TEKEN EN SCHILDERTECHNIEKEN EERSTE DEEL VANAF 14/10/06
14-08-2006
ART . NR . 41 . - FIG . 52 . - DE VOETBALLERS
Art . Nr . 41 .
Fig . 52 .
De voetballers ( gewassen pentekening ).
ART . NR . 41 . - FIG . 51 . - DE WIELRENNER
Art . Nr . 41 .
Fig . 51 .
De wielrenner
(gewassen potloodtekening van Paul Ordner ) .
ART . NR . 41 . - SPORTLIEDEN
Art . Nr . 41 .
Sportlieden .
Hier vragen wij enige aandacht voor de sport , of beter voor diegenen , die hem beoefenen . Naar gelang de beoefende sport , krijgt de persoon in kwestie als het ware een aparte verschijning in zijn kleding , zijn silhouet en zelfs in zijn gehele manier van doen . Daarvan kunt je zich zonder mankeren rekenschap geven , als je maar eens een of ander tijdschrift met sportfotos doorbladert , je ziet dat bijv. een schaatsenrijder er geheel anders uitziet dan iemand die van skieén houdt : in zijn houding en kleding is eerstgenoemde beslist fijner en " luchtiger " . Soms zult je op straat een liefhebber van de boksring herkennen , niet slechts aan zijn krachtige lichaamsbouw en aan een gezicht dat lichtelijk geschonden is door de vuisten van zijn tegenstanders , maar ook aan zijn aparte gang en zijn bijna beroepsmatige wijze van kleden , met in het algemeen , een hooggesloten trui , geruit sportcolbert en wijde overjas ... Ook de , thans gemotoriseerde , boodschappenjongen , die een knetterende driewieler berijdt , zou een sportman genoemd kunnen worden : in de grote steden verkrijgt hij dit voorrecht door de gewaagde en handige manier , waarop hij zich door de overvolle straten voortbeweegt . En ook hij kleedt zich , vaak met een windjacket met ritssluiting , op een wijze, die zijn beroep karakteriseert . Houdt dus uw ogen goed open . Overal om je heen is het waarnemingsgebied zeer uitgestrekt . Het is onnodig om hier de " geschreven " voorbeelden nog aan te vullen , waar immers het leven zelf bij de hand is ... evenals uw schetsboek ! Maar toch nog één enkel woord . Tracht de sportbeoefenaar in het vuur van zijn actie weer te geven ; dat is hier , nog meer dan elders , noodzakelijk . Een voetballer heeft nu eenmaal niets gemeen met een geduldige , onbewegelijk zittende visser . Wees dus logisch en probeer dus een sportman in volle actie uit te beelden .
ART . NR . 41 . a , - FIG . 54 . - DE STEWARDESS
Art . Nr . 41 . a ,
Fig . 54 .
De stewardess (gewassen pentekening ).
ART . NR . 41 . a , - FIG . 53 . - DE VERKEERSAGENT .
Art . Nr . 41 . a ,
Fig . 53 .
De verkeersagent (krijt).
15-08-2006
ART . NR . 41 . a , - PLAAT XVI
Art . Nr . 41 . a ,
Plaat XVI
Typen uit het oude Japan ( penseel )
ART . NR . 41 . a , - FIG . 55 .
Art . Nr . 41 . a ,
Fig . 55 .
Tegenstelling van " stijlen " ( gewassen pentekening ).
ART . NR . 41 . a , - UNIFORMEN .
Art . Nr . 41 . a ,
Uniformen
In een hoodstuk , dat kleding behandelt , zou het uniform niet gemist kunnen worden . Of het nu een burgerlijk of militair uniform betreft , is het nodig om degene , die het draagt , het vereiste karakter te geven ; vooreerst door de algemene snit , die hem of haar zijn aparte silhouet geeft , maar vervolgens ook in die kledingonderdelen , die het tenue nader aanduiden , dus zijn rang , zowel die van de strijdkrachten , als die van bepaalde burgerfuncties . Waar de leek zich vaak tevreden stelt met een " ongeveer " , wordt de man van het vak vaak geérgerd door de onjuistheden of fantasietjes van de tekenaar , die bovengenoemde kenmerken niet goed heeft weten waar te nemen . Wij kennen de kap van een non , om een voorbeeld te geven , maar als men die uit het hoofd zou moeten tekenen , zouden er maar weinigen zijn , die dat op de juiste wijze zouden doen . Een politieagent en een hotelportier dragen uniformen van een zeer bepaalde snit , die men niet altijd goed genoeg bekeken heeft om hem op een gegeven moment te kunnen tekenen , zonder een model voor ogen te hebben . Nu zijn , gedurende de laatste wereldoorlog, de verschillen tussen de veldtenus van de verschillende wapenen geringer geworden . Toch is , vooral in " service dress " , een infanterist niet zo gekleed als een vlieger , een vlieger niet als een parachutist , en deze weer niet als een artillerist . En ieder van hen is eerder trots op zijn ondescheidingstekenen en uitmonstering . Men zou er zich derhalve niet genoeg op kunnen toeleggen om snelle schetsen te maken , zo nodig met vermelding van de kleuren , waardoor men zich een goede documentatie kan vormen , waaruit geput kan worden , indien de behoefte bestaat , zonder zijn toevlucht te nemen tot speciale boekwerken , die men maar zelden in handen krijgt . De uitmonstering en andere onderdeelstjes van het uniform moeten nauwkeurig geobserveerd worden ; zij versterken de waarheidsgetrouwheid en de gezien werkelijkheid . Bij militairen moeten ook de wapens op de juiste wijze worden weergegeven . Een geweer is geen karabijn , een sabel lijkt niet op een degen ; zij hebben natuurlijk beiden een gevest , een schede en een lemmet , maar geen van deze onderdelen vertoont dezelfde vormen en verhoudingen . De sabel van een officier aan zijn rechterzijde tekenen of de nestels van een adjudant aan dezelfde kant , zijn fouten , waaraan de beroepsman zich in hoge mate ergert . Door een goede , zelf schematisch gehouden , schets kunt je deze klip omzeilen . De raadgevingen , die wij in het voorgaande gaven , zijn van waarde voor alle tekenaars , maar zij zijn van bijzonder belang voor de illustrator ; deze zou , zonder in zijn taak te kort te schieten , niet mogen nalaten om van dit onderwerp een nauwkeurige documentatie aan te leggen , die doordringt tot in de kleinste onderdeeltjes .
Stijlfiguren
" Stijl " hebben kan betekenen goed gekleed gaan , maar het is niet in deze betekenis dat wij dit woord hier gebruiken . De stijl in de kleding , zo goed als in de meubels , bijvoorbeeld , komt overeen met een wijze van doen , een mode , die eigen is aan een bepaald land , een provincie of een tijdperk .
ART . NR . 41 . b , - FIG . 62 . - GRAVURE VAN J . CALLOT .
Art . Nr . 41 . b ,
Fig . 62 .
Gravure van Jacques Callot .
FIG . 61 . - TEKENING VAN WATTEAU.
Fig . 61 .
Tekening in twee kleuren krijt van Watteau .
FIG . 60 . - TYPEN UIT LANGUEDOC
FIG . 60 .
Typen uit Languedoc ( houtsnede van Bonneterre ).
FIG . 59 . - ARABIER VAN H . REGNAULT
Fig . 59 .
Arabier
( Pentekening van Henri Regnault ) .
FIG . 58 . - BRETONS TYPE VAN RAY LAMBERT
Fig . 58 .
Bretons type
(pensselschets van Ray - Lambert ).
FIG . 57 . - TYPEN UIT DE PROVINCIE
Fig . 57 .
Typen uit de provincie
( penseelschets ).
ART . NR . 41 . b , - FIG . 56 . - BASKISCHE BOER
Art . Nr . 41 . b ,
Fig . 56 .
Baskische boer ( pen ) .
16-08-2006
ART . NR . 41 . b , - LANDELIJKE TYPEN
Art . Nr . 41 . b ,
Landelijke typen
Het kan uiterst belangwekkend zijn om het karakteristieke van een of ander landelijk type weer te geven , niet alleen in zijn lichamelijke kenmerken , maar ook en mischien vooral , in zijn kleding . Het is de instandhouding door de eeuwen heen van een of andere kledingwijze , of deze zich nu in de onvervalste staat bewaard heeft , of dat hij eenvoudig zijn algemene beeld heeft overgeleverd , waarbij slechts een of ander onderdeeltje intact gebleven is , die de stijl uitmaakt . Weet altijd en overal te zien , te begrijpen en die bijzonderheden van hun kleding vast te leggen , samen met alle andere originele details , die een bepaald type kenmerken . Van deze bijzonderheden zijn er ongetwijfeld van oude oorsprong , die blijven voortleven en een onuitwisbaar stempel drukken - een stijl - op bepaalde gebieden , zoals Zeeland bijv . of de Achterhoek of Friesland . De Texelse visser en de Limburgse mijnwerker vormen duidelijk omschreven typen . Een tekenaar zal dan ook in de ontmoeting van landelijke typen een uitstekende gelegenheid vinden om zich veelvuldig te oefenen in de typering van zeer uiteenlopende soorten van mensen . Hij doet er goed aan om zich een nauwkeurige documentatie op te bouwen , met behulp van talrijke schetsen en tekeningen , waarbij hij ook rekening zal moeten houden met de raskenmerken van zijn personen en de algemene houding die hij hen geven zal . Mensen uit het verleden . Hierbij kan er natuurlijk geen sprake zijn van naar de natuur te tekenen . In het verleden bezaten sommige kunstenaars verzamelingen kostuums van vroeger , waarmee zij naar believen poppen , of , beter nog , mannelijke en vrouwenlijke modellen konden aankleden . Maar die tijden zijn voorbij !... Het is dus nodig voor de illustrator en de ontwerper van toneelkostuums , waarbij men vaak te doen krijgt met personen van verschillende tijdperken , om de zo boeiende geschiedenis van het kostuum zeer goed te kennen en bekend te zijn met alle verschillende stijlen . Het zal daarbij ook noodzakelijk zijn om te rade te gaan bij de werken van tekenaars en schilders uit het verleden , wiers werk overeenkomt met het tijdperk van zijn keuze , ook om goed de fysieke kenmerken van de mensen uit een bepaalde tijd te leren kennen . Wij weten immers , dat men , om levensecht te zijn , deze fysieke bijzonderheden moet verenigen met van hun kleding . De vele schetsen naar de natuur , die een tekenaar , die deze naam verdient , maken moet , zullen de kunstenaars behulpzaam zijn bij het " op poten zetten " van allerlei standen en houdingen en zodoende zijn personen te doen leven . Hij zal er allereerst op uit zijn om de algemene houding van het silhouet van de figuur in kwestie vast te leggen om vervolgens van lieverlede de typische onderdelen van een kostuum aan te brengen .
ART . NR . 41 . c , - FIG . 64 . COSTUUM VAN SPAANSE MUILEZELDRIJVER DOOR RANSON .
Art . Nr . 41 . c ,
Fig . 64 .
Costuum van de Spaanse muilezeldrijver door Ranson ( gouache ) .
ART . NR . 41 . c , - FIG . 63 . - SCHETSEN VOOR TONEELKOSTUUMS
Art . Nr . 41 . c ,
Fig . 63 .
Schetsen voor toneelkostuums voor " De kandelaar " van Alfred de Musset , naar A . - E . Marty .
17-08-2006
ART . NR . 41 . c , - HET TONEELKOSTUUM .
Art . Nr . 41 . c ,
Het toneelkostuum .
Hier herneemt de tekening naar de natuur zijn rechten , ook al gaat dit niet altijd even geriefelijk . De tekenaar zal zich vooral op zijn visuele geheugen moeten verlaten , hetgeen intussen een goed gelegenheid is om dat te beoefenen . Maar , buiten deze oefeningen , vereist het kostuumtekenen een scheppende verfijning . Aangezien de kunst van een kostuumontwerper hem verplicht , zowel tot een respect voor de traditie als ook tot de meest vrije fantasie , moet een serieuze documentatie de grondslag vormen van de scheppingen op dit gebied , in het bijzonder bij het klassieke toneel . Twee verplichtingen moeten de kostuumtekenaar steeds voor ogen blijven : 1e , op krachtige wijze de kenmerkende lijnen van de persoon uitbeelden , 2e , zijn silhouet , als ware het een vlek , in overeenstemming brengen met het décor . Want op het toneel kunnen kostuums en décor niet meer zijn dan elementen , die tot doel hebben de geest van het stuk te versterken . En als wij een toneel als de lijst van een reusachtig schilderij beschouwen , dan is het duidelijk dat de verwekte illusie verwant is , artistiek gesproken , aan een zeer grote , levende fresco . Op het revuetoneel zijn alle soorten van fantasie geoorloofd en de verbeeldingskracht van de tekenaar kan daar ook zijn vrije loop hebben . Men voere de tekeningen uit met potlood , op een hoogte van 15 à 20 cm ., aangevuld met waterverf of gouache .
ART . NR . 42 . - FIG . 71 . - PENTEKENING .
Art . Nr . 42 .
Fig . 71 .
Pentekening.
FIG . 70 . - PENTEKENING VAN POULBOT .
Fig . 70 .
Pentekening van Poulbot .
FIG . 69 . - KINDERKOPJE DOOR MEVR. BERNARD .
Fig . 69 .
Kinderkopje , aquarel van Mevr. Bernard .
FIG . 68 . - KRIJTTEKENING .
Fig . 68 .
Krijttekening .
FIG . 67 . - GEWASSEN PENTEKENING .
Fig . 67 .
Gewassen pentekening .
FIG . 66 . - TEKENING MET WOLFF POTLOOD .
Fig . 66 .
Tekening met Wolff potlood .
FIG . 65 . - TEKENING MET WOLFF POTLOOD .
Fig . 65 .
Tekening met Wolff potlood .
ART . NR . 42 . - PLAAT XVII - SCHETSEN .
Art . Nr . 42 .
Plaat XVII
Schetsen .
ART . NR . 42 . - KINDEREN
Art . Nr . 42 .
Kinderen
Tekeningen , en zelfs al schetsen , van kinderen zijn moeilijk . Wij hebben hier immers met een zeer bewegelijk wereldje te doen . Zeer zeker slaapt het kind ook , maar zijn leven lijkt dan stil te staan en hier , meer dan ooit wordt dit leven gekenmerkt door beweging . Het is intussen niet alleen in een bewegelijkheid , dat men de reden van de moeilijkheden moet zoeken . Deze schuilen ook - en vooral - in het feit dat de vormen van het kind , vooral die van het zeer jonge kind , nog onvolgroeid en onbestemd zijn . De grote verdienste van die verrukkelijke kinderen , geschilderd of getekend door RUBENS , BOUCHER en zovele andere grote kunstenaars , zal je duidelijk worden , wanneer je zelf voor de opgave komt te staan om met duidelijke lijnen de onduidelijkheid van de trekken van die gezichtjes weer te geven , van die ledematen , die rond zijn zonder slap te zijn , en om het karakter vast te leggen van die kleine snuitjes en om een levenswaar beeld te geven van die charmante wezentjes . Woorden kunnen soms slecht de gedachten uitdrukken . Wij willen niet zeggen dat de vormen van een kind , zelfs die van een baby , vaag of wazig zijn . Maar zij hebben nog iets onuitgesprokens . Wanneer je een kindergezichtje vergelijkt met het gezicht van een volwassene , vooral met een dat scherp getekend is , vol lijnen en waarop het benige reliéf duidelijk onder de huid te voorschijn komt , dan zult je zien dat nog niets , behalve misschien de ogen , een welomschreven vorm heeft gekregen . Een en ander wil niet zeggen dat het kind geen algemene lichamelijke eigenschappen zou bezitten , waarvan de kennis van nut kan zijn voor de tekenaar . Vooreerst de kop , waarvan het volume in verhouding groter is dan bij de volwassene . Het voorhoofd is gewelfd , de neus is kort , een beetje uitgehold bij zijn inplanting en enigszins afgeplat op de hoogte van de neusvleugels . Van opzij gezien steekt de bovenlip iets naar voren ten opzichte van onderlip . Maar dit alles geldt slechts in zeer algemene zin en dan nog voor het jonge kind . Het zou namelijk moeilijk zijn en het risico meebrengen van de leerling op een dwaalspoor te voeren , om te pogen , evenals men dat doet voor de volwassene , een proportiecanon samen te stellen . Want nogmaals , het kind verandert en wijzigt zich snel en wordt snel groter . In alle stadia van zijn snelle groei wijzigen zich zijn trekken , gaan zijn haren golven of krullen , zijn lichaampje rekt zich uit en het verschil tussen de zuigeling en de baby wordt al voelbaar . Vanaf de eerste dagen is de tors veel meer ontwikkeld dan de ledematen . Wanneer zijn fysieke verschijning gestalte begint te krijgen , zal het kind mollig of gespierd zijn , maar altijd vermakelijk door de onhandigheid van zijn gebaren en de onzekerheid van zijn wankel evenwicht . Maar zijn beentjes gaan langer worden en hun omtrekken duidelijker , het gezicht krijgt zijn karakter , het kopje zal los komen van de schouders door het ontluiken van de hals en daardoor zal hij zeker worden in zijn bewegingen , levendig en behendig en ziedaar dan de jongen of het meisje , dat reeds in schetsvorm een welomschreven persoonlijkheid toont . De kleding wordt aan deze snelle gedaanteverwisselingen aangepast , waar de fantasie van de moeders hun best doen om hen te kenmerken , zelfs in bescheiden gezinnen en waarbij ook de mode een woordje meespreekt . Thuis , in de openbare parken , op het strand en op school , zelfs op straat zou het belang van deze kleine wereld niet aan de kunstenaar kunnen ontgaan . Is het nodig om in dit verband iemand als POULBOT in herinnering te brengen ? Evenals bij de volwassene , geeft de kleding talrijke aanwijzingen . Vanaf de meest verfijnde élègance tot aan de schilderachtigheid van die grove kledingstukken , die uit versleten afleggertjes gemaakt werden en die de jeugd zo vaak een grappig uiterlijk verleent , vanaf de dure opschik van de " rijkelui 's kinderen " tot de armmoedige oplappingen , die helaas , zo weinig bescherming bieden aan het jochie uit de arme buurten , zal de tekenaar motieven vinden om zijn gevoel voor humor bot te vieren of uiting te geven aan zijn medelijden . Tot besluit willen wij je opwekken om vaak schetsen te maken naar kinderen . Je zult erin moeten oefenen om ze snel uit te voeren , want uw modellen zullen uiteraard bewegelijk zijn . Besteedt al uw aandacht aan de verhoudingen en standen , die eigen zijn aan de jeugd . Deze schetsen kunnen het uitgangspunt vormen van uw studies op dit terrein , die door meer doorgevoerde détailstudies uitgebreid kunnen worden .
18-08-2006
ART . NR . 43 . - DE DIEREN
Art . Nr . 43 .
De Dieren
Inleiding
In deze les besteden wij het terrein van een zeer aantrekkelijk en boeiende studie . Hij heeft namelijk tot onderwerp uiteenlopende soorten van wezens , waarvan er sommige ons zeer bekend zijn en in zekere zin onze kameraden zijn . Kameraden , die meer of minder intiem zijn en wij denken hierbij aan de hond , de kat en andere huisdieren . Anderen daarentegen zijn ons minder vertrouwd en hebben dus iets geheimzinnigs , door hun , vaak eigenaardige vormen , die toch altijd belangwekkend en vaak zeer mooi zijn en om die reden de moeite waard om er zich in te verdiepen . Velen van hen vertonen soepele , bevallige en zeer levendige houdingen en bewegingen , en zij vereisen van de tekenaar een uitzonderlijke snelheid van waarneming en een zeer scherpe blik en een wijze van uitvoering , die wij ook met " momentopnamen " kunnen betitelen . Zijn visuele geheugen zal de kunstenaar voortdurend te hulp moeten komen om bepaalde lijnen en volumes vast te leggen , die aan onophoudelijke veranderingen onderhevig zijn . Dit visuele geheugen dat voortdurend in actie zal zijn , zal zich ontwikkelen , verfijnen en verrijken tot groot profijt van de tekenaar ; ziehier dus een uitmuntende oefening , die uiterst nuttig is en goede vruchten zal afwerpen . Maar , let wel , om hier te slagen is het noodzakelijk om reeds over een gevorderde bekwaamheid te beschikken , en het is overigens om die reden , dat wij dit lesdeel bijna op het eind van onze cursus plaatsen . " De kunst van de dierenschilder , zegt Ernest HAREUX , biedt geen gelegen tot een " gevoelstekening " , zoals die van de landschapschilder , die , met inachtneming de wetten van de perspectief , naar believen een of ander onderdeel van de natuur kan vergroten of verkleinen . Bij dieren dient de weergave van de natuur strikt getrouw te zijn ; zijn tekening en verhoudingen zijn onderworpen aan onveranderlijke regels , die geen " interpretatie " toestaan . De leerling dient het dus niet te ontbreken aan vaardigheid en kunde , maar hij moet ook beschikken over geduld en een sterke wil . Laat hij vooral niet vergeten dat , zoals steeds als het een levend wezen betreft , studie van de anatomie de grondslag van het kunnen vormt . Speciaal de bouw van het skelet stelt ons in staat om de vorm van het dier goed te begrijpen en dit fundamentele begrip zal van enorme waarde zijn bij het tekenen . Wanneer je dit lesdeel met alle aandacht gelezen en herlezen hebt zult je ongetwijfeld allerlei bevliegingen en plannen voelen opkomen en dat is ook heel goed ... Wee degene , die er geen heeft ! De beroemde dierenbeeldhouwer Emmanuel PREMIET zei , toen hij 86 jaar oud was , kort voor zijn dood : " Ik heb voor honderd jaar schetsen en plannen ! ... " . Dit geeft toch wel te denken , niet waar ? Dat namelijk een kunstenaar nooit ledigheid en verveling kent . Hebt dus plannen en verstandige vornemens en gaat tot daden over zonder je iedere keer af te vragen of je uw doel wel bereiken zult , maar werkt om het te kunnen bereiken . Zeer zeker zult je soms ervaren , dat de opgave boven uw macht ligt . Maar door stap voor stap voort te gaan , onze richtlijnen nauwlettend in acht nemend , zult je de moeilijkheden een voor een kunnen overwinnen . Eens zult je zich misschien meer speciaal voor een of ander dier gaan interesseren . Je zult hem dan op een bijzondere , misschien zelfs wel exclusieve , manier gaan bestuderen en dat wel met des te meer succes , waar je hem beter gaat leren kennen Eer het zover is - en dit geldt onder alle omstandigheden - weest nederig en eerlijk ten opzichte van de natuur en tracht in uw werk iets van het idealisme te leggen , zonder welk geen ware kunst tot stand komt . Het meest doeltreffende middel daartoe is om zijn model " aan te voelen " , vriendschap met hem te sluiten en hem " door te hebben " , niet slechts met de ogen , maar ook met ons innerlijk , met onze ziel zouden wij willen zeggen indien wij niet bang zouden zijn hoogdravend te worden , hetgeen nu juist het tegendeel is van oprechtheid . Om te beginnen moet je niet potlood en papier ter hand nemen met de gedachte een " mooie " tekening te maken , bestemd om in een lijstje te zetten , want dat is niet de ware geest van een leerling of zelfs van een kunstenaar . Neemt kennis van werkelijk goede kunstwerken , tracht te begrijpen wat er op dit gebied tot stand gekomen is , dus wat je zelf ook te doen staat . Wij zullen je er enkele van de beste laten zien en je vertellen , waar je er nog meer kunt vinden . Als dit eerste stadium nu achter de rug is en je dus al enigszins wegwijs bent , richt je zich tot de natuur zelf . Is het niet een heerlijke vreugde om te kunnen werken onder het stralende licht van een mooie zomerdag en in uw schetsboek levendige beelden vast te leggen , die alleen uit uzelf voortkomen en nog wel wat waardevoller zijn dan zelf de best geslaagde foto 's !!
ART . NR . 43 . - FIG . 1 . - SIAMESE KAT VAN DELUERMOZ .
Art . Nr . 43 .
Fig . 1 .
Siamese kat , tekening van Deluermoz ( uit " Affaires de Coeur " Uitgave Nativelle ) .
FIG . 2 . - BISON
Fig . 2 .
Bison , voorhistorische tekening .
ART . NR . 43 . a , - FIG . 3 - DE SPERWER VAN HORUS .
Art . Nr . 43 . a
Fig . 3 .
De sperwer van Horus , fragment van een laagrelief ( Egypte ) .
FIG . 10 . - PENSEELTEKENING OP GEHEEL ANDERE WIJZE
Fig . 10 .
Eveneens met de penseel getekend , maar op een geheel andere wijze . Hij is niet minder opmerkelijk , door de knapheid van de penseelvoering het modelé dat zo expressief is in zijn eenvoud en door het decoratieve silhouet .
19-08-2006
FIG . 11 . - OSSENSPAN VAN ROSA BONHEUR .
Fig . 11 .
Ossenspan , schilderij van Rosa Bonheur .
FIG . 12 . - VOLBLOED VAN CARLE VERNET .
Fig . 12 .
Volbloed , tekening van Carle Vernet .
Fig . 13 . - BISON - VAN PAUL JOUVE .
Fig . 13 .
Bison , tekening van Paul Jouve .
FIG . 14 . - CHIMPANSEE VAN DELUERMOZ .
Fig . 14 .
Chimpansee van Deluermoz .
FIG . 15 . - HAAS VAN DELUERMOZ .
Fig . 14 en 15 .
Chimpansee en haas ( de laatse uit " Affaires de coeur " ) . tekeningen van Deluermoz .
FIG . 16 . - JACHTHONDEN DOOR LAJARRIGE
Fig . 16 .
Jachthonden ( pentekening van Lajarrige )
FIG . 17 . - WITTE BEER - BEELDEN VAN POMPON
Fig . 17 .
Witte beer van Pompon .
FIG . 18 . - RAAF VAN POMPON
Fig . 17 en 18 .
Witte beer en raaf , beelden van Pompon.
ART . NR . 43 . a , - FIG . 19 . - VIS DOOR HOKUSAI.
Art . Nr . 43 . a ,
Fig . 19 .
Vis
Tekening van Hokusai .
ART . NR . 43 . a , - HET DIER IN DE KUNST
Art . Nr . 43 . a ,
Het dier in de kunst van heden en verleden
Ducumentatie
Wij kunnen er niet aan beginnen om een diepgaande studie te maken van onze voorgangers . Niettenin zal een beknopt overzicht toch noodzakelijk zijn , want de meesters op dit terrein mogen je niet geheel onbekend zijn . Je dient eveneens bekend te zijn met de plaatsen , de bibliotheken , de naslagwerken en met hen die je kunnen inlichten over het uiterlijk en de gewoonten van dieren . Je zult zich kunnen documenteren met behulp van boeken , tijdschriften en dagbladen , waarbij je zich dient te onthouden van letterlijk copieren , behalve in het geval van anatomische studies , wanneer je zelf niet niet beschikt over een skelet van het dier , waarnaar uw belangstelling uitgaat . Maar er gaat niets boven een directe waarneming van de natuur ; dat is wel het allerbeste , wanneer men er op uit is om iets persoonlijks , dus kunstzinnigs , tot stand te brengen . Wij herinneren in dit verband aan het woord van BACON , dat wij nog vaker zullen aanhalen : " De kunst is de natuur plus de mens " , dat wil dus zeggen de natuur gezien door een mens heen , weergegeven naar gelang de wijze van waarneming en het temperament van het individu . Copieeren wil zeggen het afstand doen van eigen persoonlijkheid om zich te onderwerpen aan die van een ander . Daarin moet je nooit toestemmen . Laten wij ons thans eens verdiepen in de werken van onze verre voorouders . De oermens wist , al schilderend , tekenend en beeldhouwend , op een meesterlijke , waarheidsgetrouwe en levendige wijze alle dieren van de voorhistorie weer te geven : mammouth , bison , neushoorn , beer , rendier , paard en everzwijn... Wij drukken hierbij een heel mooi voorbeeld af , maar wij zijn er zeker van dat de talrijke foto's , die hiervan in boeken en tijdschriften te vinden zijn , je reeds de gelegenheid gaven om het talent van deze eerste kunstenaars te bewonderen , waarbij observatie altijd de grondslag vormde - en wat voor een observatie ! Vol leven en aandacht en des te scherper , waar deze voorlopers slechts armzalige bedreigende wezens waren , die er voortdurend op bedacht moesten zijn hun leven te beschermen . Het oude Egypte bezat opmerkelijke schilders en beeldhouwers : kijk maar eens naar hun godenbeelden en naar de reproductie ( fig . 3 ) van een fragment van een laagrelief dat een zuil versierde die gewijd was aan de slang . De sperwer van Horus bekroont een bouwkundig ontwerp . Wij zullen er later op terugkomen . De boeken over kunstgeschiedenis gaan meer en meer aandacht schenken aan de Egyptische kunst . Profiteer daarvan door onder hun talrijke reproducties van monumenten , beeldhouwwerken en schilderingen andere prachtige voorbeelden op te zoeken , jachtscènes met veel dieren " gaven de kunstenaars de gelegenheid om de gehele natuur onder te brengen binnen de muren van een tempelruimte " ( Jean CAPART ) . Verzuimt ook niet om aandacht te schenken aan de stier , de ezel , de zebu en de geschilderde of gebeeldhouwde schapen van de Assyriérs , die eveneens uitblonken in de weergave van wilde dieren : de gewonde leeuw en leeuwin , onderdelen van de laagreliefs van het paleis van Assurbanipal ( Britisch Museum Londen ) zijn in hoge mate bewonderenswaardig ( afb . 4 ) . De prehelleense kunst , die al uiterst verfijnd was , voerde eveneens dieren ten tonele en wij tonen je hier een prachtig uitgebeelde wilde stier ( fig . 5 ) . Wij hebben hier te doen met een gouden drinkbeker uit een mykeense graftombe te Vaphio ( Laconié ) uit de 16e eeuw v . Chr . ! De Grieken zelf hebben dergelijke modellen niet versmaad en in het bijzonder paarden op sublieme wijze uitgebeeld . Wij willen eens wat langer stilstaan bij de werken van hen , die tekenen zoals zij schrijven : wij bedoelden de Japanners ( en de Chinezen ) , die onvergelijkelijke meesters van het penseel . In de voorgaande lesdelen heeft je hun virtuositeit reeds kunnen bewonderen aan de hand van enkele reproducties , die je onder ogen kreeg . Ziehier nog enkele anderen in verschillende technieken . De eerste is een gewassen tekening van HOKUSAI ( fig . 7 ) . Behalve dat zijn lijnwerking zeer mooi is , drukt ook de penseelvoering op meesterlijke wijze het gevederte uit... En dan niet te vergeten de poten die zo stevig op de grond staan ! Wat die dappere haan betreft , zo goed in de veren gezet door TATIBANA MORIKUNI ( fig . 6 ) , daarmee hebben wij een voorbeeld van een geheel andere wijze van het weergeven van de pluimage dan de vorige afbeelding . Vergelijk goed deze verschillende opvattingen en ook die van fig . 8 en 9 , waarin in al zijn intensiteit , de waarnemingskunst te zien is van deze onnavolgbare Japanse kunstenaars . Bewonder vooral de tekening van KORIN (fig . 10 ) : een enkele , eenvoudige lijn , maar wat voor een lijn ! Soepel , gracieus en gevarieerd , waarmee de kunstenaar ons van deze steltloper een beeld geeft van een levende werkelijkheid en een buitengewone sierlijkheid . Deze meesters hebben zich overigens niet beperkt tot het tekenen van vogels en ongetwijfeld zult je vele andere reproducties kunnen vinden met heel wat andere dieren ( fig . 19 ) . De Hollanders hebben een groot aantal beroemde dierschilders gehad , van wie genoemd moeten worden de te jong gestorven Paulus POTTER ( 1625 - 1654 ) en Adriaan VAN DER VELDE (1639 - 1672 ) . Ook de vlaamse school had vele schitterende schilders , zoals Frans SNIJDERS ( 1579 - 1657 ) en Pieter SNAYERS ( 1592 - 1667 ) . De Duitse school daarentegen had weinig dierenschilders , maar J . E . RIDINGER ( 1695 - 1767 ) is beroemd gebleven als specialist , vooral van het paard . Ook de Engelse school is , ondanks de belanstelling , die dieren in Engeland genieten , arm aan dierkunstenaars . Wij noemen John COSTABLE ( 1779 - 1837 ) en Wall CALLCOTT ( 1779 -1844 ) , die echter vooral landschapschilders waren . Evenals de Engelsen toonden de Spanjaarden zich niet bijzonde geinteresseerd in dieren . Ditzelfde geldt voor de Italiaanse school . De Franse school daarentegen is weer zeer rijk aan talentvolle dierenschilders . Allereerst noemen wij Alexandre - François DESPORTES ( 1661 - 1743 ) , vervolgens Jean - Baptiste OUDRY ( 1686 - 1755 ) ; die beiden uitmuntten in de weergave van dieren en jachtscénes . Carle VERNET ( 1785 - 1835 ) , een liefhebber van paarden , heeft ons voortreffelijke tekeningen en schilderijen nagelaten , waarin hij de rasechte élègance van de volbloed heeft weten weer te geven . Zijn tijdgenoot Antoine - Jean baron GROS ( 1771 - 1835 ) , die historieschilder was , heeft ook vaak het paard getekend en geschilderd , maar toch vooral het paard op het slagveld , met een indrukwekkend vertoon van kracht . GERICAULT (1791 - 1824 ) was zowel schilder als beeldhouwer . Van hem bezit het Louvre o.a. DE DERBY TE EPSON , dat misschien wel het meest doorwerkte van zijn schilderijen is . Ook hij tekende en schilderde vaak paarden en nog heel wat andere dieren , zoals honden , leeuwen en tijgers en steeds met een uitzonderlijk meesterschap , alvorens aan de gevolgen van de val van een paard te overlijden . Voorts vermelden wij nog Eugène FROMENTIN ( 1820 - 1876 ) , Eugène DELACROIX ( 1799 - 1863 ) . PILS ( 1813- 1875 ) , YVON ( 1817 -1893 ) en MEISSONIER ( 1815 - 1891 ) , die een hartstocht had voor een axacte weergave . Al deze schilders waren geen dierschilders in eigenlijke zin , maar zij hebben allen het dier met talent en waarheidsliefde uitgebeeld . Dit geldt ook voor Alphonse DE NEUVILLE ( 1836 - 1895 ) . Eduard DETAILLE ( 1848 - 1912 ) , Aimé MOROT ( 1850 - 1913 ) en tenslotte Georges SCOTT , de twee eerstgenoemden waren vooral militaire schilders . Een aparte plaats verdient een vrouw , die een echte dierenschilderes was : Rosa BONHEUR ( 1822 - 1899 ) . Zelden hebben schilders van het dierenleven haar in mannelijke kracht overtroffen . Algemeen bekend is haar Ossenspan (fig. 11 ) wiens dichterlijkheid nog overtroffen wordt door zijn kracht . Ook haar paardenmarkt is een hoogst opmerkelijk schilderij . Onze bewondering voor haar verenigen wij met die voor Contant TROYON , een kunstenaar in iedere zin van het woord , die iets vroeger leefde ( 1810 - 1865 ) . Tegenwoordig werken er nog maar weinig echte dierenschilders . Onder hen moet in de eerste plaats Paul JOUVE genoemd worden met zijn zwarte panters , zijn olifanten , bisons , adelaars enz . Fig . 13 geeft je een denkbeeld van de vaste en krachtige tekenwijze van deze meester , wiens uitdrukkingsmiddelen nochtans met opzet beperkt zijn : zwart krijt , een beetje kleur in de achtergrond en soms ook een beetje goud . Ook Mathurin MEHUET , een origineel schilder , wiens arbeid veel vaart en kracht vertoont naast een rijk kleurengamma , toont zich een meester in de dieren , vanaf de libel tot de grote roofdieren en daartussen in de eenden , de ganzen en ... de muizen . Een ander knap kunstenaar , DELUERMOZ heeft ons zeer mooie en overvloedige illustraties gegeven van het werk van André DEMAISON " Het leven der roofdieren " en ook van het onvergetelijke " Boek van de jungle " van Rudyard KIPLING . Ook denken wij aan de fijne aquarellen , zo bijzonder van techniek , van Eugéne BIGOT en aan de tekeningen van SANDOZ . Voor de kat moeten wij ons wenden tot STEINLEN , die zijn houdingen zo treffend wist weer te geven en tot Jacques NAM , die zich tot een uitgesproken decoratieve uitbeelding voelt aangetrokken . Wat LAJARRIGE betreft , hij moet beschouwd worden als een specialist van het pluimvee en de hinde , die geen geheimen voor hem hebben ( fig . 16 ) . Aan deze lijst voegen wij nog de namen van REBOUSSIN en OBERTHUR toe . De nieuwere schilderkunst van ons eigen land kan weer bogen op vele grote uitbeelders van het dier . Tot de z.g. romantische school behoren Wouter VERSCHUUR ( 1812 - 1871) en Willem NAKKEN ( 1835 - 1926 ) , in wiers werken het paard een voorname plaats inneemt . Van de meesters der Haagse school zijn het vooral Willem MARIS ( 1844 - 1910 ) , de jonste der drie gebroeders , met zijn zonovergoten koeien in de weide en Anton MAUVE ( 1838 - 1888 ) met zijn stemmingsvolle schapenkudde in het heidelandschap geweest , die aan het dier hun liefde en kunstenaarschap schonken . De grootmeester der Amsterdamse school , George BREITNER ( 1857 - 1924 ) wilde aanvankelijke militair schilder worden en heeft in feite een aantal cavalleriestukken in olie - en waterverf tot stand gebracht . Ook later gaf hij aan het paard met voorliefde een plaats in zijn Amsterdamse stadgezichten . Een geheel eigen plaats tenslotte neemt Gerrit DIJSSELHOF ( 1866 - 1924 ) in als fijnzinnig uitbeelder van levende vissen in het aquarium , als zodanig zelfs een uniek vertolker in de Europese kunst . Het werk van de beeldhouwers dient ons evenveel belang in te boezemen als dat van de schilders en tekenaars , al was het slechts omdat een schilder of tekenaar steeds als beeldhouwer moet kunnen " zien " . Wij wenden ons hierbij nog eens tot de sperwer van fig . 3 . Deze uitbeelding moet je goed in het geheugen prenten : vastheid van bouw , eenvoud van lijn en plans , evenwicht in de volumes , leven en waarheidsgetrouwheid in de vertolking , al deze hoedanigheden zijn in hem verenigd . Tracht uw voordeel te doen met de geest van dit werk in uw eigen arbeid ; dat is de beste raad die wij je zouden kunnen geven . Nu wij toch met de oudheid bezig zijn , vergeet dan ook de Griekse beeldhouwkunst niet en die van de Middeleeuwen met zijn waterspuwers en fantasiedieren aan de kathedralen hun kapitelen en al die versieringsmotieven van fonteinen en waterbassins . Zeer zeker is de natuur er vaak op zeer vrije wijze geinterpreteerd . Maar juist deze interpretatie zal uw geest doen richten op eenvoud , synthese en een stilering van goed gehalte , waarbij het cotract met het leven bewaard blijft . Een grote naam in de beeldhouwkunst is onloochenbaar die van Antoine - Louis BARYE ( 1795 - 1875 ) , die zich met hartstocht wijdde aan moeilijke uitbeeldingen . Welk een kracht en levensechtheid gaan er uit van zijn talrijke beelden ! Wij noemen ook nog de naam van CAIN ( 1822 - 1894 ) , wiens prachtige werk hem een alleszins verdiende reputatie bezorgde . FREMIET , een streng uitbeelder van de anatomie een der meesters van de Franse beeldhouwkunst in de tweede helft van de 19e eeuw en François POMPON , die wel bijzondere aandacht verdient . In zijn werk vindt men geen sterke diepten en hoogtes . Integendeel , door zijn grote bewondering voor de Egyptenaren , keerde hij weer terug tot de monolieth , het beeld uit één stuk ( fig . 17 en 18 ) ; Men vindt er een voorkeur voor ordening , eenvoud en evenwicht . Hij verwaarloost kleine détails , maar grijpt naar het massale , de grote volumes met omtrekken , die het leven suggereren . Ook zijn voorbeeld verdient niet anders dan navolging .
20-08-2006
ART . NR . 43 . b , - BIBLIOGRAPHIE
Art . Nr . 43 . b ,
Bibliographie
Hieronder volgen de titels van enkele uitstekende werken , die van nut zijn om het dierenrijk beter te leren kennen : Tylinek - Stepének , Dierenpark ( Nijgh en van Ditmar , 's Gravenhage ) .
Dr . A . F . Portielje , Jeugd - Brehm ( Scheltens en Giltay , Amsterdam ). H . van de Werken , Artis Dierenencyclopedie ( Ploegsma , Amsterdam ) . Schmidt - Inger , De Wereld van de Dieren ( Gaade , 's Gravenhage ) . Ivan Sanderson , Knaurs Tierbuch in Farben ( Knaur , Munchen - Zurich ) . Hieraan kunnen toegevoegd worden een groot aantal reis - en jachtbeschrijvingen in de vorm van boeken of artikelen in tijdschriften en dagbladen . Je doet er goed aan ze te verzamelen , niet als materiaal om te copieren maar om je te documenteren , uw geheugen op te frissen of één of ander detail duidelijk voor ogen te krijgen , door dus die tekeningen of foto's uit te knippen en ze systematisch op te bergen , zodat je ze gemakkelijk kunt terug vinden , wanneer de behoefte zich voordoet .
En tenslotte , aangezien de directe waarneming nu eenmaal het beste middel blijft om iets te leren kennen en om in de geest een levende documentatie te vergaren , laat evenmin na om vaak dierentuinen te bezoeken wanneer je daartoe in de gelegenheid bent , ( bijv. Plankendael bij Mechelen en de zoo in Antwerpen ) . Ga ook naar musea en bibliotheken . In Amsterdam hebben we " Artis " met zijn natuurhistorisch museum en Aquarium , maar ook tal rijke andere plaatsen in het land bezitten soorgelijke instellingen . Ook de film schenkt in onze dagen een toe nemende aandacht aan de vrije , levende natuur , die voor ons vooral belangwekkend kan zijn wanneer men gebruik maakt van de z.g. vertraagde opname , die ons zo duidelijk de bewegingen van de dieren tonen kan . In dit verband wijzen wij op de natuurfilms van Walt Disney , die grootse documenten zijn . Maar helaas in de bioscoop gaan de mooie beelden aan ons oog voorbij ... zonder terug te keren . Om nog iets over boeken te zeggen : vergeet de Engelse letterkunde niet . Aan de overzijde van het Kanaal kent men een grote dierenliefde en sommige illustratoren hebben zich op dit gebied gespecialiseerd , zoals Cecil ALDIN en STUDY , wier tekeningen van paarden en honde de fijne humor bevatten . Afbeeldingen en tekst kunnen je dus in het onderwerp inleiden en je in de gewenste sfeer plaatsen , alvoren potloden te gaan slijpen . Maar denk er toch vooral niet aan ze te gebruiken voor het copieren : blijf altijd eerlijk tegenover uzelf . En laat ons dan nu overgaan tot ons eigenlijk onderwerp .
ART . NR . 44 . - FIG . 20 - STIJGEREND PAARD
Art ? Nr . 44 .
Fig . 20 .
De hiel , die hoog ligt bij het paard , komt steeds lager te liggen van de leeuw naar de beer , om geheel op de grond te rusten bij de mens .