Waar zijn al die IJsvogels gebleven uit Friesland?
Als ik dit stukje schrijf is het nog steeds winter (22 maart) en komt er nog regelmatig nachtvorst voor. Tot nog toe is de IJsvogel de afgelopen periode nog maar sporadisch gezien in Friesland. Mogelijk dat een erg groot deel van de broedpopulatie al in de winter van 2011/2012 is gesneuveld. Ik vraag me dan ook terecht af waar al onze IJsvogeltjes zijn.
Zo waren er begin januari 2013 nog vogels in Joure (12-01 Gauke Zijlstra), Hardegarijp(14-01 A.Laming), Workum (14-01 G.Tamminga), 21-01 t/m 28-01 Leeuwarden (div. waarnemers).
In februari werden ze gezien in Cornjum (04-02 Spoelstra, 18-02 D.Schut),Heerenveen(10-02 Vincent Douwes),Leeuwarden (14-02 en 26-02 Dick Schut), Sneek (26-02 Johan Helmus). In maart kwamen er al meer plekken meldingen binnen.
Maart meldingen kwamen van Terschelling (02-03 Jacob Jan de Vries), Joure (02-03 Wouter Schothorst, 11-03 Petra de Weerd), IJlst (07-03 Hans Andringa), Leeuwarden (06-03 Margriet Kampman en Jan van der Meer, 10-03 M.Kiestra), De Wilgen (11-03 Ypie Schurer),Oudkerk (13-03 Fam. de Vries), Dokkum (14-03 Jannie Oterdoom-Spoelstra).
Al met al toch nog wel wat winterwaarnemingen in de afgelopen maanden (winter 2012/2013). Tot op heden gelukkig nog geen meldingen van slachtoffers uit de maanden januari /maart ontvangen.De soort sneuvelt vaak doordat er tijdens het verplaatsen naar geschikte voedsel (vis) gebieden er nogal eens een zich tegen de vensters te pletter vliegt.
Van het jaar 2012 heb ik voor Friesland een totaallijst gemaakt van alle veldwaarnemingen die ik kon vinden in de literatuur en die bij me binnengekomen zijn , deze is in de onderstaande Bijlage (IJsvogels in Friesland 2012) te raadplegen. Verder is er in het blad Vanellus 2013 -01 op blz.12-13 een artikel gepubliceerd met alle tot dusver bekende ringvondsten uit binnen en buitenland die betrekking hebben op Friesland (zie Bijzonder Vogelnieuws 01- 2013).
Mochten er aanvullingen op de lijst (2012) zijn en U waarneming staat er niet bij in de verslagen dan hoor ik dit graag. Ook meldingen uit voorgaande jaren zijn natuurlijk welkom.
Noordelijke wintergast op kale en kille vlakte. Op 21 februari smiddags er even op uit om te kijken naar de terugkerende weidevogels in de omgeving. Ik kijk al een paar dagen uit naar de eerste Grutto's en heb er eigenlijk nog steeds geen enkele hier in de omgeving gezien. Op naar de Blauwgraslanden bij Akmarijp , als ze er zijn dan zitten ze vaak het eerst daar op het natte oeverland. Op weg erheen blijkt dat het toch nog behoorlijk koud aanvoelt door die noord-oostelijke wind en er ligt zelfs een laagje ijs in de sloten. Op de Doltenweg in Akmarijp zie ik aan de linkerzijde van de weg dat een boer al bezig is met het mest injecteren. Langs de weg ligt een dikke rode slang waar de mest mee wordt vervoerd naar het land en op de kale landerijen rijdt langzaam een grote tractor met daarachter een mestinjector. Veel Kieviten hebben deze activiteit ontdekt omdat door het injecteren en beroeren van het land er mogelijk voedsel vrij komt. Ik telde dan ook zeker een 185 Kieviten die verspreidt over het gehele gebied aanwezig waren, tussen hen zaten hier en daar kleine groepjes Spreeuwen die ook profiteerden van de boer zijn activiteit.
Doch helaas geen enkele Grutto tussen dit groepje, wel nog een rustende Buizerd die op een afrasterings paaltje zat en de boel overzag en een "biddende" Torenvalk (wijfje) die bij een flinke modderbult kennelijk een muis had ontdekt en zich ervan geringe hoogte op liet storten. Op naar de Blauwgraslanden van Staatsbosbeheer , doch daar aangekomen bleek het een kale boel te zijn. Op de grote open plas dras vlakte was geen enkele weidevogel te zien, wel midden in het gebied een prachtige Slechtvalk (een mannetje) die op een hekje zat en de omgeving in de gaten hield. De Slechtvalk zit hier al vele jaren in de winter en heeft hier kennelijk zijn vaste stek. In sommige jaren zijn er wel een twee tegelijk.
De Slechtvalk wordt de laatste jaren steeds vaker in Friesland gezien. Op 8 februari werd er in Bolsward een gevonden met een oogwond welke bij de vogelopvang van Frida van der Veer in Marssum binnenkwam. Helaas overleed de vogel aan zijn verwondingen. Gelukkig was er bij de Kruisbrekken ten westen van Irnsum op 18 februari nog een gezond eksemplaar aanwezig volgens waarnemer Hans de Jong uit Grou. Mogelijk dat de Slechtvalk op nog meer plekken in de provincie Friesland is gezien deze winter, wie zag hem nog meer?. Het moet niet uitgesloten worden dat de Slechtvalk de laatste jaren op enkele plekken in de provincie tot broeden is gekomen. In Bergum is een speciale nestkast opgehangen waarin in het verleden al eens een legsel in is aangetroffen. Ook oude kraaienesten in de hoge hoogspanningsmasten kunnen als mogelijke nestplek dienen. Door de snijdende noord-oostenwind is het niet lang toeven bij de Blaugraslanden, de kou gaat je door alles heen en ik moet me dan ook tevreden stellen met het prachtige beeld van een plas dras gebied wat er nu nog rustig bij ligt en wat over enkele weken bruist van het vogelleven. Die Grutto's komen nog wel, al zal het dan wel wat warmer moeten worden, de "wintersokjes" houden ze nog even aan.
Ook een veldtochtje in de natuur gemaakt dezer dagen? Graag hoor ik U belevenissen.
De Merel is in de wintermaanden een van de meest voorkomende gasten in onze tuinen. Durk Visser uit Joure meldde me afgelopen week dat zijn mannetje Merel plotseling uit de tuin verdwenen was. Het is toch oppassen voor deze Merels.Vooral in de maanden december, januari en februari komt de Sperwer af en toe eens om de hoek kijken of er een potentiele prooi aanwezig is. Sperwers jagen graag op zangvogels en komen de laatste jaren steeds vaker voor in stads of dorpstuinen, soms pakken ze zelfs duiven waaronder de Houtduif. Het zijn daarbij niet altijd de lokaal broedende Sperwers die worden gezien. In de winter komen er veel Sperwers uit andere landen. Door de aanwezigheid van een pootring bij Sperwers, o.a. die als slachtoffers tegen de ruiten waren gevlogen bij hun achtervolging van hun prooi, komen we er achter dat er eigenlijk veel buitenlandse Sperwers hier hun honger stillen in de wintermaanden. Hieronder enkele bijzondere vondsten en vangsten van Sperwers.
Stockholm 5116069 Op 25 januari 1991 vloog er in Birdaard een mannetje Sperwer zich dood tegen de vensterruiten zo meldde me vogelwachter van der Werk uit die woonplaats. De vogel had kennelijk achter een prooi aangezeten en kon het vensterruit niet meer ontwijken. De vogel bleek 98 dagen eerder geringd te zijn als eerste jaars vogel op 19 oktober 1990 te Ljunghusen in Zweden.
AS Norway 608623 In Molenend vloog er op 27 februari 1992 een volwassen vrouwtje Sperwer tegen een gebouw en overleed terplekke volgens melder Willem Bil van Ringgroep Menork. De vogel bleek als nestjong geringd te zijn op 15 juli 1985 in Sandungen, Oslo in Noorwegen. De vogel heeft de ring zeker 2418 dagen gedragen en was op 815 km van zijn geboorteplaats.
Moskwa MB..139926 Een jong vrouwtje Sperwer die op 7 october 1989 (waarschijnlijk al op de trek) geringd was ten zuidwesten van Rybachiy, Kallingrad in Rusland werd op 14 april 1990 dood gevonden door Nol Bergsma uit Akkrum. Ook deze vogel is als vensterslachtoffer gesneuveld en was na 189 dagen op zeker 997 km van zijn ringplek.
London DR.54889 Een eerste jaars Sperwer mannetje die op 24 september 1993 geringd werd te Eday,Orkney in Engeland werd , waarschijnlijk op zijn terugweg naar het noorden, op 23 april 1994 gevangen en gecontroleerd weer losgelaten op de Zuidwaard door de leden van de Ringgroep Menork.
Helsinki S.171161 O.van der Sluis uit Roordahuizum meldde me op 1 maart 1996 de vondst van een Sperwer vrouwtje met een Finse ring. De vogel bleek op 12 juli 1995 als nestjong geringd te zijn te Kemi,Lappi op maar liefst 1751 km van Roordahuizum.
Er is ook nog een hele serie Sperwers met Helgoland ringen in Friesland aangetroffen , later daarover meer ! Mocht U ook een vogel als vensterslachtoffer gevonden hebben , geringd of ongeringd meldt het ons dan even. Soms zijn er bijzondere vondsten bij die een bijdrage kunnen leveren aan de Wetenschap. Wij ontvangen graag U reacties.
Naast de Boerenzwaluw heeft ook de Oeverzwaluw een moeilijke winter (2011-2012) doorstaan en zijn er ongetwijveld vele gestorven op de terugweg naar hun broedgebieden. Ze hadden de pech op de terugweg zandstormen te moeten trotseren en kwamen in slecht weer situaties terecht in Zuid Europa na het passeren van het Middelandse Zee gebied. In 2012 zijn er dan ook veel minder gevangen en waren de kolonies veel minder bezet rondom Joure. Opvallend was dat de kolonie IN Joure in de wijk Wyldehorne goed bezet was en dat de vogels die daar gevangen/geringd en onderzocht zijn in redelijke goede conditie waren. Met behulp van de plaatselijke Vogelwacht Joure is er voor omwonenden en de plaatselijke jeugd voorlichting gegeven over de aanwezigheid van een koloniewand IN een bewoonde wijk. De belangstelling van Vogelbescherming Zeist i.v.m. een promotie film over de aanleg van Oeverzwaluwwanden voor andere gemeenten in Nederland was een groot succes, de buurtbewoners en de jeugd werd hierbij betrokken , de plaatselijke media ScharrenNijs.nl schonk hier zelfs aandacht aan. Hieronder het verslag van alle activiteiten, ervaringen en notities .
Welke vogel zie ik in de winter op mijn voedertafel?
Vogels in de wintermaanden blijft boeien.
In de wintermaanden kan je van allerlei soorten vogels ontmoeten die je eigenlijk niet kent. In de afgelopen weken kreeg ik van een groot aantal waarnemers foto's en meldingen toegestuurd van gasten die ze eigenlijk niet verwachten op hun voedertafel of in de omgeving worden aangetroffen. Zo zag Anne van de Laan uit Franeker plotseling dat een mannetje Sperwer een Koolmees had gepakt en deze zat op de peuzelen in de omgeving. Sperwers kunnen in de wintermaanden soms zo maar plotseling verschijnen en er hun prooi ,een merel, mees of duif te verrassen die rustig zit te eten. Vaak proberen de vogels aan de klauwen van de Sperwer te ontkomen en vluchten in paniek allerlei kanten op. Soms met gevolg dat ze net de vensterruiten kunnen ontwijken en de Sperwer met een enorme klap tegen de ruiten vliegt. Menig Sperwer heeft het jagen in tuinen met de dood moeten bekopen. Soms komen deze Sperwers van verre (Rusland, Finland) dat weten we aan de hand van enkele vogels die pootringen droegen.
Een soort die de laatste dagen veel op de voedertafel verschijnt is de Kramsvogel. De soort is verzot op appels en verdedigd zijn voedsel tegen andere gasten. Menig merel, roodborst en spreeuw wordt weggejaagd van de voedertafel. Kramsvogels komen vaak alleen als het flink aan het vriezen is en er een flink sneeuwdek ligt. Ze zoeken dan de vaak rijk gevulde voedertafels op en kunnen in no time een appel verorberen.
Op 13 januari zag Jan van der Heide uit Oudehaske bij het Ketting een wat vreemde aalscholver. Het bleek een vogel te zijn van de continentale vorm met opvallende wit/zwarte koptekening. De vogel zat op een paal en liet zich mooi op de foto zetten. Aalscholvers in de winter kunnen uit allerlei landen afkomstig zijn. Ook in Skarsterlan hebben we een kolonie in het Oosterschar.
In de Bijlage enkele fotos van wintergasten. Voor meer foto materiaal hou ik me uiteraard aanbevolen. Inzenders die een soort op de voedertafel niet op naam kunnen brengen en een goede foto hebben gemaakt krijgen altijd reactie.
al sind december 2012 zit er in de tuin van A.Blaauw in Balk een wat vreemde Heggenmus. De vogel heeft een meer wit gepikkelde kop en is verder normaal getekend. Blaauw zond me onlangs een foto van de vreemde gast. Al de gehele winter verblijft ie in de omgeving enlaat hij zich af en toe zien. Heggenmussen zijn deels trekvogels en deels overwinteraars. We weten dat sommige vogels uit onze omgeving wegtrekken en in Engeland overwinteren. Ook hier in Friesland zijn vogels die de gehele winter hier wat omzwerven en zich niet ver verplaatsen. Toch had ik het bij een heggenmus nog niet eerder waargenomen deze wat vreemde gevlekte koptekening. In de literatuur noemen ze dit leucisme. Het voordeel van zo'n vogel is dat ie individueel gemakkelijk herkenbaar is. Leucisme komt bij veel soorten voor. Zijn er deze winter meer verschillende soorten gezien met afwijkend kleed?
Veel vogels geringd in 2012 aan de noordoever van Tjeukemeer te Rohel.
Eindelijk is het ringverslag van 2012 dan klaar, dik 69 bladzijden verslag, fotos en bijzondere vangsten en terugmeldingen. Een hele klus om al die dagverslagen met waarnemingen en vangsten uit de natuur te bundelen. Het Staatsbosbeheer gebied Marswâl aan de noordoever van het Tjeukemeer is een unieke verbindingszone, deel uit makend van de Ecologische Hoofd Structuur, wat als een smalle groene en unieke schakel vormt in de gemeente Skarsterlan. Elk jaar weer sta ik versteld hoeveel vogels gebruik maken van dit gebied. Het is dan ook een voorrecht om als onderzoeker reeds 28 jaar lang studie te mogen doen in dit gebied. In die 28 jaar zijn er zeker ruim 35000 vogels van een ring voorzien en van een overgroot deel van deze vogels is biometrisch materiaal verzameld.Naast veel foto's van vogels zijn in dit verslag over 2012 ook allerlei andere wetenswaardigheden vastgelegd.Ook een melding van een Boerenzwaluw die in Nigeria gevangen werd en weer is losgelaten door een vogelringer aldaar. De vangst van een Bonte vliegenvanger met Noorse ring een Rietzanger gemeld uit Spanje , en nog veel meer leuke en interessante zaken.
In de Bijlage het volledige verslag. Veel lees plezier!
opgemaakt 20 januari 2013. Jan de Jong, Joure Tel. 0513-414788
Waar zijn al die IJsvogels gebleven uit Friesland?
Sperwer pakt Merel in tuin.
2012 was een moeilijk jaar voor de Oeverzwaluwen.
Heggenmus met afwijkend kleed.
