Art . Nr . 34 . 

                               PRAKTIJK

Voorwoord

  Als  een  arbeider  zijn  werk  begint  overtuigt  hij  zich  eerst , of  niets  aan  zijn  gereedschap  ontbreekt .  Zo  zullen  wij  een  overzicht  geven  van  de  kennis , die  je  met  ons  al  opgedaan  heeft , een  herhaling  van  de  belangrijkste  begrippen , die  je  thans  als  richtsnoer  zullen  dienen . 
   Wij  gaven  je  een  groot  aantal  inlichtingen  over  de  afmetingen  van  het  menselijk  lichaam , waarvan  het  geheel  het  zogenaamde  " canon " vormt . 
( les  " Schetsen  van  personen  ) .
  Het  is  niet  onnodig  je  daar  naar  te  verwijzen  integendeel .  Door  de  huidige  les  heeft  je  voldoende  anatomische  kennis  op  kunnen  doen , om  de  opbouw  van  het  beenderengestel , dat  ons  hier  interesseert , de  spieren , waardoor  de  bewegingen  uitgevoerd  worden  en  het  wisselende  uiterlijk  dat  het  lichaam  biedt , te  kunnen  beheersen .
  Je  bent  vaak , genoeg  gewaarschuwd  voor  de  klippen , die  door  verkortingen  onstaan ;  die  slechts  de  onvoorbereide  tekenaar  hinderen .  Al  gauw  zult  je  niets  meer  ontdekken  en  zult  je  tot  de  daad  over  kunnen  gaan :  de  naakte  mens  in  zijn  geheel  te  tekenen .  " Dit  werk  wordt  sinds  eeuwen  academisch  tekenen  genoemd , of  gewoon  " naakt " .  Men  spreekt  over  een  vrouwelijk  of  een  mannelijk  " naakt " .
  Het  lijkt  ons  verstandig  je  aan  te  raden , eerst  met  de  verschillende  onderdelen  te  beginnen , deze  in  je  op  te  nemen  en  te  bewerken , voordat  je  het  naakt  in  zijn  geheel  gaat  bestuderen .  Daarna  gaat  je  talrijke  schetsen  maken  van  het  naakt  in  zijn  geheel .  Dit  alles  zullen  wij  uitvoerig  bespreken  en  duidelijk  uitleggen .  Het ligt  voor  de  hand , dat  wij  je  inlichten  hoe  je  te  werk  moet  gaan  en  een  soort  werkplan  moet  toepassen , waarvan  wij  de  diverse  delen  eerst  zullen  opnoemen  en  verklaren .

           De  indeling  van  het  vlak  

  Om  te  beginnen  zullen  wij  je  eerst  geruststellen .  Noch  de  weergave  van  het  model  in  zijn  geheel  noch  die  van  een  gedeelde  ervan  zal  voor  u  bijzondere  moeilijkheden  opleveren .  Je  heeft  in  de  les 
" Oefening  van  hand  en  oog " , bij  de  behandeling  van  de  ingewikkelde  vormen  geleerd , de  hoofdlijnen  en  volumes  te  onderscheiden , je  moet  eerst  zorgvuldig  uw  model  observeren  -  dan  opbouwen  -  het  geraamte  in  elkaar  zetten  - de  loodrechte  lijnen  vaststellen .  Hiervoor  geldt  hetzelfde , als  wat  je  b.v.  in  het  uitvoerige  betoog  over  de  koffiekan  in  de  voornoemde  les  heeft  geleerd ; wij  raden  je  dringend  aan , dit  nog  eens  over  te  lezen  en  daarbij  de  overeenkomstige  figuren  te  onderzoeken .
  Zou  er  dan  geen  verschil  zijn  ?  Ja , natuurlijk  !  en  de  les  " Schetsen  van  personen "  heeft  het  je  al  geleerd .  De  koffiekan  is  als  model  straks  en  stijf  en  haar  vorm  is  eens  en  voor  altijd  bepaald .  Het  menselijk  lichaam  daarentegen  is  beweeglijk , zijn  vormen  en  houdingen  zijn  in  het  oneindige  te  varieren .  Bovendien  zijn  de  verschillende  delen  van  het  lichaam  aan  elkaar  gehecht , met  elkaar  verbonden .  De  tekening  moet  de  speling  van  deze  verbondenheid  weergeven . 
  Tenslotte  bestaan  er  tussen  de  verschillende  delen  zoveel  overeenkomstigheden , die  wij  goed  kennen  en  die  door  onze  ogen  opgenomen  zijn , dat  de  minste  vergissing  ons  niet  ontgaan  zou .  Een  boom , een  huis , een  voertuig , alles  wordt  op  dezelfde  manier  geplaatst  en  de  methode  blijft  altijd  dezelfde .  Als  de  weergave  maar  heel  weinig  van  het  model  afwijkt  zal  het  niet  opvallen .  Dat  geld  niet  voor  de  weergave  van  het  menselijk  lichaam .  Laten  wij  het  zo  uitdrukken :  het  werk  blijft  hetzelfde , maar  het  eist  een  veel  scherper  waarnemingsvermogen , een  gevoeliger  oog .  Zowel  voor  een  geheel  als  voor  een  detail  gaat  de  plaatsing  van  de  simpele  min  of  meer  geometrische  vorm  uit .  Het  is  je  bekend  dat  deze  geometrie  alleen  maar  als  uitgangspunt , als  middel  dient  om  het  werk  op  te  bouwen , zoals  een  looplank  die  na  gebruik  weer  weggetrokken  wordt .  En  toch  blijft  er  tot  het  einde  toe  iets  in  de  zin  van  de  eenvoud  bestaan , de  gewilde  in  het  oog  lopende  eenvoud  van  de  vormen .  Daarvoor  voelt  en  ziet  men  dat  de  kunstenaar  het  wezenlijke  van  de  vormen  begrepen  heeft , en  dat  verleent  zijn  werk , hoe  bescheiden  het  ook  zijn  mag , de  waardering  dat  het  een  kunstzinnig  karakter  draagt .

                      De  Construtie

  Hier  ligt  de  zaak  anders  en  wij  zijn  van  mening , dat  zich  voor  u  een  heel  nieuw  begrip  voordoet , dat  onafscheidelijk  verbonden  is  met  wat  men  onder  het  figuurtekenen  van  een  mens  of  een  dier  verstaat .  Toch  was  het  begrip  constructie  je  niet  onbekend .  Het  werd  in  het  voornoemde  voorbeeld  van  de  koffiekan  gebruikt .  Maar  toen  ging  het  alleen  om  de  plaatssing  te  construeren , niet  het  voorwerp  zelf .  Het  verschil  mag  je  heel  miniem  lijken , maar  het  zal  je  direkt  duidelijk  worden .
  Een  koffiekan  is  een  gewoon  hol  voorwerp .  Hij  heeft  geen  inhoud , of  beter  gezegd  geen  inwendige  organen .  Als  je  wilt : hij  is  leeg .  Het  menselijk  lichaam  daarentegen  is  geenszins  eenvoudig , dat  weet  je .  Integendeel  het  is  uitermate  gecompliceerd .  Het is  niet  hol  maar  gevuld .  Het  is  samengesteld  uit  een  geraamte , dat  door  verschillende  weefsels  is  omgeven  en  geheel  met  de  huid  is  bedekt .  Heel  het  innerlijk  van  het  lichaam  kunnen  wij  niet  zien .  Het  wordt  voor  ons  verborgen  door  zijn 
" uiterlijk " , dat  echter  zijn  vorm  krijgt  door  het  " innerlijk " .  Wij  herhalen  onze  raad : 
" weten  wat  er  onder  zit  " .  Dit  wetend , kunt  je  het  aan  anderen  verstaanbaar  , voelbaar  maken . 
  Je  begint  ons  al  te  begrijpen :  wat  niet  leeft , behoeft  niet  met  behulp  van  een  constructie  getekend  te  worden , in  ieder  geval  niet  in  die  zin , waarin  wij  dit  woord  hier  gebruiken ;  behalve  vaak  een  machiene , juist  omdat  men  die  in  bepaalde  opzichten  met  een  levend  wezen  kan  vergelijken .  Ook  daarbij  kunnen  wij  van  een  opbouw , een  soort  geraamte  spreken , omdat  hij  ook  voorzien  is  van  beweegbare  onderdelen  met  bepaalde  functies .
  Laten  wij  nog  eens  herhalen , dat  ons  lichaam  een  ongeévenaarde  machine  is , en  dat  degene  die  het  wil  tekenen , goed  moet  begrijpen , wat  er  in  verborgen  zit ;  het  beenderengestel ,  het  spierenweefsel  en  de  onderlinge  afhankelijkheid  van  de  verschillende  delen .  Dat  is  de  oorzaak , waarom  de  contructie  de  hoofdzaak  vormt  van  de  tekening  of  veeleer  de  tekening  zelf  voorstelt . 
  Samenvatting :  wat  is  dus  het  verschil  tussen  de  plaatsing  en  de  constructie  ?
  De  eerste  betreft  vooral  de  proporties  van  het  geheel  en  van  de  diverse  voornaamste  delen  ervan  die  men  hun  nauwkeurige  plaatsing  moet  aangeven ;  
  De  tweede  heeft  tot  taak , het  innerlijk  te  onthullen , het  verborgene  aan  te  geven  en  de  opgesloten  delen , die  -  tenminsten  gedeeltelijk  -  de  oppervlakte  raken  en  de   vormen  aangeven , op  de  schets  te  doen  herleven  ( fig . 41 ) .  Een  voorbeeld  : de  hand .  De  hand  is  de  toetssteen  van  de  schilder  en  wij  zullen  haar  in  de  volgende  les  uitvoerig  behandelen .  Zij  bestaat  grotendeels  uit  een  beendergestel , waarvan  bijna  alle  bestanddelen zichtbaar  zijn .  Het  is  onmogelijk  haar  zonder  het  opmaken  van  een  plan  te  tekenen .  Heeft  je  de  zuivere  constructie  bepaald , dan  kunt  je  met  een  gerust  hart  verder  gaan .

                          Werkplan

  Wij  raden  je  aan , je  bij  het  uitvoeren  van  uw  werk  aan  de  door  ons  logisch  gerangschikte  volgorde  te  houden .  Wij  zullen  eerst  zeer  eenvoudige , bijna  schematische  tekeningen  van  detail  maken , en  dan  meer  en  meer  op  ditzelfde  studieonderwerp  ingaan  om  door  oefening  van  oog  en  hand  in  de  nieuwe  materie  te  groeien  en  zodoende  analytische  kennis  van  het  menselijk  lichaam  te  krijgen .
  Dan  zullen  wij  tot  het  schetsen  van  verbonden , details  overgaan .  De  schets  is , zoals  wij  vaak  hebben  herhaald , een  samenvatting  tot  een  geheel .  Het  is  dus  normaal  dat  er  een  analyse  aan  vooraf  gaat .
  Daarna  pas  beginnen  wij  met  het  naakt  in  zijn  geheel .  Om  de  moeilijkheden  van  deze  les  stap  voor  stap  te  overwinnen , geven  wij  je  eerst  aan , hoe  je  een  volledig  naakt  moet  tekenen  met  behulp  van  een  reproductie  van  het  menselijk  lichaam , dat  wil  dus  zeggen  met  een  beeldhouwwerk  als  voorbeeld .  Wij  hebben  voor  dit  doel  de  beroemde  anatomische  figuur  van   HOUDON   gekozen  en  zullen  je  later  de  reden  voor  de  keuze  opgeven . 
  Zonder  twijfel  zult  je  dan  echt  voorbereid  zijn  om  je  aan  de  weergave  van  het  volledig  naakt  naar  levend  model  te  kunnen  wagen ;  het  einddoel  van  deze  les .

ART . NR . 34 . b ,

Fig . 50 .

Schetsen , uitgevoerd  met  vetkrijt.

Art . Nr . 34 . b ,

                               De  Schets .

  Na  de  studie  van  de  verschillende  onderdelen  zult  je  wel  voldoende  kennis  hebben  opgedaan , om  met  de  schets  van  het  naakt  te  beginnen .  Voor  velen  is  dit  het  ogenblik  om  met  het  werk  naar  levende  modellen  te  beginnen .  Wij  zijn  het  daarmee  eens  onder  voorwaarde , dat  je  zich  hier  ook  voldoende  op  voorbereid  heeft .  Gelegenheid  hiertoe  had  je  ten  eerste  bij  de  studie  van  de  les  " Het  schetsen  van  personen "  en  ten  tweede  bij  het  uitvoeren  van  de  gespecialiseerde  analytische  oefeningen  van  de  laatste  hoofdstukken . 
  De  vraag  is  of  je  gelegenheid  heeft  geregeld  een  modelclub  te  bezoeken , waar  een  model  soms  wel  2  à  3 uur  poseert , gedurende  5  à  20  minuten  dezelfde  houding  inneemt  en  je  daardoor  de  mogelijkheid  biedt , de  verschillende  standen  uit  te  werken .  Je  kunt  natuurlijk  net  zo  goed  voor  de  spiegel  oefenen  of  goede  vrienden  vragen  voor  u  te  poseren .  Als  een  leerling  de  wil  heeft  om  vooruit  te  komen , moet  het  hem  lukken  een  eindresultaat  te  bereiken , al  woont  hij  niet  in  Parijs  of  in  een  andere  grote  stad .  
  Zeker  de  eerste  pogingen  vallen  soms  tegen  en  zijn  vaak  teleurstellend .  Maar  als  je  blijft  doorzetten , zult  je  in  het  begin  geringe , langzamerhand  steeds  duidelijkere , tenslotte  verbazingwekkende  vorderingen  constateren .  De  overwinning  geeft  moed  en  voldoening .  Denk  daaraan  en  wanhoop  nooit  ! 
  Over  de  techniek  van  de  schets  op  zichzelf  hebben  wij  in  de  les  " Het  schetsen  van  personen "  uitvoerig  gesproken .  Daarom  willen  wij  je  niet  met  overbodige  herhalingen  vervelen .  Als  je  de  genoemde  les  behoorlijk  doorgewerkt  heeft , als  je  met  de  praktijk  doorgegaan  bent , door  steeds  opnieuw  op  onderwerpen  te  oefenen , verzekeren  wij  je , dat  er  geen  enkele  reden  bestaat  om  geen  succes  te  boeken  .  Alles  hangt  van  uzelf  af . 
  Zodra  het  tekenen  van  details  je  vlot  en  met  zekerheid  afgaat , dan  pas  kunt  je  het  schetsen  van  het  gehele  naakt  proberen .  Deze  schets  kan  dan  meer  of  minder  uitgewerkt  worden  en  wij  tonen  je  voor  dit  doel  aan  de  hand  van  enkels  uitmuntende  voorbeelden  de  diverse  technieken  van  verschillende  schilders . 
  Het  spreekt  vanzelf  dat  als  materiaal  een  zacht  potlood , conté  of  rood  krijt  geschikt  is  ( fig . 46  -  51 ) .  De  modulatie  van  de  lijnen  vindt  hier  zijn  volle  waarde  in  de  aanduiding  van  volumes  en  het  aanbrengen  van  schaduwen , die  met  de  vinger  soms  even  gedoezeld , de  vormen  krachtiger  laten  uitkomen .  Voor  dit  doel  is  het  aan  te  bevelen  in  de  les 
" Licht  en  Schaduw "  nog  eens  over  te  lezen  , wat  wij  over  het  uitwerken  van  de  schets  geschreven  hebben .  
  Je  herinnert  zich  -  wij  hebben  het  vaak  ge noeg  herhaald  -  dat  de  plaatsing  in  een  vlak  bij  een  vluchtige  schets  eerder  spontaan  uitgevoerd  wordt  dan  door  een  voorafgaand  plan  op  te  stellen , maar de  beginner  -  zoals  je  bij  het  lezen  van  de  voorbespreking  heeft  opgemerkt  -  moet  zich , bij  de  studie  naar  een  levend  model  de  tijd  gunnen  de  verschilende  houdingen  op  zijn  gemak  te  bestuderen .  Hij  zal  er  dus  in  het  begin  de  voorkeur  aan  geven  zijn  ontwerp , al  geschiedt  dit  alleen  in  gedachte , zonder  haast  te  ontwikkelen ; dat  spreekt  vanzelf .  Langzaam  zal  de  constructie  haast  onbewust  en  op  een  steeds  vluggere  manier  in  zijn  geest  ontstaan .
  Nog  eens  raden  wij  je  aan , alles  wat  over  dit  punt  besproken  is  te  herhalen .   Neem  dit  van  ons  aan  :  deze  repetitie  is  bijzonder  waardevol  voor  u .                                        

Art . Nr . 35 .

Fig . 52 .

Eerste  stadium :
de  voornaamste  punten
( beenpunten ) .