Art . Nr . 66 .

               De  Bloem  en  het  Boeket

  Bloemen  en  boeketten  vormen  studieobjecten , die  in  de  meeste  gevallen  veel  glans  en  schittering  met  zich  meebrengen .  Men  begrijpt  dus  al  dadelijk  dat  men  hier  de  rijkste  kleuren  van  het  palet  dient  te  gebruiken  en  mengingen , die  deze  rijkdom  kunnen  aantasten , vermeden  moeten  worden .  Het  inzicht , dat  men  verworven  heeft  door  de  studie  van  het  hoofdstuk  " De  theorie  van  de  kleur " , zal  hier  zeer  goed  van  pas  komen  en  zal  de  beginner  de  weg  kunnen  wijzen  bij  de  keuze  van  bloemen , die  in  aanmerking  komen  om  geschilderd  te  worden  op  grond  van  hun  coloriet , dat  op  geslaagde  wijze  gebundeld  kan  worden  in  een  boeket .   
   Dit  boeket  kan  een  karakter  vertonen  naar  gelang  de  kunstenaar  zich  meer  speciaal  interesseert  voor  de  vorm  of  voor  het  lijnenspel , of  dat  hij  meer  waarde  hecht  aan  fantasie  of  aan  kleur . 
  In  het  eerste  geval  is  de  tekening  van  groot  belang  en  kan , onder  omstandigheden , gericht  zijn  op  een  meer  of  minder  uitgesproken  stilering .  In  het  tweede  geval  is  het  de  kleurvlek , die  de  boventoon  voert .  

  Een  bloem  bezit  een  zodanige  glans , dat  hij  vaak  lichtgevend  schijnt  te  zijn .  De  lichtstralen  van  het  spectrum , die  hij  zelf  niet  opneemt , zendt  hij  aan  onze  ogen  terug  met  een  opmerkelijke  kracht  en  zuiverheid .  Als  slechts  de  tegenstellingen  van  kleurwaarden  in  een  schilderij  hun  rol  vervullen , kan  dit  de  illusie  van  lichtwerking  geven , zonder  dat  men  zijn  toevlucht  behoeft  te  nemen  tot  bepaalde  anilinekleuren , die  stellig  zeer  fraai  zijn , maar  tevens  in  het  geheel  niet  kleurecht .  Als  men  echter  " met  alle  geweld "  een  dergelijke  kleur  gebruiken  wil  om  een  bepaalde  toon  te  verkrijgen ,  dient  hij  op  het  doek  vooraf  te  worden  gegaan  door  een kleur  of  kleurmengsel , dat  hem  in  toon  zeer  dicht  nabij  komt .  Is  deze  gedroogd , dan  kan  men  de  niet - kleurechte  toon  als  glacis  er  overheen  aanbrengen .  Op  deze  wijze  toegepast , zal  de  bewuste  toon  niet  geheel  verdwijnen  in  de  toekomst  en  zal  de  harmonie  van  het  schilderij  bewaard  blijven . 
  Door  zijn  zeer  gevarieerd  karakter  kan  de  bloem  een  plaats  vinden  in  composities  van  onderwerpen  met  uiteenlopend  sentiment :  vrouwelijkheid , teerheid , goedhartigheid , uitbundigheid , enz...  en  het  boeket  verleent  hierbij  goed  diensten  door  zijn  samenstelling , zijn  kleur , stijl  en  de  omgeving , waarin  het  is  opgesteld . 

                     Een  boeket  rozen

  We  gaan  een  boeketje  rozen  schilderen , zoals  afgebeeld  op  fig . 13 .  Het  is  van  tere  en  bescheiden  aard  en  de  elementen , die  het  begeleiden , kenmerken  het  interieur  van  een  woning . 
  We  hebben  dit  boeket  opgesteld  op  de  midden - as , die  het  vlak  in  tweeën  deelt .  Je  zult  echter  opmerken  dat  de  linkse  buitenlijn  van  de  schilderijlijst  wel  gelegen  is  op  een  as  die  links  van  de  midden - as  is  gelegen  en  daardoor  de  symmetrie  tegengaat .  De  achtergrond  wordt  zodoende  verdeeld  in  verschillende  horizontale  en  verticale  vlakken  die  het  vlak  levendigheid  verlenen  zonder  het  boeket  zelf  te  oversemmen . 
  Zoals  de  voorafgaande  stillevens , is  dit  boeket  zelf  eerst  " gecomponeerd "  met  de  bloemen  in  de  hand , die  daarna  in  een  vaasje  geplaatst  zijn  op  een  tafel  en  tegen  de  gewenste  achtergrond .
  Ook  hier  gaan  we  het  gebruikelijke  procedé  volgen  met  opeenvolgende  stadia :  goede  werkwijze  en  zelfkritiek  brengen  kennis  en  vakkunde  voort . 
  Zie  er  niet  tegen  op  om  de  constructietekening  met  de  grootste  zorg  uit  te  voeren  ( fig . 11 ,  1e  stadium ) , en  geef  je  rustig  de  tijd  om  hem  duidelijk  en  correct  te  maken . 
  In  dit  verband  zouden  we  geneigd  zijn  nog  verder  te  gaan  en  je  zou  beter  beslagen  ten  ijs  komen , wanneer  je  eerst  enige  voorbereidende  studies  maakt  bij  onderwerpen  van  deze  aard ;  wel  te  verstaan  met  een  ander  materiaal , dan  waarmee  je  uw  schilderijtje  wilt  uitvoeren .  Deze  studies , met  krijt  of  met  de  pen , zouden  je  in  staat  stellen  om  de  aard  van  uw  onderwerp , zijn  stijl , zijn  golvingen  en  bewegingen , die  eigen  zijn  aan  de  diverse  onderdelen , goed  op  u  te  laten  inwerken .  Bij  het  schilderen  kunnen  uw  toetsen  dan  vrijer  zijn  en  je  zult  de  betekenis  van  de  vormen  bijna  automatisch  aanvoelen . 
  Is  de  schetopzet  klaar , dan  gaan  we  de  onderschildering  aanbrengen  met  de  platte  kwast  en  in  dunne  verf , er  zorg  voor  dragend  dat  de  oorspronkelijke  tekening  bewaard  blijft .  We  hebben  die  immers  nodig  om  lichten  en  schaduwen , waarvan  het  spel  vrij  ingewikkeld  is , op  hun  juiste  plaatsen  aan  te  brengen . 
  We  hebben  er  ook  belang  bij  om  te  beginnen  met  de  achtergrond  en  de  tafel , om  de  beschikking  te  hebben  over  bepaalde  toonwaarden , waartegen  we  die  van  de  bloemen  en  bladeren  kunnen  afwegen  en  tevens  omdat  we , laten  we  dit  niet  vergeten , steeds  vet  op  mager  dienen  te  werken :  de  kleuren  van  de  bloemen  zullen , uiteraard , dikker  in  de  verf  komen  te  zitten  dan  de  achtergrond .  Deze  laatste  het  eerst  aan  te  brengen  is , hoe  dan  ook , noodzakelijk , want  het  zou  zeer  gewaagd  zijn , om  de  verschillende  tonen  van  de  bloemen , vooral  de  tere , op  een  witte  achtergrond  te  willen  aanbrengen .  Men  zou  hen  n.l.  bijna  zeker  te  licht  maken .  Wees  voorzichtig  bij  het  mengen  van  de  kleuren , gebruik  daarbij  niet  te veel , anders  zullen  zij  hun  frisheid  verliezen . 
  Nu  is  de  ondergrond  geheel  met  verf  bedekt  ( fig . 12 ,  2e stadium ) .  Hij  vertoont  de  locale  tonen  volgens  hun  kleur  -  en  toonverhoudingen .  Men  diene  echter  te  bedenken  dat  de  schaduwtonen  min  of  meer  gewijzigd  kunnen  worden  door  de  complementairen  van  de  kleuren , waaruit  zij  zijn  samengesteld .  Herlees , in  dit  verband ,
" De  theorie  van  de  kleur "  in  het  vorige  lesdeel .
  Het  werk  wordt  nu  verder  doorgevoerd  om  tot  de  voltooide  staat  te  geraken  ( fig . 13 ) . 
Weer  beginnen  we  met  de  achtergrond , waarop  we  nu  met  wat  dikkere  verf  gaan  werken  en  waarbij  de  verschillende  onderdelen  nader  gepreciseerd  en  aangevuld  worden :  de  kast , de  lijst  en  het  landschapfragment  dat  hij  laat  zien , waarbij  de  twee  laatste  onderdelen  bescheiden  en  teruggehouden  moeten  worden . 
  Vervolgens  nemen  we  de  modulaties  van  de  toonwaarden  onder  handen , in  de  schaduw  worden  accenten  geplaatst  en  de  lichten  worden  vet  opgezet .  Wat  we  thans  doen  is  echt  " schilderen "   en  we  doen  dat  in  de  richting  van  de  vormen .  Let  op  de  spiraalvormige  beweging  in  de  grootste  roos ;  in  eenzelfde  draaiende  beweging  moeten  we  de  verf  aanbrengen  .  Het  spreekt  vanzelf  dat  platte  en  ronde  kwasten  van  verschillende  dikte  hierbij  gebruikt  zullen  worden .  De  allerlaatste  arbeid  kan  het  beste  met  een  das -   of  marterharen  kwast  worden  uitgevoerd , die  de  uiteindelijke  verfijningen  helpen  tot stand  brengen , die  men  kan  waarnemen  op 
fig . 13 .

                 Andere  voorbeelden

  We  besluiten  dit  hoofdstuk  met  enkele  opmerkingen  naar  aanleiding  van  twee  andere  schilderijen , waarvan  we  slechts  het  voltooide  stadium  afbeelden , zonder  na  te  laten  je  er  aan  te  herinneren , dat  zij  ook  in  drie  opeenvolgende  étappes  werden  geschilderd .  
  Het  boeket  op  fig . 14  vormt  het  voornaamste  onderdeel  van  een  compositie  van  uitgesproken  decoratief  karakter , met  zijn  fantasierijke  arabesken  en  zijn  achtergrond  van  wandtapijt .  Het  verschil  met  het  voorgaande  is  groot ;  hij  is  wat  rustiger , zou  men  kunnen  zeggen  en  het  boeket  is  wat  gewoner , zoals  men  dit  veel  in  de  huiskamer  aantreft .  
  Een  nog  eenvoudiger  ruikertje  ziet  je  op  fig . 15 . , zo  simpel  dat  hij  het  eigenlijk  alleen  van  zijn  kleur  moet  hebben .  Maar  deze  eenvoud  zou  je  er  toch  niet  toe  mogen  verleiden  om  te  menen  dat  de  tekening  niet  goed  bestudeerd  zou  moeten  worden :  zonder  deze  voorzorg  zou  het  eindresultaat  van  uw  bloemenstudie  je  wel  eens  heel  erg  kunnen  teleurstellen . 
   

Art . Nr . 65 . a ,

                    Andere  Voorbeelden

Op  fig . 6  is  een  stilleven  van  vruchten  afgebeeld , waarvan  we  het  niet  nodig  geacht  hebben  de  vooafgaande  stadia  te  tonen . In  het  de  voorafgaande  stadia  te  tonen .  In  het  voorgaande  lesdeel  hebben  we  de  manier  van  weergeven  van  een  peer  en  een  perzik  bestudeerd , maar , zoals  we  reeds  zeiden , betrof  dat  afzonderlijke  studietjes .  In  dit  geval  hebben  we  het  voornemen  om  een  compleet  onderwerp  uit  te  beelden , een  geheel , zonder  nochtans  een  compositie 
" in  optima  forma "  te  willen  realiseren .  In  feite  blijven   we  hier  van  een  volstrekt  natuurlijke  objectiviteit  en  de  enige  oorspronkelijkheid  bestaat  dan  ook  uit  de  plaatsing  van  de  schaal  met  vruchten  op  de  vierkante  vloertegels .  Natuurlijk  hebben  we  ons  weer  allereerst  gewijd  aan  de  constuctie  van  het  onderwerp  in  zijn  vogelperspectief , die  de  vruchten  zo  voordelig  doet  uitkomen  in  hun  schittering  en  kleurengamma .

  Nadat  de  opzet  is  uitgevoerd , hebben  we  de  onderschildering  gemaakt  in  de  locale  tonen , eenvoudig  gezien  en  zonder  in  te  gaan  op  het  blauwachtig  fluweel  van  de  perziken   ( dit  blijft  bewaard  voor  het  laatste  stadium )  en  op  de  nuances  in  de  tinnen  schaal  die  ook  pas  later  aan  de  beurt  zullen  komen . 

  We  willen  naar  aanleiding  van  dit  voorbeeld  nog  wel  opmerken  dat  het  vaak  zeer  gunstig  is  om  aanvankelijk  met  opzet  overdreven  krachtige  tonen  aan  te  brengen  tijdens  de  onderschildering .  Men  krijgt  dan  een  forse  ondergrond , die  sterk  van  kleur  is  en  tijden  het  latere  werk  geleidelijk  wordt  teruggebracht  tot  de  gewenste  tonen . 

  In  ieder  geval  dient  de  onderschildering  bij  dit  voorbeeld  reeds  zeer  welsprekend  te  zijn , als  de  toonwaarden  goed  getroffen  zijn  :  een  warm  licht , rijk  en  tintelend , zal  van  deze  schaal  moeten  uitstralen , een  lichtstraling , die  de  schilder  nog  zal  versterken  tijden  het  derde  stadium . 

  Dit  laatste  zal  gekenmerkt  worden  door  het  aanbrengen  van  smeurige  verflagen , waarbij  men  vermijden  moet  om  te  talrijke  mengingen  te  maken , wanneer  men  één  of  andere  toon  zoekt , teneinde  de  verf  niet  een  verzadigd , zwaar  en  goor  aspect  te  geven , dat  iedere  frisheid  ontbeert .  Door  een  grote  hoeveelheid  kleuren  in  een  mengsel  wordt  de   kleur  gedood .  Overigens  kan  men  met  een  sober  palet  een  grote  kleurigheid  realiseren .  Dit  geldt  voor  alle  soorten  van  onderwerpen , maar  in  ons  geval  zijn  sommige  kleuren  dermate  helder , dat  we  in  zuivere  staat  op  ons  palet  kunnen  vinden . 

  Fig . 10  toont  je  een  derde  stilleven  ( in  voltooide  staat ) , dat  ook  gekenmerkt  wordt  door  warme  en  levendige  tonen , je  ziet  hier  weer  eens  hoe  men  een  belangwekkend  en  aantrekkelijk  geheel  kan  maken  van  voorwerpen , die  in  wezen  heel  simpel , ja , bijna  banaal , zijn .  
  Bestudeer  dit  schilderij  goed  en  schenk  daarbij  aandacht  aan  de  origenele  compositie , de  tegenstellingen , de  betekenis  die  de  rode  en  warme  tonen  krijgen  door  het  donkergroen  van  het  neerhangend  gordijn , de  mooie  verfbehandeling  en  zijn  geslaagde  harmonie . 

  Op  de  fig . 8 , 9 , en  10 , heeft  je  de  gelegenheid , om  aan  de  hand  van  illustraties , enkele  zeer  verschillende  opvattingen  van  het  stilleven  met  elkaar  te  vergelijken .  Voor  sommige  kunstenaars  is  het  stilleven  weinig  meer  dan  een  aanleiding  om  een  aantal  kleurvlekken  naast  elkaar  te  plaatsen .  Die  moeten  het  hem  dan  " doen "  en  de  geziene  werkelijkheid  wordt  slechts  gebruikt  om  een  " starschot "  te   geven  aan  het  scheppende  brein , dat  de  werkelijkheid  loslaat  naar  gelang  de  gevoelsstemmingen  van  de  kunstenaar , zijn  invallen  en  zelfs  zijn  weloverwogen  berekening , die  tot  doel  heeft  aan  een  oorspronkelijke  sensatie  of  opvatting  uitdrukking  te  geven . 

Men  bedenke  wel  dat  een  ieder , naar  eigen  believen , de  persoonlijke  visie  die  de  kunstenaar  hem  voorzet , kan  interpreteren  en  dat  is  misschien  wel  de  reden  dat  dit  soort  van  kunstwerken  -  daargelaten  hun  zuiver  picturale  hoedanigheden , zoals  toonverhoudingen  en  verfbehandeling  -  charme  of  minstens  een  zekere  belangwekkendheid  kunnen  bezitten .  De  sensatie , die  de  beschouwer  ondergaat  voor  een  of  ander  doek , kan  identiek  zijn  aan  digene , die  de  kunstenaar  zelf  ondervind .  Maar  het  aanschouwen  van  zo'n  schilderij  kan  ook  alweer  slechts  een  uitgangspunt  zijn  voor  diegene , die  het  bekijkt  en  deze  aanschouwing  kan  wel  eens  geheel  verschillende  gedachten  opwekken , een  geheel  ander  denkproces , ja  zelfs  "  droom " , in  beweging  zetten ;  zijn  verbeeldingskracht  zal  er  door  geprikkeld  worden  en  zal  hem  op  andere  wegen  kunnen  voeren  dan  die  de  kunstenaar  zelf  gevold  heeft .  

  Maar  bedenk  ook  dat  de  artiest , door  zeer  dicht  bij  de  natuur  te  blijven , ontroeren  en  bekoren  kan , zonder  ingewikkelde  gezochtheden , door  een  eenvoudige  taal  te  blijven  spreken , die  ieder  mens  met  gevoel  zal  kunnen  verstaan .  Op  deze  voorwaarde  echter  -  want  er  is  een  voorwaarde  -  dat  hij  zijn  vak  beheerst  en  dat  hij  zelf  ook  gevoelig  is  voor  de  bekoring  van  de  dingen  om  hem  heen , zo  "gewoon "  als  deze  ook  vaak  zijn , maar  die  hij  met  goede  smaak  bijeen  weet  te  zetten  naar  gelang  hun  vormen , zoals  hun  kleuren .  Het  bewijs  daarvan  vindt  je  in  het  schilderij  van  de  schilder  RENEFER , dat  zo  " smakelijk "  is  om  te  zien  en  tevens  de  juiste  sfeer  vermag  op  te  roepen .