen en fotos. 

Let op.
Vanaf mei 2025 verschijnt de Nieuwsbrief niet regelmatig meer. Kan zijn 1 x per maand. Ik moet er heel veel tijd insteken en dat heb ik in de zomermaanden niet omdat het veldonderzoek (boerenzwaluw /oeverzwaluw /Rohel Tjeukemeer) deze zomer veel meer tijd van me vergt.

18 mei 2025.
Jan de Jong, E. A. Borgerstraat 66 8501 NG Joure.
Email; j.d.jonglc@home.nl
Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant. (Sinds oktober 1977).
Ringer 403 Ringstation VRS Rohel Tjeukemeer
Vogeltrekstation Wageningen (vanaf 1985).
Tel. 0513-414788 of Mobiel 06-82754279

Oeverzwaluwen in modder en zandwanden verdwenen?

OPROEP.
Begin mei heb ik een oproep gedaan naar de aanwezigheid van de vaste broedwanden en broedhuizen van de oeverzwaluw in de provincie. Daar kwamen heel veel reacties op binnen. Waarvoor mijn dank. Bijna een 30 tal kolonies konden we zo in kaart brengen. We zijn nog steeds bezig om de juiste coordinaten /broedplekken en bijzonderheden (aantal vaste gaten) vast te leggen. Opvallend is daarbij dat de aanwezigheid van oeverzwaluw kolonies in natuurlijke modder of zandwanden maar zelden binnen kwam. Zo kwamen we te weten dat er in Sint Nicolaasga in 2022 in een modderwand bij een visvijver zeker een 100 broedparen aanwezig waren. Deze kolonie was ons niet bekend. Veel broedplaatsen van oeverzwaluwen ontstaan vaak plotseling en kunnen van jaar op jaar zomaar weer verdwijnen. Daarom zijn we ook afhankelijk van mede waarnemers en vogelaars die deze spontaan ontstane nesten ontdekken. Van april tot diep in juli kunnen soms plotseling spontane kolonie ontstaan. Graag horen we waar die zijn. Samen met Gerard Tamminga uit Heerenveen (BFVW/SOVON) proberen we dit jaar alle kolonies in kaart te brengen in de Friese gemeenten. Ook die spontaan ontstaan zijn bij boerderijen, zandafgravingen of graafwerkzaamheden.

Graag horen we;
1. Waar (plaats/eventueel adres) de kolonie zich bevind (wat voor terrein is het en wie is de beheerder/eigenaar).
2. Is het een zand/modderwand of zandafgraving/zanddepot?.
3. Hoeveel nestgaten zijn er dit jaar geteld en hoeveel zijn er daadwerkelijk bewoond (tel data graag vermelden).
4. Maakt U zo nodig een foto van de kolonie.

Reacties kan men zenden naar;
Gerard Tamminga (BFVW Broedzorg). ierdswel@vwho.nl of 06-22095037
Jan de Jong j.d.jonglc@home.nl of 06-82754279