Mijn meer dan 40 jaar ervaring met tuinieren en het telen van vele
soorten (klein)fruit zonder scheikundige bemesting en - spuiten wil ik
meedelen en zelf nog bijleren.
Voor de fruitliefhebber
18-12-2011
Zwarte Bessen 6
Even over het
gezondheidsaspect.
Het vitamine C gehalte van zwarte bessen is het hoogst van
al onze inheemse vruchten. Met een gemiddelde van 181 mg per 100 g verse bessen
ligt dit extreem hoog en is volgens de Amerikaanse aanbevelingen voor
volwassenen zelfs 3 maal zoveel als de aanbevolen
dagelijkse hoeveelheid (ADH). Vergelijk hierbij appelsienen die met 50 mg per
100g vier maal lager scoren.Daarnaast zijn er nog veel secundaire inhoudsstoffen die door voedingswetenschappers
als voorbehoedend voor hart en bloedsomloopstoornissen en kanker erkend
worden. Dit zijn de anthocyanen die de pel zwart en het sap zwartrood kleuren. Daarbij
zijn de bessen nog rijkelijk voorzien van ballaststoffen en kalium, daarbij ook
calcium en ijzer.
Het gehalte aan antioxidanten is wellicht de voornaamste
factor voor het bepalen van de gezondheidswaarde. Ze maken de gevaarlijke radicalen
onschadelijk.
Ik voeg
hieronder een tekst in van het Scottish Crop Research Institute
Fruit quality and nutritional aspects
The main
fruit quality objectives in blackcurrant breeding have traditionally focused on
ascorbic acid (AsA) content. The range of AsA in commercially available
varieties varies from 130 - 200 mg/100 ml juice, but this increases to over 350
mg/100 in some breeding lines and even higher in wild accessions of R. nigrum var. sibiricum. Some reports suggest that
the AsA contained in blackcurrant fruit is more stable than most other sources,
possibly due to the protective effects of anthocyanins and other flavonoids
within the berries. The main period of AsA accumulation coincides with the
berry expansion phase, soon after fertilization, and genotypic rankings of AsA
content established in this early stage remained constant thereafter (Viola et al
2000).
Blackcurrants and other Ribes species are outstanding sources of antioxidants,
both in the form of high ascorbate levels but also in the high concentrations
of polyphenolic compounds that are contained within the fruit. The latter
include flavonoids, such as anthocyanins and flavonols. The amounts of these
compounds present in the berries varies with cultivar, environment and
agronomic practices. The main anthocyanins in blackcurrant are
cyanidin-3-rutinoside, delphinidin-3-rutinoside, delphinidin-3-glucoside and
cyanidin-3-glucoside, and the relative proportions vary between genotypes. For
example, a survey of available germplasm has shown that western European
varieties contain more cyanidin derivatives, whilst Scandinavian varieties
contain a higher proportion of delphinidin derivatives. Since the latter are
generally more stable, many breeding programmes including the SCRI programme
have preferentially selected for a high delphinidin:cyanidin ratio (Brennan 1996) and varieties such as 'Ben Alder' are particularly high in
delphinidins. There are also within blackcurrant fruit minor compounds, such as
cyanidin-3-sophoroside, delphinidin-3-sophoroside and
pelargonidin-3-rutinoside, which collectively amount to ca. 5% of the total
anthocyanins.
The stability of these nutritionally important compounds in blackcurrant during
processing has been assessed, and whilst juice processing can cause
considerable losses of ascorbate, the phenolic compounds are relatively stable
during processing and antioxidant activity is retained in the juice. However,
there may potentially be changes caused within the phenolic compounds by the
processing, which may affect bioavailability. There are at present various
studies worldwide, involving clinical trials, to ascertain how much of the
ingested blackcurrant phenolics are actually taken up by the body and thereby
play a role in proposed health benefits from berry consumption.
Tabel 1 Gemiddelde Voedingswaarde
per 100 g verse bes
(Gegevens: United States Departement of Agriculture:
Nuttrient Database)
Hieraan wil ik nog de beoordeling toevoegen
van Erika Krüger, medewerkster in de
Duitse proeftuin te Geisenheim. Ik hou
van de smaak van zwarte bessen. Persoonlijk eet ik Bona niet zo graag. Ik heb
het meer voor de typische smaak vanOmeta, Tsema, Tiben en Tisel. Dit zijn
soorten die de typischesmaak van zwarte
bessen hebben, zonder de opdringerige smaak,te wijten aan de
zwavelverbindingen.
Nota:deze beoordeling dateert
voordat de dessertrassen Tines en Big Ben er waren.
Andere
Dr. Bauer`s Ometa Duitsland (1991) Sterke, opgerichte groei ; weinig gevoelig
voor de Bladvalziekte; resistent tegen Roest (Cronartium ribicola) en Meeldtauw.Vruchtgrootte:zeer grote vruchten aan lange
stelen. Bloeit later, zodat het ras ontsnapt aan de late vorst. Middelvroeg rijp.
Bessen vallen niet gemakkelijk af. Smaak matig. Hoog wat vit.-C betreft
Triton (1985 Zweden) Vroeg, tamelijk grote bessen met voldoende smaak;
gezonde groeier.
Titania (1985 Zweden) , sterke groeikracht, opgericht ,middentijds,
zeer grote bessen, matige smaak. Zeer gezonde groeier. Te Dabrowice een
gemiddelde opbrengst van 6,2 ton/ha. Gemiddeld bessengewicht 109g/100 bessen.
Andega Frankrijk, vroeg, productief, kwalitatief goede vruchten,
aan de zure kant.
Cacak Black (1984Servië)
productief, midden-laat, lange tros, mooie vruchten, ook voor verse consumptie.
De nieuwe Poolse rassen van het Research Institute of Pomology and
Floriculture (RIPF) te Skierniewiece.
Vanaf 1997 is men in Polen
doelbewust begonnen met het kweken van rassen die ook geschikt zijn voor de
verse consumptie m.a.w. het uitkruisen
van de te sterke zwavelverbindingen.
Bona Gemiddelde groeikracht,
opgericht ; vroegrijp, zachte smaak en weinig zuren, zeer grote bessen en Ceres , gemiddelde
groeikracht,zeer vroege bloei, nachtvorstgevoelig; rijpt ook zeer vroeg; gemiddelde
besgrootte, naar de zure kant. Gezonde groeier
(beiden 1991)
Tiben (laat) Dit ras had de hoogste gemiddelde opbrengst over 5
jaar van 9,9 ton/ha en dit met het kleinste bessengewicht: gemiddeld 101g/100
bessen! Tiben is ook de felste groeier: gemiddeld 1,98 m. (vergelijk Titania
die wij kennen als zeer groeikractig: gemiddeld 1,69m!) en Tisel (de vroegste) , gemiddelde opbrengst: 8,4 ton/Ha met een
gemiddeld gewicht van 124g/100 bessen (2de plaats) . Ook nr 2 wat
groeikracht betreft: 1,78m.In 2000 op de Poolse rassenlijst.
Ores (laat), Ruben (laat)
en Tines (midden), gemiddelde
opbrengst: 8,0 ton/ha. Dit ras had wel de zwaarste bessen: 135g/100 bessen. Wat
resistensie tegen bladvalziekte betreft schoorde dit ras iets minder goed.lancering 2005
Gofert : 2009 Zeer productief; grote en gemiddelde vruchten; goede
smaak; rijk aan vitamine C: zowel voor de verse markt als voor industriële
verwerking Resistent tegen schimmels. Ook aanbevolen voor de biologische teelt.
Behalve voor het ras Bona
heb ik geen weet of deze Poolse rassen hier al ergens verkrijgbaar zijn. Als u
meer weet graag een seintje.
De rassen van het Scottish Crop Research Institute
dragen de naam Ben, de benaming voor een Schotse berg.
Ben Lomond (1975) was het eerste, moderne Schots ras. Door het late
bloeitijdstip ontsnapte het aan lentenachtvorsten. De resistentie tegen
meeldauw werd intussen echter doorbroken. Haalde h op het Poolse Experimentele
Station te Dabrowicevan 2002 tot 2006
nog een gemiddelde opbrengstvan 7,0 ton/ha. Ben Lomond heeft grote bessen:
gemiddeld bessengewicht:110g/100 bessen.
Ben Alder (1989) heeft een zeer hoog gehalte aan
anthoccyaninen.Dit ras bloeit zeer
laat. Typisch is de opgerichte groeiwijze die het ras zeer geschikt maakt voor
mechanisch oogsten. De bessen zijn wel klein.
Ben Tirran (1990) is de laatste bloeier, groeit eveneens opgerichten is hoog in vitamine C.
Ben Hope (1998), productief, goede smaak, resistentie tegen rondknopmijt.Is momenteel het meest (industrieel) geteelde
ras.
Ben Gairn (1998) , het enige ras met resistentie tegen het reversie
virus. Zeer vroege bloei en rijping. Op de proeftuin Houtig Kleinfruit te
Tongeren was de waardering negatief, zowel voor productiviteit, vruchtsortering
en troskwaliteit.
Ben Avon en Ben Dorain
(beiden 2003) hebben veel gemeen met Ben Alder en Ben Tirran.
Voor de zelfpluk, in het
Engels PYO, Pick Your Own en de amateurmarkt ontwikkelde men rassen met een beperktere
groei, grote bessen en een relatief zoetere smaak. Enkel Big Ben beantwoordt
aan dit laatste criterium. Bij het bezoek vorig jaar aan het Scottish Crop
Research Instituteviel het mij op dat
de in ontwikkeling zijnde rassen opmerkelijk zoeter smaken.
Ben Sarek : zwakke groeikracht; vormt een kleinere struik met zeer
veel grote bessen. Het ras heeft nog de sterke zwarte bessensmaak. Je mag niet
te lang wachten met plukken want rijpe bessen vallen af. Gezonde groeier.
Ben Connan (1993)Middelsterke
groei;heeft eveneens grote, wel
iets beter smakende bessen o.w.v. minder zuur. In het Poolse onderzoek gedurende
5 jaar een gemiddelde opbrengst van 7,3 ton/ha. Gemiddeld bessengewicht
109g/100 bessen. Vitamine-C rijk. Resitentie tegen meeldauw en bladvalziekte;
wel gevoelig voor mijten en luizen.
Big Ben het nieuwste ras, heeft de dikste bessen en een duidelijk
zoetere smaak. Voor zover ik weet is dit ras nog enkel in Engeland te vinden. Gezien
zijn excellente eigenschappen zal dit ras binnen luttele jaren ook hier te koop
zijn.
Welke zijn vandaag voor zwarte bessen de Selectiecriteria?
Minder vorstgevoeligheid.
Een tijd terug waren er jaren dat (haast) alles bevroor tijdens lentevorsten.
Een ramp voor de industriële teelt, waarbij het steeds meerdere hectaren
betreft. Men zoekt vooral naar een later bloeitijdstip.
Geschiktheid voor
machinale oogst.
Betere kwaliteit: mooiere
trossen en grotere bessen
Een betere smaak voor de
verse consumptie. Deze optie is erbij gekomen omdat de teelt voor industriële
verwerking verzadiging vertoont met als gevolg te lage prijzen. Wat consumptie
betreft zijn er alleszins nog mogelijkheden.
Meer vitamine-C Globaal gezien is het vitamine-C gehalte het hoogst van al onze kleinfruitsoorten, maar er is verschil bij de verschillende rassen.
Hoger anthocyaangehalte
o.w.v. de anrtioxidanten, de gezondheidsfactor waarvoor zwarte bessen zo belangrijk
zijn.
Resistentie tegen de
bessenrondknopmijt(Cecidophyopsis ribis
Westw.) In de gezwollen knoppen zitten vele tientallen mijten die in het voorjaar
gaan zuigen aan de nieuwe bladeren. Bovendien zijn deze mijten dragers van het
brandnetelvirus dat de bladeren aantast en productieverlies veroorzaakt.
De bessenbladgalmug
(Dasineura tetensi Rübsaamen) of Leaf Curling Midge.
