verleden week bracht ik drie bibliotheekboeken ongelezen terug (rikka pulkkinen- vreemdeling, carmien michels- wij zijn water, en zelfs een murakami- kagoeroecorrespondentie). reden: eerst en vooral verveelden deze boeken me na enige pagina's; ten tweede besloot ik de boeken die ik al enkele maanden geleden van een vriend ter inzage had gekregen eindelijk en helemaaaal uit te lezen! vooral valse papieren, een narratief essay van de mexicaans-italiaanse valeria luiselli wou ik uitlezen en herlezen, want deze dame intrigeert me. niet alleen heeft ze hetzelfde kapsel als mijn dochter en roept zij bij mij iedere keer weer een vers uit een oud gedicht van me op: mijn zwerftochten in de vierendertigste straat (jaja, toen ik jong was telde ik de straten in brussel!), maar een jonge vrouw die schrijft over wat zij schrijft: niet zo evident!
in het eerste hoofdstuk, de anderhalve kamer van brodsky, is zij op reis in italië en bezoekt het kerkhofeiland san michele in de baai van venetië, om het graf van jozeph brodsky te vinden*. dit hoofdstuk, verspreid over elf pagina’s, verdeelt valeria dan nog in vijf stukjes, waarboven de naam van een hotel (hotel bellevue, hotel alla salute, hotel grutti palace enz…) prijkt. waarschijnlijk logeerde brodsky in deze hotelletjes, want hij hield erg veel van italië. de vertalingen van zijn gedichten in het italiaans vond hij trouwens super, want het rijmschema in het italiaans is hetzelfde als in het russisch!ëïï
wat nu opvallend is: die stukjes zeggen niets over die hotels of de omgeving, maar vertellen daadwerkelijk over haar zoektocht naar brodsky’s graf. zij filosofeert over brodsky’s eenzaamheid, verwijst naar andere dichters en beroemdheden (zoals ezra pound!) die daar ook zijn begraven, citeert gilbert keith chesterton* en john ruskin* en beschrijft, zonder zich te verliezen in dromerige contemplatie (daar is zij, zegt zij zelf, te ongeduldig voor!) op pakkende wijze de sfeer op het kerkhof van san-michele… terwijl ze aan een sigaretje lurkt!
deze techniek past zij toe in het hele boekje: tien hoofdstukken, verdeeld in aparte hapklare blokjes, doorspekt met narratieve paragrafen with a touch of melancholy, waarboven zij vreemde titels schrijft en metaforen geïnspireerd op ruines en verval niet schuwt. zij linkt haar observaties aan kunst, filosofie, architectuur en literatuur en refereert uiteindelijk naar het schrijfproces en de verbeelding.

*
valeria flaneert door mexico-city, haar thuisstad, geeft haar ogen de kost en laat daarbij haar gedachten en fantasie de vrije loop. daarna (of tegelijk?) schrijft zij alles op, daarbij puttend uit haar toch wel rijke belezenheid en eruditie. in een van mijn favoriete stukjes (twee straten en een stoep, p.55) denkt zij na over de term saudade. ze begint met een wetenschappelijke uiteenzetting over het begrip melancholie, onderzoekt daarna de oorsprong van de term nostalgie en probeert tenslotte het woord saudade uit te leggen – eigenlijk een niet uit te leggen woord: waar de pijn te horen is in de samenklank van de eerste twee klinkers, (en) doet denken aan dingen die tegelijkertijd mooi en verdrietig zijn: zeeschepen, treurwilgen, wierook, hagedissen..(p 62).
deze tristesse vind ik ook terug in de hoofdstukken waarbij valeria luiselli het heeft over ruines, verval en restauratie in de stedelijke architectuur. het stof van mexico-city stuift zo van de bladzijden omhoog.. . zij vertelt over 'stoftochten' in steden, want waar anders verzin je titels als á velo, bouwmaterialen, brug in onderhoud, cement, in aanbouw, relingo’s, verhuizingen, woningmarkt, staatsburgerschap (want voor papieren moet je naar grote stoffige gebouwen in de hoofdstad)?

*
relingo’s zijn stukjes braakliggende grond, ontstaan in mexico-city, op plekken waar men omwille van de aanleg van een grote snelweg, de paseo de la reforma, een reeks gebouwen met de grond gelijk maakte. langs de paseo de la reforma, de indrukwekkende façade die ermee pronkt de toegangsweg te vormen naar een keizerlijk mexico-stad dat al lang niet meer bestaat, loopt een patroon van kleine open plekken, van pleintjes waar ooit iets was maar waar nu alleen nog maar braakliggende stukken grond zijn.
het oorspronkelijke grindpatroon van de stad werd doorkruist door deze snelweg en van de rechthoekige terreinen bleven dus driehoekige of trapeziumvormige stukken over, waar onmogelijk nog kon op gebouwd worden. deze terrains vagues inspireren luiselli tot overdenkingen omtrent stedelijke architectuur, commentaren bij roland barthes’ essay over de eiffeltoren, de terraines vagues van de catalaanse architect ignasi de sola-morales, het huis voor de kunsten en handenarbeid, speciaal bedoeld voor doven, gebouwd op de relingo dichtbij metrostation hidalgo, de muurschilderingen in de oude miguel de cervantes bibliotheek, het begrip lingering… uiteindelijk vergelijkt zij steden en aanverwante bouwkundige esbattementen met het schrijven zelf, dat zij een omgekeerd restauratieproces noemt. schrijven is niet hetzelfde als bouwen: schrijven is juist het maken van relingo’s, het achterlaten en verspreiden van stiltes en leegtes, van relingo’s in de taal. de zwerftochten die we gedurende onze lectuur maken brengen de ruimtes in beeld waarin we ons tijdens onze intieme momenten begeven.

*
oef: wat ik eigenlijk zeggen wil - bij luiselli voor een keer geen onderwerpen als: relaties, familiegeschiedenissen, passionele liefdes, reisreportages e.d. luiselli’s verhaal is een amalgaam waarbij architectuur, sociologie, filosofie, geschiedenis en literatuur de ingrediënten zijn. luiselli kun je oppervlakkig lezen als een soort bevreemdend avontuur, een zwerftocht doorheen steden als venetië, mexico-city, new-york. maar bij nadere lectuur ontdek je een wereld van schoonheid, waar je kunt in verblijven en je nooit of nooit zult vervelen. want haar metaforen zijn toepasbaar op wat wij voortdurend in ons eigen leven ervaren, op de manier waarop wij bewegen in de stad, met de overweldigende aanwezigheid van grootschalige architectuur, dichte infrastructuur en ook het verval.

de relingo’s, de terrains vagues in de stad (en in onszelf) gelden dan als ultieme rustpunten, als sluipwegen naar herinnering en verbeelding.

• ik vond dit hoofdstuk zelfs integraal op internet terug:
http://issuu.com/uitgeverijkaraat/docs/valeria_luiselli_joseph_brodsky)
• http://fr.wikipedia.org/wiki/G._K._Chesterton
• http://en.wikipedia.org/wiki/Ruskinian