de nederlandse auteur tommy wieringa schreef een roman over migratie: dit zijn de namen.

'migratie bepaalt ons al vanaf onze allereerste geschiedenis, vanaf onze eerste voetstappen; we zijn te voet begonnen en we bewegen uit redenen van schaarste, van zomerweide naar winterplaats'. als jongeling verdween hij vaak lange tijd en stuurde dan een kaartje naar huis. hij was gefascineerd door het nomadisch bestaan, volgens hem het grootste geluk.

maar in zijn boek volgt hij een groepje vluchtelingen, wiens verlangen naar het land van verwachting onderweg totaal verdwijnt, omdat ze tijdens hun extreem barre tocht ontdaan worden van hun idealen. hun namen, hun verleden, hun dromen, het doet er allemaal niet meer toe. ze worden mensen zonder geschiedenis, leven nog slechts in een acuut, mensonterend heden.

tja, het thema van de poëziewedstrijd van het literaire genootschap mengmettaal had wel degelijk mogelijkheden. de gedichten van de vier winnaars vindt u hieronder; eens kijken in hoeverre de heren dichters dit gegeven hebben uitgespit. argh! wil hier geen oordeel of voorkeur uitspreken (niet echt, dat heeft de jury al gedaan). wil alleen enige indrukken neertokkelen en misschien ook wat technisch commentaar geven. ach, kan het niet laten, want natuurlijk doen deze gedichten mij iets.

koorddanser bij valavond

asfalt mengt zich met versteende stemmen

een kleuter loopt mij na op versleten veters

zoals steeds keer ik de zon de rug toe

tel de rimpels in een vlag

mijd het hoofd in de wolken

angst is duidelijk ook mijn bondgenoot

zo moet ik vrezen spiegelende kinderen

bijziende reigers en diep uitgesneden vrouwen

wat ik achterlaat zal ongezien zijn

hoe mijn schaduw op handen wordt gedragen

en ik een plaats zoek tussen zenit en dieptepunt

zwervend tussen torens of boven de waterval

ben ik van beide oevers nooit meer thuis

dan ergens                                  tussenin

paul vincent  

het winnende gedicht. mooi is de keuze om de tekst langs een as te schrijven. het laatste vers, met die enorme witruimte tussen het eerste woord en het laatste, geeft de uitersten weer waartussen een nomade zich beweegt: het zenit van het verlangen en het dieptepunt van de ontworteling. de nomade als een koorddanser, balancerend tussen de hemel en de afgrond.

de lay-out van dit gedicht doet me vreemd genoeg denken aan een kreeftje, met een dikke kop en kleine schaartjes, haha!

paul vincent schrijft heel toegankelijk, met een overvloed aan beelden, die telkens opnieuw de kerngedachte illustreren: de spanning tussen droom en realiteit. ik zou durven zeggen: paul vincent, haal je rode bic te voorschijn en schrap finaal nog een tiental woorden. dan is dit gedicht de perfectie zelf.

Albert Camus, nomade

De weg langs seizoenen heet eindeloos,

maar is, bemeten in tijd, stukje bij beetje

door een landschappelijk leven trekken,

rivieren oversteken, wereldzeeën bevaren,

ooit ergens zonder vragen van boord gaan.

Morgendauw ligt op ingeslapen woorden,

als dromen ingefluisterd, luid toegejuicht

binnen vervlogen idealen - met mythes,

zinsbegoochelingen, revoltes en bovenal

gesjirp van bochelcicaden - sisyfuscadans.

Ginds een processie van normen en waarden

die in houten beelden vereeuwigd werden,

maar nu een ventweg neemt en zie, verdwijnt

in een verkommerde, ondergrondse garage;

dan is er geen ontkomen meer aan: de taal

achter je laten, ervan ontdaan verder gaan,

wandelen tussen wat zwijgt - van nature.

Simon Buschman

het leven, zegt simon buschman, is niets anders dan door een landschappelijk leven trekken, rivieren oversteken en zonder vragen te stellen ooit ergens van boord gaan. la vie, un long fleuve tranquille...

als oefening teken ik hier een reeks termen op uit simons gedicht: een eindeloze weg, trekken, varen, van boord gaan, vervliegen, een processie van normen en waarden, verdwijnen, verkommeren, achterlaten, ontdaan verder gaan, wandelen tussen, zwijgen, van nature. een perfect passende guirlande van woorden in een gedicht met als titel: albert camus, nomade.

de dichter draagt zijn gedicht op aan de franse schrijver albert camus, die hem leerde in zijn (nomadische) zoektocht naar de zin van het leven een mens te zijn vol mededogen. mythes, idealen, de waan van de revoltes en andere zinsbegoochelingen zijn efemeer. het bestaan is wat het is; er rest ons alleen nog een vredevol zwijgen, zelfs de taal is onderdeel van de droom.

de jury oordeelde deze tekst als zijnde ‘te diepzinnig’. tja, misschien had simon de naam camus niet in de titel moeten vermelden, maar in een voetnoot verduidelijken. de naam van deze schitterende franse auteur in de titel van een gedicht: voor sommige lezers misschien intimiderend.

vind het vermakelijk, hoe over poëzie wordt geoordeeld als eenzelfde gedicht door verschillende mensen wordt geïnterpreteerd. uiteindelijk zoekt de groep (de jury in dit geval) naar een soort tekst die door iedereen kan worden gesmaakt: niet te moeilijk, niet te makkelijk. het uiteindelijke commentaar is zeker mainstream en omschrijft meestal het gevoel dat gewone mensen (en niet de specialisten!) hebben over poëzie.

een gedicht moet makkelijk leesbaar zijn, mooi klinken en vooral: er moet een factor aanwezig zijn die appelleert aan een (aangenaam?) geestelijke oefening, bijna zoals kinderen gezegden of spreuken of spreekwoorden leuk vinden. daarom zijn rijmgedichten of allitererende gedichten of licht sloganeske verzen bijvoorbeeld populair.

ik bedoel dit helemaal niet denigrerend: poëzie is ook taal gebruiken op geestige (en ik bedoel daarmee niet: grappige, maar wel vernuftige) wijze, zodat mensen plots bewogen raken en luisteren.

ondanks het oordeel van de jury vind ik simon buschmans gedicht (technisch) perfect: er staat geen woord teveel of te weinig. albert camus, nomade is geschreven in een bevallige, volgehouden, zachtvloeiende taal en bevat een intense boodschap.