Art . Nr . 82 . a , 

                 Verschillende  voorbeelden

  Eerst  bekijken  we  eens  een  landelijk  gegeven , dat  gemaakt  werd  te  Janville , een  stadje  in  de  buurt  van  Chartres  ( fig . 27 ) .  Het  is  nogal  sterk  van  kleur .  We  zijn  in  de  herfst , het  licht  is  nog  intens  en  warm  en  verschaft  de  tonen  een  grote  dichtheid ;  okers  en  cadmiums  voeren  hier  de  boventoon .   
   Deze  voorstelling  bevat  grotere  en  kleinere  gebouwen  en  bomen .  Laten  we  de  tekening  op  precieze  en  toch  niet  te  harde  wijze  uitvoeren , zoals  dat  op  fig . 25  te  zien  is .  De  schetslijnen  zijn  met  het  penseel  in  een  lichte  en  neutrale  kleur  aangeduid ;  een  wijze  van  doen , die  aan  te  bevelen  is  wanneer  men  verlangt  dat  de  tekening  geheel  onder  de  kleuren  verdwijnt .  Als  dit  gedaan  is  plaatsen  we  met  een  geheel  gevuld  penseel  de  blauwe  hemel , na  eerst  het  papier  ter  plaatse  bevochtigd  te  hebben  met  een  geelachtige  toon  voor  de  wolken .  Vervolgens  kleuren  we  de  lichte  gedeelten  van  de  toren , de  gehele  weg  ( wiens  schaduw  later  zonder  bezwaren  op  de  lichte  toon  wordt  aangebracht ) , de  zonbeschenen  daken , de  schoorstenen  en  de  bomen , dit  alles  met  vrij  krachtige  verf .  Dan  kunnen  we  overgaan  tot  de  schaduwen , die  breed  behandeld  worden  en  eveneens  krachtig  moeten  zijn , vooral  in  de  daken  en  de  bomen .  De  te  bereiken  effecten  moeten  nu  al  enige  schittering  vertonen  ( fig . 27 ) .  Een  dergelijke  aquarel  met  zijn  forse  en  rijke  kleuren  moet  nogal  snel  uitgevoerd  worden . 
  Thans  wenden  we  ons  tot  het  landschap  van  fig . 28 , gezien  in  het  gebied  van  de  Corèze , een  eerder  ruwe  en  harde  landstreek , die  daarom  geen  schoonheid  behoeft  te  ontberen .  Ditmaal  werd  de  tekening  uitgevoerd  met  het  penseel  en  pure  oostindische  inkt , althans  voor  de  bodem  en  de  bomen , hetgeen  reeds  in  overeenstemming  is  met  het  karakter  van  de  landstreek .  De  lucht  behandelden  we  zoals  die  van  het  vorige  voorbeeld , met  het  penseel , maar  zeer  sober .  We  hebben  hem  toen  achter  elkaar  geschilderd , beginnende  met  de  lichten , toen  het  blauw  en  tenslotte  de  schaduwen , zonder  één  onderdeel  geheel  droog  te  laten  worden .  Let  derhalve  eens  op  de  versmeltingen  en  het  modelé  van  de  wolken .  Direct  na  de  lucht  kwam  de  achtergrond  en  zo  vervolgens  tot  aan  de  voorgrond ;  uiteindelijk  kwamen  de  bomen  tot  stand . 

  Fig . 29  is  de  afbeelding  van  een  pretentieloos  werkje  in  de  stijl  van  de  schilder  JONGKIND .  De  kleur  is  zeer  bescheiden  en  steunt  vooral  op  waarden .  Het  wit  van  het  papier  blijft  een  grote  rol  spelen , evenals  de  eerst  aangebrachte  tekening .

  Fig . 30   toont  een  gezicht  op  Hyères , waar , ondanks  een  lichte  nevel , de  zon  toch  de  kracht  heeft  om  het  onderwerp  kleur  te  verlenen .  We  laten  het  aan  jezelf  over  om  deze  aquarel  goed  te  bekijken  en  er  de  nodige  lering  uit  te  trekken .  
  Vervolgens  ziet  je  op  fig . 31  een  aquarel  in  onze  gebruikelijke  manier  uitgevoerd  met  de  gang  van  zaken , die  je  herhaalde  malen  ontvouwden . 

  Lucht  en  water  werden  gelijktijdig  geschilderd , vervolgens  het  tweede  plan  en  de  achtergrond , de  brug , daarna  het  eerste  plan  aan  de  linkerzijde  en  tenslotte  de  boten  en  de  reflexen  in  het  water . 

  Nu  gaan  we  eens  een  zeegezicht  bestuderen  ( fig . 34 ) , dat  ergens  aan  de  Bretoense  kunst  tot  stand  kwam .  Er  waait  een  westenwind , met  als  gevolg  een  bewogen  geheel , zowel  in  de  lucht  als  in  het  water .  Een  geheel  volledige  schetstekening  is  in  dit  geval  geen  vereiste  ( fig . 33 ) .  Alles  is  in  beweging , de  golven , die  tegen  de  rotsen  slaan , verbergen  hen  ten  dele  of  versluieren  hun  omtrekken  en  kleuren .  Er  is  hier  tezelfdertijd  kracht  en  tederheid .  De  golfspatten  steken  licht , maar  zonder  enige  droogte , tegen  het  water  af .  Het  is  zelf  nodig  dat  de  contouren  van  deze  spatten , in  het  witte  papier , een  beetje  in  de  zee  overlopen .  Het  is  dus  de  zee , die , door  een  goed  geplaatste  tint , de  omtrekken  zal  vormen , waarvan  een  mogelijke  droogheid  voorkomen  kan  worden  door  het  papier  op  die  punten  wat  te  bevochtigen . 

  Alvorens  dus  met  de  lucht  te  beginnen  -  hetgeen  ons  eerste  werk  zal  zijn   -   denken  we  er  aan  om  het  papier  een  beetje  nat  te  maken  op  al  die  plaatsen , waar  de  golven  gaan  opspatten .  Daarna  pas  volgen  de  tonen  van  de  zee  met  hun  verschillende  modulaties  en  kleurwaarden  en  met  een  penseelvoering  die  rekening  houdt  met  de  bewegingen  in  het  water .  Aan  de  beurt  zijn  dan  de  tonen  van  de  rotsen , waarbij  al  dadelijk  het  spel  van  lichten  en  schaduwen  zijn  schaduwen  krijgt .  Daarna  wordt  ook  de  voorgrond  voltooid . 

  We  besluiten  met  je  een  werk  te  laten  zien  dat  overwegend  grijs  van  toon  is  ( fig . 32 ) .  Het  werd  uitgevoerd  op  vochtig  Ingrespapier , nadat  enkele  vaste  bestandsdelen  ( pier , schepen , enz. )  in  tekening  waren  gebracht .  De  lucht  werd  in  één  adem  geschilderd , dus  zonder  latere  overschilderingen , en  vervolgens  het  water , waar  later  op  teruggekomen  werd  met  enkele  toetsen  van  de  voorgrond  voor  de  golvingen .  De  achtergrond , de  pier  en  de  schepen  werden  voor  het  laatst  bewaard . 

Art . Nr . 82 .

                       Het  Landschap

   Het  is  onloochenbaar dat  op  dit  terrein  de  waterverf  heer  en  meester  is .  De  snelheid  van  de  uitvoering  en  het  vermogen , van  een  bekwaam  kunstenaar , om  in  één  enkele  zitting  het  karakteren  en  de  effecten  van  een  compleet  onderwerp  weer  te  geven , maken  deze  techniek  tot  een  bijzondere  waarde  voor  de  landschapschilder . 
  Meer  dan  ooit  echter  dient  hier  een  overvloedig  gebruik  van  water  de  voortdurende  aandacht  van  de  schilder  in  beslag  te  nemen .  In  de  open  lucht  voltrekt  de  indroging  zich  sneller  door  wind  en  warmte , en  een  " nat "  werken  is  in  dat  geval  dus  wel  geboden .
  Aangekomen  op  de  plaats  van  zijn  keuze , is  de  eerst  te  nemen  maatregel  om  zich  een  denkbeeld  te  vormen  over  de  tijdsduur  van  de  waargenomen  effecten .  Zullen  zij  lang  genoeg  duren  om  de  uitvoering  van  een  enigszins  doorgevoerde  aquarel  mogelijk  te  maken  ?   Of  zal  men  zich  tevreden  moeten  stellen  met  een  eenvoudige , snel  uitgevoerde  schets  ?   In  het  algemeen  gesproken  zou  men  kunnen  zeggen , zonder  dat  hierbij  vaste  wetten  gelden , dat  de  avondeffecten  kort  duren , die  van  de  ochtend  iets  langer  en  die  van  het  volle  daglicht  het  langst .  Om  de  beste  kansen  tot  slagen  te  hebben , zal  de  beginner  er  dus  goed  aan  doen  zijn  werk  in  de  buitenlucht  aan  te  vangen , als  de  zon  al  even  boven  de  horizon  te  zien  is . 
  In  ieder  geval  zal  men , alvorens  zich  aan  het werk  te  zetten , moeten  proberen  na  te  gaan  hoe  de  verdere  loop  van  de  zon  zal  zijn , teneinde  niet  het  risico  te  lopen  hem  op  een  gegeven  ogenblik  vlak  voor  zich  te  zien  of  hem  precies  in  de  rug  te  krijgen , waardoor  de  gewenste  effecten  geheel  verloren  zouden  gaan .  Het  effect  nu ,,  de  visuele  indruk , is  de  ziel  van  een  schilderij .  Een  kunstwerk  kan  geen  werkelijke  waarde  hebben  dan  door  een  goed  begrepen , goed  voelbaar  en  goed  uitgedrukt  effect .  Het  is  onverschillig  of  dit  een  effect  is  van  vorm , van  kleur , van  licht  of  van  schaduw , als  het  maar  pakkend  genoeg  is  om  indruk  te  maken . 
  Door  deze  vonk  zal  een  werk  tot  leven  gewekt  worden  en  laten  zien  dat  het  van  een  kunstenaar  afkomstig  is ;  ontbreekt  hij , dan  zal  het  werk , ondanks  een  zorgvuldige  uitvoering , van  onwaarde  zijn  uit  kunstzinnig  oogpunt , zo  heeft   FAGES   gezegd .

  Men  dient  in  een  aquarel  geen  al  te  donkere  effecten  na  te  streven .  Men  zou  dan  immers  de  tinten  met  zeer  veel  verf  moeten  aanmaken  en  daardoor  spoedig  in  ondoorschijnendheid  vervallen .  Maar  in  ieder  geval  is  het  nodig  -  hetgeen  volgt  uit  wat  we  zo  juist  gezegd  hebben  -  om  zich  er  op  toe  te  leggen  het  vereiste  effect  zo  goed  mogelijk  te  realiseren .  Wanneer  een  bepaald  plekje  je  op  het  eerste  oog  goed  bevalt , dan  heeft  je  er  de  verschillende  onderdeeltjes  nog  niet  van  gezien .  Het  zijn  ook  niet  die  onderdeeltjes  die  bij  u  een  aangename  sensatie  verwekken , maar  het  algemene  beeld  en  dat  is  dan  ook  hetgeen  je  dient  uit  te  beelden  en  niet  allerlei  kleinigheden .  
  Het  is  onvermijdelijk  dat  je  bij  uw  eerste  pogingen  niet  dit  resultaat  zult  bereiken  zonder  het  aanbrengen  van  verbeteringen  en  overschilderingen , die  de  frisheid  van  uw  werk  afbreuk  gaan  doen .  Daarover  behoeft  je  niet  te  treuren , mits  je  maar  geslaagd  bent  met  een  totale  indruk .  Van  lieverlede  zult  je  er  in  kunnen  slagen  om  een  zekere  doorzichtigheid  te  behouden , wanneer  je  geleerd  zult  hebben  om  meteen  de  gewenste  intensiteit  van  de  tinten  goed  te  beoordelen . 
  Nog  een  laatste  raad  inzake  uw  opstelling  buiten .  Overtuigt  je  er  zich  van  dat  je  niet  op  een  gegeven  moment  last  krijgt  van  de  weerkaatsing  van  een  sterk  verlicht  oppervlak .  Uw  ogen  zouden  daaronder  te  lijden  hebben  en  uw  werk  evenzeer . 
  Laten  we  enkele  onderwerpen  van  het  landschap  eens  nader  bekijken . 

  De  hemel .  -  De  hemel  is  niet  een  neerhangend  gordijn .  Hij  moet  meer  en  meer  naar  achteren  gaan , naarmate  hij  dichter  bij  de  horizon  is .  Het  is  niet  alleen  maar  door  het  afzwakken  van , bijvoorbeeld , een  blauwe  tint , dat  men  een  lucht  naar  achteren  kan  laten  verschuiven , men  maakt  hem  eenvoudig  steeds  lichter .  Daarbij  zal  dan  ook  een  beetje  grijs  te  pas  komen , dus  de  complementaire  van  de  gebruikte  toon . 

  Deze  verandering  van  toon , kan , wanneer hij  niet  in  het  oog  springt , niettemin  ( en  dat  niet  alleen  bij  luchten )  in  de  natuur  duidelijk  genoeg  worden  waargenomen  als  men  het  middelste  van  een  motief  met  een  dicht  bij  het  oog  geplaatste  wijsvinger  bedekt ;  in  horizontale  stand  voor  luchten  en  vlakten  en  in  vertikale  stand  voor  bomenrijen  en  bergen .  Wanneer  men  dan  de  delen  aan  weerzijden  van  de  vinger  goed  met  elkaar  vergelijkt , zal  men  de  toonverschillen  waarnemen . 

  Voor  bewolkte  luchten  brengt  je  in  praktijk  hetgeen  we  gezegd  hebben  over  het  werken  op  vochtig  papier  of  door  nat  in  nat  te  werken , bij  het  bereiken  van  de  verschillende  graden  van  kleurversmelting . 

  Vergezichten .  -  Ook  deze  zullen  meer  of  minder  nat  geschilderd  worden , naarmate  hun  grotere  of  minder  grote  vastheid ;  grijzen  zullen  er  onveranderlijk  bij  te  pas  komen . 
  Als  zij  lichter  zijn  dan  de  lucht , moet  de  kleur  van  deze  laatste  zich  duidelijk  aftekenen ;  als  zij  donkerder  zijn , moet  hun  kleur  enigszins  in  de  lucht  vervagen .  Als  lucht  en  bodem  aan  de  horizon  in  elkaar  overgaan , moeten  de  vergezichten  onmiddelijk  na  de  lucht  in  grijze  tonen  worden  weergegeven . 

  Bomen .  -   Het  moet  voldoende  zijn  om  hun  omtrekken  en  de  grote  kleurpartijen  goed  in  het  verband  van  hun  richting  en  toon  weer  te  geven ;  daarbij  moet  de  toets  aangepast  zijn  aan  de  aard  van  het  gebladerte  om  het  wezen  ervan  uit  te  drukken . 

  Schaduwen .  -   Daarin  zij  men  zeer  spaarzaam  met  détails . 

  Gebouwen .  -   Beginners  hebben  de  neiging  om  de  daken  en  gevels  te  " nieuw "  te  maken , waar  deze  toch  gewoonlijk  door  de  tand  des  tijds  zijn  aangetast .  Bekijk  hen  goed  en  maak  hen , zo  nodig  minder  helder .

  Hier  is  de  volgorde  van  het  afnemen  van  kracht  en  schaduwtonen : 
holtes  ( het  donkerst )  -  horizontale  schaduwen , zoals  o.a.  onder  daken  -  verticale  schaduwen  -  horizontale  slagschaduwen , helderder  naarmate  zij  de  invloed  van  een  lichtere  hemel  ondergaan .  Zelfs  de  donkerste  schaduwen  moeten  altijd  een  zekere  doorzichtigheid  behouden , men  moet  hen  dus  niet  " dicht  stoppen " . 

  Rookpluimen .  -  Leg  de  aquarel  plat  en  bevochtig  de  bewuste  plek , daarbij  iets  over  de  randen  gaand .  Nu  laat  men  een  toon  verdrinken , die  voldoende  sterk  is  op  het  uitgangspunt  van  de  rook  en  vanaf  dat  punt  steeds  lichter  wordt . 

  Voorgronden .  -   Kleur  en  kleurwaarden  zijn  hier , eveneens  elders , de  sleutel  tot  soliditeit ;  te  samen , wel  te  verstaan , met  de  juiste  wijze  van  toetsen  plaatsen .  Kleur  en  waarde  moeten  beoordeeld  worden  door  het  gehele  motief  te  bekijken  en  niet  onderdeel  voor  onderdeel .  In  de  dichtsbij  gelegen  plans  zorge  men  voor  een  grotere  helderheid  in  het  licht  en  een  grotere  kracht  in  de  schaduw .  Naar  mate  het  terrein  meer  naar  achteren  schuift , moeten  daarentegen  de  tonen  dichter  bij  elkaar  komen  te  liggen .
  Tergelijkertijd  moeten  ook  de  détails  verzacht  worden . 

  Waterpartijen .  -  Het  spreekt  vanzelf  dat  doorzichtigheid  hierbij  een  eerste  vereiste  is .  In  het  algemeen  moeten  weerspiegelingen , stellig  niet  " zwaarder "  maar  wel  van  een  iets  krachtiger  waarde  zijn  dan  de  voorwerpen  zelf ; hun  toon  moet  dus  een  weinig  " gedempt  "  worden .  Men  moet  daarbij  zeer  nat  en  krachtig  werken , om  na  droging  de  juiste  waarden  te  verkrijgen . 

  De  zee .  -  Deze  heeft  als  bijzonderheid  dat  zijn  diepste  blauw  zich  tegen  de  horizon  aan  bevindt .
  Zijn  tonen  wisselen  gewoonlijk  plaatselijk  af , hetzij  door  de  wind , hetzij  door  de  achtergrond .  Hierbij  moet  je  dan  ook  profijt  weten  te  trekken  van  wat  we  gezegd  hebben  over  tinten , die  afwisselingen  in  hun  coloriet  vertonen . 
  De  penseelstreken , waarmee  men  de  golven  zal  weergeven , moeten  horizontaal  zijn  in  de  verte  en  meer  hol  gebogen  naarmate  men  de  voorgrond  nadert .

  Eveneens  in  het  algemeen  sprekend , zullen  de  toetsen  van  de  weerspiegelingen , evenals  de  golven  een  grotere  beweging  bezitten  bij  een  golvende  zee  dan  op  zeer  kalm  water .  Tracht  ook  de  lichtlijnen  uit  te  sparen , die  de  lucht  weerkaatsen . 

  Figuren .  -   Deze  zijn  van  ondergeschikte betekenis , behandeld  hen  dus  zeer  eenvoudig  ( behalve , natuurlijk  wanneer  zij  de  hoofdfiguren  van  de  aquarel  zijn ) .  Plaats  hen  bij  voorkeur  niet  op  de  voorgrond , waar  zij  te  veel  aandacht  zouden  trekken  ten  koste  van  het  onderwerp , in  zijn  totaliteit  beschouwd .
  Spaar  hun  omtrekken  uit  als  zij  licht  tegen  de  omgeving  afsteken . 

  We  gaan  thans  enkele  voorbeelden  van  verschillende  technische  uitvoering  in  beschouwing  nemen , want  het  wil  niet  onze bedoeling  zijn  om  je  één  bepaalde  werkwijze  op  te  dringen .  Waar  talent , schept  behagen  in  verscheidenheid .  Maar  toch  willen  we  je  steeds  blijven  aanraden  om  de  constructietekening  goed  te  verzorgen  en  hem  duidelijk  en  met  toewijding  tot  stand  te  brengen . 

Art . Nr . 81 . b , 

                              Het  Dier

  Welk  dier  het  ook  zijn  zal , dat  we  willen  uitbeelden , huisdier  of  niet , men  zal  zich  hierbij  aan  een  dwingende  verplichting  moeten  onderwerpen , die  men  kan  ontlopen , op  straffe , tot  onbeduidend , werk  veroordeeld  te  worden .  Deze  bestaat  in  de  noodzakelijkheid  van  het  beest  een  bouw  te  geven , die  geheel  in  overeenstemming  is  met  zijn  anatomie  en  zijn  geaardheid .  De  vacht  van  een  hond  of  van  een  kat , hoe  dik  die  ook  zijn  kan , doet  de  anatomische  vormen  niet  verdwijnen ;  hij  verzacht  deze  slechte  enigermate .  Zij  blijven  voelbaar  dank  zij  de  glimplekken  op  de  pels  van  een  roofdier , de  huid  van  een  paard  of  de  pluimage  van  een  vogel .  Nu  beschikt  men  bij  de  aquarel  niet  over  dezelfde  uitdrukkingsmogelijkheden  als  bij  de  olieverf ;  zo  staat  waterverf  b.v.  geen  vette  empatementen  toe .  Het  is  door  een  spel  van  kleuren  en  waarden  dat  we  de  bouw  moeten  uitdrukken , terwijl  de  musculatuur , het  spierenstelsel , van  het  dier , onder  invloed  van  het  licht , glimmingen  zal  veroorzaken  en  de  lijnwerking  van  de  huid  zal  wijzigen  naar  gelang  de  houdingen  om  zijn  anatomische  verschijning  kenbaar  te  maken .    
   Fig . 23  toon  je  de  tekening , die  voorafgaat  aan  de  uitvoering  van  de  aquarel  zoals  afgebeeld  op  fig . 24 .