les nouveaux morts sont arrivés

literair dagboek, 20 maart 1997

gisteren tentoonstelling bezocht: meesters van de precolumbiaanse kunst, de collectie van dora en paul janssens, in het jubelparkmuseum, brussel. 3000 jaar precolumbiaanse geschiedenis. olmeken, maya's, inca's en azteken en zoveel andere onnoembare beschavingen.

wereldberoemde verzameling, schitterende tentoonstelling. maskers en beelden in terracotta, jadeiet en onyx. weefsels vervaardigd uit duizenden veertjes. gouden dodenmaskers, sublieme halssnoeren, ringen, oorhangers en mondpiercings.

tja, die precolumbianen hielden van grote oorringen. sommige oorplugs waren zo groot als cubaanse sigaren, sommige mondpiercings bedekten het halve gelaat. maar wat een unieke vormentaal spraken al deze accessoires! de uitgebeelde personages hadden zeker geen anorexia, ze liepen er allemaal poezelig en blinkend gebruind (opgewreven terracotta) bij.

ik hield erg veel van de maskertjes en objecten gemaakt uit jadeiet, een hard gesteente, wit tot appelgroen tot diep jadegroen. uit jadeiet vervaardigden handige kunstenaars de allerfijnste maskertjes en figuurtjes, tot in het kleinste detail uigewerkt, met primitieve werktuigen. staal was nog niet uitgevonden, ze wreven steen tegen steen.

hèhè, boeiend was het verhaal wel over vrouwelijke sjamanen. de precolumbiaanse beschavingen kenden niet alleen mannelijke sjamanen, de teruggevonden beelden tonen aan dat vrouwelijke sjamanen evenzeer voorkwamen.

bij sommige beelden was de transformatie reeds bezig: we zien op het vrouwenlichaam veertjes groeien. deze beeldjes zitten altijd in dezelfde houding, soms op speciale stoeltjes of krukjes: met de handen op de knieën, star voor zich uit starend. dikwijls zie je een bobbel in de kaak: zij kauwen op cocabladeren of op gemalen doornappel, een hallucinogene plant die ook bij ons voorkomt.
 
(sjamanen kunnen zich naar het schijnt transformeren in dieren, dit is zelfs nodig om contact te krijgen met de goden. in bovenstaande beschavingen transformeerden de sjamanen zich in adelaars, jaguars en kikkers.)