Art . Nr . 61 . c ,

                           Hoe  Te  Werken

            In  verband  met  de  verschillende
                       reproductietechnieken

  Het eerste , waaraan  een  tekenaar , die  voor  een  bepaalde  uitgave werkt , moet  denken , is  het  procédé  ( of  soms  meerdere  procédé's )  van  reproductie , dat  te  zijner  beschikking  staat  en  waarmede  hij  rekening  moet  houden  bij  de  uitvoering  van  zijn  ontwerpen .   
                               Lijncliché  

  Voor  het  lijncliché  kunt  je  beurtelings  of  in  combinatie  de  volgende  werkwijze  toepassen : 
  Met  de  pen .  -   Op  glad  papier  of  carton  duidelijke  lijnen  in  oostindische  inkt .  Maar  men  lette  er  op  dat  er  geen  halftinten  ontstaan , die  niet  overkomen , of  te  dunne  lijnen , alsmede  arceringen , die  bij  het  inkten  van  het  cliché  dichtlopen  of  weggebeten  worden  bij  de  etsing  met  zuur , vooral  wanneer  de  tekening  verkleind  moet  worden .  Maak  daarom  de  tekening  bij  voorkeur  met  tenminste  een  tiende  groter .  Gebruik  vlakke  tinten  ( dus  geheel  zwart )  en  arceringen  uit  de  vrije  hand , maar  vermijdt  zoveel  mogelijk  mechanische  films  ( waarover  we  eerder  spraken ) , die  zelden  een  aangenaam  effect  opleveren . 
  Met  de  penseel .   -   Royale  lijnen  en  mooie  vlakken  op  glad , maar  mat  papier .  Droge  uitwrijvingen  moet  men  vermijden , behalve  op  zeer  grof  papier . 
  Met  de  trekpen .   -   Deze  stelt  ons  in  staat  om  zeer  nauwkeurig  en  zuivere  lijnen  te  trekken  en  kan  desgewenst  vervangen  worden  door  de  scherpe  punt  van  een  zeer  hard  potlood .  In  dat  geval  plaatst  men  een  velletje  carbonpapier  ( zoals  voor  de  schrijfmachine )  tussen  het  velletje  met  de  schets  en  het  papier  van  de  definitieve  tekening .   
   Met  de  houten -  of  rietpen .  -  Krachtige  linen  in  watervaste  inkt , die  vloeibaarder  is  dan  oostindische  inkt .  Hoedt  je  voor  grijze  lijnen  ( tenzij  op  grof  gekorreld  papier )  en  gebruik  meerdere  pennen  met  in  verschillende  diktes  geslepen  punten .  
  Met  conté  of  lithografisch  krijt .   -   Op  Ingrespapier  of  behoorlijk  gekorreld  papier .   Door  enkele  accenten  met  de  pen  of  de  penseel  moet  de  tekening  versterkt  worden  om  weekheid  te  ontlopen .  
  Op  scraperboard  ( schaafkarton ) .   -   Tekening  met  de  penseel , arceringen , wit  op  zwart  met  de  schraapnaald  of  de  droge  naald .  Geeft  de  mogelijkheid  van  een  imitatie  van  houtgravure  met  een  grote  verscheidenheid  van  toonwaarden  in  de  arceringen  en  staat  op  gunstige  wijze  verbeteringen  toe . 
  Spatwerk .   -   Met  de  borstel , de  zeef , de  kam  of  de  verstuiver  gestippelde  tonen  te  krijgen .  Men  bedient  zich  van  uitgeknipte  maskers  van  de  vorm  der  partijen , die  men  wil  uitsparen  en  die  met  kleine  speldjes  vastgezet  worden .  Met  een  harde  borstel  ( zoals  gebruikt  voor  schablomen ) , gedoopt  in  oostindische  inkt , wrijft  men  over  een  zeef  of  kam .  Hij  veroorzaakt  dan  fijne  spatjes , die  een  soort  van  raster  vormen  en  grijzen  van  de  gewenste  toonwaarde 
( fig . 100 ) . 
  Alle  figuren  vanaf  nr  88  tot  nu  zijn  uitgevoerd  als  lijncliché .  

                       Rasterclichés

  Voor  de  autotypie , de  koperdiepdruk  en  de  offsetdruk  gebruikt  men  de  volgende  werkwijze  :
  Gewassen  tekening .   -    Puur  en  simpel  of  opgehoogd  met  lijnen  of  omtrekken .  Als  materiaal :  oostindische  inkt , watervaste  inkt of  zwarte  waterverf .  Vermijdt  retouche  met  gouache , waaraan  meer  of  minder  zwart  is  toegevoegd  want  mengingen  van  zwart  en  wit  geven  blauwachtige  grijzen  en  deze  komen  slecht  over  op  de  foto .  Aan  het  gemengde  zwart  moet  dus  een  beetje  bruin  of  sepia  worden  toegevoegd  om  een  warm  grijs  te  krijgen .  Pure  zwarte  gouacheverf  daarentegen  zal  een  intenser  zwart  opleveren  dan  oostindische  inkt .  Hetzelfde  geldt  voor  toetsen  van  pure  witte  gouache , die  witter  zijn  dan  het  wit  van  het  papier . 
  Overdrijf  een  beetje  de  contrasten , die  altijd  de  neiging  hebben  een  beetje  af  te  zwakken  bij  de  clichering  vooral  voor  de  autotypie  en  de  offset .  Alle  nuanceringen  zijn  mogelijk , zelfs  met  gebruik  van  de  verfspuit , vooral  in  fotomontages  voor  reclamedoeleinden , maar  een  werkwijze  met  vlak  ingevulde  tinten  en  duidelijke  lijnen  zal  een  krachtiger  effect  geven . 
  Gouache .   -   Mengsels  van  sepia  met   cremserwit  gebruiken , aangezien  zwart  de  neiging  heeft  een  blauwachtig  grijs  te  maken ,  dat  onbruikbaar  is .  Goed  dekkend  schilderen , maar  zonder  empatementen  en  korsten , waarvan  het  hindelijke  relief  op  de  cliché  zichtbaar  zou  worden . 
  Contrékrijt .   -   Wordt  niet  speciaal  aanbevolen , behalve  voor  tekeningen  in  lijn  met  het  doel  door  het  cliché  een  facsimile  van  een  krijttekening  tot  stand  te  laten  komen ;  de  clichering  wordt  zeer  kostbaar  als  gevolg  van  het  werk  van  de  retoucheur .  Wordt  dan  ook  alleen  voor  zeer  verzorgde  uitgaven  gebruikt . 
  De  verfspuit  geeft  "moderne "  effecten , met  wazige , ofschoon  een  beetje  weke  schakeringen .  Het  vereist  een  kostbare  apparatuur  waarin  een  zeer  vloeibare  inkt  of  verf  wordt  gebruikt .  Men  is  verplicht  nauwkeurige  schablonen  te  maken , zoals  ook  voor  spatwerk .    Sommingen  vervangen  dit door  een  afdekken  van  niet  te  spuiten  partijen  met  een  speciale  plastic -  of  rubberoplossing .  Deze  wordt  met  een  penseel  opgebracht  en  kan  na  het spuiten  als  een  huidje  worden  afgetrokken .
  De  fig . 95  tot  97  laten  voorbeelden  zien  van  " vierkante "  rastercliché's  ( omdat  de  vier  zijden  zuiver  recht  begrensd  zijn ) .  Cliché's  welke  gebruikt  zijn  voor  de  fig  81  en  104  noemen  wij  " vrijstaande  " autopyieën . 

Art . Nr . 61 .

                       De  Modetekening

De  modetekening  is  aan  bijzondere  voorschriften  onderworpen .  Het  minste  wat  men  van  hem  zou  kunnen  verlangen , is  wel  om  " elegant "  te  zijn , waarmee  wij  bedoelden  op  elegante  wijze  op  papier  gezet  in  een  stijl , een  " handschrift " , waarvan  de  voornaamheid , de  " chic " , in  overeenstemming  zal  zijn  met  het  afgebeelde  modelontwerp  en  dit  zo  mogelijk  nog  zal  versterken .    
   Deze  sierlijkheid  zal  ook  verkregen  kunnen  worden  door  de  personen  uit  te  rekken  en  hun  slankheid  te  overdrijven , waarbij  men  hals , tors  en  ledematen  verlengt , terwijl  men , en  dat  is  moeilijk , toch  een  schijnbaar  evenwicht  blijft  bewaren  tussen  al  deze  onderdelen  onderling  en  het  gehele  lichaam  ;  men  moet  zich  dus  hoeden  voor  een  soort  van  sterke  overdrijving , die  tot 
" reusachtigheid "  zou  leiden .  
   Ook  de  pose , de  houding  met  goed  gekozen  worden , niet  alleen  voor  gratie , maar  ook  om  een  of  andere  japon  of  mantel  tot  zijn  recht  te  doen  komen . 
  Het  aandeel  van  de  kunstenaar , dat  weloverwogen  zal  moeten  zijn , is  dus  onmiskenbaar , te  meer  daar  ook  hier  een  aangename  vlakverdeling  noodzakelijk  is .  Aazeling  of  krampachtigheid  in  de  lijnen , probeersels  en  zelfs  correcties ,  Het  terugkomen  op  een  reeds  getekende  lijn , zijn  niet  op  hun  plaats  in  getekend , die  zuiverheid  van  lijn  verlangt , die  bijdraagt  tot  het  elegante  karakter  van  de  tekening ;  de  tekenaar  dient  een  vastheid  en  zelfs  virtuositeit  van  hand  te  bezitten , die  vergelijkbaar  is  met  die  van  de  japanse  kunstenaars , die  meesters  van  het  penseel , uit  de  goede  tijd .  De  meeste  tekenaars  demonstreren  een  stijl , die  zowel  nerveus  als  soepel  is ; de  omtrek  van  een  figuurtje  wordt  daarbij  vaak  met  een  vrij  dikke  lijn  uitgevoerd , waardoor  het  van  de  achtergrond  los  komt . 
  De  redactrices  van  modetijdschriften , waarvan  er  in  onze  dagen  vele  bestaan , houden  zich  voortdurend  op  de  hoogte  van  de  wisselingen  in  " stijl "  van  de  dameskleding .  Zij  bezoeken  modeshows  en  houden  aantekening  van  wat  hun  als  het  nieuwste , het  meest  geslaagde  en  kenmerkende  voorkomt  in  de  creaties  van  het  nieuwe  seizoen .  Soms  nemen  zij  de  plaats  in  van  de  tekenaars  van  het  tijdschrift , wanneer  deze  zelf  niet  verzocht  hebben  om  toestemming  tot  het  naschetsen  van  de   belangwekkende  nieuwe  modellen .  Maar  men  zal  wel  begrijpen  dat  er  gevallen  zijn , waarin  het  modehuis  niet  toestaat  dat  aan  een  of  andere  nieuwe  vondst  ruchtbaarheid  gegeven  wordt  om  plagiaat  te  vermijden .  
  Ieder  kunstenaar  houdt  er  zijn  eigen  wijze  van  doen  op  na .  Sommigen  maken  een  complete  en  definitieve  tekening , maar  dat  neemt  natuurlijk  enige  tijd  in  beslag  en  dat  kan  hinderlijk  zijn  voor  de  mannequin , die  een  bepaalde  stand  moet  blijven  innemen .  Anderen , en  vormen  de  meerderheid , maken  eenvoudige  schetsjes , vergezeld  van  meer  doorgevoerde  notities  van  de  détails , die  de
" chic "  van  het  model  vormen  en  waaraan  het  zijn  oorspronkelijkheid  te  danken  heeft .  Zo'n  model  wordt  dan  van  twee  of  drie  zijden  nagetekend .  De  tekenaar  verzuimt  natuurlijk  niet  om  op  het  papier  met  zijn  schetsen  ook  de  naam  van  het  model  en  die  van  de  ontwerper  te  vermelden  om  later  niet  in  verwarring  te  geraken . 
  Teruggekeerd  in  zijn  atelier  gaat  hij  deze  documentatie  dan  gebruiken  voor  een  of  meer  composities , waarin  de  creaties , die  hij  zojuist  onder  ogen  kreeg , op  hun  gunstigst  voor  de  dag  zullen  komen . 
  Het  weergeven  van  plooien  en  draperieën  mag  geen  geheimen  meer  hebben  voor  de  modetekenaar .  Plooien  kunnen  enorm  veel 
" cachet "  en  leven  verschaffen  aan  een  figuurtje , als  zij  goed  bestudeerd  zijn  en  goed  verdeeld  zijn  in  een  harmonieuze  rangschikking , die  de  beweging  onderstreept  en  indien  zij  op  synthetische  wijze  met  alle  gewenste  juistheid  en  soepelheid  zijn  uitgebeeld .  We  hebben  hierover  uitvoerig  uitgewijd  in  het  lesdeel   HET   SCHETSEN  VAN  PERSONEN .
  Op  plaat  VI  ziet  je  drie  voorbereidende  schetsen , maar  er  zijn  vaak  nog  meer  nodig  .  Twee  van  hen  bevatten  het  silhouet  van  een  heer  in  rok , die  als  " repoussoir "  dienst  doet  en  in  een  van  hen  is  de  omgeving  aangeduid  met  enkele  schematisch  gehouden  figuurtjes .  In  de  derde  ( links  beneden )  is  de  japon  veel  zorgvuldiger  bestudeerd . 
  De  kunstenaar  maakt  een  keuze  en  zal  de  schets  van  de  rechterzijde  boven  verder  gaan  uitwerken .  Dit  zal  geschieden  met  penseel  en  oostindische  inkt .  De  tekenwijze  is  doelbewust  en  vooral  in  de  plooien  brengt  hij  de  aard  van  de  stof  tot  uitdrukking .  De  zwarte  vlek  van  de  rok , de  stevige  omtrek  van  het  figuurtje  en  het  kleine  beetje  spatwerk  van  de  kwast  voeren  haar  naar  voren , waardoor  zij  zich  los  maakt  van  de  personen  op   de  achtergrong .  Deze  laatsten  dienen  slechts  als  " begeleiding " .  De  keuze  van  de  tekenaar  was  juist  en  de  studieschets  van  de  japon  kwam  zeer  goed  te  pas . 
  Het  spreekt  vanzelf  dat  men  zich  ook  van  andere  technieken  bedienen  kan ;  gewassen  tekening , waterverf , gouache  enz . , die  men  onder  andere  omstandigheden  kan  aanwenden .  Oorspronkelijkheid  en  persoonlijkheid  van  de  kunstenaar  komen  hier , evenals  elders  tot  uiting  in  zijn  compositie  en  opstelling  van  de  onderdelen ; hier  misschien  nog  meer  dan  elders , want  het  is  vooral  in  de  compositie  dat  er  sprake  kan  zijn  van  een  artistiek  ontwerp , omdat  de  vrijheid  in  de  uitbeelding  en  interpretatie  noodzakelijkerwijze  aan  banden  wordt  gelegd  door  de  waarheidsgetrouwheid  de  onderwerping  aan  de  uiterlijke  verschijning  van  het  model .