Art . Nr . 80 . a ,

                                          Bloemen

  Waarin  schuilt  de  bijzondere  aantrekkingskracht  van  bloemen  voor  de  ogen  van  een  schilder  ?   Waardoor  wordt  hij  het  meest  geprikkeld  ?   Het  antwoord  is  niet  moeilijk ;  het  is  in  de  eerste  plaats  de  kleur , die  het  voorwerp  van  zijn  picturale  bemoeiingen  zal  zijn .  Het  is  aan  de  weergave  van  de  kleur  dat  hij  zijn  oplettendheid  en  zorg  zal  geven , om  er  de  fijnheid , de  uitzonderlijkheid , de  schittering  en  de  harmonie  van  uit  te  drukken . 
  Eerder  spraken  we  over  de  noodzakelijkheid  om  het  palet  aan  te  passen aan  de  aard  van  het  uit  te  beelden  onderwerp .  Wat  de  bloem  kenmerkt  is  de  licht-  de  fris-  de  levendigheid  en  de  straling  van  zijn  coloriet .  Men  moet  dus  de  beschikking  hebben  over  doorschijnende  en  heldere  kleuren , die  zo  dicht  mogelijk  de  tonen , of  hun  samenstellingen , van  de  bloemen  zelf  benaderen , teneinde  niet  hun  frisheid  te  ontnemen  door  te  ingewikkelde  mengsels .
  Zonder  dat  hierbij  iets  dwingend  voorgeschreven  is  -  we  zeiden  reeds  waarom  -   volgen  hieronder  de  kleuren , die  je  kunt  toevoegen  aan  de  reeds  aanwezige , voor  het  schilderen  van  bloemen  :  aureoline , dat  een  zeer  helder  goudgeel  -   gele  alizarine , dat  doorzichtiger  is  dan  andere  gelen , vooral  in  verbinding  met  blauwen  voor  het  verkrijgen  van  zeer  warme  en , natuurlijk , transpante  groenen  -  indisch  geel , zeer  mooie  en  vrij  doorschijnende  kleur  -  rose  kraplak , dat  fijnere  rose  tonen  maakt  dan  het  gewone  kraplak  -  Kraplak  roodbruin , zeer  warme  bruinachtige  lak  die  evenals  de  voorgaande  kleuren , langzaam  droogt  en  daardoor  een 
" nat "  werken  mogelijk  maakt  --   Chinees  geel , waarmee  men  groenen  maakt , die  niet  "  zwaar  "  zijn   -   saffierblauw , dat ,  samen  met  gelen , zeer  zuivere  groenen  geeft  -  robijnrood , zeer  helder  -  cobaltviolet , ietwat  zwaar , maar  kleursterk  en  levendig .  
  Een  met  smaak  samengesteld  boeket  zal  een  ideaal  motief  vormen .  Natuurlijk  speelt  de  opstelling  van  de  bloemen  en  het  lijnenspel , dat  dit  tot  gevolg  heeft , een ,  zoniet  overwegende , dan  toch  zeer  voorname  rol  en  dit  nu  behoort  tot  de  kunst  van  de  compositie .  

  Laten  we  in  verband  met  deze  studie  enkele  beginselen  in  herinnering  brengen , die  hun  waarde  ook  op  andere  terreinen  hebben .  Het  is  nodig  dat  een  achtergrond  in  het  geheel  van  de  compositie  meespeelt  en  voor  bloemen , zoals  voor  stillevens , is  het  gewenst  om  op  enige  afstand  achter  het  model  een  scherm  te  plaatsen , dat  kan  bestaan  uit  een  gekleurd  vel  papier  of  een  lap  stof , waarvan  de  toon  of   tonen  terzelfdertijd  in  harmonie  zijn  met  en  gunstig  afsteken  tegen  de  kleuren  van  het  onderwerp .  Deze  achtergrond  mag , wel  te  verstaan , na  de  voltooiing  van  de  aquarel , niet  op  de  voorgrond  dringen  ten  koste  van  het  eigenlijke  motief .  In  sommige  gevallen  wordt  de  achtergrond  het  eerst  aangebracht , in  andere  het  laatst ;  dit  hangt  geheel  af  van  de  tonen  van  het  onderwerp  in  kwestie .  In  ieder  geval  moeten  de  tint  of  tinten , die  hij  bevat , snel  met  een  dikke , goed  gevulde  penseel  worden  opgezet .  Als  de  uitsparingen  tijdrovend  mochten  zijn  als  gevolg  van  hun  " uitgeknipte "  vormen , bevochtig  dan  eerst  het  papier  op  de  wijze , die  we  al  vermeld  hebben .  Overigens  is  het  niet  altijd  noodzakelijk  om  het  gehele  terrein  van  het  motief  zorgvuldig  uit  te  sparen .  Zekere  gedeelten  ervan  kunnen  de  tint  van  de  achtergrond  krijgen , indien  deze  niet  een  slechte  invloed  gaat  uitoefenen  op  de  kleuren  die , er  later  overheen  komen .  Een  groen  schaduwtoon , bijvoorbeeld , kan  wel  geplaatst  worden  over  een  grijze  achtergrond , die  natuurlijk  het  heldere  groen  van  verlichte  bladeren  onherroepelijk  zou  bederven .  Vaak  kleurt  men  de  gehele  achtergrond  met  een  lichte  tint , die  dan  later  weer  herzien  wordt  met  een  zwaardere , ofwel   " droog " , ofwel  " nat "  werkend .  Denkt  in  dit  verband  aan , wat  we  gezegd  hebben  naar  aanleiding  van  versterkte  en  verzwakte  tinten . 

  Observeer  en  schilder  niet  van  te  dichtbij : 
laten  we  nog  eens  herhalen  dat  een  aquarel  synthese  moet  zijn , hetgeen  inhoudt  dat  men  een  keuze , een  selectie  moet  maken  van  de  wezensbestanddelen  van  het  model , voor  wat  betreft  hun  karakter , hun  stijl  en  hun  kleur .  Om  deze  keuze  te  kunnen  maken , moet  men  er  niet  met  zijn  neus  op  zitten . 

  De  moeilijkheid  van  de  uit  te  voeren  onderwerpen  dient  geleidelijk  aan  vergroot  te  worden .  Pak  in  het  begin  eenvoudige  onderwerpen  aan , vooral  waar  het  bloemen  betreft .  Deze  immers  zijn  onderhevig  aan  veranderingen , al  zijn  deze  met  het  oog  niet  te  volgen .  In  water  geplaatst , gaan  zij  zich  langzaam  aan  openen  ; de  aanblik  van  een  boeket  kan  van  het  begin  tot  het  eind  van  een  zitting  dusdanig  veranderen , dat  men  er  door  in  de  war  kan  raken .  Men  moet  dus  snel  tot  een  eindresultaat  kunnen  geraken ;  voordat  je  de  vaardigheid  verworven  hebt  om  ingewikkelde  onderwerpen  te  kunnen  uitvoeren , dient  je  zich  eerst  met  simpeler  modellen  bezig  te  houden .  Kies  hen  met  smaak  en  het  zal  hun  niet  aan  aantrekkelijkheid  ontbreken .

  Het  gevolg  van  een  en  ander  is  dat  de  totale  tijdsduur  van  een  complete  voltooiing  niet  meer  dan  drie  of  hoogsten  vier  uren  in  beslag  mag  nemen .  Overigens  zou  ook  de  vermoeidheid  een  woordje  gaan  meespreken , waardoor  de  arbeid  te  lijden  zou  hebben .  Probeer  niet  om  de  volgende  dag  weer  aan  uw  aquarel  te  willen  werken , want  het  model  zou  onherkenbaar  geworden  zijn .  Bewaar  hem  in  de  staat , waarin  hij  zich  bevindt , als  hij  niet  voltooid  zou  zijn  en  beschouw  hem  als  een  document , waarvan  het  maken  voor  u  een  nuttige  oefening  geweest  is . 

  Wij  zullen  nu  twee  verschillende  opvattingen  van  het  boeket  in  beschouwing  nemen ;  de  eerste  heeft  een  lichte  en  de  tweede  een  donkere  achtergrond . 

  De  schilder   RENEFER ,  wiens  heengaan  zozeer  betreurd  wordt  en  die  de  schepper  is  van  de  meeste  hier  afgebeelde  aquarellen , die  zo  opvallen  door  hun  vrije  wijze  van  uitvoering , hun  eerlijke  factuur  en  de  geest  van  vereenvoudiging , die  hen  beheerst , zal  je  nu  het  verloop  van  de  arbeid  beschrijven . 

                      Eerste  voorbeeld 

  We  hebben  een  boeket  samengesteld  van  pioenrozen  met  enkele  irissen  ( fig . 12 ) .  Het  rood  van  eerst  genoemden  wordt  versterkt  door  het  omliggende  groen  van  de  bladeren , dus  door  het  contrast  met  zijn  complementaire . 

  We  zijn  naar  gewoonte  te  werk  gegaan ,  maar , na  een  constructie , uitgevoerd  met  het  penseel  in  een  neutrale , zeer  zwakke , grijze  toon  ( fig . 10 ) , zouden  we  in  dit  geval  de  aquarel  hebben  kunnen  beginnen  en  voltooien  zonder  de  inschakeling  van  een  tweede  stadium  ( fig . 11 ) .  Het  onderwerp  staat  onder  een  stabiele  belichting  en  de  elementen , waaruit  het  is  gevormd , vertonen  duidelijk  uitgesproken  vormen .  Men  kan  dus  ieder  onderdeel  afzonderlijk  uitvoeren ; de  juistheid  van  de  waarden  wordt  bepaald  door  een  scherpe  waarneming  van  hun  betrekkelijke  intensiteit .  De  aquarel  kan  dus  beschouwd  worden  als  een  aaneenschakeling  van  " fragmenten " , die  zich  aan  elkaar  vasthechten  en  in  de  slotfase  behoeft  het  werk  slechts  met  zeer  weinig  aanvullende  toetsen  verrijkt  worden . 

                    Tweede   voorbeeld

  Hier  ( fig. 15 )  zien  we  een  tak  seringen  in  een  chinese  pot , tegen  een  donkere  achtergrond . 
  De  problemen  zijn  hier  wel  wat  groter  dan  bij  het  vorige  voorbeeld , zonder  dat  zij  daarom  de  leerling  behoeven  te  ontmoedigen . 
  Moeilijkheden  overwinnen  is  overigens  een  plicht  van  ieder , die  wat  wil  leren .  In  ons  geval  schuilt  deze  -  hetgeen  eigenaardig  mag  klinken   -   in  de  uitvoering  van  de  achtergrond .  Meer  dan  ooit  is  hier  het  gebruik  van  een  forse  penseel , die  rijkelijk  van  verf  is  voorzien , noodzakelijk .  Na  voltooiing  van  de  schets  ( fig. 13 ) ,  zoals  die  ook  gemaakt  is  voor  het  boeket  pioenen , wordt  de  toon  van  de  achtergrond  zeer  royaal  opgezet , bovenaan  te  beginnen  en  dan  geleidelijk  naar  beneden  werkend , waarbij  het  silhouet  van  bloemen  en  bladeren  natuurlijk  uitgespaard  blijft .  Tijdelijk  moesten  we  de  tint  links  boven  in  het  smalle  gedeelte  in  de  steek  laten  en  lieten  op  die  plaats  dan  ook  een  flinke  hoeveelheid  verf  achter , die  we  later  nog  nat  konden  aantreffen , toen  ons  penseel  die  verf  weer  nodig  had  om  hem  verder  naar  beneden  aan  de  linkerzijde  uit  te  strijken .  We  merken  hierbij  op , dat  we  de  achtergrond  aan  de  rechterzijde  evenim  achter  elkaar  van  boven  naar  beneden  hebben  voltooid , om  niet  de  kans  te  lopen  dat  in  die  tussentijd  de  verf  aan  de  linkerzijde  geheel  zou  opdrogen .  We  hebben  dus  ook  de  rechterkant  in  twee  étappes  uitgevoerd , daarbij  hetzelfde  systeem  volgend  als  aan  de  linker  kant , dus  ook  met  tijdelijke  achterlating  van een  hoeveelheid  verf , die  later weer  dienst  kon  doen .  Hiermede  werd  dus  een  groot  deel  van  het  papier  bedekt  en  we  vervolgden  met  het  gebladerte  op  te  zetten  in  een  groene  toon , die  overeenkomt  met  de  zwakste  waarden  en  die  nuances  kregen  volgens  het  gamma  van  warme  en  koele  groenen , dat  het  vertoont .  Terwijl  deze  groene  toon  nog  enigszins  vochtig  was , begonnen  we  dadelijk  met  de  groenen  van  sterke  en  van  middelwaarden , altijd  in  hun  eigen  nuances . 

  Het  wit  van  het  papier  blijft  uiteraad  altijd  gereseveerd  voor  de  bloemen  zelf , waarop  we  als  slotbewerking ,enkele  modulaties  van  zeer  lichte  waarde  plaatsen  van  veronees  groen , dat  lichtjes  gebroken  werd  met  kraplak . 
  Ook  moesten  de  vaas , het  palet  en  het  glas  met  het  penseel  nog  voltooid  worden , daarbij  steeds  van  de  lichtste  toon  uitgaande .
  Voor  het  aanbrengen  van  de  achtergrond , zou  het  papier  bevochtigd  kunnen  worden , maar  we  hebben  dit  werkstuk  op  droog papier  tot  stand  gebracht .

Art . Nr . 80 . a ,
Fig . 13 , 14  en  15 .  Aan  weerszijden , de  schets , en  het  tweede  stadium .
Ook  hier  in  het  midden  de  voltooide  arbeid .
De  achtergrond  vertoond  een  mooie , geleidelijk  verzwakte  toon , die  enigszins  trilt , als  gevolg  van  de  grotere  en  kleinere  verschillen  in  waarden , die  nochthans  dicht  bijeen  horen , bijvoorbeeld  in  het  bovenste  deel .  Onder  de  onderhavige  omstandigheden  moet  men  beurtelings  aan  de  linker -  en  aan  de  rechterzijde  werken , dus  door  telkens  een  stukje  van  de  achtergrond  onvoltooid  achter  te  laten , na  hem  goed  van  verf  voorzien  te  hebben .

Art . Nr . 79 . b , 

                   Versmolten  tonen

  We  gaan  verder .  Het  kan  zeer  vaak  te  pas  komen , niet  om  een  tint  van  dezelfde  kleur , al  of  niet  vlak , aan  te  brengen , maar  om  er  een  te  maken , waarin  verschillende  tonen  in  elkaar  overaan , versmeltingen .  Men  moet  in  zo'n  geval  zoveel  mogelijk  met  een  enkele  bewerking  zien  te  volstaan, zonder  onberedeneerde  overschilderingen  en  in  ieder  geval  zonder  peuterig  geknoei .  Gesteld  dat  we  een  achtergrond  een  grijze  kleur , samengesteld  uit  gebrande  sienna  en  cobalt , willen  geven , waarin  beurtelings  de  ene  en  dan  de  andere  kleur  moet  domineren . 

  We  bevochtigen  daartoe  het  papier  met  schoon  water ;  de  stand  van  het  papier  mag  in  dit  geval  slechts  weinig  hellen .  We  maken  dan  een  matige  hoeveelheid  van  de  tint , die  uit  een  mensel  van  onze  beide  kleuren  bestaat , in  een  van  de  uitgeholde  afdelingen  van  het  palet ;  vervolgens  plaatsen  we  op  het  papier  dat  niet  meer  glimmen  mag , aan  de  linkerzijde  enkele  toetsen  van  ons  mengsel  door  middel  van  een  penseel , dat  slechts  matig  van  verf  voorzien  is .  Hier  behoeft  men  in  het  geheel  niet  met  regelmatige  kleurbanden  te  werken  en  dikke  kleurhoopjes  doen  ontstaan .  Wat  hier  nodig  is , is  om  steeds  in  het  penseel  over  een  matige  hoeveelheid  verf  te  blijven  beschikken , teneinde  het  papier  gelijkelijk  te  bevochtigen , dit  om  geen  vlekken  en  randen  te  doen  onstaan .  Is  dit  geschied , dan  gaan  we  deze  toetsen  geleidelijk  aan  verbinden  met  andere  toetsen , die  in  hun  verdunning  nu  eens  wat  meer  van  de  ene , dan  weer  wat  meer  van  de  andere  kleur  zullen  bevatten , waarbij  men , hetzij  de  waarde  van  de  tint  gelijk  kan  houden , hetzij  deze  gaat  verzwakken  of  versterken .  Op  die  manier  zullen  we  een  gehele  reeks  afgezwakte  tonen  verkrijgen , met  een  wisselende  dominante  en  talrijke  overgangstonen , die  op  aantrekkelijke  wijze  het  coloriet  van  de  achtergrond  zullen  doen  trillen , zonder  horten  en  stoten , als  gevolg  van  versmelting , die  de  goed  verbonden  toetsen  zullen  ondergaan . 

  Het  is  mogelijk  -  en  dit  is  niet  in  tegenspraak  met  wat  zojuist  beweerd  werd  -  om  later  op  dit  werk  terug  te  komen , maar  dan  alleen  onder  de  strikte  voorwaarden , dat  de  plaatsen , waar  men  nog  eens  overheen  wil  schilderen  nog  goed  vochtig  zijn  en  dat  de  penseel  niet  al  te  vol  verf  zit . 

   Deze  bewerking  kan  uitgevoerd  worden , niet  slechts  met  twee , maar  ook  met  drie  of  meer  kleuren .  We  kunnen  je  niet  genoeg  aanraden  je  hierin  te  oefenen , want  zo  dient  je  een  aquarel  te  behandelen , in  wezen , n.l.  door  onophoudelijke  modulaties  de  afwisselingen  in  kleur  en  kleurwaarden  uit  te  drukken , die  de  voorwerpen  of  het  onderwerp , dat  je  wilt  naschilderen  in  werkelijkheid  te  zien  geeft .  Door  een  zodanige  gang  van  zaken  zult  je  het  aantal  overschilderingen  en  glacis  tot  een  minimum  beperken , want  meesttijds  zult  je  de  vereiste  kleur  of  toon  met  één  slag  te  pakken  hebben . 

                Verdronken  tinten

  Wanneer  een  achtergrond  nog  vers  is , zoeken  we  op  ons  papier  een  plekje  uit  waar  de  kleur , van  lichte  waarde , nog  enigszins  glimt .  Nu  nemen  we  het  penseel  cobalt  of  siennabruin  in  een  flinke  dosis ;  de  kleur  doet  er  weinig  toe , als  het  maar  een  flinke  hoeveelheid  is , het  gaat  hier  n.l.  alleen  maar  om  een  demonstratie .  Nu  komt  bij  die  verf  een  klein  beetje  water  en  dan  plaatsen  we  de  punt  van  het  penseel  op  de  tevoren  uitgekozen  plek :  dit  kleine  toetsje  zal  zich  gaan  uitbreiden , verder  uitvloeien , steeds  naar  buiten  toe  lichter  van  toon  wordend , terwijl  het  centrum  toch  altijd  een  zekere  kracht  blijft  behouden .  Dit  is  nu  wat  men  het  " verdrinken "  van  een  tint  noemt .  Houd  daarbij  goed  voor  ogen  dat  een  tint  alleen  goed  in  een  andere  kan  verdrinken , wanneer  deze  laatste  nog  vochtig  is  en  vooral  indien  de  kracht  van  de  te  verdrinken  kleur  groter  is  dan  die  van  de kleur , die  hem  moet  opnemen .  Zo  niet , dan  zal  een  lichte  vlek  en  een  kring  in  de  verf  onstaan .  Naarmate  de  onderliggende  toon  vochtiger  is , zal  de  tweede  zich  gaan  uitbreiden .  Op  deze  wijze  te  werk  gaande , kan  men  op  bepaalde  plaatsen  accenten  verkrijgen , die  zich  meer  of  minder  versmelten  met  de  kleur , waaraan  zij  een  versterking  verschaffen .  Men  moet  echter  van  dit  procedé  geen  misbruik  maken  om  niet  een  onaangename , wollige  slapheid  te  doen  onstaan , vooropgesteld  dan  altijd , dat  je  met  alle  " verdrinkingen  "  slagen  zult . 

  Men  zal  gemakkelijk  inzien  dat , waar  verdronken  tinten  zichzelf  van  lieverlede  afzwakken , deze  goed  gebruikt  kunnen  worden  om  voorwerpen  ronding  te  geven , dus  om  iets  te  laten  " draaien " .  Men  kan  hen  ook  toepassen  bij  de  weergave  van  uitvloeiende  en  wazige  elementen , zoals  weerspiegelingen  in  het  water , wolken , vergezichten  e.d.

  Naar  gelang  het  gewenste  effect , kan  men  tinten  natuurlijk  laten  verdrinken  in  die  van  dezelfde  of  van  geheel  andere  kleur .

  Vergeet , om  kort  te  gaan , dus  niet  dat  men  met  hen  ofwel  een  afgezwakte  verandering  van  waarde  kan  bereiken , ofwel  een , eveneens  afgezwakte , wijziging  van  kleurenwaarde  tegelijk .  Wanneer  men  een  kleur  niet  te  veel  in  zijn  ondergrond  wil  laten  verdrinken , moet  hij  wat  vetter  en  wat  later  aangebracht  worden  dan  degene  die  men  juist  ver  wil  laten  uitvloeien .  In  het laatste  geval  moet  hij  wat  meer  verdund  en  ook  wat  eerder  worden  aangebracht , als  n.l.  de  onderliggende  toon  nog  niet  veel  van  zijn  vochtgehalte  verloren  heeft . 

Art . Nr . 79 .

Schema  voor  opzet van  een  vlakke  tint  in  opeenvolgende  penseelstreken .