TEKEN EN SCHILDERTECHNIEKEN EERSTE DEEL VANAF 14/10/06
15-05-2006
ART . NR .22 . - DE LUCHT
Art . Nr . 22 .
De Lucht .
De lucht is een van de moeilijkste onderdelen van het landschap ; vooral wanneer de wind zware wolken voortdrijft en deze onophoudelijk , mede door de belichting , van vorm doet veranderen . De landschapstekenaar moet hier rekening mee houden , als hij een schets wil afmaken die op een bepaalde tijd van de dag is opgezet . Hij zal ermee door moeten gaan op hetzelfde uur en met hetzelfde weer waarin het begin van de tekening is gemaakt . Wij zullen thans nauwkeuriger wolken en luchten bespreken , daar deze wel de moeilijkste opgaven vertegenwoordigen .
De wolkenlucht . - Een dergelijke weergave verkrijgt men niet alleen door de wolken hun bepaalde vorm te geven ; ook de plaatsing ten opzicht van elkaar speelt een grote rol . Bekijkt je fig . 21 bis maar eens . Je ziet een eenvoudig onderwerp met als belangrijkste element de lucht . Het is een zomermiddag en er staat een lichte westenwind . Grote wolken , zogenaamde cumulus - wolken , drijven met hun ronde omvangrijke grillige vormen door de lucht . Daartussen zijn hier en daar strepen blauwe lucht zichtbaar , waarvan het blauw naar de horizon toe geleidelijk afneemt . Hiermee rekening houdend kunt je de lucht-be-wolkt of niet - laten " leven " . Het is nooit een verticaal blauw gordijn , integendeel , de kleuren veranderen steeds : eerst van een diepblauw naar cobalt-blauw , overgaand in een groenachtig blauw , daarna een gelig blauw en eindigend in een licht rose getinte okerkleur . Wij zullen zien dat ook de wolken zich onderwerpen aan de wetten van de perspectief . Het zal ons misschien helpen als wij enkele hulplijnen trekken die naarmate zij de horizon naderen dichter bij elkaar komen , omdat zij daar verder van het oog verwijderd zijn . Daarin schetsen wij snel de vereenvoudigde vormen van de " wolkenmassa's " ( zie fug . 21 ) . Wij zeggen met opzet : hun vereenvoudigde vorm . Het is niet nodig precies de grillige lijnen van het wolken-silhouet na te tekenen . Je kunt volstaan met hun volume en algemeen karakter aan te geven . Als dit gebeurd is gaan wij ze " modeleren " met de schaduwen die zij hebben al naar gelang hun plaats in de lucht : hoe verder naar de horizon ; hoe zwakker hun schaduwen zullen ziin ; dat spreekt immers vanzelf ( fig. 21 bis ) . Wij willen hier nadrukkelijk vaststellen dat een wolk , ondanks de lichtheid van zijn " stof " niet zonder tekening is . Natuurlijk , deze is zeer beweeglijk en wij moeten dan ook meer dan ooit op de visuele herinnering teruggrijpen , om de vereenvoudigde vormen , zoals hierboven omschreven , te kunnen onthouden . Een lucht , welke dan ook , moet altijd soepel en plastisch worden weergeven , terwijl de tekenwijze van de overige ellementen van het landschap harder en krachtiger kan zijn . Tenslotte willen wij u nog waarschuwen voor een veel voorkomende fout , de lucht als geheel te helder te maken . Dit vloeit voort uit de veel voorkomende vergissing dat men helderheid dikwijls verwant met lichtheid . Sommige zomerluchten bijvoorbeeld zijn van een kleurwaarde die de warmte suggereert en waarin de witte wolken stralen met een kracht van een door de zon beschenen wit gepleisterde muur .
Onweerslucht ; - Het landschap van fig . 22 is uigevoerd met penseel en O.I. inkt en accenten in conté . Hiermee is een krachtig effect bereikt . De lucht vertoont grote stapelwolken als voorboden van het onweer . Zij bewegen zich in een zware , hete atmosfeer . De zon , die schuil gaat achter één van de wolken , geeft het landschap een gamma van sterke kleurwaarden die gedeeltelijk weerspiegeld worden in het water . De hevige tegenstellingen veroorzaken een sterke contrastwerking waardoor het onderwerp zo rijk van kleur wordt . Na een snelle eenvoudige potloodschets wordt te tekening opgezet met het penseel en een flinke hoeveelheid O. I . inkt . De tekening is zwaar , vooral wat betreft de huizen , de bomen en de oever , waarin zelf bijna vol zwarte partijen te zien zijn . Daarna doet het conté dienst om te nuanceren en de overgangen te vormen tussen het licht en de zware schaduwpartijen .
Avondlucht . - Aan het einde van de dag kunnen wij verschillende effecten waarnemen , gevariéerd al naar geland de windrichting . Het mooiste zijn stellig de wolken . De zon veroorzaakt tegen de ondergang een buitengewone kleurenrijkdom en het zijn vooral de wolken die de felste en meest onwaarschijnlijke kleuren laten zien . Het licht weerspiegelt hier , meer dan ooit , meest cotrasterende kleurwaarden . Wij laten je in fig . 23 een eenvoudig onderwerp zien : een spoorweg in het open veld . De lucht is zwaar van regenwolken . Het is zes uur s'avonds in het begin van de lente . De zon omgeven door een krans van helder licht , is te zien door een gat in de wolken , de tekening is met pen gemaakt en daarna gewassen , waardoor het gewenste effect is ontstaan . De lucht is eerst geschilderd door het opzetten van een lichte toonwaarde , waarbij de plaats van het sterkste licht uitgespaard werd . Direct daarna komt de vormgeving door de verschillende toonwaarden , waarna tenslotte de heuvels op de achtergrond en het terrein aangebracht zijn in zwakkere tinten . Enkele krachtige accenten voltooiden het geheel .
ART . NR . 23 . FIG . 33 . HET KANAAL TEKENING VAN RENEFER
Art . Nr . 23 .
Fig . 33 . Het Kanaal
Tekening van RENEFER . De tekenaar heeft hier met zeer eenvoudige middelen de rust en klaarheid van het water tot uitdrukking weten te brengen , hetgeen ook het kenmerk is van de voorgaande afbeeldingen .
FIG . 32 . WILD STROMEND WATER
Fig . 32 .
Wild stromend water .
FIG . 31 . - RUSTIG WATER
Fig . 31 .
" Verstoord " rustig water .
FIG . 30 . - CONTRUCTIE
Fig . 30 .
Contructie .
FIG . 29 . - RUSTIG WATER
Fig . 29 .
Rustig water .
FIG . 28 .
Fig . 28 .
16-05-2006
ART . NR . 23 . - HET WATER .
Art . Nr . 23 .
Het Water .
Weerspiegeling en perspectief
Golven.
Het is noodzakelijk dat wij eerst kennismaken met nieuwe begrippen van de perspectief leer , om je het verschijnsel van de weerspiegeling duidelijk te maken . Wij herhalen dat het niet de bedoeling is om je zuivere projectietekeningen te leren maken , omdat je immers naar de natuur werkt . Maar het is nodig dat je begrijpt hoe een bepaalde weerspiegeling tot stand komt en dat je uw tekening kunt controleren door middel van regels . Het spreekt vanzelf dat wij hier alleen de weerspiegeling in een rimpelloos watervlak op het oog hebben en dat dit de functie heeft van een spiegel . De weerspiegelde voorstelling wordt in het algemeen verzacht in zijn kleurwaarden en verandert van kleur in het weerspiegelend watervlak . De lijnen , loodrecht op het weerspiegelende oppervlak zetten zich voort zonder van richting te veranderen . Laten we ons een kubus voorstellen die boven het water uitsteekt , of die , zoals in fig . 24 op een spiegel geplaatst is , wat op hetzelfde neerkomt . De reflectie in de spiegel - of in het water - wordt verkregen door de verticale lijnen door te trekken en de lengte even lang te maken als die van het voorwerp zelf : CA' = AC, DB' = BD enz. Als wij nu B' met A' verbinden en wij trekken deze lijn A'B' door naar de horizon , zullen we tot de ontdekking komen dat A, B, hetzelfde verdwijnpunt heeft als AB en als CD . Hetzelfde zien wij gebeuren met de schaduwzijde en zijn spiegelbeeld in het water ( of in de spiegel ) . Toch is de weerspiegeling practisch nooit gelijk aan het gespiegelde voorwerp , daar dit altijd ondersteboven wordt weerkaatst . Zo zie je hier bv. niet bovenzijde van de kubus weerspiegeld . Men zou het water kunnen vergelijken met een oog dat de dingen van onder af beziet . Laten we nu eens een schuinstaand voorwerp bekijken ( fig . 25 ) , zoals boomstammen dikwijls zijn . Wij trekken vanaf de basis van het voorwerp , daar waar hij uit het water komt , horizontale lijnen die overeen komen met het oppervlak , CDN voor punt D , DN' voor het punt G . Wij trekken nu vanuit punt A , B en F verticale lijnen . Zij snijden de horizontale lijnen en geven de punten A' , B' en F' . Vandaar uit wordt de lengte afgemeten naar beneden toe . Wij krijgen dan de punten A" , B" en F" , die resp. verbonden met de punten C , D en G , ons het weerspiegelde beeld zichtbaar maken . Ook hier kan men het vlak AFFB niet in het spiegelbeeld zien , maar het vlak FBGD is veel groter geworden . Het verdwijnpunt van B"F" is hetzelfde als dat van AE , BF en DG . Het volgende voorbeeld is een rechthoekige steen , die horizontaal uit een in het water staande muur steekt . De weerspiegeling toont de onderkant die wij bij de steen zelf niet kunnen zien . Het verschil tussen de verschijningsvorm van een bepaald onderwerp en zijn spiegelbeeld is ook heel duidelijk te zien bij de brug ( fig . 26 ) . De binnenkant van iedere boog zien we precies in het weerspiegelend oppervlak . Je ziet in dezelfde figuur nog de weerspiegeling van een toren met een kegelvormig dak , een huis met een schuin dak en een gebouw met een pyramide - vormig dak ( fig . 27 ) . In heel veel gevallen zullen de weerspiegelde voorwerpen niet precies aan de kant van het water staan , maar meer landinwaarts . Deze ( verwijderde ) plaatsing heeft tot gevolg dat een gedeelte van hun spiegelbeeld verloren gaat . Hier valt het gedeelte weg dat , gerekend vanaf de voet van het object , even hoog is als de hoogte van het terrein tussen die voet en de waterkant ( zie fig . 28 ) .
Het paaltje A dat direct aan het water staat , is in het spiegelbeeld volledig zichtbaar . Daarentegen is paaltje B geheel onzichtbaar , omdat de hoogte van het terrein gelijk is aan de hoogte van het paaltje gerekend vanaf de basis van de paal loodrecht naar beneden . Het derde paaltje C is maar gedeeltelijk zichtbaar door zijn afstand tot de oever . Bij het bouwsteltje D en de kerktoren kunnen wij om deze reden hetzelfde opmerken . Het water geeft een landschap een heel eigen aantrekkelijkheid . Het verdubbelt en verlevendigt door zijn weerspiegeling en door de beweging die het aan een landschap geeft .
Laten we de verschillende aspecten van het water eens bestuderen . Rustig water . - Fig . 29 toont ons een eenvoudig onderwerp getekend in de omgeving van Parijs . Wij geven in fig. 30 het schema van de perspectievische constructie . Het is natuurlijk duidelijk dat je bij het opzetten van uw onderwerp rekening houdt , of beter , je laat leiden door uw kennis van de perspectief . Dit is een zeer belangrijk werk want van deze enkele lijnen hangt de hele opzet van uw tekening af . Het is een houtskooltekening met gewassen tint . De zeer krachtige aanduiding van het onderwerp berust op het principe : "weglaten van de oninteressante détails " ; Door dit goed te onthouden zult je nog veel profijt trekken uit dit voorbeeld . Het onderwerp is hier dus rustig water zoals men bijvoorbeeld ziet vanaf de oever van een rivier op een mooie zomermorgen . Door de enkele lichte rimpelingen van het water , vooral op de voorgrond , onstaan de kronkelige arabesken van de weerkaatste bomen rechts . Je zult ook in de natuur zien dat de weerkaatsingen schijnen te golven , uiteen te vallen in afzondelijke strepen , naarmate het oog dwaalt vanaf de einder naar de voorgrond . Het is logisch , dat op de achtergrond de golvende beweging sterk afneemt : hij is in de verte niet meer te onderscheiden , zoals je hier ziet op het derde plan van onze tekening . Je ziet deze effecten uitsluitend door het volledig ontbreken van wind . In fig . 22 heeft je rustig water gezien , dat echter enkele ogenblikken later door het onweer sterk in beweging gebracht werd . Voordat dit losbarste heeft de tekenaar nog de gelegenheid gehad de weerspiegeling in het water vast te leggen .
" Verstoord " rustig water . - De meeste rivieren zijn te vergelijken met wegen - stromend natuurlijk - waarop sleepboten en schuiten het verkeer vormen . Terwijl eerst het oppervlak van het rustige water een spiegel vormde waarin het omringende landschap werd teruggekaatst , splijt nu een boot de spiegel , breekt het beeld , en we zien nu de weerspiegelingen een wilde dans uitvoeren om tenslotte te verdwijnen in het witte schuim van de golven die op de oever slaan . Het is interessant om het verschil te zien tussen het aanzien van het kalme water en dat van het water , verstoord door het varen van een boot . Deze tegenstellingen ziet je in de gewassen tekening van fig . 31 . Na de opzet met zacht conté ( 3 B ) heeft de tekenaar met zwarte waterverf de tinten ingewaasen . De toonwaarden werden hierdoor zeer vloeiend . De kleur van het papier is gebruikt voor de uitdrukking van enkele lichte wolken . Daarna zijn , wat de ver verwijderde onderdelen van het landschap betreft en de bomen langs de oever , zeer lichte kleurwaarden aangegeven , hier en daar ondersteund door een wat zwaarder accent om de bladermassa's aan te geven . Naarmate zij meer naar de voorgrond komen winnen deze accenten aan kracht . Het kalme water voor de sleepboot is tot aan de aanduiding van de scheiding behandeld zoals in de voorgaande tekening . Daarna gedraagt het water zich als een matte spiegel . Er is maar één zeer heldere kleurwaarde te zien , bijna nog helderder dan de lucht . Geheel op de voorgrond , bij de begroeiing van de oever , zien wij de schaduw van een boom , die juist buiten het gezichtsveld valt . Een schaduw , die de onderkant van het motief even onderstreept en daardoor het geheel diepte geeft . Je zult zien dat deze gewassen tekening bijna een suggestie van het motief is . Het is dan ook niet " het détail " dat in het landschap het belangrijkste is . Wij hopen dat dit voorbeeld je daarvan zal overtuigen . Als men bijvoorbeeld alle blaadjes van een olijfboom zorgvuldig natekent , gaat het werk hierdoor niet plotseling een zuidelijke sfeer ademen . De opbouw van het terrein , de grote lijnen , het volume van de verschillende onderdelen , de massa's de kleurwaarden , juist waargenomen en juist weergegeven , zonder omhaal , dat is voldoende om uw tekening " sprekend " te maken , maar... daardoor is echter de opzet en uitvoering er niet gemakkelijker op geworden . Het verstand moet de keus bepalen : men moet een offer kunnen brengen . Maar daarop hebben wij al genoeg nadruk gelegd in onze vorige lessen .
Wild stromend water . - Dit is een buitengewoon interessant onderwerp , maar het vereist , zoals het tekenen van alle met snelheid en kracht voortbewegende elmenten , eerst een geduldige waarneming . Deze waarneming stelt je in staat toch vaste bewegingssystemen , zoals we dit zouden kunnen noemen , op te merken , die zeer veel op elkaar zullen lijken en die geen enkel belangrijk onderscheid opleveren wat beteft vorm , toonwaarde en kleur . De stroom van de rivier is sterk en snel . Verspreid over de bedding zien wij grotere en kleinere rotsblokken ; vandaar de stroomversnellingen en het grote verval .
Het wassen of het breken van het water verandert hier en daar het uiterlijk . In het midden stroomt het water zeer snel over een bedding van platte stenen . Op de voorgrond is plotseling een groot verval . Dit effect is bereikt door de zuivere kleur te gebruiken , glad voor de stroomversnellingen op het tweede plan en krachtiger voor de val op de voorgrond : hier wordt de penseelstreek golvend , om dan uit elkaar te spatten , het wit van het papier gebruikend om het spattende water weer te geven . Daarna glijdt het water minder onstuimig voort , door een minder diep gedeelte van de bedding . Water in wilde beweging weerspiegelt de oevers die het omzomen of waartegen het zich breekt , echter niet meer . Het schuim , aan de ene , de dofheid aan de andere kant , maken er slechts een lichtend element van , waarin alleen de de nuances worden aangegeven door de verschillende toonwaarden . Het onderwerp is na een schetsmatige opzet met houtskool uitgevoerd als pentekening en daarna gewassen . Enkele snelle pennehalen dragen bij aan de uitdrukking van het bewegende water . Door de grote contrasten laat deze tekening je het verschil zien tussen de toonwaarden van rivier en andere elementen van het onderwerp .
ART . NR . 23 . HET WATER FIG . 24
Art. Nr. 23 Fig . 24 .
Het Water
Weerspiegeling en perspectief Golven
ART . NR . 23 . FIG . 25 .
Art . Nr . 23 .
Fig . 25 .
ART . NR . 23 . FIG . 26 .
Art . Nr . 23 .
Fig . 26 .
ART . NR . 23 . FIG . 27.
Art . Nr . 23 .
Fig . 27
FIG . 42 HOUTGRAVURE DOOR RENEFER .
Fig . 42 .
Houtgravure door Renefer .
FIG . 41 . - ZEILSCHIP OP EEN DEINENDE ZEE
Fig . 41 .
Zeilschip op een deinende zee .
FIG . 40 . - ZEE EN ROTSEN .
Fig . 40 .
Zee , brekend tegen rotsen .
FIG . 39 . - ZEE EN STRAND
Fig . 39 .
Zee , brekend op het strand .
FIG . 38 . - BRANDING . ( STORMWEER )
Fig . 38 .
Branding ( stormweer ) .
FIG . 37 . - DEINING .
Fig . 37 .
Deining . ( bij diep water dat tegen de rotsen slaat ) .
ART . NR . 23 . a , FIG . 36 - DE ZEE
Art . Nr . 23 . a ,
Fig . 36 .
Kabbelend water .
ART . NR . 23 . a , FIG . 34 EN 35 DE ZEE
Art . Nr . 23 . a ,
Fig . 34 en 35
De Zee ,
Schema van een golf die uit zee komt en op het strand breekt . Deze tekening stelt de beweging zeer duidelijk en begrijpelijk voor .
De verschillende toonwaarden in een golf . De tekening is sterk vereenvoudigd terwille van de duidelijkheid .
17-05-2006
ART . NR . 23 . c - HAVENS . FIG . 43
Art . Nr . 23 . c
Fig . 43 .
De buitenhaven van Audrienne . door Renefer.
ART . NR . 23 . a , - DE ZEE .
Art . Nr . 23 . a
De Zee
Ook hier zal meer dan ooit gebruik gemaakt worden van ons observatievermogen en ons verstand . Evenals in het vorige geval gaat het hier om de beweging . Zelfs al schijnt de zee heel rustig , toch vormen wind , stroming en getij nauwelijks zichtbare kleine golfjes die rythmisch uitlopen op het strand . Wie rythme zegt , zegt herhaling van eenzelfde beweging met kortere of langere tussenpozen . Juist deze herhaalde beweging is karakteristiek , ongeacht de traagheid of onstuimigheid van die beweging . Men moet het wezen zien te ontdekken en dit verstandelijk ontleden . Als je recht tegenover een onstuimige zee gaat staan , ziet je een langgerekte golf evenwijdig aan het strand naderen , eerst gezwollen en rond . Dan wordt zij aan de bovenkant steeds heviger . Het onderste deel van de golf komt in zijn rollende voorwaartse beweging steeds dichter bij de grond en wordt daardoor geremd . Door de verkregen snelheid verheft zich het bovenste deel , buigt dan om en spat schuimend uiteen . Het water , bedekt met een dun laagje schuim vervolgt zijn weg en valt weer terug om de volgende golf aan te vullen waarna de beweging weer van voren af aan begint ( fig . 34 ) . De open zee wordt gekarakteriseerd door het " gekabbel " van korte , vlugge golfjes , zeer vereenvoudigd voorgesteld in fig . 36 .
De lichteffecten zijn daar zeer mooi door het ryhmisch spel van het water . Fig . 35 toont u , weliswaar schematisch , welke verschillende kleurwaarden bij de vorm van een golf een rol spelen . " Deining " treedt op bij zeer diepe zeeén . Daar vormt de zee , al naar gelang de hoogte der golven , min of meer diepe valleien evenwijdig aan de golven , die dus ook de richting daarvan volgen en bepaald worden door de wind . " Branding " ontstaat als de zee met ruw weer tegen een grote hindernis breekt ; een rotskust , een dijk , een pier... Zij trekt zichweer terug met een enorm schuimvlak dat door de wind uit elkaar gedreven wordt ( fig . 38 ) . De zee is voor de tekenaar een opwindend onderwerp . Maar wij herhalen nog eens dat een uiterst nauwkeurige studie absoluut noodzakelijk is om de bewegingen te kunnen begrijpen en te kunnen ontleden om daardoor tot een goed resultaat te komen . Meer nog dan voor de lucht , moet men beschikken over een zeer goed visueel geheugen om deze indrukken te kunnen weergeven . Zee , brekend op het strand . - Fig . 39 is een studie met verdunde zwart en witte olieverf op papier . Je ziet een tamelijk ruwe zee zoals vaak voorkomt met Westen - wind . De grote lijnen van het onderwerp zijn neergezet met houtskool en losjes overgehaald met penseellijnen in zwart . Daarna is de lucht " alla prima " ( d.w.z. zonder ophouden ) geschilderd om een beweeglijker effect te krijgen . De lichtere gedeelten in de wolken zijn verkregen door een dikkere verflaag . Daarna heeft de schilder de zee aangegeven , vanaf de horizon langzaam naar voren werkend . Op het eerste plan een zware witte verflaag voor het schuimende oppervlak . Vervolgen werd de rond vorm van de omgekrulde golf nog geaccentueerd en de verschillende toonwaarden aangegeven . Een paar verticale penseelstreken om de weerspiegeling op het natte zand te doen uitkomen verlevendigen het geheel evenals de lichte tinten op de voorgrond .
Zee , brekend op rotsen en pieren . - Hier heben we een uitstekende gelegenheid om ons visueel geheugen te trainen . De " beweging " is hier ongewoon krachtig ( fig . 40 ) . Wij zien dat de golven groepsgewijs uit volle zee komen ; hier zien we drie groepen waarvan de dichtsbijzijnde de meest spectaculaire is . De kust verdwijnt in een enorme schuimende massa , terwijl slecht de rug van de rotsen die door het water gegeseld worden er boven uit steekt . De beweging is uitgedrukt door een golvend , wijd " schrift " met onrustige penseelstreken O.I.-inkt op het grijs van de gewassen tekening . Het schuim is met dekkend witte verf aangebracht om zodoende ook met het penseel het uiteenspatten aan te geven . Let op de toon van de zee aan de horizon , die , ondanks de grote afstand , toch donker is .
Art . Nr . 23 . b
Schepen
De studie van de zee zou onvolledig zijn zonde die van de schepen , die door hun stijl , karakter en schilderachtigheid terecht onze belangstelling opwekken . In de tijd dat er nog zeilschepen gebruikt werden , was het een bijzonder imposant gezicht de silhouetten van deze schepen te zien . Vooral op een woeste zee konden zij door de harde wind zo schuin liggen dat de bodem te zien kwam . Enkele veteranen op dit gebied van de scheepvaart houden nog zee en wij geven je daarvan een voorbeeld in fig . 41 . Deze pentekening is zeer nauwkeurig en tamelijk volledig met potlood opgezet . Natuurlijk moet de weergave van het want waarheidsgetrouw en zonder fouten zijn . De zee staat op het punt in een sterke deining los te breken . Het schip slingert , dit ziet men aan het hellen van de masten . Dit ryhme van de grote golven is bij de opzet met potlood neergezet . Als je de tekening goed bekijkt , dan zult je de uitvoering ervan begrijpen . Het " schrift " is erg vrij . Je zult opmerken dat men , door met de pen de zeer sterke krommingen van de golf , neer " te schrijven " , de uitholling van de deining en de weerkaatsing van het licht in het water kan uitdrukken . Deze krachtige lijnen , die de golven aangeven , verkrijgt men door hard op de penpunt te drukken . Door fors en met lange halen te werken krijgt de zee die indruk van onmetelijke kracht ; geweldig en soepel tegelijk ! Om de tuigage zo bescheiden mogelijk te houden , is naukeurigheid in de vorm van tekening een eerste vereiste , zonder dat het door de beknoptheid stijf en droog wordt . Bij de lucht ziet men dezelfde vrijheid van " schrift " die de zee kenmerkt , maar hier is de streek fijn en teer geworden om het contrast tussen de ijle lucht en de bewegelijke zee beter te doen uitkomen , Fig . 42 toont je een reproductie van een houtgravure door Renefer . Het onderwerp zou net zo goed op schaafpapier uitgevoerd kunnen zijn ; over deze werkwijze hebben wij al gesproken . De beweging in deze tekening is zeer duidelijk , ondanks of beter dank zij de grote soberheid . Er is gewerkt naar een weldoorwrochte en nauwkeurige voorstudie , wat noodzakelijk is om verwarring en onduidelijkheid te voorkomen .
Art . Nr . 23 . c ,
Havens
Hoewel het hier niet gaat om een element in het landschap . maar een onderwerp op zichzelf , lijkt het ons toch gunstig er nu over te praten . Het voorbeeld van Fig . 43 stelt de haven van Audrienne voor . De tekening is gemaakt met houtskool en daarna gewassen . Deze werkwijze is tamelijk snel en zodra men er goed in geoegend is geeft het een expressief resultaat . De opzet is krachtig genoeg en hoeft niet aangevuld te worden door een uitgebreid en ingewikkeld wassen , als de voornaamste kleurwaarden maar zuiver worden bepaald . Men moet dus de kracht van de toonwaarden leren kennen om deze zo " uit de hand " te kunnen plaatsen . De opzet van de tekening ademt de onmiskenbare belangstelling voor het onderwerp . Het effect is verkregen door contrastwerking . Het is een mooie zomermorgen en het licht brengt duidelijk tegenstellingen teweeg tussen de toonwaarden van het water enerzijds en die van de kade en dichtbijgelegen bootjes anderzijds . De vissers , donker gekleed , vormen nogal krachtige accenten tegen de licht muur .
ART . NR . 24 . FIG . 47 , - PENTEKENING DOOR CH . HUARD ,
Art . Nr . 24 .
Fig . 47 , Straat door Ch . Huard , pentekening ( uitg . Rey , Parijs ) .
ART . NR . 24 . FIG , 44 , 45 en 46 . - HUIZEN DOOR SCULTZ-DAL
Art . Nr . 24 .
Fig . 44 , 45 en 46 .
Huizen door Schultz - Dal .
18-05-2006
ART . NR . 24 . - HUIZEN
Art . Nr . 24 .
Huizen .
We hebben nu al verschillende verschijningsvormen van de natuur aan ons oog voorbij laten gaan . Het gaat echter nog steeds over het Landschap : een samenvattende term , waaronder alle onderwerpen van land en zee vallen en zelfs steden met hun huizen , woonblokken en fabrieken . Om die te kunnen tekenen , is het voldoende te begrijpen hoe ze gebouwd zijn en het beste middel daartoe is het bestuderen van het geraamte van een woning , waaromheen nog geen muur is opgetrokken en waar nog geen dak op zit . Zo leren wij dan de contructie van een afgebouwd huis beter doorgronden . De perspectievische wetten treden hier nog duidelijker op de voorgrond en het allerbelangrijkste is het wekken van een indruk van stevigte en duurzaamheid . Natuurlijk is dit niet van toepassing op schilderachtige bouwvallige huisjes waartoe de tekenaar zich voelt aangetrokken , ofschoon wij hierbij natuurlijk wel op de constructie moeten letten . Gebruik dan ook gerust leniaal en driehoek teneinde zuiver verticale en horizontale lijnen te krijgen . Geef ook op juiste wijze schuine muren , hoeken , randen , balkons , daklijsten enz . aan . Later kunt je uit de vrije hand deze lijnen , die natuurlijk te droog en te regelmatig zijn , overtrekken . Je kunt dan die overbodige details weghalen die uw tekening een te mechanisch en bouwkunstig aanzien zouden geven . Wij laten je hierop aansluitend een paar tekeningen van de schilder Schultz - Dal . zien ( fig . 44 , 45 en 46 ) . De techniek van deze tekeningen is een dicht " schrift " met de pen zonder dat de vrijheid van het onderwerp in het gedrang komt . De kunstenaar heeft met grote gevoeligheid getekend en daardoor het oude , pittoreske karakter van sommige huizen in een buitenwijk weten weer te geven , evenals de stijl van een groot gebouw , waarvan de aanmatigende architectuur de " deftige " buurten van de grote steden veeal pleegt te " sieren " . Wij vinden hier geen onnauwkeurigheid of foefje in de uitwerking . Hier is het wel degelijk een bestudeerde regelmaat en juistheid in weergeve te zien . Men moet dergelijke onderwerpen geheel " ondergaan " om er een juist beeld van weer te geven en daarom des te meer rekening houden met de verhouding en het karakter van de gebouwen die ons door de voorafgaande generaties zijn achtergelaten . Wij zullen hier later over spreken . Intussen raden wij je aan de tekeningen van Schutz-Dal goed te bestuderen , de constructie er van te achterhalen en het geraamte te zoeken . Dit zal je het geheim van het " karakter " en het " type " , eigen aan ieder van die bouwerken , openbaren . Nu wij hier enkele werken van deze tekenaar hebben gereproduceerd zullen wij uit één van zijn artikelen een interessante passage lichten die echter niet alleen waardevol is voor de landschaptekenaar die in de stad "op jacht " gaat .
Je zult profijt hebben van deze uitstekende raadgevingen en oordeelkundige opmerkingen bij alle onderwerpen die je kiest , hetzij in de stad , op het land of op 't water . " Je heeft uw onderwerp gevonden " . Je blijft staan , je opent reeds uw tas en zet uw klapstoeltje uit . Je installeert zich niet voor 15 minuten , maar voor twee uur of misschien nog langer : je moet dus kunnen blijven . Het moet je vooral niet overkomen dat je uw plaats midden onder het werk moet verlaten , dat zou een ramp zijn . De wind kan je spoedig verjagen , je kunt niet werken op de tocht want uw gezondheid is uw belangrijkste gereedschap . De zon kan doordringen op uw plekje en , fel op het papier schijnend , je het werken onmogelijk maken . En , als je op een smal druk trottoir met veel voorbijgangers zit , kan er een " dienaar der wet " komen en je wegsturen . Die drie kleine incidenten , alle voortkomend uit een slecht gekozen plaats , kunnen altijd voorzien worden : het is gemakkelijk ze te vermijden .
Er zijn nog andere vervelende kleinigheden die een landschaptekenaar dwars kunnen zitten : maar daar moet je van tevoren in berusten . Als zo'n incident , zoals de voorafgaande , voorkomt uit uw eigen nalatigheid , dan zal een beetje handigheid vaak voldoede zijn om het ongemak te verkleinen of te ontgaan . Dit zullen we dadelijk zien .
In de eerste plaats : alle landschaptekenaars in de stad of in het open veld , weten dit : de lichtverandering ; bewolkte lucht na een zonige periode of omgekeerd . Als je bezig bent en uw lichteffect en belangrijkste kleurwaarden zijn al vastgelegd , probeert je het dan niet af te maken . Je zou alles kunnen bederven . Wacht af tot morgen ... of overmorgen . Je zult wel eens lang moeten wachten . Voor de kunstenaar die buiten werkt is dit het grootste bezwaar en het enige dat werkelijk telt : het veranderlijke weer , het verschil in lichtval , de wisseling van zon en wolken . Kijk dus eerst goed naar de lucht en windrichting : men kan vaak makkelijk het weer voor twee of drie uur vaststellen . Ongelukkigerwijs geeft juist dit veranderlijke weer de mooiste effecten en de meest zeldzame luchten . De kortst durende toestanden zijn absoluut de aantrekkelijkste : dageraad , schemering , zonsondergang , rood als een brand ; de eerste zonnestralen door de afdrijvende regenbui , en vooral het onweer , het opwindende , geweldige onweer , waarbij in minder dan een uur een twintigtal prachtige , bijna bovennatuurlijke effecten elkaar opvolgen . Maar een dergelijk schouwspel is zeldzaam en voor de weergave ervan zijn speciale middelen nodig . Laten we ons in 't begin maar tevreden stellen met een " algemeen " onderwerp , waarvan het effect goed en duurzaam is en waar we normaal aan kunnen werken . Een grijze bewolkte lucht is natuurlijk het evenwichtigste . Bij zulk weer kan men vaak lange tijd ongehinderd werken , zonder van plaats te hoeven wisselen . Maar zelfs dit weer is soms veranderlijk : geen opklaring , maar het tegendeel , zou ik haast zeggen .
En dan volgt er een stortbui . Maar je heeft uw werk moeten onderbreken ; je doet er dus goed aan naar een schuilplaats te zoeken als er een bui dreigt : luifel , zeil , zonnescherm , en daar kunt je dan een andere tekening beginnen zodat uw dag toch niet verloren is . Dit wat betreft de last die je kunt hebben van het weer . Je zult soms echter nog meer last hebben van mensen . Van het huis dat je begint te schilderen worden de jalouzién neergelaten . Het uitgaan van een school in de buurt brengt je troepen bewonderaars , vaak onbescheiden en lawaaierig . En vooral dat mooie , kleine vrachtwagentje dat voor uw neus , wie weet hoelang , langs het trottoir gaat staan . Dit is allemaal niet zo erg , en na wat oefening speelt je het met wat handigheid en diplomatie best klaar . Je leert de gewoonte van de verschillende buurten kennen , je went aan de kinderen of je leert ze aan u wennen . Tenslotte komt het ook zelden voor dat een vrachtwagenchauffeur - na vriendelijk verzoek - zou weigeren , zijn wagen een paar meter verder achter u te parkeren ; soms zal hij het uit zichzelf voorstellen als hij ziet dat hij je hindert . Als je het stenen decor domweg natekent , blijft het een décor . Dat moet het zeker niet zijn . Zelfs al zijn de inwoners , de voorbijgangers niet te zien , dan moet je zich toch met hen bezighouden , ze leren kennen , hen voor kunnen stellen . De straat is net als een gezicht ; en een gezicht heeft , ook al spreek het niet , toch een uidrukking . Probeer die af te lezen . Zelfs een ruine , ook al is ze volkomen verlaten , trekt en ontroert ons omdat zij beelden in ons oproept : van de bouwmeesters , van de vroegere bewoners . Hoe is het dan wel niet gesteld met de levende huizen ? Als je denk aan de mensen die er in wonen , zal uw werk van binnen uit verlicht worden : het zal een ziel hebben evenals zijn model . Het zal spreken . Ook van de stad moet de intiemme diepere sfeer weten te treffen . Je hoeft er niet altijd het monumentale aspect van weer te geven . Het onderwerp is minder belangrijk dan de reactie van de kunstenaar op zijn onderwerp . Kunst is subjectief , niet objectief . Om deze gedachte te verduidelijken , zal ik gebruik maken van een vergelijking . De beginner zoekt bij het schilderen van een stilleven , het hele huis af op zoek naar de meest waardevolle voorwerpen , die hij het mooiste vindt en het volgens hem het beste doen . Als hij niet gefortuneerd is - wat meestal het geval is , nietwaar ... -zal hij in z'n ijver het onvermijdelijke bloemenvaasje te voorschijn halen de goedkope souveniers uit de bazar , een heleboel pretentieuze rommel , die alleen voor hem waarde heeft . Die snuisterijen , als wij ze zo kunnen noemen , schijnen hem mooi toe om hun overbodigheid . Ik moet mijn leerlingen trachten duidelijk te maken - hoe voorzichtig ik het ook doe , ik moet hen dadelijk kwetsen - dat , als een voorwerp overbodig is , dit nog niet in z'n voordeel spreekt , en dat luxe en schoonheid niet evenredig zijn . Tot troost beken ik dat ik zelf in mijn jeugd deze fout heb gemaakt . Het idee om een hoekje van de keuken , een gedeelte van de tafel met de gewone gebruiksvoorwerpen , zinvol door hun plaatsing , te tekenen , komt bij niemand op . Dat is niet zoals het hoort . Maar het meesterschap van de schilders van stilleven en het voorbeeld van Chardin zal geruststellend werken . Zo is het ook met het landschap . De buitenstaander is verbluft dat het eenvoudige onderwerp , waar hij elke dag langs komt , het uitgangspunt heeft gevormd voor die tekening , die hij zo bewondert . In de natuur is nooit iets onbeduidends te vinden ; en wat wij een dergelijke benaming geven is in werkelijkheid slechts " onaangeduid " d.w.z. ongezien , onbegrepen . Men moet leren zien . De noot die van de boom valt trekt ons niet aan , maar we moeten de groene schil er af kunnen halen en de noot weten te kraken . Zo is het ook met het leren zien en doorvoelen van uw onderwerp . Je kunt van dat heel gewone hoekje vlak bij uw huis een meesterwerk maken , als je het belangrijke , het interessante weet te ontdekken en de suggestieve kracht kunt uitdrukken . Kies zorgvuldig de juiste tijd , het beste licht , en de voordeligste lucht ; kies vooal een goede plaats en gezichtshoek en een gunstige uitsnijding . " Zich weten neer te zetten " zoals de schilder Corot dit zei .
19-05-2006
FIG . 54 .
Fig . 54 .
FIG . 55 .
Fig . 55 .
ART . NR . 24 . a , FIG . 56 .
Art . Nr . 24 . a ,
Fig . 56 .
FIG . 52 en 53 .
FIG . 51 .
Fig . 51 .
ART . NR . 24 . a , FIG . 48 ,49 en 50 .
Art . Nr . 24 . a ,
Fig . 48 , 49 en 50 .
ART . NR . 24 . a , - TERUG NAAR DE PERSPECTIEF
Art . Nr . 24 . a ,
Terug naar de perspectief .
Hier kunnen wij met recht weer even terugkomen op de perspectiefleer . Wij raden je trouwen aan in de voorgaande lessen de hoofdstukken over dit onderwerp even na te lezen . Men kan een huis beschouwen als een enorme kubus waar bovenop twee schuingeplaatste vlakken het dak vormen . Herinnert je zich nog dat de horizon altijd geplaatst wordt ter hoogte van het oog van de waarnemer ? Hij stijgt en daalt dus met de verandering van gezichtspunt . In de eerste van de drie tekeningen ( fig ; 48 ) wordt de waarnemer verondersteld op een verhoging , een heuvel te staan ; de horizontale lijn is daarom hoog geplaatst . In fig . 49 staat de waarnemer op straat . Dit is de meest gebruikelijke manier om de dingen te zien , ze worden dan " gesneden " door de horizon . In fig . 50 tenslotte wordt de waarnemer verondersteld op de grond te liggen . De horizon ligt dan erg laag . Het spreekt vanzelf dat de horizon ook kan liggen tussen deze drie hoogten , die we demonstreren . De ligging van de horizon is zeer belangrijk . Als een schilderij of decoratie bedoeld is om tamelijk hoog aan een muur te hangen , moet men rekening houden met het feit dat de compositie door een eventuele toeschouwer van beneden naar boven gezien zal worden . De horizontale lijn moet dus tamelijk laag geplaatst worden , zodat de indruk wordt gewekt dat het schilderij eigenlijk in het gezichtsveld ligt . De kunstenaar kan trouwens verschillende effecten bereiken al naar gelang de plaatsing van zijn horizonlijn . Als men een tekening maakt van een staande figuur , zal deze van imposante grootte lijken , als men de horizon laag plaatst . Als men daarentegen , bij een landschapstekening , de indruk van uigestrektheid wil geven , moet men de horizon vrij hoog plaatsen zodat de toeschouwer het gevoel krijgt alsof hij zelf hoger staat en op het landschap neerkijkt .
Perspectief van straten en wegen .
De straten en wegen leveren geen moeilijkheden op , men kan ze vergelijken met twee horizontale evenwijdige lijnen , die in dezelfde richting naar hetzelfde verdwijnpunt op de horizon lopen , zoals het geval is met alle horizontale evenwijdige lijnen . Het is natuurlijk mogelijk , en dit gebeurt vaak , dat een weg of een straat , hoewel horizontaal , een bocht maakt . Zoals je in fig . 51 ziet , zullen de lijnen na de verandering van richting op een tweede verdwijnpunt uitlopen , hetzij rechts van het eerste , hetzij links , maar altijd op de horizonlijn . Met dalende en klimmende straten en wegen is het weer anders . Daarvoor verwijzen wij naar de aanwijzingen die we gegeven hebben in de les " Het schetsen van personen " ( Art . Nr . 9 . a , fig 20 ) over hellende vlakken . De stijgende evenwijdige lijnen hebben hun verdwijnpunt boven de horizon ,terwijl de dalende evenwijdige lijnen hun verdwijnpunt onder de horizon hebben . Zo zullen in fig . 52 de lijnen A en B van de stijgende weg in hun verlengde eindigen in het verdwijnpunt PFA boven de horizon , op de loodlijn getrokken door het verdwijnpunt P op de horizon , recht tegenover ons oog . Nok , dak en ramen , alle randen en lijnen die in werkelijkheid horizontaal lopen , hebben echter punt P als verdwijnpunt . Bij een dalende straat of weg ( fig . 53 ) eindigen de bermen A' en B' in verdwijnpunt PFA' onder de horizon , op de loodlijn getrokken door het verdwijnpunt P' . Je ziet dat de muur rechts in fig . 53 ook eindigt in punt PFA' , omdat deze muur in werkelijkheid niet horizontaal loopt , maar evenwijdig aan de zijden A' en B' van de weg . In fig . 54 en 55 ziet je twee schilderachtige toepassingen van de hierboven besproken gevallen . Wij wijzen er nogmaals op dat wij een dergelijke uitleg alleen geven om je bepaalde visuele verschijnselen beter te laten begrijpen . Als men naar de natuur werkt gaat het er niet om een op de milimeter nauwkeurige tekening te leveren . Als je het principe eenmaal kent moet je zich wennen aan onophoudelijke waarneming . Wat betreft het " verdwijnen " van lijnen en hun verloop ; kunt je gebruik maken van een doorschijnend stukje papier met horizontale en verticale lijnen . Om de helling van een lijn in de ruimte te vinden , kunt je zelf een " hoek-meter " maken met behulp van een scharnierende duimstok . Als je bijvoorbeeld een gebouw moet plaatsen , waarvan geen van de basis-lijnen evenwijdig aan uw gezichtslijn loopt ( fig . 56 ) , dan plaatst je het gedeelte AB van de duimstok zo , dat hij voor uw oog samenvalt met de hoeklijn van de muur van het huis . Evenzo laat je poot AC ogenschijnlijk samenvallen met de daklijn ; de hoek , door de beide poten gevormd , geeft js nu het verloop van de weglopende lijn AC .
wij komen nu toe aan een bijzonder interessant element in een landschap . In het onderwerp dat we op het oog hebben speelt de " stijl " de voornaamste rol , vaak tesamen met de schilderachtigheid , zoals bij de kastelen uit de 12e en 13e eeuw , waarvan zelfs de ruines een indrukwekkend karakter hebben . Torens , geweldige brokken zware muur , zonder versiering , gekroond door tinnen en kantelen ; dat is de middeleeuwse vestingbouw. Ook in ons land kunnen wij dergelijke vestingen vinden , waarvan er gelukkig nog vele in goede staat verkeren . Maar deze middeleeuwse bouw is met de tijden veranderd . Tijdens de Renaissance werden vele versierselen aangebracht en - hoewel het eigen karakter behouden bleef - werd de strengheid verzacht door versieringen ; een charmante gratie veroorzaakt door de uitstekende harmonie van de verhoudingen en hun decoratieve rijkdom . Een van de meest karakteristieke kastelen op dit gebied is afgebeeld in fig . 57 . Het lijdt geen twijfel dat de bouwmeester die dit meesterwerk schiep zich meer dan eens op zijn vakkennis heeft moeten beroepen om het schitterende evenwicht tussen muren , daken en vensters en hun verschillende ornamenten te bereiken . De kantelen en tinnen bleven , maar zijn kleiner en sierlijker . Zij zijn nu meer gebruikt als decoratie dan als verdedigingsmiddel . Wij herhalen dat men eerst de schoonheid van een dergelijk onderwerp moet aanvoelen en begrijpen , voor men besluit het te gaan tekenen . In het landschap bestaat een dergelijke regelmaat niet , omdat niets zich houdt aan de stipte , absolute regelmaat van grondvormen : laat staan van détails . Wij zullen vaak spreken over deze " vrijheid " , die overigens slechts een kwestie van herscheppen is en vooral niet verward mag worden met onachtzaamheid of aan het toeval overgelaten worden . Bij de weergave van een " edel " bouwwerk , moet men zich onderwerpen aan de verplichting van een absoluut trouwe weergave van alle elementen die geleid hebben tot de " stijl " van dit bouwwerk . In fig . 58 ziet je de contructieschets . Vooral in zo'n geval , heeft de tekenaar vrijheid van handelen ; hij heeft hier dan ook niet geaarzeld van lineaal en driehoek gebruik te maken om het " geraamte " te verkrijgen , waarin zuivere horizontale en verticalen elkaar loodrecht snijden . Omtrekken in groote lijnen , de daken in hun juiste verhoudinging t.o.v. de muren , de horizontalen die het grondvlak bepalen en het rerief geven van de tinnen en de kantelen , de rechthoeken van de ramen , de raaamkozijnen en daarbij nog een samenvattende schets van het terrein en de aangrenzende onderdelen . Eerst dan , op deze hechte basis , kan de eigenlijke uitwerking van de tekening beginnen om tot het resultaat te komen ( fig . 57 ) . Lineaal en driehoek blijven in meerdere of mindere mate hun diensten bewijzen . De grondschets heeft in ieder geval een in vele opzichten vrijere uitwerking mogelijk gemaakt , zonder tot een " droge " tekening te leiden . De schaduwen zijn aangebracht door arcering uit de losse hand , de accenten zijn gelegd door kleine krachtige streekjes houtskool . Hier heeft je een voorbeeld van het oordeelkundig gebruik van dit materiaal in combinatie met de tekenpen . De houtskool is vooral gebruikt voor de vrije weergave van de natuurelementen in het landschap in tegenstelling tot de strengheid van het bouwwerk , waardoor het karakter ervan des te beter uitkomt . Het houtskool is ook gebruikt voor de verschillende grijzen in de lucht , in het water , voor het terrein en de bomen , terwijl de tere schaduwen op het dak er eveneens mee werden weergegeven .
Kathedralen .
Kunnen wij een beter voorbeeld nemen dan de schitterende " Notre Dame " in Parijs ? Maar je zult ongetwijfeld ook in ons land prachtige voorbeelden vinden . Deze keer zullen wij ons niet verdiepen in de uitgewerkte studie van het onderwerp . Wij zullen het veeleer bekijken in een Parijse omlijsting ; misschien ook wel de mooiste . De kathedraal steekt boven de Pont l'Archeveché uit en enkele gebouwen van het IIe de la Cité op de achtergrond zijn nog zichtbaar . Het gaat hier dus in het bijzonder om een " motief " , waavoor reeds vele schilders hun ezel hebben neergezet ; en het is de moeite waard , of beter gezegd : het is de vreugde van het schilderen waard . Je moet niet denken dat wij daardoor de stijl van het bouwwerk gaan verwaarlozen . Wij zullen er integendeel voor zorgdragen dat juist het karakter tot zijn recht komt in deze olieverfschets , op vrij ruw papier uitgevoerd in wit en zwart . Wij hebben deze techniek reeds beschreven in de les " Licht en Schaduw ". De ligging is prachtig en de hier gekozen plaats toont ons de kathedraal bijzonder gunstig , vindt je niet ? Wij hebben gezegd dat we in het algemeen het karakter moeten laten spreken . Huist dat niet in de sierlijkheid van torens , transept , nis en torenspits die hoog in de lucht steken ? En daarom hebben wij ons - als schilder of tekenaar - de vrijheid veroorloofd deze opstijgende indruk enigszins te accentueren . Het hele bouwwerk hebben wij hoger geplaatst , zonder een aanslag te plegen op het evenwicht , en op de overrige verhoudingen . Maar , zult je zeggen , waarom raadt je ons dan aan om eerlijk te zijn bij het tekenen ? Toch is hier de eerlijkheid het grootst . Des te groter , omdat wij de karaktertrekken van ons voorbeeld versterken . Dat is het wezen van de Kunst , tenminste in een bepaald opzicht . Hebben wij je in begin van deze les niet gezegd dat het volkomen geoorloofd en zelf vaak noodzakelijk is gedeeltelijke veranderingen aan te brengen in de weergave van een onderwerp ? Een waar kunstenaar geeft de natuur weer , juist door middel van zijn emotie , van zijn gevoel dat één of ander beeld in hem tevoorschijn roept ; gevoel , dat hij , om een kunstwerk te maken , moet kunnen overbrengen op hem voor wie zijn tekening of schilderij bestemd is . En de schilder heeft dit in deze studie bereikt . De brug ondersteunt het hoofdmotief aan de onderzijde , maar de stijgende , verticale lijnen worden onderbroken , geremd door deze lange horizontale lijn .
Deze indruk moet men dus tegengaan door de verticale lijnen een beetje te verlengen . Als wij de Compositie gaan bestuderen , zullen wij talrijke voorbeelden hiervan vinden . Hoewel wij , zoals reeds gezegd , bij dit grandiose bouwwerk niet in détails willen treden , moeten wij toch onvermijdelijk het onderwerp " architectuur " bespreken . De kunstenaar heeft zich dus onderworpen aan de verplichting een zuiver verantwoorde eerste schets op te zetten ( fig . 59 ) . Deze discipline is in een dergelijk geval onmisbaar en we hebben daar reeds genoeg op gewezen . De perspectief is heel eenvoudig . De horizon loopt precies langs de uiterste punt van de kegelvormige brugpijlers : de hoofdlijnen van de kathedraal lopen in twee groepen uiteen , naar recht en naar links zoals is aangegeven .
Is de tekening eenmaal juist opgezet dan volgens de belangrijkste handelingen voor de afwerking van de zwart - wit schildering . Wit en zwart worden naast elkaar op het palet uitgezet . Wij gebruiken eerst een middelgrote platte kwast . De lucht wordt lichtgetint zoals te zien is in fig. 60 . De lichte toonwaarde worden gebruikt voor de kathedraal , daarna de grijswaarden van het dak ( voor toonwaarden : zie de les Licht en schaduw ) . Tenslotte de schaduwen op de torens , het transept , het schip en de kade . Vervolgens worden de bomen geschilderd in hun verschillende toonwaarden en worden de schaduwen van de brug en van sommige delen van de omgeving aangegeven . Daarna vervangt men de platte kwast door een zacht penseel om over te gaan tot de eenvoudige weergave van de détails , met losse " hand " , krachtig , toch niet overmatig , zonder " droogheid " . Zo voltooid men de architectuur van het bouwwerk en van de brug , van de omgeving en van de boomstam links . Men kan het effect van dit soort studies nog sprekender maken door aan de kleuren een beetje gebrande Sienna te voegen , dat men in verschillende hoeveelheden met wit en het zwart kan mengen . De tint van het gebladerte en van sommige schaduwvlekken , zoals bv. de brug en de voorgrond wordt daardoor wat warmer .
Fig . 31 . 
