Jaarverslag Ringstation Rohel 2022 aan Noordoever Tjeukemeer.

Dit jaar zijn er op Ringstation Rohel 2199 vogels geringd en er werden 52 vogels (individuen) uit voortgaande jaren (terug) gevangen op de ringplek. Onder de terugvangsten zelfs een zwartkop met een Noorse pootring, een rietzanger uit Spanje en een rietgors uit Frankrijk. Naast de vele onderhoudsdagen (13x) werd er op de ringplek in totaal 31 x gevangen met een mistnetopstelling.

In totaal 54 vogelsoorten kregen een pootring waaronder; 230 zwartkoppen, 291 rietzangers, 429 kleine karekieten, 165 tjiftjaffen en vele andere. Bijzonder waren de vangsten van flinke aantallen baardmannen (30), Cetti’s zangers (20) en de 9 ijsvogels. Voor ons Ringstation waren de waterrietzanger, roodsterblauwborst, grote karekiet en de napoleonwever de krenten in de pap. De napoleonwever was zelfs de 100^e soort die we sinds 1985 op Ringstation Rohel ringden.

Het gehele verslag staat onderaan en mag gedowload worden.

Veel leesplezier.

Jan de Jong

Bijlagen:
JAARVERSLAG 2022 VRS ROHEL Tjeukemeer.pdf (8 MB)   

Natuurnieuws uit Friesland in de tweede helft van november 2022.

15-11. Drie vrouwtjes nonnetje in Oosterschar bij Sintjohannesga (Martin Manson).

16-11. In de Wijckelerpolder 1 ijsvogel gezien (Bé Schilder).  Te Nieuwebildtzijl 4 kraanvogel waargenomen, 2 adult en twee juveniel (Karel Eschbach). Bij de Lekmar bij Terhorne 8 grote zaagbek overvliegend naar zuid  (Dick Pruiksma). Wat mij de laatste tijd ook opviel dat er in Heerenveen tegenwoordig hier in sloten veel grote waternavel is te zien, sommige sloten zijn helemaal dicht gegroeid. Er wordt bij ons hard gewerkt om ze schoon te maken, lijkt me een hele klus (Nico Vink ).

Foto © Nico Vink

16-11-2022. Grote waternavel verstikt de sloten en vaarten in de omgeving van Heerenveen.

Opmerking Jan de Jong; Grote waternavel werd in Nederland volgens de literatuur voor het eerst waargenomen in 1994 en bleek instaat om door sterke woekering in hoog tempo sloten en vaarten (watergangen) dicht te laten groeien. De doorstroming wordt daardoor belemmerd en de levensomstandigheden van plant en dier bedreigd door gebrek aan zuurstof. Het is een exoot die bestreden moet worden.   

17-11. Bij Vegelinsoord 1 blauwe kiekendief vrouwtje die vervolgd werd door twee zwarte kraaien (Durk Visser , Joure). Twee dwerggans bij Gouw, omgeving Sneek( Jeroen Breidenbach, Merel Zweemer). Bij Nieuwland te Leeuwarden 14 wilde zwaan overvliegend (Karel van Lin). Bij de Bocht van Molkwar nog 1 boerenzwaluw (Hessel van Iest).

18-11. Drie grote zaagbek aan het vissen in “It Ges“ achter het Noardein in Oppenhuizen (Cor van der Meer).Bij de Houtwiel (De Falom) vier kraanvogel overvliegend (Wiebe Sjoerd van der Veen). In het Lauwersmeer 1 bruine kiekendief bij Bochtjesplaat (Ed Roelandse). Bij Ferwerd Buitendijks nog 1 boerenzwaluw (Jan Kalsbeek). Op Groene strand van Ameland  21 sneeuwgors (Theo Kiewiet).

19-11. Vanmiddag liep ik met mijn zoon door het weiland achter ons huis in Akkrum met een kruiwagen met paaltjes en schrikdraad om achteraan een afbakening te maken. Op de terugweg liepen we een 25 m. naast de eerdere koers. Plotseling vloog er een velduil uit het vrij lange gras en een seconde later nog één Ze profiteren vast van de hoge veldmuizenstand alhier (Hyltsje Hilverda). IJsvogel is er weer in Oudwoude (Willem Jonkman). In Franeker een grote bonte specht in de tuin (Marianne  Zeinstra).  Te Castricum nog een zeer late boerenzwaluw gevangen en geringd (VRS Castricum).

20-11. BijFerwerd Buitendijks 3 velduil en 1 slechtvalk waargenomen ( Marcel Stienstra).  In Midsland op Terschelling 1 mannetje zwartkop waargenomen (Heroen Sturkenboom). Putter in de tuin te Hollum op Ameland (S,J. Klasema). Een merel vrouwtje met witte veren in het kleed te Stiens (Hilbrand Dykstra).

Foto © zoon Hilbrand Dykstra.

20-11-2022. Bij de merel komt het regelmatig voor dat er kleur afwijkingen zijn.

21-11. In de Froskepôlle te Leeuwarden 1 grote gele kwikstaart (Henk Hiemstra). Te Kornwerderzand 3 zwartkop geringd (VRS Franeker). Groepje van 20 ransuil  in berkenbomen  aan Tsjerkepaed te Earnewâld.  De eersten waren er al in de tweede helft van oktober (Rikele Hollema). Een grote bonte specht bij de pindakaas pot in de tuin te Wijnjewoude (Marianne Hulsbergen).

Foto © Marianne Hulsbergen.

21-11-2022. Een vrouwtje grote bonte specht snoept van de pindakaas pot.

22-11. Nu een koppel van 6 holenduif op strooivoer in Sneek dat weet dat er morgens wat te halen is tussen de bladeren op het terras. Samen met de houtduiven ,vinken, mezen, kauw, heggemussen en soms een groep huismussen. De roodborst en de winterkoning halen later de restjes. Soms raast hier een sperwer door de tuin! (Gerbrand Caspers).  Regelmatig een paar grote bonte spechten in de tuin te Hitzum. Vorig jaar hebben ze er een nest gehad in een oude eendenkorf (Tjitske van der Meer – de Vries).  Een grote bonte specht hakt gaten in de betimmering van onze woning in Boornbergum (Jan H. Witteveen).

Foto © Ja. H. Witteveen.

22-11-2922. Linksboven (rode pijl) het grote gat in de betimmering van de woning van Fam. Witteveen.

Foto © Jan H. Witteveen

22-11-2022. Detail van de vernieling van de harthouten betimmering.

Opmerking Jan de Jong; Het komt de laatste jaren steeds meer voor dat grote bonte spechten schade toebrengen. Bekend is de schade aan nestkasten waarvan soms elk jaar de nestopening grote gehakt worden. Naast woningen worden soms ook de houten masten van grote boten in havens aangepakt. De reden is vaak dat de spechten op zoek zijn naar voedsel. Als ze tijdens het kloppen op de bast van boom ontdekken hakken ze net zo lang dat de hun “prooi” te pakken hebben. Dat is ook zo met het trommelen op houtennestkasten, door het holle geluid menen dat er voedsel te  halen is en hakken net zo lang door tot ze erin kunnen. Helaas leren ze er weinig van want meteen wordt  het volgende kastje onder vuur genomen. Bij de houten masten van boten in de haven(o.a. gebeurt in Sneek)   zien ze de masten voor een bos met dode bomen aan en beginnen erin op zoek te gaan naar voedsel (wat er niet is). Mijn advies blijft dan ook aan botenbezitters; Strijk deze masten als U in de haven bent en dek de mast af met een dekzeil. Dit voorkomt ernstige schade die soms kan oplopen tot duizenden euro!

23-11. In Opeinde 1 grote bonte specht vrouwtje  bij de pindakaas pot (Jelle en Janke Jansma). Te Pietersbierum 1 merel tegen de vensterruiten gesneuveld. Ook hebben we hier regelmatig een grote bonte specht in de tuin (Beitske Bijl – de Vroe).

24-11. Boven de Wurge bij Stiens 1 ijsvogel (Gerard Mast).  In Twijzelerheide 1 houtsnip onder de heg (Tette van Gent). In het Fochteloerveen 1 klapekster (Willem Telepary). In Drachten 1 pestvogel (Ben Staal en…. 22 waarnemers). In de Overtuin te Oranjewoud 1 raaf (Bauke Sienema).

25-11. In centrum Heerenveen 1 pestvogel (Karin Uilhoorn). In Koudum 1 pestvogel overvliegend (Jos Hooijmeijer).

Foto © Bas van de Meulengraaf. (Archief Jan de Jong).

Pestvogels worden de afgelopen dagen weer wat meer gezien.

Op Terschelling nog 1 zwartkop gezien (Henk Nouws). Een grauwe gors in de Peazemerlannen (Marcel Stienstra en Rudy Fopma). Bij Schalsum 1 blauwe kiekendief  (Klaas Plat, Franeker).

26-11. In de Deelen een groepje van 10 staartmees (Martina Huisman). Aan het Sneekermeer bij het Gerbrandygemaal een groepje van 7 vuurgoudhaan (Naut van der Mei). In Molkwar aan Noordermeer  1 casarca (Mineke Bekkema).

27-11. Bij onze boerderij  in Tjerkgaast vloog 1 zeearend over  richting Spannenburg (Marten van der Heide).  In de Sjuwepolder bij Uitwellingerga 1 sneeuwgans (Sietse Bernardus). Bij het Vuurboetsduin op Vlieland 2 pestvogel overvliegend (Carl Zuhorn). Op Terschelling bij Midsland 1 vrouwtje zwartkop (Piet Zumkehr).

28-11. In onze oude appelboom  in Achlum een grote bonte specht (Fam. Kikstra). Te Kollumerpomp nog 1 huiszwaluw (Grietje de Lange). Bij Heerenveen groepje van 43 sijs (Naut van der Mei). Groepje van 15 staartmees op Duurswoudsterheide (Koert Scholten). Bij Doniaga groepje van 18 wulp en 1 blauwe kiekendief (Tonnie van der Weij).

29-11. In polder Nes op Ameland 1 roodhalsgans (Henk Kornet). In de Tijnjepolder 1 sneeuwgans (Peter Schutten). In de Zuiderfennenpolder bij Rijs groep van 210 knobbelzwanen (Theo de Vries). Bij de golfbaan in Beetsterzwaag 1 middelste bonte specht (Thomas Schäfer). In Veen klooster bij Fogelsanghstate 1 middelste bonte specht (Kees Bode).

30-11. In Noardburgum 2 mandarijneend (Carla Buis). In het Oosterschar bij Sintjohannesga 2 witgatje (Bauke Sienema). Groep van 50 holenduif in het Lauwersmeer (Marco Deenik en Fred Jonker). Op een slaapplaats aan de Bokkumermar boven Akkrum 5 blauwe kiekendieven (Naut van der Mei). In de Blauwgraslanden bij Akmarijp 3000 goudplevieren, 10 bonte strandlopers en 3 vrouwtjes blauwe kiekendief  (Lykele Zwanenburg, Dronten).

Foto © Marcel Pomp.

In de wintermaanden worden op veel plaatsen in het Lage Midden van Friesland blauwe kiekendieven gezien.

Jonge IJsvogels zwerven in herfst en winter.

Op 17 november kreeg ik van vogelringer Rob Moolenbeek uit Ankeveen bericht van een ijsvogel.  Op 13 juli 2022 had hij bij fort Kijkuit te Kortenhoef een nestje met jonge ijsvogels geringd.  Een van die jongen werd op 1 oktober 2022 in Burgum gecontroleerd  door ringer E. van der Laan  en vastgesteld dat het een jong vrouwtje was. Afstand; ruim 126 km. De laatste jaren heeft vogelringer Rob Moolenbeek al zo'n 80 jonge ijsvogels geringd in ingegraven nestkasten en dit is de zijn  eerste terugmelding uit Friesland.

Opmerking Jan de Jong; Dit is een mooi voorbeeld dat jonge ijsvogels vaak na het uitvliegen soms flinke omzwervingen kunnen maken. We merken het dan ook aan de vele waarnemingen die er binnenkomen.  In de periode 1985-2022 zijn er in totaal op Ringstation Rohel 87 ijsvogels geringd, hiervan werden er 80 jonge vogels vastgesteld en 7 volwassen. Twee meldingen kwamen van elders.

Ringgegevens 1985-2022 Rohel Tjeukemeer.

1. Een jong mannetje werd op 18 juli 2015 geringd aan het Tjeukemeer en op 2 januari 2017 gevonden te Assen met een visje in de bek, waarschijnlijk gestikt (ruim 48 km).

2. Een op 28 augustus 2018 geringde eerste jaars ijsvogel aan het Tjeukemeer werd  na 13 dagen gecontroleerd in Wieringerwerf in Noord Holland (bijna 53 km). Snelle verplaatsing!

3. Een keer werd een ijsvogel teruggevangen die we ook aan het Tjeukemeer ringden. De ijsvogel die we als man eerste jaars ringden  op 14 oktober 2017 werd het volgende jaar  op 28 oktober 2018 teruggevangen.

  Sommige jaren zijn er veel ijsvogels geringd aan het Tjeukemeer. Goede jaren(>5) waren 2007 (6), 2016 (12), 2017 (11), 2019 (7), 2020 (11) en 2022 negen. Jaren dat er geen enkele werd geringd waren 1985 t/m 2000 /2010/2011 en 2021.

 Ook in 2022 een goed resultaat qua vangsten aan het Tjeukemeer. Momenteel worden ze weer op veel plaatsen gezien; o.a. Joure, Heerenveen , Sneekermeer, Harlingen, etc. Ben benieuwd of ze na wat winterse perioden ook wat meer bij visvijvers gezien worden. Vreemd genoeg houd de ijsvogel niet van strenge winters, velen trekken dan weg naar gebieden met nog stromend water waar vis te vangen is. Ze zijn sterk afhankelijk van goede visplekken. Meldt U winterwaarnemingen.

Tot zover de waarnemingen van de tweede helft van november 2022.

Meldingen voor de Nieuwsbrief 29 graag vóór 17 december 2022 inzenden met vermelding van naam en adres.

Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.

02 december 2022.

Jan de Jong, Joure.

Email; j.d.jonglc@home.nl

Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant. (Sinds oktober 1977).

Ringer 403 (Ringstation Rohel 1985-heden) van het Vogeltrekstation Wageningen.

Tel; 0513-414788. 

04-12-2022, 10:33 Geschreven door Jan de Jong, Joure
Reageren (0)

Waar blijven de ringmussen met kleurringen uit Eastermar en omgeving?

door Jan de Jong

Al vanaf 2015 wordt er in de omgeving van Eastermar door de Ringgroep Burgumermar (Eastermar) onderzoek gedaan aan ringmussen door Arend Timmerman en Germ de Vries. De oude en jonge vogels worden voorzien van een combinatie van kleurringen en een metalen pootring met inscriptie zodat ze individueel herkenbaar zijn. Er zijn er tot op heden zo’n 2500 ringmussen met kleurringen geringd door de onderzoekers.  Jonge vogels worden in nestkasten geringd en de oude vogels worden met mistnetten gevangen. Van de rond de 250 nestkasten waren er dit jaar een 40-tal bezet en hadden een 1^e broedsel. Er waren 30 2^e broedsels en 17 3^e broedsels in deze kasten. Er worden maar weinig kleurringen teruggemeld. Vandaar dit artikeltje om aandacht daarvoor te vragen.

Ringmussen na half augustus 2022.

Net als in andere jaren werden er geen ge (kleur) ringde ringmussen vanaf 20 augustus tot half september door de onderzoekers terug gevangen in de omgeving van Eastermar. Ook geen vogels zonder ring. Op 21 september werd er nog eentje met een kleurring teruggevangen.  Vanaf half oktober 2022 zagen en vingen ze weer ringmussen (vaak ongeringd), vooral op de vaste voerplek. Vanaf 2015 zijn er buiten het onderzoeksgebied nog maar een zestal meldingen van kleurringen.

 Op 18 oktober 2022 zag Jeffrey Huizinga in zijn tuin in BURGUM een 2 kj Ringmus die in een nestkast op It Witfean in 2021 was geboren. Hij had de vogel ook eerder in oktober en november 2021 in zijn tuin gezien. Dit voorjaar zagen de onderzoekers de vogel op het erf aan de Achterweg bij Eastermar; vingen het (waarschijnlijk) vrouwtje en namen ook een bloedmonster voor DNA-onderzoek.

 Een verder weg gevlogen vogel is natuurlijk het exemplaar dat bij Stiens op 24 oktober werd gezien en gefotografeerd (zie foto). Dit is de eerste terugmelding uit ca noordwestelijke richting en buiten de gewoonlijke 10 kilometer van de geboorteplaats.

De verste daar tot nu toe was een dood exemplaar uit Rijperkerk. De doodsoorzaak van dit exemplaar werd onderzocht door het DWHC in Utrecht. Die vonden verbloeding in longen en luchtzakken als oorzaak. Hun PCR testen vonden geen Usutu of West Nijlvirussen.

Er zijn nu sinds 2015 ook terugmeldingen  verder weg van “onze” Ringmussen uit Oldeboorn, Brandgum en Grijpskerk. Zo “ver weg” blijft echter  nog een uitzondering.

Foto © Jan van der Meulen, Stiens.

 Deze 1ste kalenderjaar Ringmus is geboren in 2022 in een nestkast in de prachtige tuin van Susan Wijting, Heechsân /Eastermar en gefotografeerd bij Stiens.

Ringmussen zwerven  soms over een groot gebied.

Ringmussen verdwijnen in Friesland soms na half augustus uit het broedgebied en zwerven om of trekken verder weg. Dat is ook zo met de gekleurringde ringmussen van Eastermar e.o. Ik heb in de periode van half augustus 2022 tot half november 2022 eens gekeken waar de grote groepen ringmussen zoal in de provincie Friesland verblijven. En dat is toch erg verspreidt over de provincie.

20-8. Ferwerd 50. / 22-8. Leeuwarden 25. / 01-09. Sneekermeer 20. / 05-09. Anjum 100. / 07-09. Hallum 50. / 09-09. Bij Vrouwenparochie 60. / 22-09. Oldelamer 70. / 09-10. Workum 20. / 30-10. Snikzwaag 50. / 06-11. Lauwersmeer 30. / 12-11. Ferwoude 20. / 13-11. Nijefurd 37. / en 16-11 bij Terwispel 25.

 We weten dat ringmussen vaak in of vlak voor het broedseizoen  terugkeren naar de omgeving van de broed en geboorteplekken. Bij het omzwerven of wegtrekken kunnen ringmussen op diverse plekken worden gezien, zelfs tot op grote afstand van Friesland.  Ik heb wat aantekeningen van ringvondsten en vangsten die betrekking hebben op ringmussen in Friesland hieronder genoteerd.

Hieruit blijkt dat diverse zich niet alleen beperken tot ons land.

35V..39780. Geringd 16 oktober 1993 als adult in St. Laureins in Belgie.

                   Op 11 april 1994 vers dood te Vegelinsoord.

 32V..47794. Geringd op 23 oktober 1989 als adult te Overijse in Belgie.

                   Op 9 juni 1990 vers dood gevonden te Hoornsterzwaag. 

13V..93075. Geringd op 1 november1974 als adult te Hermee in Belgie.

                   Op 23 april 1975 vers dood gevonden in Oosterwolde.

 A….11211. Geringd op 8 oktober 1932 als adult te De Haag.

                  Op 19 april 1933 vers dood gevonden Frieschepalen.

 V…586556. Geringd op 18 oktober 2014 als adult bij de Ketelbrug te Dronten.

                 Op 17 april 2015 vers dood gevonden te Scharsterbrug.

S…183232. Geringd op 27 oktober 1966 als adult te Genemuiden.

                 Op 18 mei 1968 dood gevonden te Balk.

V…413474. Geringd op 18 oktober 2009 als adult te Castricum.

                 Op 30 juni 2010 vers dood gevonden te Gaastmeer.

   Van deze 7 volwassen ringmussen die alle tussen 16 oktober en 1 november geringd zijn (na het zwerven/wegtrekken) blijkt dat ze op flinke afstand van ringplek teruggevonden/gevangen zijn. Opvallend zijn daarbij de vindplaatsen in Friesland tussen 11 april en 30 juni. 

Van de jonge vogels kon ik (tot nog toe) veel minder ringgegevens terugvinden uit Friesland. Er worden nog veel te weinig nestjongen of eerste jaars  van ringmussen in Friesland geringd. Toch een!

B…271318. Geringd op 2 juli 1991 als eerste jaars te Oldeouwer.

                 Op 20 oktober 1991 gecontroleerd door ringer te Hoeilaert in Belgie.

 Hieruit blijkt dat ook jonge ringmussen verder weg kunnen trekken en niet altijd in de omgeving van de geboorteplek blijven. Zelfs 1 nestjong dat op 16 juni 2019 in Duitsland in Edendorf (in Schleswig-Holstein ten noorden van Hamburg) was geringd werd op 9 februari 2020 dood gevonden bij Grubbenvorst (bij Venlo, Limburg). Ook jonge vogels kunnen uit noord/noordoostelijke broedgebieden zich dus over grote afstanden verplaatsen. Een nestjong die op 28 mei 1959 geringd werd bij Naarden werd op 26 september 1960 teruggemeld bij Ortiga in Portugal.  Zowel jonge als adulte vogels kunnen dus grote afstanden afleggen.

Het is zeker dat een deel van de ringmussen uit de omgeving van Eastermar dit jaar tussen 4 februari 2022 en 20 april 2022 in de omgeving bleef bij de voedertafel. Arend Timmerman noteerde de volgende data.

04-02. 11 adult, hiervan droegen 8 kleurringen.

11-03.  9 adult, hiervan droegen 6 kleurringen en 3 zonder.

18-03. 11 adult, hiervan droegen 7 kleurringen en 4 zonder.

26-03. 11 adult, hiervan droegen 7 kleurringen en 4 zonder.

20-04.   7 adult, hiervan droegen er 5 kleurringen.

We zijn erg benieuwd of er ook meer plaatsen in de omgeving van Eastermar zijn waar regelmatig groepjes ringmussen op voederplekken verschijnen in herfst en winter.

Waar blijven Friese ringmussen in het najaar?

In de loop der jaren zijn er zo’n 2500 ringmussen van kleurringen voorzien doch van maar een 6-tal plaatsen buiten het ringgebied zijn ringmussen met kleurringen teruggemeld. Uit Burgum, Stiens, Rijperkerk, Oldeboorn, Brantgum en Grijpskerk kwamen meldingen, alle plekken uit Friesland.  Er moeten veel meer plekken zijn waar gekleurringde ringmussen rondvliegen. Kijk naar ze uit!

Foto © J.D. van Klundert.

11-08-2022.  De ringmus onderscheidt zich van de huismus door zijn egaal roodbruin kopkapje. De mannetjes van de huismus hebben midden op de kruin een  duidelijke grijze vlek.

Het is mogelijk dat er door vogelaars maar weinig naar ringmussen wordt gekeken. Geen zeldzame vogel.  Toch is het een soort die wel degelijk interessant is om te volgen. Ook de ringmus gaat achteruit in ons land. Het is goed te weten wat de reden is van deze achteruitgang. De soort kan maar liefst 3 legsels per jaar produceren en toch nemen de broeddichtheden en populatie landelijk af. Vooral in het najaar en de winter kan men de ringmus aantreffen op voedertafels in bebouwde kommen en zelfs in groepen in wat meer ruige natuurterreinen waar ze op zoek zijn naar zaden. Ringmussen broeden heel vaak in nestkasten. Let eens op de vogels.

We komen graag in contact met mensen die regelmatig groepjes ringmussen zien of af en toe groepjes op de voedertafel hebben en zijn benieuwd of daar dan ook gekleurringde vogels tussen zitten.

Mocht U een ringmus met kleurringen aantreffen dan wordt het bijzonder op prijs gesteld dat men een foto kan maken en deze opgeeft. Heeft U geen fototoestel maar kunt U de kleurringen aflezen met een kijker dan wordt het op prijs gesteld dat U de kleurringcombinatie (linker/rechter poot) en de plaats van de metalen ring opgeeft. Houd er rekening mee dat links/rechts vanuit de vogel gezien wordt!

Hopelijk krijgt deze oproep meer aandacht en levert het wat kleurringmeldingen op.

Zij die het op prijs stellen krijgen de Nieuwsbrief zomer 2022 van de onderzoekers toegezonden per mail en kunnen dit aanvragen per mail.

Joure, 21 november 2022.

Jan de Jong j.d.jonglc@home.nl

Tel.0513-414788.

Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant (sinds 1977).

21-11-2022, 08:53 Geschreven door Jan de Jong, Joure
Reageren (0)