Natuurnieuws uit Friesland in de tweede helft van december 2022.
door Jan de Jong
15-12. Bij Stiens by de Wurge een groepje van 10 waterhoen (Gerard Mast). In de Buisman eendenkooi bij Piaam 3 houtsnip opvliegend (Andries Blom, Warkum). Op de Snitser Mar (Sneekermeer) groep van 30 nonnetjes (Jeroen Breidenbach). Twee grote lijster op Heide van Allardsoog (Koert Scholten). Bij Nij Beets (Nijbeets) groep van 40 wilde zwaan (Christiaan de Vries). Bij de Kolken te Anjum 14 wilde zwaan (Andries Dijkstra). In Aldwâld (Oudwoude) heeft een waterhoen honger nu er overal ijs is. De vogel komt elk jaar even langs (Willem Jonkman).
Waterhoentjes uit noordelijk en oostelijke streken komen de laatste jaren in de wintermaanden steeds minder voor in sloten en vijvers in dorp en stad. Deels komt dit door de klimaatverandering. De noodzaak voor de noordelijke broedvogels om in zwakke winters weg te trekken neemt dan ook af. Het waterhoen kan meerdere legsels per jaar produceren. Zo melde Douwe Franke uit Burgum me op 16 maart 1980 dat er al een vroeg ei in Garyp bij de Stobbehoek is vastgesteld (zie Leeuwarder Courant 28-3-1980). De eerste eieren worden meestal al eind maart gevonden en de tot ver in augustus en zelfs in oktober kan men nog ouden met kleine jongen zien. Zo zag Jacob van der Veer uit Koudum op 9 oktober 2002 bij de kerk in Warkum nog een paar met 2 jongen van een dag of acht oud. Erg laat was ook het paar dat op 3 november in De Rottefalle werd gezien met 2 jongen van plm. 7 dagen oud (P. Fennema, Eastermar).
In de winter van 2022-2023 is er nog maar een flinke groep waterhoentjes gezien op 24 -11-2022 in de Heanmarpolder bij Koudum 28 vogels (Jos Hooijmeijer).
Zijn waterhoentjes deze winter (2022-2023) ook op andere plekken gezien?
16-12. Vandaag in het Fermanjebosk in Damwâld een groepje van 3 goudvink, waarvan 2 mannetjes en 1 vrouwtje. Ook daar twee appelvink. Er zijn er nu grote groepen vinken (50), putters (30) en sijsjes, te zien aan het Fermanjepaad. Hier is een bloemenstrook aangelegd. Zaden zijn er dus genoeg. (Jan Andries Wagenaar). In Snits (Sneek) 1 dode houtsnip gevonden als raamslachtoffer (Jantine Brouwer, Winsum). Bij Sint -Anne (Sint Anna Parochie) een groepje van 19 waterhoen (Gerard Westerhuis). Bij Sniksweach (Snikzwaag) 2 groepjes wilde zwaan, 1 x 7 en 1 x 9. Verder 4 velduil en 1 vrouw blauwe kiekendief (Tonny de Jong, Joure). Rond 15.30 uur groepje van 8 watersnippen op talud van het uitstroomkanaal van gemaal de Heining, boven Hallum (Jorrit de Boer, Ljouwert).
16-12-2022. Tijdens winterse kou komen veel watersnippen in beweging op zoek naar voedsel.
17-12. Bij Feinsum bij de brug een groepje van 14 waterhoen en verder 41 wilde zwaan op bietenkop- resten op het veld. Op 18 december waren er wel 50 wilde zwaan op datzelfde bietenkop veldje (Gerard Mast, Stiens). Vandaag 2 keer een houtsnip op zien vliegen tussen Hitsum en Frjentsjer(Auke van Eck, Hitsum). Bij Gersleat (Gersloot) aan de Haudmare een knobbelzwaan met gele halsband (PP53) gezien in een groepje van 6 (Marco Hasselaar, It Hearrenfean).
17-12-2022. De knobbelzwaan met gele halsband PP53 werd op 11-8-2017 te Sauwerd (Winsumermieden) in de provincie Groningen geringd al eerste jaar man. In de jaren 2017-2018 is de vogel tot 7 maart 2018 alleen in de provincie Groningen gezien. Vanaf 19 mei 2018 tot heden is deze knobbelzwaan 15 x in Friesland gezien. Vind waarschijnlijk het gras hier lekkerder.
18-12. In Hitsum 1 houtsnip in de tuin (Tjitske van der Meer -de Vries). In Oerterp (Ureterp) een appelvink in de bomen gezien (Ydwine van der Molen). Vandaag deed Herman Postma zijn maandelijkse rondje ganzentellen voor SOVON. Bijna alles was dichtgevroren. Bij de pont naar Langwar (Langweer) was de vaart ’s morgens, voordat de pont ging varen, ook helemaal dichtgevroren, vertelde de pontwachter. De hele vaart lag dicht met dikker ijs en op de route van de pont was dunner ijs, omdat dit elke dag kapot gevaren wordt. Toen de pontwachter zondagmorgen begon te varen, brak het dunne ijs en na een poosje kwam er een ijsvogel vissen in het door de pont gebroken ijs. Door de pont was er een groot wak ontstaan in de Langweerder Vaart (email; Herman Postma, Toppenhuzen).Gisteren 2 grote bonte specht gezien vanuit onze woning in Achlum. Leuk om ze vanuit het keukenraam te kunnen volgen (Hendrik en Antje Kikstra). Tijdens het wintertje 1 groep van zeker 25 a 30 grote zilverreiger en enkele blauwe reiger in Dekema State te Jelsum (tuinbaas Wim Hoogendam).
Op de foto een deel van de groep grote zilverreigers en blauwe reigers in het park Dekema State.
19-12.Een groene specht bij de 11 stedenhal in Ljouwert. Hij zat buiten in vrij lang gras voedsel te zoeken (Philip de Vries, Boalserd [Bolsward]).Wij zagen vanmorgen in Himmelum (Hemelum) een gaai op de pindaslinger zitten. Het lukte hem om er eentje af te halen en hij ging op de tuintafel zitten om de pinda goed vast te pakken en vloog ermee weg. (Joke Wolbers). Een watersnip in de tuin in Stiens (Fam. Schaaf). Bij de Potten aan het Snitser Mar (Sneekermeer) 1 goudhaantje gezien (Hiske van Leeningen, Sneek). Te Aldwâld (Oudwoude) twee kepen tussen een groepje vinken (Willem Jonkman).Vandaag de kramsvogel gespot in de sierappelboom in Wynjewâld (Wijnjewoude) bij ons in de achtertuin. Deze keer had hij zich niet verstopt achter de besjes, zodat hij mooi te zien was. Bijzonder is dat hij al een aantal dagen achterelkaar alleen komt. Eerdere jaren verschenen ze altijd in een groep (Riemke en Gerke de Vries).
20-12. Groep van 56 wilde zwaan te Finkum (Gerard Westerhuis). Bij Riis (Rijs) een groepje van 14 waterhoen (Theo de Vries). In Snits (Sneek) groepje van 8 ringmus (Nelleke van der Meer). In It Hearrenfean (Heerenveen) 1 man zwartkop in de tuin (Alie de Jong/Jan de Jong). In Easterwâlde (Oosterwolde) een groepje van 20 sijsjes (Rudi Huiting). Bij It Swin bij Ealahuzen (Elahuizen) twee bruine kiekendief (Marten Wesselius en Rommert Cazemier).
21-12. Aan de Herenwal in It Hearrenfean (Heerenveen) 1 ijsvogel vissend in een vrij grote vijver (mededeling Marco Hasselaar). Bij mij achterhuis in Turns (Tirns) ligt de Joostema ijsbaan, daar had ik vanmiddag twee witte kwikstaarten voor de verrekijker, ze zochten voedsel op het smeltende ijs. Prachtig in winterkleed. Ik heb een paar jaar achter elkaar een paartje in de tuin gehad, ze broedden in een hout hok. Ook hebben ze een keer gebroed achter de zonnepanelen op het dak bij de buren (Karst Tamminga). Tijdens de korte winterperiode waren we de ijsvogel kwijt, maar gelukkig zagen we hem vandaag weer tussen de Luts van Kippenburg naar Balk. Dit is de charme van het op de fiets langs de Luts rijden (Joke en Rinke Koopmans).Een groepje van 12 koperwiek in de tuin te Feinsum (Hielke de Groot).
21-12-2022. Koperwieken kunnen plotseling in de tuin verschijnen in de winter. Vaak zijn ze op zoek naar bessen, doch ze worden ook wel voedsel zoekend op de grond tussen bladeren gezien.
22-12. Bij Minnertsgea (Minnertsga) Een groep van 38 kleine zwaan in Groote Noorderpolder (G. Neijsen). In het Lauwersmeer bij Ezumakeeg 1 roerdomp (Harm Scholten). In Wynjewâld (Wijnjewoude) 1 middelste bonte specht (A. Huitema). Bij de Rotstergaasterwallen te Rotstergaast 2 raaf ruzie makend met buizerds(Koos Jager). Twee roodhalsgans bij Workumerveld (Andries Blom). Twee dwergganzen in de omgeving van Snits (Sneek) op foto vastgelegd (Dick Pruiksma).
22-12-2022. Dwergganzen worden maar weinig gezien in Friesland. Let op de gele oogring.
23-12. In Kollum aan de Hameren 1 ijsvogel terug na het wintertje. Onze tuin grenst direct aan een brede sloot, waar de ijsvogel een vaste gast is. Deze sloot was tijdens het afgelopen wintertje helemaal dicht gevroren. Zondag schaatsten we er nog op. Vanmorgen rond half elf hebben we hem weer voor het eerst gezien in een boom aan de waterkant (Hinke Kemper). Vandaag een ijsvogel gezien in de tuin te Joure (Skipsleat). Deze ijsvogel heeft de vorstperiode overleefd (Rob de Geus). Tussen de Morra en de Fûgelhoeke bij Himmelum (Hemelum) langs het Morrapaed 1 ijsvogel gezien (Thomas van der Veer, Warkum).
24-12. Drie kraanvogels in de Weperpolder (Koert Scholten). In de Bakkeveenster duinen 1 klapekster (Siep Luinenburg). Op de Zuidwaard bij Makkum 1 roerdomp (Ruben Drost). Op Terschelling bij paal 18 een groepje van 14 dwergmeeuw overvliegend (Chris Winter). In de Lemster Polder bij Jistergea (Eesterga) 1 ruigpootbuizerd (Michel Slagter). Een boomkruiper te Hitsum gezien (Auke van Eck). In Turns (Tirns) 1 ijsvogel gezien en 1 ijsvogel in It Hearrenfean (Heerenveen) boven de Gracht (Roeland Niemarkt, Skearnegoutum (Scharnegoutum).
25-12. Een koperwiek vliegt tegen raam in Joure en blijft versuft zitten (Joke Leenstra). Bij Eanjum (Anjum) 40 wilde zwaan (Harry K.). Op Snitser Mar (Sneekermeer) bij Griene Dyk 2 dodaars (Johan op den Dries). Bij Eanjum (Anjum) bij de Kolken groep van 90 voedsel zoekende wulpen (Dick Kuipers). Bij de kijkhut de Ral bij Piaam 1 roerdomp (Walter Lemstra). Bij De Gaastmer (Gaastmeer) 1 koereiger gezien (Sietse Bernardus, Joure). In Aldeholtpea (Oldeholtpade) 1ijsvogel (Ruurd Jelle van der Leij). In Makkum 1 man zwartkop gezien (Harry Stoelinga). In de Zuidlanden te Ljouwert 1 groepje van 5 ringmus (Olivier Horiot). Drie grote zaagbek (2 man,1 vrouw) in de Feinsumer Feart (Gerard Mast).
26-12. Op Ameland in Polder Nes 3 roodhalsgans (Marco Deenik). Bij Beetstersweach (Beetsterzwaag) in polder De Beets een groepje van 80 stormmeeuw voedsel zoekend (Christiaan de Vries). In Heech (Heeg) aan de Wegsloot 4 koereiger (Peter van der Weij). Groepje van 5 appelvink in Ljouwert in Westeinde (Roy Verhoef). In Fryske Peallen (Frieschepalen)1 witte kwikstaart (Bert Winters). Groep van 400 scholekster op Vlieland bij Vuurboetsduin (Bart Vastenhout). Groep van 12 nonnetjes te Ljouwert bij Natuurplas & Merriedobbe (Vincent Douwes). Bij de vogelkijkhut in het Easterskar (Oosterschar) bij Sint Jânsgea (Sintjohannesga) groep van 21 nonnetjes (Jan Dreteler). Groep van 19 nonnetjes in It Swin bij Ealahuzen (Fre-Jan de Vries).
27-12. Groepje van 120 kleine rietganzen op Workumerveld (Wietze V.). Twee zwarte zwaan in Wijckelerpolder (Marten Wesselius). Twee zwarte zwaan in Slotmolenpolder bij Sint Nic (Sint Nicolaasga) (Jorrit Zondervan). Bij Aldemardum (Oudemirdum) twee zwarte zwaan in Zuiderfennenpolder (Theo de Vries). Te Aldeouwer (Oldeouwer) 1 zwartezwaan met enkele knobbelzwanen op weiland (Fokke Stastra).
27-12-2022. Steeds vaker zien we in de gemeente De Fryske Marren zwarte zwanen. Vaak zijn ze in gezelschap van knobbelzwanen.
We zijn erg benieuwd waar in 2022 in Friesland zwarte zwanen hebben gebroed. Soms broeden ze nog in december. Laat ons ook vooral weten waar ze gebroed hebben in de afgelopen jaren.
Bij Harns (Harlingen) drie nonnetjes in het Hegewiersterfjild (Klaas Plat, Frjentsjer). Groepje van 45 kievit overvliegend naar west bij Burgum (Wiebe Sjoerd van der Veen). Op Terschelling bij de Rimkeskooi een groep van 230 wulpen (Chris Winter). In Wergea 1 halsbandparkiet (Rob Venderbos). In het Ketlikerskar 1 kleine bonte specht (Jorrit Zondervan). In Feanwâlden (Veenwouden) 1 vrouwtje zwartkop roepend (Erwin Walstra). Bij Aldeboarn 1 kolgans met een lime groene halsband met inscriptie gezien (Marco Hasselaar).
27-12-2022. Deze kolgans met lime groene halsband bleek geringd te zijn als volwassen man op 10 augustus 2016 in Rusland te Kolguev in provincie Arkhangelsk. In 2022 is de vogel ook op 6 december in dezelfde omgeving van Aldeboarn gezien door Leo Schilperoord.,
Tegenwoordig is met een goede fotocamera met juiste data en tijdsinstelling en GPS coordinaten gemakkelijk de exacte plek van een vogelsoort met halsband/kleurring of pootring achteraf juist te registreren. Veel vogelsoorten zijn tegenwoordig van gekleurde pootringen/halsbanden of zelfs vleugelmerken voorzien om het individue beter te herkennen zonder deze terug te moeten vangen. De zicht waarnemingen/fotos vormen een wezenlijke bijdrage aan het onderzoek naar de herkomst en de gedragingen van de soort. Dus mocht U fotos hebben gemaakt van een vogel met halsband, gekleurde pootring(en), etc. die niet gemeld zijn bij de betreffende projecten dan kan me ze alsnog bij ons melden. Een originele foto meezenden s.v.p.
28-12. In de polder Oldelamer 1 ruigpootbuizerd (Andries Blom). Groepje van 30 putters aan het Snitser Mar (Sneekermeer) bij Gerbrandygemaal (Jappie van der Pol). Aan het Strand en Noordzeekust bij. Nes op Ameland groepje van 101 zwarte zee-eenden (Merel Zweemer). In het Lauwersmeer bij Kollumerwaard 13 nonnetjes (Koert Scholten). Groep van 300 goudplevier in Anjumer en Lioenssenerpolder (Enno Ebels). Groep van 25 grote zilverreiger op de slaapplek in polder Harich (Fre- Jan de Vries). Groep van zeker 2000 bonte strandlopers in Anjumer en Lioenssenerpolder (Koert Scholten).
29-12. Groepje van 13 nijlgans bij Feinsum (Gerard Mast, Stiens). In Jelsum op Dekema State 1 grote bonte specht man bij pindakaas pot (Tuinbaas Dekema State Wim Hoogendam). Groepje van 26 nonnetjes in Groene Ster bij Ljouwert. Op de Natuurplas & Merriedobbe bij Ljouwert nog eens 22 nonnetjes voedsel zoekend (Johan. E). Bij de haven van Harns (Harlingen) een groep van 100 kanoet (Gert Jan van Noord). Bij It Swin bij Ealahuzen (Elahuizen) 17 blauwe kiekendieven op slaapplaats (Fer- Jan de Vries). Bij de Schaopedobbe bij Elslo (Elsloo) twee boomleeuwerik (Ton Eggenhuizen). Groep van 600 kramsvogels verspreidt langs Karrepad op Schiermonnikoog (Hein Prinsen). Groepje van 5 ringmus te Wâldsein Woudsend (Jorrit Zondervan).
30-12. De ijsvogel vliegt nog steeds door de tuinen van de eerste Herenwal in It Hearrenfean (Heerenveen). Kijken of die na de jaarwisseling er nog steeds zit (Marco Hasselaar). Te Penjum (Pingjum) een groep van 200 zwartbuikrotgans (F. Zevenberg). In het Lauwersmeer groep van 117 wilde zwaan (Wichard Zuidema). Groep van 2000 bergeend tussen Holwerd-Ameland bij vaargeul tijdens veerdienst (Marco Deenink). Bij de Vogelpolle Ameland groep van 8000 smient (Jan van der Winden).
31-12. Bij de Galamadammen 50 wintertaling (Herman Bruggink). In het Easterskar bij Sint Jânsgea (Sintjohannesga) 30 nonnetjes (Bauke Sienema). Groep van 5000 scholekster bij Vrijheidsplaat op Ameland (Irene L.). Groep van 600 steenloper in Banckspolder op Schiermonnikoog (Christiaan Both).
Wilde zwanen bij Feinsum.
Op de valreep van oud en nieuw kreeg ik van Gerard Mast uit Stiens nog een mooi lijstje van de aanwezige wilde zwanen die bij Feinsum tussen 20 en 31 december op een stuk bouwland zochten naar de restjes bietenkoppen. De data: 20-12. 54/ 22-12. 60/ 24-12 0(!)/ 25-12. 60, hiervan vlogen er 20 weg/26-12. 40/ 27-12. 75/ 29-12.63/ 30-12. 75/en 31-12. 14 wilde zwaan. De laatste wilde zwanen op oudejaarsdag waren erg onrustig door het knallen rond de jaarwisseling.
Wilde zwanen zijn erg onrustig met de jaarwisseling.
Het blijkt dat eind december altijd veel vogelsoorten onrustig zijn met de jaarwisseling. We zijn erg benieuwd of het elders ook heeft geleid tot opmerkelijke voorvallen en/of excessen. Bekend is dat veel soorten zich veiliger voelen in een grote groep.
Tot zover het vogelnieuws in 2022. Op naar 2023 ,met de wens dat het voor natuur en ons als mens in alle opzichten een beter en mooier jaar wordt.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 31 graag vóór 17 januari 2023 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.
Sinds 2001 ringt auteur voor het wetenschappelijk onderzoek (RAS project) van het Vogeltrekstation Wageningen in de gemeente Heerenveen oeverzwaluwen in de vaste wand De Ierdswel. Het doel van dit onderzoek is om informatie te verzamelen omtrent overleving, dispersie, leeftijden en conditie. Op verschillende lokaties rondom Heerenveen broeden al jaren oeverzwaluwen in zand en modderbulten. Later kwam daar de vaste broedwand bij van de Ierdswel. Samen met de Gemeente Heerenveen is er destijds door de Vogelwacht Heerenveen - Oranjewoud en de sponsors in 2004 een vaste wand gerealiseerd waarin vrijwel elk jaar oeverzwaluwen broeden. Een goede en vaste plek om wetenschappelijk onderzoek te doen aan oeverzwaluwen.
Al zeker 18 jaar keren er elk jaar oeverzwaluwen terug uit Afrika naar de vaste broedwand in Heerenveen.
Wat is het RAS project?
Het Retrapping Adults for Survival (RAS)-project is een project van het Vogeltrekstation Wageningen dat zich specifiek richt op het meten van de overleving van Nederlandse broedvogels. Er zijn RAS projecten voor allerlei soorten. Dus ook voor de oeverzwaluw. Het project is gestart in 1998, maar gaandeweg zijn ook oudere gegevens met terugwerkende kracht aan het RAS-programma toegevoegd. Het doel van het project is om zoveel mogelijk terugvangsten of waarnemingen van één vogelsoort binnen een vastomlijnd gebied te verzamelen, die het mogelijk maken om de overlevingskansen van een reeks van vogels te volgen. Het ringwerk voor het RAS project vindt met name plaats gedurende het broedseizoen, en richt zich in de eerste plaats op de volwassen broedvogels en wordt uitgevoerd door ervaren en gecertificeerde vogelringers.
Volwassen oeverzwaluwen jagen vaak boven kruidenrijk grasland naar insecten voedsel voor hun jongen.
Naast de RAS vogels worden dikwijls ook jonge vogels geringd, omdat een deel van deze vogels later als broedvogel terug kan keren naar hetzelfde gebied. De terugvangsten of waarnemingen van vogels, die in vorige jaren zijn geringd, kunnen worden gebruikt om de overlevingskansen te berekenen. Een hoge graad van plaatstrouw bij broedende adulte vogels maakt het vergaren van ring- en terugvangst gegevens tot een efficiënt middel om de overlevingskansen van adulte vogels te meten en te volgen. Het project is zo eenvoudig en flexibel mogelijk ontworpen zodat het kan worden aangepast aan de specifieke kenmerken van de soort die wordt gevolgd. Ofschoon de terugmeldingen van geringde vogels al goede inlichtingen verschaffen over de overleving van een groot aantal vogelsoorten zijn er nog altijd veel belangrijke soorten en gebieden waar het Vogeltrekstation niet voldoende gegevens van heeft. Het RAS-project is in het leven geroepen om deze gaten op te vullen. Kennis van de overlevingskansen van vogels is van essentieel belang voor doeltreffende beschermingsmaatregelen (bron; Vogeltrekstation Wageningen).
Wanneer keren oeverzwaluwen terug.
Oeverzwaluwen overwinteren in Afrika en keren hier in de regel rond eind maart/begin april terug.In 2021 werden er op 6 maart al twee oeverzwaluwen gezien bij de Twijzelermieden (Teun IJlstra). Op 29 maart werd een 4-tal bij de kijkhut in het Oosterschar gezien (Johannes en Gea Koster). Op 10 april 2021 ontdekte Martine Huisman er een 10-tal bij de Kavels in Heerenveen. Op 15 april 2021werden er een 100 tal bij de broedwand in het Oosterschar gezien (Wiebe Nijlusing). De eerste oeverzwaluwen in Friesland waren in 2022 wat later terug dan in 2021. Op 8 april 2022 werden in Friesland bij Lutkewierum in de polder de eerste vier gezien door Elsje Koorstra Ham. Op 13 april 2022 werd er door Jorrit Zondervan (e.a.) in het Oosterschar bij Sintjohannesga een groep van max. 50 gezien. Bij Heerenveen (De Kavels) werden op 4 mei door Sietse Brouwer een 10-tal gezien, de volgende dag waren er al twintig! De oeverzwaluwen kiezen vanuit Nederland tijdens de najaarstrek de route via Frankrijk, Spanje en de westelijke Sahara naar de Sahel waar de winter wordt doorgebracht. Een klein deel wordt tijdens of vlak na het broedseizoen in Engeland en Ierland aangetroffen. Dit wijst op dispersie of zwerfgedrag. De voorjaarstrek van in Nederland geringde of terug gemelde oeverzwaluwen loopt deels via Italië en deels via Spanje-Frankrijk (bron Vogeltrekatlas Vogeltrekstation Wageningen).
In mei is door broedzorg coördinator Jens Tamminga het snel opgroeiende riet voor de broedwand van de Ierdswel verwijderd zodat de oeverzwaluwen er gemakkelijk in en uit kunnen vliegen. Dit jaar waren er zeker een 75 nestgangen open gegraven en bezet door oeverzwaluwen. Massaal keerden ze terug dit jaar. Op een drietal dagen in 2022 zijn er 169 oeverzwaluwen geringd en 18 terug gevangen met en pootring. Naast de oeverzwaluwen heeft er ook aan de oostkant van de wand nog een ijsvogel paartje met succes een broedsel grootgebracht.
Geringde oeverzwaluwen in 2022.
In 2022 zijn er in totaal 169 oeverzwaluwen van een pootring voorzien tijdens drie vangdagen (31 mei,2 juli en 30 juli). Het betreft 45 man, 53 vrouw en 69 jonge vliegvlugge oeverzwaluwen. Oeverzwaluwen die eerder in 2022 geringd of gecontroleerd zijn en terugvangsten uit voorgaande jaren zijn niet meegerekend. Het grootste deel van de oude vogels (75%) is vooral tijdens de eerste vangdag op 31 mei geringd. Op 2 en 30 juli werden nog een klein deel (25%) oude vogels zonder pootringen gevangen. Totaal zijn er iets meer vrouwtjes dan mannetjes geringd, dit komt doordat vrouwtjes vaak nog op het nest zitten tijdens het vangen en mannetjes al vroeg de nestwand verlaten of soms de hele nacht elders buiten verblijven. Het vrouwtje broedt het meest op de 5 a 6 eieren. De broedduur is ongeveer 14 a 15 dagen. Na het uitkomen van de eieren verblijven de jongen zeker nog rond de 22 dagen in het nest of nestopening en worden door beide ouders gevoerd.
Kolonie De Ierdswel Heerenveen
Aantal geringde oeverzwaluwen in 2022
Datum
Aantal
Man
Vrouw
Jong
31-05-2022
75*
33
40
0
02-07-2022
83
11
9
63
30-07-2022
11
1
4
6
Totaal
169
45
53
69
* inclusief 2 als volwassen geringd waarvan het geslacht onbekend is.
Tabel 1.Aantal geringde volwassen en jonge oeverzwaluwen in 2022 in De Ierdswel.
Tijdens de vangdagen op 2 en 30 juli zijn er in totaal 69 vliegvlugge jonge oeverzwaluwen geringd. Als de eerste lege eischaal dopjes onder de nestopeningen worden gevonden dan kan je de gemiddelde data wanneer de jongen uitvliegen berekenen. Jonge vogels worden nadat ze zijn uitgevlogen nog meerdere dagen door beide ouders gevoerd en keren nog regelmatig terug in de wand om er veilig te slapen gedurende de nacht. Ook slapen ze later wel in andere kolonies als ze al voedsel zoekend de omgeving verkennen.
Ook nog buiten het nest in de broedwand worden oeverzwaluwen door hun ouders nog gevoerd.
Terug gevangen oeverzwaluwen in 2022.
In Tabel 2 staat een lijstje met 18 teruggevangen oeverzwaluwen die al een ring droegen uit voorgaande jaren. Ook bij deze gecontroleerde oeverzwaluwen waren meer vrouwen (61,12%) dan mannen (38,88%).
Het totaal van de gevangen oeverzwaluwen in 2022 in de wand de Ierdswel is dan zeker 187 vogels waarvan er zeker 64 vrouwtjes zijn en 52 mannetjes. Gezien de 75 uitgegraven nestholten is dit een goed resultaat.
Kolonie De Ierdswel Heerenveen
Aantal gecontroleerd in 2022
Datum
Aantal
Man
Vrouw
31-05-2022
11
2
9
02-07-2022
5
4
1
30-07-2022
2
1
1
Totaal
18
7
11
Tabel 2.Aantal gecontroleerde oeverzwaluwen die al een pootring droegen in vaste wand te Heerenveen.
Bij de 18 terugvangsten waren er enkele leuke meldingen. Een vogel droeg zelfs een Spaanse pootring.
1. ESA. 3Z…86604. Geringd op 24-8-2021 als 1kj te Zuera, Zaragoza in Spanje.Op 31-5-2022 gevangen te Heerenveen als vrouw na1kj. (1290,11 km/280 dagen).
Deze vogel is op de najaarstrek naar Afrika in Spanje eind augustus geringd en mogelijk dus een jonge vogel ergens uit een Nederlandse kolonie.
Jonge oeverzwaluwen kunnen in de laatste week van augustus dus al in Spanje zijn.
1. NLA. BG…73098. Geringd op19 -6-2017 als 1kj te Lelystand in kunstwand Heembeton. Op 02-07-2022 gevangen te Heerenveen als man na1kj (62,71 km/1839 dagen).
Deze vogel heeft zeker de ring 5 jaar en 13 dagen gedragen.
2. NLA. BR…41695. Geringd op 27-5-2022 als man na1kj te Ane bij Gramsbergen in Overijssel. Op 2-7-2022 gevangen te Heerenveen als man na1kj (61,49 km/36 dagen).
Opmerkelijk dat de vogel als volwassen vogel in een wand bij Gramsbergen is geringd en in hetzelfde jaar zich in Heerenveen terug laat vangen. Veel oeverzwaluwen zwerven na het grootbrengen van het eerste legsel om en zoeken soms een andere partner voor een vervolglegsel. Soms ook slapen ze alleen in een nestgang na lange verkenningsvluchten om zo de nacht veilig door te komen.
3. NLA. AU…45291. Geringd op 6-6-2016 als man na1kj in zanddepot te Oudehaske. Op 2-7-2022 gevangen te Heerenveen als man na1kj (3,73 km/2217 dagen).
Deze vogel is mogelijk in 2015 (of nog eerder!) geboren en is zeker ouder dan 7 jaar. Hij heeft de ring zeker 6 jaar en 26 dagen (2217 dagen) gedragen. Behoord dus tot een van de oudste oeverzwaluwen in ons land.
Verder zijn er op 31-05-2022 nog twee oeverzwaluwen teruggevangen die op 23 mei 2020 in dezelfde kolonie in Heerenveen waren geringd als volwassen vogel (1 x man 1 x vrouw). In 2021 is er namelijk niet in de kolonie de Ierdswel in Heerenveen geringd.Van de resterende twaalf geringde oeverzwaluwen (9 vrouw en 3 man) weten we dat ze allemaal geringd zijn in het zanddepot te Oudehaske in 2021 (7 op 2 juni/1 op 14 juni en 4 op 23 juli).
In 2021 broeden er op het zanddepot Oudehaske meer dan 300 paar. In 2022 was er op het zanddepot in Oudehaske geen wand meer beschikbaar waar oeverzwaluwen in broeden, vandaar dat ze in 2022 elders naar een broedplek zochten.
Veel oude oeverzwaluwen in Friesland.
Er zijn in de loop der jaren in Friesland heel wat oeverzwaluwen van een ring voorzien. Zelf ringde ik in de periode 1985-2022 ruim 7500 oeverzwaluwen in de omgeving van Joure en Heerenveen. Veel oeverzwaluwen werden in de loop der jaren terug gevangen. Mijn oudste oeverzwaluw heeft de ring 2238 dagen gedragen.
NLA. AE…75262. Geringd op 17 juni 2002 in Doniaga als 1kj. Terug op 2-8-2008 Oudehaske (2238 dagen).
Deze vangst staat (voorlopig) ook in de Top 10 oudste oeverzwaluwen in ons land. Daarna toont mijn lijst opvallend genoeg drie oude oeverzwaluwen die in de Ierdswel zijn gecontroleerd.
NLA. BG…73098 controle 2-7-2022 te Heerenveen (1839 dagen).
Geringd als 1kj op 19-6-2017 in Lelystand in wand Heembeton (1839 dagen).
Dat in Heerenveen dit jaar twee oude oeverzwaluwen zijn teruggemeld is mogelijk toeval maar kan ook te maken hebben met het wegvallen van een grote broedplek bij Oudehaske (zanddepot) waar in de loop der jaren meer dan 3000 oeverzwaluwen door mij zijn geringd. De oude vogels blijven kennelijk wat in de omgeving terugkeren. Reden temeer om nieuwsgierig te zijn hoeveel oeverzwaluwen er in 2023 in de vaste wand De Ierdswel zullen worden aangetroffen en of er ook weer heel oude vogels tussen zitten zoals in 2022.Hieronder nog een tabel van het Vogeltrekstation Wageningen met de top 10 oudste oeverzwaluwen in ons land.
Top 10 oudste vogels in Nederland
Ringlocatie
Terugmelding
Plek
Ringnummer
Datum
Plaats
Leeftijdsklasse
Datum
Plaats
Conditie
Leeftijd (jaar)
1
AE...04027
15-6-2001
NL05
Volwassen
23-6-2009
NL05
Levend en gezond, losgelaten door ringer
8
2
A.…218926
27-6-1979
NL09
Onvolwassen
4-8-1986
NL09
Levend en gezond, losgelaten door ringer
7.1
3
BA...21064
7-7-2012
NL17
Onvolwassen
22-7-2019
NL17
Levend en gezond, losgelaten door ringer
7
4
AD...33714
22-6-2001
NL14
Volwassen
24-6-2008
NL14
Levend en gezond, losgelaten door ringer
7
5
AK...63382
21-6-2009
NL17
Volwassen
8-6-2016
NL14
Levend en gezond, losgelaten door ringer
7
6
AL.…48392
18-7-2006
NL17
Onvolwassen
2-7-2013
NL05
Levend en gezond, losgelaten door ringer
7
7
S.…402318
6-6-1970
NL08
Volwassen
29-7-1976
NL08
Levend en gezond, losgelaten door ringer
6.2
8
AE...75262
17-6-2002
NL05
Onvolwassen
2-8-2008
NL05
Levend en gezond, losgelaten door ringer
6.1
9
BB...16207
20-6-2014
NL14
Volwassen
30-7-2020
NL14
Levend en gezond, losgelaten door ringer
6.1
10
AB...13442
1-7-1998
NL17
Onvolwassen
28-7-2004
NL17
Levend en gezond, losgelaten door ringer
6.1
* NL05 = Friesland
Stand 10-9-2022 Bron; Vogeltrekstation Wageningen.
De oudst bekende oeverzwaluw in Europa is een Zweedse vogel die na 10 jaar dood gevonden werd (Euring 2017). De oudste in Nederland geringde oeverzwaluw werd als volwassen vogel in Friesland geringd en na 8 jaar op 23 juni 2009 in dezelfde provincie teruggevangen. Deze vogel werd als volwassen dier geringd zodat de oudste Nederlandse oeverzwaluw tenminste 9 jaar oud moet zijn. Opmerkelijk is dat van de Top 10 oudste oeverzwaluwen in Nederland een groot deel is geringd of teruggevangen in Friesland. Alleen vogels waarvan de vinddatum ook daadwerkelijk de sterfdatum benaderd worden in deze tabel gepresenteerd.
Slot.
Tot zover eerst de gegevens van het onderzoek in 2022 naar oeverzwaluwen in de vast broedwand De Ierdswel in Heerenveen. Er zou nog meer te zeggen zijn over de conditie van de oeverzwaluwen, de kleden, biometrie, ruigegevens en gewichten. Doch dan zou het verslag echter te groot worden.
Natuurnieuws uit Friesland in de eerste helft van december 2022.
door Jan de Jong
01-12. Groepje van 12 wulp overvliegend te Grou (Arjan de Melker). Twintig grote zilverreigers overvliegend bij De Deelen (Martine Huisman). Groep van 55 wulp voedsel zoekend in de Groote Wiskepolder bij Hindelopen (Abe Maaijer). Te Oosterwolde 2 witte kwikstaart (Rudie Huiting).
Witte kwikstaarten worden steeds vaker in de wintermaanden hier gezien in dorpen en steden. Bij boerderijen worden ze wel op de mesthopen (soms in ligboxen) aangetroffen op zoek naar voedsel. In het najaar slapen ze ook wel in groepjes bij elkaar.
Opmerking Jan de Jong; Ik ben benieuwd of er deze winter ook op meer plaatsen witte kwikstaarten zijn gezien. Als broedvogel zoeken ze soms ook gekke plekken op om er hun jongen groot te brengen. Soms in open nestkastjes, onder motorkappen van auto’s tractors, eenden korven, onder dakpannen, etc.
02-12. Twee ruigpootbuizerd in Blijabuitendijkspolder (Henk Hiemstra). Bij de Rotstergaasterwallen 1 raaf gezien (Bauke Sienema). Vijf nonnetjes in Alde Feanen bij Reid om e’ Krite (Laurenske Sierksma). Bij het Vuurboetsduin op Vlieland 1 zwarte roodstaart man (Carl Zuhorn). Een groepje van 40 veldleeuwerik bij Indijk (Bert Zijlstra). In mijn tuin in het West Eind te Leeuwarden twee ringmussen. Deze zijn ook in de zomer maanden hier regelmatig gezien (Serry Dames).
03-12. Zag ik in Tijnje vanuit huis een blauwe kiekendief zeer laag boven het land vliegen (Hyltsje Hilverda). In De Hemrik vloog een mannetje vuurgoudhaan tegen de vensterruiten (Henk. F. Hansma).
Bij Mirns 200 knobbelzwanen in de Zuiderfennenpolder (Lolke Veenstra). Groepje van 16 staartmees te Haulerwijk in Haulerbos (Albert Vliegenthart). Vijf witte kwikstaart aan Griene Dyk aan Sneekermeer (Dick Pruiksma). Vijf muskus eend in Bolsward (melder bekend). In het Lauwersmeer bij Ezumakeeg 34 wilde zwanen (Frans Nillesen). Bij Lemmer 15 nonnetjes en 1 middelste zaagbek man (Marcel Stienstra). Op de kwelders aan de kust bij Sint Anna Parochie 1 overvliegende gezenderde zeearend die vervolgd werd door 1 raaf. Verder daar veel jagende kiekendieven, waaronder zeker 6 (!) bruine kiekendief (Gerard Westerhuis).
Opmerking Jan de Jong; December 2022. In de muizenrijke gebieden langs de Friese Westkust en kwelderstrook komen in de wintermaanden veel kiekendieven voor. Dit jaar zijn er mijns inziens wat meer bruine kiekendieven die door de zachte winters in Friesland worden gezien. Normaal trekt een flink deel weg naar Afrika. Volgens de vogeltrekatlas van het Vogeltrekstation worden de Nederlandse broedvogels in de winter vooral teruggemeld uit Senegal, Guinee-Bissau, Sierra Leone en Mali. De twee meest zuidelijke terugmeldingen komen uit Ghana. Een klein deel blijft ’s winters dichter bij huis: in Nederland, België, Zuidwest-Europa of Noordwest-Afrika (Vogeltrekstation Wageningen).
04-12. Vanmiddag in Molkwar een jonge zeearend 15 meter van het keukenraam, achternagezeten door 2 roeken (Mineke Bekkema). In Oudemirdum 1 groene specht (Durk Jelle). Op de Duurswoudsterheide 1 glanskop gezien (Martin Manson). Te Woudsend bij de Gouden Boaiem 1 ruigpootbuizerd (Jorrit Zondervan). In Stiens maar 1 ringmus in de tuin, anders vaak 1 groepje (Gerard Mast)
05-12. Een middelste bonte specht in de tuin te Oldeberkoop bij de pas opgehangen pindakaas pot (Ieke Schreuder). Groep van 400 kievit bij de Lekmar boven Terhorne (Dick Pruiksma). In de Sudskarpolder onder Uitwellingerga is al geruime tijd een ruigpootbuizerd te zien (Bauke Sienema). Bij Nijemirdum 1 ijsvogel (Theo Hattink). Te Sneek bij Pasveer aan de Stadsfenne 1 grote gele kwikstaart gezien (Jelmer Luyckx).
06-12.Bij ons in de achtertuin in Bolsward zeker 8 ringmussen. Ze zijn regelmatig bij de voersilo 's te vinden en ook de pindakaas pot is in trek. Wij hebben, als Vogelwacht Bolsward 30 nestkasten hangen aan de Oostrand van Bolsward in de woonwijken. Hier zitten gemiddeld altijd twee a drie ringmussen in te broeden (Philip de Vries). Vanmiddag 1 fazant op hekkelbult in weiland te Tjerkgaast, deze soort zie je zelden hier (Marten van der Heide). In Tirns en Britswert op beide plaatsen 1 ijsvogel gezien (Rommert Cazemier). In het Drents-Friese Wold-Aekingerzand 1 grote lijster gezien (Valentijn van Benthem). In de Jouke Sjoerds polder bij Ferwoude groep van 150 kieviten aan het voedsel zoeken (Cora Boesenach). In de Eeltsjemar ten noordoosten van Aldtsjerk (Oudkerk) 1 vrouwtje krooneend (Erwin Walstra).
06-12-2022 Krooneenden worden vaak meer in de omgeving van de Friese IJsselmeerkust gezien.
07-12. Aan de Snekertrekweg te Leeuwarden 1 zwarte roodstaart op dak (Thomas Bakker). Dit voorjaar werd er in ons nestkastje in de tuin te Workum een nestje gemaakt door de ringmus. De nestbouw ging traag en er kwamen helaas geen eieren in. Het paartje werd nog regelmatig bij het kastje gezien (Andries Blom).
In een polder tussen Harich-Elahuizen meer dan 1000 kievit (Albert Fopma). Bij Hantumeruitburen groep van 125 kievit (Cora Boesenach). Een vaal stormvogeltje gezien bij Holwerd Veerdam (Marcel Stienstra). In Gorredijk nog een zanglijster (Frank van Gessele). Te Woudsend 4 ringmus (Jorrit Zondervan). In de Heidenschapster polder 1 witte kwikstaart (Greet Boomhouwer). Tussen Oudega en Sandfirden aan de Band 1 keizergans gezien (Greet Boomhouwer).
De keizergans wordt in Friesland af en toe gezien en is meestal uit gevangenschap ontsnapt. Vanaf 1998 nestelen ze in klein aantal in ons land. Er zijn me uit Friesland geen broedgevallen bekend uit de vrije natuur. Hun oorspronkelijke broedgebied ligt in Alaska en Oost-Siberië.
08-12. Aan de rand van het Franekerbos 1 smelleken Klaas Plat). Op industrieterrein Stiens 1 ijsvogel (Hielke de Groot, Feinsum). Groep van 730 kievit bij Ferwert Buitendijks (J.de Groot). Mannetje zwartkop op Vlieland-Oost Vlieland (Bart Vastenhouw). In Noordwolde zuid 1 zanglijster (Pim Julsing). In Feanwâldsterwal 1 appelvink gezien (Jo Scheepers). Groepje van 110 sneeuwgors voedsel zoekend op Vlieland (Carl Zuhorn).
09-12. Zes zwarte zwanen bij de ijsbaan van Ouwsterhaule (Albertje Alkema-Ten Hoeve). In Oranjewoud plotseling 2 kramsvogel in de tuin (Gerard Ijben). In Heerenveen bij de Belvedère 1 mandarijneend gezien (Klaas Pietersma). Te Gytsjerk 1 ijsvogel gezien (Jelmer van Belle). Groepje van tien staartmees te Sneek aan de Bolswarderbaan (J.J.P. Krop). In Burgum 1 mannetje keep (Hendrik Koster). In de polder van Wierum 1 groepje van 10 ringmus (Rudy Fopma). In Drogeham 1 dode ringmus met ring en 3 kleurringen in een nestkastje gevonden. Van de 60 gecontroleerde nestkastjes in de omgeving van Drogeham waren er slechts 3 met ringmussen bezet (Egbert Veenstra).
Opmerking Jan de Jong; De ringmus bleek als nestjong geringd te zijn op 13 juli 2020 in een nestkastje aan de Seadwei te Eastermar door Arend Timmerman. Het legsel bestond uit 6 jongen die op de dag van ringen 9 dagen oud waren. Afstand; 1,86 km. Tijd;879 dagen.
Bij Paesens aan de kust 1 kleine alk gezien (Pieter Does).
09-12-2022. Kleine alken komen niet vaak voor in Friesland, aan de kust worden wel eens olieslachtoffers gevonden en bij zware stormen kunnen ze tot ver in het binnenland gevonden worden.
10-12. Vandaag de hele dag mistig. De kokmeeuwen waren hongerig en kwamen op het balkon (10 hoog) in Heerenveen op het voedsel af (Nico Vink). In Drachten aan het Himsterhout 1 Carolina eend (Anne Woudstra). Groepje van 30 houtduiven bij Kippenburg in Gaasterland (Jorrit Zondervan). Op Schiermonnikoog bij de jachthaven een groep van 1500 scholekster (René Alkema). In het Lauwersmeer in de Bantpolder groepje van 150 kievit (J. van Oosten). Op de Vliehors op Vlieland 8 velduil (Bart Vastenhout). In Sint Nicolaasga 1 man zwartkop gezien etend van appelresten (Twan Z.).
11-12. In IJlst 10 staartmees in de tuin (Hannie Haven). In Ureterp 1 vechtende roodborst met een heggenmus in de tuin (Ydwine van der Molen). In Berltsum (Berlikum) 1 ijsvogel tussen de kassen en het waterbassin (Ita Spoelman). In Stiens nu 4 ringmus bij de voedertafel, gisteren nog maar 1 (Gerard Mast). Groepje van 350 goudplevier in Groote Noordwolder polder (Libbe Zijlstra).
12-12. In Engelum 1 ijsvogel boven de Inglumervaart en in de omgeving een ruigpootbuizerd. Verder bij ons in Berltsum zeker 10 merel in de tuin (Ita Spoelman). Groep van 100 grote canadese gans in de Soestpolder (Wiebe Sjoerd van der Veen). Bij Ternaard aan de kust bij t ’Schoor grote groep van 2000 (!) bergeend (Max Van der Wielen en Richard Hoogstraten). Op het Sneekermeer 600 kuifeend (Dick Pruiksma). Op het Nannewijd 14 nonnetjes (Bjørn). In De Deelen groep van tien nonnetjes (Koos Jager).
Groepje van 150 kievit te Zwagermieden (Sibbele de Jong). Bij Ypecolsga groep van 40 (!) ringmus (Rommert Cazemier).
13-12. In Sneek 1 ijsvogel bij de oeverzwaluwwand. En dan komt nu net de winter. Ik woon aan open vaarwater maar alles is al bevroren en het ijs is al 1 cm dik. Vanochtend bezig geweest in mijn waad pak om het ijs kapot te maken om te proberen de ijsvogel wat kansen te bieden. Maar met deze temperaturen lijkt het vechten tegen de bierkaai. In korte tijd is het weer helemaal dicht. Begin van de avond maar weer ijshakken.
Ik hoop dat deze korte winter niet te veel slachtoffers onder de ijsvogels gaat brengen. We hadden toch nog wel een redelijk goed oeverzwaluw jaar. De laatsten zijn op 8 september jl. vertrokken (Anneke Heijnis).
Hopelijk vinden veel ijsvogels open water om visjes te vangen. Ze kunnen niet dagenlang zonder voedsel. Op veel plekken vriezen vandaag (13 december) de vaarten en vijvers dicht. We zijn benieuwd of ze na dit wintertje (week 51-52) ook nog op de visrijke plekjes worden gezien in de provincie.
In Heerenveen op de Kavels 1 grote gele kwikstaart (Siete Brouwer). Twee zwarte zwaan in Sint Nicolaasga in Slotmolenpolder (Ale Overwijk). Groepje van 14 staartmees bij Oude Bosch bij Wijnjewoude (Koert Scholten). Bij de Potmarge te Leeuwarden groep van tien staartmees (Henk Hiemstra). Twee grote gelekwikstaart te Drachten (Anne Woudstra). In de Mersken boven Wijnjewoude 1 grote lijster (Koert Scholten).
14-12. In de jachthaven van Sneekermeer 1 buffelkopeend gezien (Dick Pruiksma). Op het Geele strand te Workum 1 smelleken gezien (Tjerk Kunst). In Surhuisterveen 1 man zwartkop (Wieger Poelstra). In Sintjohannesga 1 muskus eend (Douwe Dijkstra). Drie ijsvogels in het Oosterschar bij Sintjohannesga (Bauke Sienema en Wiebe Poppe).
15-12. In Indijk een koereiger gezien (Sjoukje Scholten). Bij Ezumakeeg in het Lauwersmeer groep van 150 grote zilverreiger overvliegend (Rick de Groot). Op Schiermonnikoog bij Waddenzeedijk 1 bonte kraai (Thierry Jansen). In polder Bokkepollen en De Keegen 1 ijsvogel (Wim van Boekel).
Tot zover de waarnemingen van de eerste helft van december 2022. Mede namens mijn vrouw wens ik U allen goede Kerstdagen toe.
Boerenzwaluw man aan het voedsel zoeken boven bloemrijke weide.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 30 graag vóór 2 januari 2023 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.
Jaarverslag Ringstation Rohel 2022 aan Noordoever Tjeukemeer.
Dit jaar zijn er op Ringstation Rohel 2199 vogels geringd en er werden 52 vogels (individuen) uit voortgaande jaren (terug) gevangen op de ringplek. Onder de terugvangsten zelfs een zwartkop met een Noorse pootring, een rietzanger uit Spanje en een rietgors uit Frankrijk. Naast de vele onderhoudsdagen (13x) werd er op de ringplek in totaal 31 x gevangen met een mistnetopstelling.
In totaal 54 vogelsoorten kregen een pootring waaronder; 230 zwartkoppen, 291 rietzangers, 429 kleine karekieten, 165 tjiftjaffen en vele andere. Bijzonder waren de vangsten van flinke aantallen baardmannen (30), Cetti’s zangers (20) en de 9 ijsvogels. Voor ons Ringstation waren de waterrietzanger, roodsterblauwborst, grote karekiet en de napoleonwever de krenten in de pap. De napoleonwever was zelfs de 100e soort die we sinds 1985 op Ringstation Rohel ringden.
Het gehele verslag staat onderaan en mag gedowload worden.
Natuurnieuws uit Friesland in de tweede helft van november 2022.
15-11. Drie vrouwtjes nonnetje in Oosterschar bij Sintjohannesga (Martin Manson).
16-11. In de Wijckelerpolder 1 ijsvogel gezien (Bé Schilder). Te Nieuwebildtzijl 4 kraanvogel waargenomen, 2 adult en twee juveniel (Karel Eschbach). Bij de Lekmar bij Terhorne 8 grote zaagbek overvliegend naar zuid (Dick Pruiksma). Wat mij de laatste tijd ook opviel dat er in Heerenveen tegenwoordig hier in sloten veel grote waternavel is te zien, sommige sloten zijn helemaal dicht gegroeid. Er wordt bij ons hard gewerkt om ze schoon te maken, lijkt me een hele klus (Nico Vink ).
16-11-2022. Grote waternavel verstikt de sloten en vaarten in de omgeving van Heerenveen.
Opmerking Jan de Jong;Grote waternavel werd in Nederland volgens de literatuur voor het eerst waargenomen in 1994 en bleek instaat om door sterke woekering in hoog tempo sloten en vaarten (watergangen) dicht te laten groeien. De doorstroming wordt daardoor belemmerd en de levensomstandigheden van plant en dier bedreigd door gebrek aan zuurstof. Het is een exoot die bestreden moet worden.
17-11. Bij Vegelinsoord 1 blauwe kiekendief vrouwtje die vervolgd werd door twee zwarte kraaien (Durk Visser , Joure). Twee dwerggans bij Gouw, omgeving Sneek( Jeroen Breidenbach, Merel Zweemer). Bij Nieuwland te Leeuwarden 14 wilde zwaan overvliegend (Karel van Lin). Bij de Bocht van Molkwar nog 1 boerenzwaluw (Hessel van Iest).
18-11. Drie grote zaagbek aan het vissen in “It Ges“ achter het Noardein in Oppenhuizen (Cor van der Meer).Bij de Houtwiel (De Falom) vier kraanvogel overvliegend (Wiebe Sjoerd van der Veen). In het Lauwersmeer 1 bruine kiekendief bij Bochtjesplaat (Ed Roelandse). Bij Ferwerd Buitendijks nog 1 boerenzwaluw (Jan Kalsbeek). Op Groene strand van Ameland 21 sneeuwgors (Theo Kiewiet).
19-11. Vanmiddag liep ik met mijn zoon door het weiland achter ons huis in Akkrum met een kruiwagen met paaltjes en schrikdraad om achteraan een afbakening te maken. Op de terugweg liepen we een 25 m. naast de eerdere koers. Plotseling vloog er een velduil uit het vrij lange gras en een seconde later nog één Ze profiteren vast van de hoge veldmuizenstand alhier (Hyltsje Hilverda). IJsvogel is er weer in Oudwoude (Willem Jonkman). In Franeker een grote bontespecht in de tuin (Marianne Zeinstra). Te Castricum nog een zeer late boerenzwaluw gevangen en geringd (VRS Castricum).
20-11. BijFerwerd Buitendijks 3 velduil en 1 slechtvalk waargenomen ( Marcel Stienstra). In Midsland op Terschelling 1 mannetje zwartkop waargenomen (Heroen Sturkenboom). Putter in de tuin te Hollum op Ameland (S,J. Klasema). Een merel vrouwtje met witte veren in het kleed te Stiens (Hilbrand Dykstra).
20-11-2022. Bij de merel komt het regelmatig voor dat er kleur afwijkingen zijn.
21-11. In de Froskepôlle te Leeuwarden 1 grote gele kwikstaart (Henk Hiemstra). Te Kornwerderzand 3 zwartkop geringd (VRS Franeker). Groepje van 20 ransuil in berkenbomen aan Tsjerkepaed te Earnewâld. De eersten waren er al in de tweede helft van oktober (Rikele Hollema). Een grote bonte specht bij de pindakaas pot in de tuin te Wijnjewoude (Marianne Hulsbergen).
21-11-2022. Een vrouwtje grote bonte specht snoept van de pindakaas pot.
22-11. Nu een koppel van 6 holenduif op strooivoer in Sneek dat weet dat er morgens wat te halen is tussen de bladeren op het terras. Samen met de houtduiven ,vinken, mezen, kauw, heggemussen en soms een groep huismussen. De roodborst en de winterkoning halen later de restjes. Soms raast hier een sperwer door de tuin! (Gerbrand Caspers). Regelmatig een paar grote bonte spechten in de tuin te Hitzum. Vorig jaar hebben ze er een nest gehad in een oude eendenkorf (Tjitske van der Meer – de Vries). Een grote bonte specht hakt gaten in de betimmering van onze woning in Boornbergum (Jan H. Witteveen).
22-11-2022. Detail van de vernieling van de harthouten betimmering.
Opmerking Jan de Jong; Het komt de laatste jaren steeds meer voor dat grote bonte spechten schade toebrengen. Bekend is de schade aan nestkasten waarvan soms elk jaar de nestopening grote gehakt worden. Naast woningen worden soms ook de houten masten van grote boten in havens aangepakt. De reden is vaak dat de spechten op zoek zijn naar voedsel. Als ze tijdens het kloppen op de bast van boom ontdekken hakken ze net zo lang dat de hun “prooi” te pakken hebben. Dat is ook zo met het trommelen op houtennestkasten, door het holle geluid menen dat er voedsel te halen is en hakken net zo lang door tot ze erin kunnen. Helaas leren ze er weinig van want meteen wordt het volgende kastje onder vuur genomen. Bij de houten masten van boten in de haven(o.a. gebeurt in Sneek) zien ze de masten voor een bos met dode bomen aan en beginnen erin op zoek te gaan naar voedsel (wat er niet is). Mijn advies blijft dan ook aan botenbezitters; Strijk deze masten als U in de haven bent en dek de mast af met een dekzeil. Dit voorkomt ernstige schade die soms kan oplopen tot duizenden euro!
23-11. In Opeinde 1 grote bonte specht vrouwtje bij de pindakaas pot (Jelle en Janke Jansma). Te Pietersbierum 1 merel tegen de vensterruiten gesneuveld. Ook hebben we hier regelmatig een grote bontespecht in de tuin (Beitske Bijl – de Vroe).
24-11. Boven de Wurge bij Stiens 1 ijsvogel (Gerard Mast). In Twijzelerheide 1 houtsnip onder de heg (Tette van Gent). In het Fochteloerveen 1 klapekster (Willem Telepary). In Drachten 1 pestvogel (Ben Staal en…. 22 waarnemers). In de Overtuin te Oranjewoud 1 raaf (Bauke Sienema).
25-11. In centrum Heerenveen 1 pestvogel (Karin Uilhoorn). In Koudum 1 pestvogel overvliegend (Jos Hooijmeijer).
Pestvogels worden de afgelopen dagen weer wat meer gezien.
Op Terschelling nog 1 zwartkop gezien (Henk Nouws). Een grauwe gors in de Peazemerlannen (Marcel Stienstra en Rudy Fopma). Bij Schalsum 1 blauwe kiekendief (Klaas Plat, Franeker).
26-11. In de Deelen een groepje van 10 staartmees (Martina Huisman). Aan het Sneekermeer bij het Gerbrandygemaal een groepje van 7 vuurgoudhaan (Naut van der Mei). In Molkwar aan Noordermeer 1 casarca (Mineke Bekkema).
27-11. Bij onze boerderij in Tjerkgaast vloog 1 zeearend over richting Spannenburg (Marten van der Heide). In de Sjuwepolder bij Uitwellingerga 1 sneeuwgans (Sietse Bernardus). Bij het Vuurboetsduin op Vlieland 2 pestvogel overvliegend (Carl Zuhorn). Op Terschelling bij Midsland 1 vrouwtje zwartkop (Piet Zumkehr).
28-11. In onze oude appelboom in Achlum een grote bonte specht (Fam. Kikstra). Te Kollumerpomp nog 1 huiszwaluw (Grietje de Lange). Bij Heerenveen groepje van 43 sijs (Naut van der Mei). Groepje van 15 staartmees op Duurswoudsterheide (Koert Scholten). Bij Doniaga groepje van 18 wulp en 1 blauwe kiekendief (Tonnie van der Weij).
29-11. In polder Nes op Ameland 1 roodhalsgans (Henk Kornet). In de Tijnjepolder 1 sneeuwgans (Peter Schutten). In de Zuiderfennenpolder bij Rijs groep van 210 knobbelzwanen (Theo de Vries). Bij de golfbaan in Beetsterzwaag 1 middelste bonte specht (Thomas Schäfer). In Veen klooster bij Fogelsanghstate 1 middelste bonte specht (Kees Bode).
30-11. In Noardburgum 2 mandarijneend (Carla Buis). In het Oosterschar bij Sintjohannesga 2 witgatje (Bauke Sienema). Groep van 50 holenduif in het Lauwersmeer (Marco Deenik en Fred Jonker). Op een slaapplaats aan de Bokkumermar boven Akkrum 5 blauwe kiekendieven (Naut van der Mei). In de Blauwgraslanden bij Akmarijp 3000 goudplevieren, 10 bonte strandlopers en 3 vrouwtjes blauwe kiekendief (Lykele Zwanenburg, Dronten).
In de wintermaanden worden op veel plaatsen in het Lage Midden van Friesland blauwe kiekendieven gezien.
Jonge IJsvogels zwerven in herfst en winter.
Op 17 november kreeg ik van vogelringer Rob Moolenbeek uit Ankeveen bericht van een ijsvogel. Op 13 juli 2022 had hij bij fort Kijkuit te Kortenhoef een nestje met jonge ijsvogels geringd. Een van die jongen werd op 1 oktober 2022 in Burgum gecontroleerd door ringer E. van der Laan en vastgesteld dat het een jong vrouwtje was. Afstand; ruim 126 km. De laatste jaren heeft vogelringer Rob Moolenbeek al zo'n 80 jonge ijsvogels geringd in ingegraven nestkasten en dit is de zijn eerste terugmelding uit Friesland.
Opmerking Jan de Jong;Dit is een mooi voorbeeld dat jonge ijsvogels vaak na het uitvliegen soms flinke omzwervingen kunnen maken. We merken het dan ook aan de vele waarnemingen die er binnenkomen. In de periode 1985-2022 zijn er in totaal op Ringstation Rohel 87 ijsvogels geringd, hiervan werden er 80 jonge vogels vastgesteld en 7 volwassen. Twee meldingen kwamen van elders.
Ringgegevens 1985-2022 Rohel Tjeukemeer.
1. Een jong mannetje werd op 18 juli 2015 geringd aan het Tjeukemeer en op 2 januari 2017 gevonden te Assen met een visje in de bek, waarschijnlijk gestikt (ruim 48 km).
2. Een op 28 augustus 2018 geringde eerste jaars ijsvogel aan het Tjeukemeer werd na 13 dagen gecontroleerd in Wieringerwerf in Noord Holland (bijna 53 km). Snelle verplaatsing!
3. Een keer werd een ijsvogel teruggevangen die we ook aan het Tjeukemeer ringden. De ijsvogel die we als man eerste jaars ringden op 14 oktober 2017 werd het volgende jaar op 28 oktober 2018 teruggevangen.
Sommige jaren zijn er veel ijsvogels geringd aan het Tjeukemeer. Goede jaren(>5) waren 2007 (6), 2016 (12), 2017 (11), 2019 (7), 2020 (11) en 2022 negen. Jaren dat er geen enkele werd geringd waren 1985 t/m 2000 /2010/2011 en 2021.
Ook in 2022 een goed resultaat qua vangsten aan het Tjeukemeer. Momenteel worden ze weer op veel plaatsen gezien; o.a. Joure, Heerenveen , Sneekermeer, Harlingen, etc. Ben benieuwd of ze na wat winterse perioden ook wat meer bij visvijvers gezien worden. Vreemd genoeg houd de ijsvogel niet van strenge winters, velen trekken dan weg naar gebieden met nog stromend water waar vis te vangen is. Ze zijn sterk afhankelijk van goede visplekken. Meldt U winterwaarnemingen.
Tot zover de waarnemingen van de tweede helft van november 2022.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 29 graag vóór 17 december 2022 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.
Waar blijven de ringmussen met kleurringen uit Eastermar en omgeving?
door Jan de Jong
Al vanaf 2015 wordt er in de omgeving van Eastermar door de Ringgroep Burgumermar (Eastermar) onderzoek gedaan aan ringmussen door Arend Timmerman en Germ de Vries. De oude en jonge vogels worden voorzien van een combinatie van kleurringen en een metalen pootring met inscriptie zodat ze individueel herkenbaar zijn. Er zijn er tot op heden zo’n 2500 ringmussen met kleurringen geringd door de onderzoekers. Jonge vogels worden in nestkasten geringd en de oude vogels worden met mistnetten gevangen. Van de rond de 250 nestkasten waren er dit jaar een 40-tal bezet en hadden een 1e broedsel. Er waren 30 2e broedsels en 17 3e broedsels in deze kasten. Er worden maar weinig kleurringen teruggemeld. Vandaar dit artikeltje om aandacht daarvoor te vragen.
Ringmussen na half augustus 2022.
Net als in andere jaren werden er geen ge (kleur) ringde ringmussen vanaf 20 augustus tot half september door de onderzoekers terug gevangen in de omgeving van Eastermar. Ook geen vogels zonder ring. Op 21 september werd er nog eentje met een kleurring teruggevangen. Vanaf half oktober 2022 zagen en vingen ze weer ringmussen (vaak ongeringd), vooral op de vaste voerplek. Vanaf 2015 zijn er buiten het onderzoeksgebied nog maar een zestal meldingen van kleurringen.
Op 18 oktober 2022 zag Jeffrey Huizinga in zijn tuin in BURGUM een 2 kj Ringmus die in een nestkast op It Witfean in 2021 was geboren. Hij had de vogel ook eerder in oktober en november 2021 in zijn tuin gezien. Dit voorjaar zagen de onderzoekers de vogel op het erf aan de Achterweg bij Eastermar; vingen het (waarschijnlijk) vrouwtje en namen ook een bloedmonster voor DNA-onderzoek.
Een verder weg gevlogen vogel is natuurlijk het exemplaar dat bij Stiens op 24 oktober werd gezien en gefotografeerd (zie foto). Dit is de eerste terugmelding uit ca noordwestelijke richting en buiten de gewoonlijke 10 kilometer van de geboorteplaats.
De verste daar tot nu toe was een dood exemplaar uit Rijperkerk. De doodsoorzaak van dit exemplaar werd onderzocht door het DWHC in Utrecht. Die vonden verbloeding in longen en luchtzakken als oorzaak. Hun PCR testen vonden geen Usutu of West Nijlvirussen.
Er zijn nu sinds 2015 ook terugmeldingen verder weg van “onze” Ringmussen uit Oldeboorn, Brandgum en Grijpskerk. Zo “ver weg” blijft echter nog een uitzondering.
Deze 1ste kalenderjaar Ringmus is geboren in 2022 in een nestkast in de prachtige tuin van Susan Wijting, Heechsân /Eastermar en gefotografeerd bij Stiens.
Ringmussen zwerven soms over een groot gebied.
Ringmussen verdwijnen in Friesland soms na half augustus uit het broedgebied en zwerven om of trekken verder weg. Dat is ook zo met de gekleurringde ringmussen van Eastermar e.o. Ik heb in de periode van half augustus 2022 tot half november 2022 eens gekeken waar de grote groepen ringmussen zoal in de provincie Friesland verblijven. En dat is toch erg verspreidt over de provincie.
We weten dat ringmussen vaak in of vlak voor het broedseizoen terugkeren naar de omgeving van de broed en geboorteplekken. Bij het omzwerven of wegtrekken kunnen ringmussen op diverse plekken worden gezien, zelfs tot op grote afstand van Friesland. Ik heb wat aantekeningen van ringvondsten en vangsten die betrekking hebben op ringmussen in Friesland hieronder genoteerd.
Hieruit blijkt dat diverse zich niet alleen beperken tot ons land.
35V..39780. Geringd 16 oktober 1993 als adult in St. Laureins in Belgie.
Op 11 april 1994 vers dood te Vegelinsoord.
32V..47794. Geringd op 23 oktober 1989 als adult te Overijse in Belgie.
Op 9 juni 1990 vers dood gevonden te Hoornsterzwaag.
13V..93075. Geringd op 1 november1974 als adult te Hermee in Belgie.
Op 23 april 1975 vers dood gevonden in Oosterwolde.
A….11211. Geringd op 8 oktober 1932 als adult te De Haag.
Op 19 april 1933 vers dood gevonden Frieschepalen.
V…586556. Geringd op 18 oktober 2014 als adult bij de Ketelbrug te Dronten.
Op 17 april 2015 vers dood gevonden te Scharsterbrug.
S…183232. Geringd op 27 oktober 1966 als adult te Genemuiden.
Op 18 mei 1968 dood gevonden te Balk.
V…413474. Geringd op 18 oktober 2009 als adult te Castricum.
Op 30 juni 2010 vers dood gevonden te Gaastmeer.
Van deze 7 volwassen ringmussen die alle tussen 16 oktober en 1 november geringd zijn (na het zwerven/wegtrekken) blijkt dat ze op flinke afstand van ringplek teruggevonden/gevangen zijn. Opvallend zijn daarbij de vindplaatsen in Friesland tussen 11 april en 30 juni.
Van de jonge vogels kon ik (tot nog toe) veel minder ringgegevens terugvinden uit Friesland. Er worden nog veel te weinig nestjongen of eerste jaars van ringmussen in Friesland geringd. Toch een!
B…271318. Geringd op 2 juli 1991 als eerste jaars te Oldeouwer.
Op 20 oktober 1991 gecontroleerd door ringer te Hoeilaert in Belgie.
Hieruit blijkt dat ook jonge ringmussen verder weg kunnen trekken en niet altijd in de omgeving van de geboorteplek blijven. Zelfs 1 nestjong dat op 16 juni 2019 in Duitsland in Edendorf (in Schleswig-Holstein ten noorden van Hamburg) was geringd werd op 9 februari 2020 dood gevonden bij Grubbenvorst (bij Venlo, Limburg). Ook jonge vogels kunnen uit noord/noordoostelijke broedgebieden zich dus over grote afstanden verplaatsen. Een nestjong die op 28 mei 1959 geringd werd bij Naarden werd op 26 september 1960 teruggemeld bij Ortiga in Portugal. Zowel jonge als adulte vogels kunnen dus grote afstanden afleggen.
Het is zeker dat een deel van de ringmussen uit de omgeving van Eastermar dit jaar tussen 4 februari 2022 en 20 april 2022 in de omgeving bleef bij de voedertafel. Arend Timmerman noteerde de volgende data.
04-02. 11 adult, hiervan droegen 8 kleurringen.
11-03. 9 adult, hiervan droegen 6 kleurringen en 3 zonder.
18-03. 11 adult, hiervan droegen 7 kleurringen en 4 zonder.
26-03. 11 adult, hiervan droegen 7 kleurringen en 4 zonder.
20-04. 7 adult, hiervan droegen er 5 kleurringen.
We zijn erg benieuwd of er ook meer plaatsen in de omgeving van Eastermar zijn waar regelmatig groepjes ringmussen op voederplekken verschijnen in herfst en winter.
Waar blijven Friese ringmussen in het najaar?
In de loop der jaren zijn er zo’n 2500 ringmussen van kleurringen voorzien doch van maar een 6-tal plaatsen buiten het ringgebied zijn ringmussen met kleurringen teruggemeld. Uit Burgum, Stiens, Rijperkerk, Oldeboorn, Brantgum en Grijpskerk kwamen meldingen, alle plekken uit Friesland. Er moeten veel meer plekken zijn waar gekleurringde ringmussen rondvliegen. Kijk naar ze uit!
11-08-2022. De ringmus onderscheidt zich van de huismus door zijn egaal roodbruin kopkapje. De mannetjes van de huismus hebben midden op de kruin een duidelijke grijze vlek.
Het is mogelijk dat er door vogelaars maar weinig naar ringmussen wordt gekeken. Geen zeldzame vogel. Toch is het een soort die wel degelijk interessant is om te volgen. Ook de ringmus gaat achteruit in ons land. Het is goed te weten wat de reden is van deze achteruitgang. De soort kan maar liefst 3 legsels per jaar produceren en toch nemen de broeddichtheden en populatie landelijk af. Vooral in het najaar en de winter kan men de ringmus aantreffen op voedertafels in bebouwde kommen en zelfs in groepen in wat meer ruige natuurterreinen waar ze op zoek zijn naar zaden. Ringmussen broeden heel vaak in nestkasten. Let eens op de vogels.
We komen graag in contact met mensen die regelmatig groepjes ringmussen zien of af en toe groepjes op de voedertafel hebben en zijn benieuwd of daar dan ook gekleurringde vogels tussen zitten.
Mocht U een ringmus met kleurringen aantreffen dan wordt het bijzonder op prijs gesteld dat men een foto kan maken en deze opgeeft. Heeft U geen fototoestel maar kunt U de kleurringen aflezen met een kijker dan wordt het op prijs gesteld dat U de kleurringcombinatie (linker/rechter poot) en de plaats van de metalen ring opgeeft. Houd er rekening mee dat links/rechts vanuit de vogel gezien wordt!
Hopelijk krijgt deze oproep meer aandacht en levert het wat kleurringmeldingen op.
Zij die het op prijs stellen krijgen de Nieuwsbrief zomer 2022 van de onderzoekers toegezonden per mail en kunnen dit aanvragen per mail.
Natuurnieuws uit Friesland in de eerste helft van november 2022.
door Jan de Jong
01-11. In Harlingen bij de haven 1 bladkoning (Gert van der Heide). Bij Hoornsterzwaag een groep van 23 toendrarietgans gezien (Lieneke van Tilburg). In het Roekebosk te Beetsterzwaag 1 raaf gezien (R. Riemersma). Bij Wierum 1 smelleken gezien (Kris Nijs). Groepje van tien staartmees in de Sippenfennen bij Feanwâlden (Wietse Sjoerd van der Veen).
Opmerking Jan de Jong;Je ziet de laatste tijd steeds minder grote groepjes staartmezen. Op 23 oktober was er nog een groep van 30 op Schiermonnikoog bij de Kooiduinen. Zijn er elders deze maand ook groepjes gezien?
03-10-2022. De Europese vorm van de staartmees (Aegithalus caudatus europaeus) zoals op de foto komt bij ons het meeste voor en broedt ook in Friesland. De witkopstaartmees (de meer noordelijke vorm) is echter zeldzaam in ons land. Ook bestaat er ook nog een vorm die Witkoppige staartmees wordt genoemd.
In Balk 1 houtsnip (Marten Wesselius). Op het Noordzeestrand op Schiermonnikoog een groepje van 35 sneeuwgors (Koos Dijksterhuis). Groep van 48 sneeuwgors op Badstrand op Schiermonnikoog (Marco Zomer). Opmerking Jan de Jong; Flinke groepen sneeuwgors op Schiermonnikoog. Zou het om een en dezelfde groep betreffen op Schier?
02-11. Bij Wolvega groep van 20 grote canadese gans bij Lindewijk (Wiebe Nijlunsing). In het Lauwersmeer bij Ezumakeeg groep van 100 bergeend en zeker een 1500 wintertaling (Piet van Iersel).
Op het Sneekermeer een groep van 120 wintertaling (Dick Pruiksma). Groepje van 4 waterral en 2 dodaars bij de Vogelkijkhut in het Oosterschat te Sintjohannesga (Bauke Sienema). Nog 1 boerenzwaluw bij de Workumerwaard (Hessel van Iest). Bij de Peazemerlannen groep van 250 fraters (Bertie van Eldrik). Te Hemelum 1 hop gezien (Johan Osinga). Groepje van 17 kraanvogel bij Appelscha aan de Tilgrupweg (Peter de Jongste). Bij de Lekmar boven Terhorne groep van 500 kievit (Dick Pruiksma). Bij de Burd bij Heeg 1 ruigpootbuizerd (Sjoerd Bresser). Op Ameland bij de Hollumermieden groep van 1500 wulp (Patries Kordelaar). In Leeuwarden vloog een houtsnip tegen de ruiten aan de H. Sietsmaweg. De vogel heeft de klap overleefd en vloog na enige tijd weer weg (Mevr. Postma).
03-11. Op weilanden in De Deelen in de omgeving van de kaasboerderij zeker een 1000 goudplevieren, 1 sneeuwgans en zeker 130 nijlganzen (Marco Hasselaar). Al ruim een week 1 vrouw beflijster in de tuin te Menaldum (Oane Baarda). In Oldeberkoop 1 grote gele kwikstaart bij de vijver (Ieke en Herman Schreuder). In Oudwoude groepje van 8 merel bij de vijver. Ze hadden zelfs ruzie bij het baden (Willem Jonkman). InStavoren 1 beflijster gezien (Hessel van Iest). Groepje van 100 kramsvogels in De Deelen (Martine Huisman). In het Oosterschar bij Sintjohannesga bij de kijkhut een siberische tjiftjaf (Sietse Bernardus, Joure).
03-11-2022. De siberische tjiftjaf heeft vrijwel geen geel in het kleed maar lijkt meer grijs.
04-11. Groep van zeker 1000 kievit bij Ezumazijl in het Lauwersmeer (Jannie Snel). In de Oude Venen (Wolwarren) 1 roerdomp (Jelmer Bakker). In het Taconisbosk bij Nieuweschoot 1 houtsnip (Koos Jager). In het Fochteloerveen 1 klapekster (Erwin Walstra e.a.). Op de Hollumerheide op Ameland nog een late boerenzwaluw overvliegend (Henk Hiemstra). Negen grote zilverreiger bij Westend van Oosterzee (Marco Glastra). Op de Zuidwaard bij Makkum 1 roerdomp (waarnemer bekend). Bij de Holle Poarte te Makkum 1 siberische tjiftjaf en 3 vuurgoudhaan (Rudy Fopma e.a.). In onze achtertuin in Hemelum 1 hop (Joke Wolbers). In Sneek op het industrieterrein Houkesloot 1 sneeuwgors (Johan op den Dries). Een botsing van een houtsnip tegen het raam in Warns was bijna fataal. De kat die net de achterdeur had verlaten sprong op de verdoofde houtsnip. Toevallig was ik in de bijkeuken en dook op de kat en redde de houtsnip (Lolke Veenstra).
05-11. Aan de Noordoever van het Tjeukemeer bij Rohel 1 roerdomp overvliegend (VRS Rohel Tjeukemeer). Groep van zeker 500 frater bij Paesens Buitendijks (Marcel Stienstra en Andries Zijlstra). In Mildam nog een mannetje zwartkop (Wiebe Nijlusing). Op de Afsluitdijk 1 roerdomp gezien (Donald Wolters). Boven de Kroonspolder op Vlieland nog twee boerenzwaluwen overvliegend (Bob Woets en Eelke Schoppens). Groepje van 14 staartmees in de tuin te Drachten (Jarig Roosma). Een goudhaan In de tuin te Oudwoude (Willem en Sietske Jonkman).
06-11. In Joure 1 ijsvogel gezien. Op 5 november ook een bij de vijver hier (Johan Schuurman). Bij de Vogelkijkhut in het Oosterschar 1 kleine bonte specht (Johannes en Gea Koster). In het Hemrikkerveld te Beetsterzwaag 1 kuifmees (Willem Steenge). Bij Molkwerum nog 1 boerenzwaluw gezien (Hessel van der Iest). Een groene specht voedsel zoekend in de tuin te Oudwoude (Willem en Sietske Jonkman).
Opmerking Jan de Jong; De laatste jaren worden er steeds meer groene spechten gezien. Bij de waarnemingen zouden we ook eens op de kruin en het kleed kunnen letten. Bij de groene specht is die in veel gevallen met een roodkapje. Alleen heel jongen vogels daarbij wil nog wel eens het rode ontbreken doch deze zijn vaak gespikkeld op borst, buik en kop. Er is ook een andere (veel zeldzamere specht) namelijk de grijskopspecht die wel wat lijkt op de groene specht doch echter veel minder (of geen) rood heeft op de kruin en een veel grijzere koptekening heeft. Grijskopspechten zijn in Friesland zeer zeldzaam. Het mannetje grijskopspecht heeft een rode (kleine) vlek op voorhoofd, vrouwtje niet. Het “lachen” van de grijskopspecht is bijna hetzelfde als de groene specht doch minder schel en loop geleidelijk lager en langzamer in volume. Grijskopspecht is voor Friesland zeldzaam. Neem dus niet zomaar aan dat je een groene specht hebt horen lachen maar probeer hem in de kijker/lens te krijgen.
14-04-2005. Mannetje grijskopspecht gefotografeerd te Oosterbeek.
In 1985 publiceerde ik als Hoofd Vogelnieuws Vanellus BFVW in het blad Vanellus een vondst uit 1968 (met foto) in het Katlijker Schar. Het eerste geval destijds voor Nederland. Het CDNA meende deze melding niet te aanvaarden. https://www.dutchavifauna.nl/species/grijskopspecht#4297 De tekst gaat hierbij;
Een mannetje dat aan het eind van de zomer in 1968 door K Nicolai dood was gevonden te Katlijker Schar, Heerenveen, Friesland, en vervolgens werd opgezet, stond 16 jaar lang als Groene Specht P viridis tentoongesteld in Drachten, Friesland, voordat hij als Grijskopspecht werd herkend (Vanellus 38: 20, 1985 (foto), Robert ten Harmsen pers comm). Vanwege onzekerheden over de omstandigheden waaronder de vondst plaatsvond, de doodsoorzaak en de precieze maand is hij door de CDNA niet aanvaard.
Nu heden ten dage het arsenaal aan fotocamera’s en telelenzen aanzienlijk is uitgebreid is het tijd om aandacht te schenken aan opvallende en afwijkende spechten.
In Heerenveen een afwijkend eend ontdekt. Het bleek een mandarijneend te zijn (Hans Slot).
06-11-2022. Kleurafwijking van een Mandarijneend in Heerenveense vijver ontdekt.
07-11. Groepje van 40 holenduif in Burgum (Klaas Vonk). In Tochmaland te Kollum 1 zwarte roodstaart (Tiggeloven). Bij Gerbrandygemaal Sneekermeer 2 vuurgoudhaan (Dick Pruiksma). Bij uitkijktoren in Fochteloerveen 2 zwarte specht (Lardinois). Aan de Griene Dyk bij Sneekermeer 1 casarca (Dick Pruiksma).
08-11. Er vloog in Marssum een houtsnip met een klap tegen mijn raam. Voorzichtig opgepakt en in een laag doosje gelegd en die op een emmer gezet op de buitentafel, bij mij voor het raam. Dan kon ik hem/haar in de gaten houden, dit vanwege de vele katten die hier loslopen. Na een tijdje wipt hij uit de doos en loopt naar het onderdak in mijn tuin en blijft daar even. Even later loopt hij weg langs de schutting en vliegt dan weg. Fantastisch. (Mieneke Otter).
08-11-2022. Houtsnippen vliegen wel vaker tijdens de doortrek tegen vensterruiten. Vaak overleven ze de klap niet omdat ze in vaak paniek wegvluchten omdat ze opgeschrikt zijn door b.v. een hond of kat of dat ze oververmoeid van de (nacht) trek op de gekste plekken naar beneden komen in het duister en dan tegen ruiten vliegen.
Afgelopen week in Leeuwarden 1 houtsnip als vensterslachtoffer gesneuveld. Vogel naar FNM gebracht (Marianne de Jongh). Vandaag 1 houtsnip als vensterslachtoffer hier bij het provinciehuis in Leeuwarden (Wieger van der Bij). In Workum vloog vanmorgen een houtsnip zich dood tegen de vensterruiten (Tjerk Kunst). In de Zuiderfennenpolder bij Rijs 7 zwarte zwaan (Theo de Vries). Bij Uitwellingerga langs de A7 groep van 600 kievit (William de Jong). In de Blaugraslanden bij Akmarijp groep van 500 kievit (Naut van der Mei). Bij It Swin te Harich 1 roerdomp (Rommert Cazemier). In het Lauwersmeer bij Blikplaatgat een groepje van 10 blauwe kiekendief op slaapplek (Sjoerd Bakker, H. de Lange en H. Plat). Te Oldeholtpade 1 vrouwtje ijsvogel (Ruurd Jelle van der Leij). Op Schiermonnikoog bij de Herdershut een groep van 81 kramsvogel overvliegend naar zuid (Jeroen Breidenbach). In Wijnjewoude 1 Pallas boszanger (Christiaan de Vries).
De Pallas boszanger is een vogeltje ter grootte van een goudhaan. De eerste in Friesland werd op 24 november 1974 door Jan Hendriksma uit Oppenhuizen in het Rijsterbos gevangen en geringd weer losgelaten.
09-11. Te Bakeveen 2 grote kruisbek (Koert Scholten). In Oldeholtpade nu een mannetje ijsvogel, zie 8 november (Ruurd Jelle van der Leij).
Op 9 november kreeg Jan de Jong (Hollum/Ameland) bericht van een vondst van een geringde scholekster met Finse pootring (CT..041439) die hij bij Hollum op Ameland vers dood vond op 5 april 2022 De scholekster bleek als nestjong geringd te zijn in de omgeving van Brando Ahvenanmaa, Alland in Finland. Afstand = 1194 km. Deze scholekster uit Finland heeft de ring maar liefst 22 jaar 8 maanden en 30 dagen gedragen (Jan de Jong/Hollum Ameland). Deze scholekster overwinterde kennelijk elk jaar aan de Friese kust.
Opmerking Jan de Jong (Joure); Met onze “eigen” scholeksters in Friesland (met name binnenland) gaat het helaas niet zo goed las ik in het recente Jaarbericht 2022 Weidevogels in Fryslân (vergelijking 2022/2021) in alle regio’s was een teruggang. Een opmerkelijk recent verslag over de stand van de weidevogels in Friesland op dit moment. Dit verslag is in opdracht van de Provincie Fryslân samengesteld met deelnemende organisaties (BFVW, SOVON, It Fryske Gea, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en KBF).
Kijken we nog eens goed naar de trentlijn (in bovengenoemde verslag) van 1996 t/m 2021 (1996 100%) dan zien we voor de scholekster een jaarlijkse gemiddelde afname van 4%. De index is gekelderd van 100% in 1996 naar rond de 40% in 2021.
Opmerkelijk is dat in dat verslag (Jaarbericht 2022) voor de scholekster ook wordt genoemd. Ik citeer;
In de loop van de twintigste eeuw breidde de soort zijn broedgebied sterk uit richting het binnenland, vanaf ongeveer 1985 nemen de aantallen echter sterk af. In Fryslân is op zowel lange als korte termijn sprake van een matige jaarlijkse afname; in 2021 was er in totaal circa 65% afname ten opzichte van 1996. Einde citaat.
Opvallend is dat de afname van de scholekster dus al vanaf 1985 bezig was, dus zo’n 10 jaar eerder!
De scholekster (maar ook de kievit, grutto en tureluur) zitten dus volgens het verslag in Friesland flink de problemen. In 1992 publiceerde ik ook al in de Leeuwarder Courant dat dichtheden van de Friese kieviten populatie aan het afnemen was in met name het binnenland van de provincie.
10-11. Mandarijneend in Surhuisterveen (Stefan Moring). Bij de Potskar aan het Sneekermeer 1 grote gelekwikstaart (Jelmer Luyckx). Bij de Falomsterleijen 1 bokje (Jakob Hanenburg).
11-11. Bij de Harlingervaart te Harlingen 1 roerdomp (B.de Boer). In het Fochteloerveen 1 ruigpootbuizerd en een groepje van 120 vinken voedsel zoekend in het Compagnonsveld (Koert Scholten). De hop is er nog steeds in Hemelum (Joke Wolbers).
11-11-2022. De hop in Hemelum op zoek naar voedsel (vaak mieren) tussen de stenen
12-11. In de Sippenfennen bij Feanwâlden 3 bokje opvliegend (Wiebe Sjoerd van d er Veen). Op Schiermonnikoog 2 roodhalsgans (Jan Koen e.a.). Groepje van 10 dodaars in Bouwepet bij Gytsjerk (Wiebe Sjoerd van der Veen). Op Terschelling bij jachthaven West een ijsvogel (Hans Schekkerman).
13-11. Bij mij achter huis in Ravenswoud 1 kwak langs de slootkant (Nico Hofstra). In de Leijen bij de Tike 2 nonnetje (Sipke Booi). In Ferwert 1 ruigpootbuizerd (Henk Hiemstra). In het Katlijker Schar 1 zwarte specht (Ruben de Jong). In Rasterhoffpark te Sneek een ijsvogel geringd (Johannes Ruurd Fokkens). Twee wilde zwaan bin Blaugerzen te Akmarijp (Peter Schutten). In polder Attesweg bij Vrouwenparochie 24 wilde zwaan (Rudy Fopma). Op Terschelling 1 ijseend overvliegend naar west (Minne Feenstra/Hans van Stijn). In Lemmer 2 nonnetje (Reinoud Vermoolen). Bij de Bildtpollen buitendijks 1 flamingo (Jeroen Breidenbach). In het Easterskar bij Sintjohannesga 1 waterpieper (Johannes en Gea Koster). Vanmorgen een rondje Oranjewoud gedaan (woon er naast) en telde in totaal 6 keer een zwarte specht die zien we hier steeds vaker. Er is een stuk met omgewaaide dode sparren van de voorjaars storm daar zie ik ze vaak. Ook laten ze steeds vaker dode bomen staan waar ze ook vaak samen met de groene specht zijn te vinden. Ook de groene specht zien we steeds vaker ook achter in mijn tuin zit hij soms in het gras waar van die zandhoopjes met kleine rode mieren in zitten. Ook de grote bonte specht en kleine bontespecht zitten in Oranjewoud en ook rondom Mildam. De kleine broedde hier vlak bij mijn huis misschien een meter van de grond in een Els aan de slootkant. Sinds een jaar of drie is ook de Middelste bonte specht in Oranjewoud. Rondom de Overtuin in Oranjewoud telden wij dit voorjaar drie territoria (Jan Oord, Mildam).
Opmerking Jan de Jong;Prachtig zo’n plek waar je zeker 4 soorten spechten zo dicht bij elkaar kan zien.
08-10-2022. Een zwarte specht hakkend in een dode boom in Oranjewoud.
14-11. Beflijster in Rasterhoffpark in Sneek gevangen en geringd (Johannes Ruurd Fokkens). Bij ons op de heg 2 grote gele kwikstaart in Aldtsjerk (Klaas Vijverda). Op de Workumerwaard 10 kleine zwaan (Henk de Vos). In Heerenveen 1 ijsvogel bij woning (René Haayens). Bij de Wide Mar te Stiens 101 watersnip (Koos Klijnstra). In de Greiden te Heerenveen 4 staartmees (Karin Uilhoorn). In Wolvega 2 pestvogel in de bomen (Jan Brandt Wiersma). In het natuurgebied de Blauwgraslanden van SBB te Akmarijp stonden twee Wilde Zwanen in het natte daal van het gebied. Het waren mijn eerste van dit seizoen. Even later vloog er een jagende Blauwe Kiekendief vrouw over. Toen ik later over de Graverij nabij Vegelinsoord naar de vele Kol -en Brandganzen stond te kijken vloog een Blauwe Kiekendief man jagend over het weiland nabij de weg. Over het totale gebied zag ik nog 13 reeën lopen te laveien. Het was al met al een prachtige onderbreking van de dag. Dit wilde ik even laten weten (Lykele Zwanenburg, Dronten).
15-11.De laatste tijd zitten er bij mij in Bakkeveen regelmatig enkele zwarte mezen op de voerplank. Ze zijn vaak met koolmezen, maar ook wel alleen. Er zijn hier veel koolmezen, maar de pimpelmees is er dit jaar minder dan anders (Gerben Oswald). Toen ik vanmorgen uit het raam keek hier in Workum zag ik wel 5 koperwieken onder de appelbomen rondscharrelen. Ze hadden gezelschap van een aantal merels. (Hinke Huitema -Terpsma, Workum).
Opmerking Jan de Jong;Als het wat kouder wordt dan komen lijsterachtigen vaak naar de woningen om bessen of appels te eten, daar zijn ze gek op.
Tot zover de waarnemingen van de eerste helft van november 2022.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 28 graag vóór 4 december 2022 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Niet alle binnengekomen meldingen zijn (helaas) ook opgenomen.
Natuurnieuws uit Friesland uit de tweede helft van oktober 2022.
door Jan de Jong
15-10. Nog 3 jonge kerkuilen geringd met Durk Venema in de Brekkenpolder bij fam Akkerman. Het hele voorjaar geen kerkuil gespot in de boerderij. Zelf bij de controle van de kast in juni geen activiteiten van de kerkuilen. Nu in oktober hoorde Akkerman toch geluid uit de kerkuilenbak komen. En ja hoor. 3 jonge kerkuilen! (Age van der Meer, Wyckel). In Hemelum een putter bij uitgebloeide zonnehoed plant de zaadjes er uitpikkend (Joke Wolbers).
16-10. In de omgeving van de Schraarderpolder bij Schraard 1 steenuil gezien (Thijs de Groot).
Opmerking Jan de Jong: Toch een steenuil in oktober gezien. Waren ze nog op meer plekken?
Bij Folsgare 1 ruigpootbuizerd (Johan op den Dries). Op Schiermonnikoog 1 bonte kraai gezien (Arend Vermaat).
18-07-2022. Bonte kraai op Schiermonnikoog op de Banckspolder.
Opmerking Jan de Jong. Deze ene bonte kraai wordt al het hele jaar op het eiland Schiermonnikoog gezien. Ook in de zomermaanden. Op het vasteland van Friesland wordt de bonte kraai al vele jaren maar zelden meer gezien. Opmerkelijk is dat Tonnie van der Weij uit Sint Nicolaasga me op 18 oktober j. l. meldde dat hij het weekend naar Berlijn was geweest en door de buitenwijken van Berlijn fietste naar het oude vliegveld (Tempelhoff) uit de tijd van de nazi’s. Daar waren wel honderden bonte kraaien doch geen enkele zwarte kraai. Vroeger waren er in mijn lagereschooltijd nog veel bonte kraaien in Friesland in de wintermaanden, doch vandaag de dag zie je nooit meer een, aldus Tonnie van der Weij.
Verena Keller meldt in de ECCB-atlas (2020) dat de bonte kraai NIET meer als aparte soort gemeld wordt omdat er maar weinig genetische afwijkingen zijn met de zwarte kraai.
In het al sterk verouderde Vogels in Friesland (1979, deel 3, blz. 1395-1399) noemde Arend Timmerman de bonte kraai voor Friesland nog een voormalige broedvogel en doortrekker en wintergast in vrij groot aantal. Nu zie je ze zelden meer. In 1979 was er in de omgeving van IJlst bij boer Jansma op “Uilenburg” nog een broedgeval van een gemengd paar zo meldde Sjoerd Landman uit IJlst me op 5 september 1979. Het paar bleek een kruising van 1 bonte kraai en een zwarte kraai. De jongen waren uitgekomen en zaten achter de jonge hazen aan! Sindsdien is het rap bergafwaarts gegaan met de aantallen , de gemengde broedgevallen en waarnemingen van de bonte kraai in Friesland. Wat waren er in de winters vroeger veel bonte kraaien te zien. De bonte kraai werd in de jaren rond 1980 nog volop gezien. Op 9 maart 1980 nog een groep van plm. 100 bij Appelscha op landerijen (A. Wijnia, Leeuwarden). Op 20 december 1983 nog 80 aan de Helomaweg onder Fochteloo (J. Oosterloo, Appelscha). Op 12 november 1983 telden S. Luinenburg en Koert Scholten er zeker nog een 100 tal verspreidt in het Lauwersmeer. Begin januari 2003 meldde vogelringer Jan Hendriksma uit Oppenhuizen me al dat er in het Lauwersmeer geen enkele bonte kraai meer te zien was.
17-10. Plotseling een ijsvogel bij de visvijver achter huis in Oudwoude. Vogel had erge honger (Willem Jonkman). In de Tijnjepolder 1 velduil jagend (Toy Janssen/Maartje Bakker). Op de Noordsvaarder op Terschelling 15 strandleeuwerik (Rik Meerema). Nog 20 boerenzwaluw voedsel zoekend bij Kollum (Tjibbe Dikkerboom). Groep van 34 kleine zilverreiger bij Het Rif op Schiermonnikoog (Ingrid Vloed).
18-10. Twee boerenzwaluw gezien in de Noardermar bij Molkwar, jagend laag over het weiland. (Mineke Bekkema). In het Lauwersmeer bij Kampeerterrein De Pomp 25 baardman (Henri Hamer). Groepje van 10 staartmees bij de Westerduinen op Schiermonnikoog (Bram Borkent). Zeker 300 koperwiek overvliegend bij Oost-Vlieland (Lars Buckx). In de Lendevallei 1 ijsvogel gezien (Tom Jager).
19-10. Vanmorgen 1 ijsvogel op de rand van de boot achter woning in Rottum (Feike van Dijk). Op Vlieland 1 pestvogel overvliegend bij Kooislid – Zwartelid (Marcel Stienstra en Andries Zijlstra). Twee wilde zwaan bij Fochteloo (Jan Kalsbeek). Veel goudplevieren aan de IJsselmeerkust. Bij Workumerwaard 1000, Gele strand bij Workum 500 en 500 bij de Bocht van Molkwar (Bernhard Spans).
Opmerking; Ook elders kwamen grote groepen voor. Zo zag Herman Kremer op 12 oktober een groep van zeker 2000 goudplevieren in de Bantpolder in Lauwersmeer en kort erna ook een flinke groep bij Ezumazijl.
Bij Drachten 1 houtsnip opvliegend (R. Riemersma). In het Oosterschar bij Sintjohannesga 1 visarend en een mannetje bruine kiekendief (Taeke Roosjen). In Workum een houtsnip opvliegend (Tjerk Kunst). Bij Teroele 1 ijsvogel (Jan Erik Valkema). Bij Lemmer 1 ijsvogel (Pim de Nobel). Op het Wad tussen Harlingen en Zurich 1 albino scholekster (Dennis de Vos).
19-10-2022. De spierwitte scholekster met rode ogen en oranje snavel liet zich goed zien aan de Wad kust tussen Harlingen en Zurich. Zelfs Bruno Ens (scholekster onderzoeker) bestede aandacht aan dit unieke eksemplaar tijdens het radioprogramma van Vroege Vogels op zondag 30 oktober!
20-10. Vanmiddag rond 17.45 uur zat er bij ons achterhuis in Oudehaske op het terras ineens een hop. Mijn dochter (Femke Rosier) zag hem het eerst. Helaas waren we net te laat voor een foto. Maar gelukkig ging hij vervolgens bij ons voor huis weer zitten en toen hebben we hem wel snel op de foto kunnen zetten met de telefoon. Hij zat wel zo’n 5 meter verderop, dus de foto is niet heel scherp, maar de hop is zeker goed herkenbaar (Joke Rosier).
20-10-2022.Een zeldzame hop in de gemeente De Fryske Marren in tuin van Fam. Rosier in Oudehaske.
In mijn achtertuin in Oosterwolde een groepje van zes merels, vier koperwieken, twee zanglijsters, twee vinken en natuurlijk al het andere kleine grut zoals twee staartmezen en de winterkoning. De groene specht hoor ik hier al maanden en de gaten in het grasveld laten zien dat de vogel op mierenjacht is geweest. Ook de mierennestjes tussen de tegels waren vakkundig leeg gesnoept (Nel van Charante).
20-10-2022. De koperwiek komt vaak in groepjes in oktober aan en is verzot op bessen van de van de hulst, lijsterbes en vuurdoorn en in flinke aantallen eten ze de struiken leeg.
21-10. In Ballum op Ameland vliegt nog een kolibrievlinder in onze tuin. Vandaag de eerste groepen brand- en rotganzen gezien in de weilanden rond Ballum op Ameland. Vind dit vrij laat. (Janke Nobel).
22-10. Aan de Badweg op Schiermonnikoog 1 pestvogel (Gijsbert Twigt). Vanmiddag fietsend door de Twijzelermieden stond in de kant van de sloot aan het doorgaande weggetje naar Blauwverlaat, een roerdomp, niet verscholen in een vrij kaal slootje (Tjip Oberman, Dokkum). In Heerenveen aan de Twentelaan twee koperwieken tegen de vensterruiten gevlogen en op slag dood (W. Steen). Bij Zurich-viaduct bij Afsluitdijk door VRS Franeker 1 dwerggors geringd (VRS Franeker).
22-10-2022. De dwerggors broedt in het noorden van Zweden, Noord-Finland en met dichtste populaties in grote delen van Noord-Rusland. Soort overwintert voornamelijk via Mongolië naar zuidoost Rusland en noordoost China. Slechts enkele dwerggorzen bereiken West-Europa, waarschijnlijk van Zweedse en Finse populaties.
23-10. In Joure 1 ijsvogel naast de school aan de E.A. Borgerstraat (Johannes Klaver). Bij de Holle Poarte te Makkum 1 pestvogel (Sietse Bernardus). Groepje van 17 kleine zwaan bij Afsluitdijk (Bob Woets). Bij de Veerhaven op Schiermonnikoog 400 pijlstaart (Robert Drenth). In Ypecolsga 300 goudplevier (Jose). Op de Duurswoudsterheide 1 zwarte specht (Martin Manson). Groepje van 100 goudplevier op Noorderleech (Marco Zomer). In Leeuwarden bij Barrahuis 1 groene specht (A. Jansma).
24-10. Op de Workumerwaard groepje van 14 kleine zwaan (Tjerk Kunst). In Wolvega 6 manderijneend(Pim Frijling). Groepje van 15 waterhoen te Bolsward Oost (Eelco W. F. Brandenburg). Tijdens overtocht van Lauwersoog naar Schiermonnikoog 1 huiszwaluw gezien (Koen Kuiper). In Nijega 4 Carolina eend (Linda van Engelen).
25-10. Te Offenwier 1 ijsvogel op een tak in de Offenwierstervaart (Fedde Bloemhof). Het roodborstje is weer terug bij ons in de tuin te Menaldum. Vorig jaar was ie al op 2 oktober terug (Oane Baarda). In Oudehaske in een boom langs de Reidkraach een ransuil rustend (Nicolai Veen).
25-10-2022. De ransuil zoekt in najaar een slaapplekje op om rustig de dag door te brengen. Het is een vogel die in schemering en nacht naar muizen zoekt. Deze slaapplekken worden ook wel roestplekken genoemd. Soms zijn er meerdere ransuilen die zo’n roestplek bezoeken. Met nog een vers bladerdek voelen ze zich vaak beter beschut.
Opmerking Jan de Jong; Ben benieuw of op meer plaatsen de roestplaatsen van de ransuil alweer bezet zijn.
26-10. In Sneek is de ijsvogel terug aan het Marsdiep (Dinie Zijlstra). Nog twee boerenzwaluw rond de deur vliegend te Oudega Sm. (Freek Jelsma).
27-10. Groepje van 17 baardman bij Posthuiswad op Vlieland (Rob Krol en Robert van Hiele). Twee pestvogels op Schiermonnikoog gezien (Bram Roobol e.a.). Twee wilde zwaan op de Makkummer Zuidwaard (Eelco W.F. Brandenburg). Op de Workumerwaard 1 reuzenstern (Hessel van Iest). In De Deelen 1 visarend (Martin Huisman). In de Ternaarderpolder 30 strandleeuwerik (J. Tuinstra).
Archieffoto; Van de strandleeuwerik worden dit jaar flinke groepjes gezien aan de Friese kust.
28-10. Op weiland aan de A7 voor de afslag naar Beetsterzwaag zeker 200 kieviten (Ydwine van der Molen).
Vandaag, 28 oktober 2022, kreeg ik van Cor Waringa twee oude berichten uit de Leeuwarder Courant betreffende de lijstervangst in Gaasterland. Een van 23 september 1887 en een van 19 september 1888.
Leeuwarder Courant 23-9-1887.
Gaasterland, 20 september. Alom begint hier veel drukte te komen, vooral onder den arbeidenden stand, nu de tijd, 1 oct., nadert waarop de lijstervangst wordt geopend. De handel in lijsterbessen (kwikkebeien) is levendig en beugels en strikken worden in gereedheid gebracht om straks tot valstrik wellicht van duizenden grijze lijsters te dienen. Reeds hebben enkele exemplaren dezer vogels zich hier laten zien. Een goede vangst levert aan velen een flinke verdienste.
Leeuwarder Courant 19 september 1888.
Gaasterland, 17 Sept. Allerwege in deze gemeente maakt men druk toebereidselen voor de a.s. lijstervangst. De daartoe nodige strikken worden vervaardigd van paardenhaar. Dat haar is niet altijd even gemakkelijk te verkrijgen en om nu toch in ’t bezit daarvan te komen gaan sommige op zeer laakbare wijze te werk. Zoo werd dezer dagen een der beste paarden van den landbouwer D te Wijckel geheel van zijn staart ontdaan. De lijstervangst geeft aan velen een niet te versmaden winst. In de bosschen van Jhr. Van Swinderen en Jhr. Feltz worden in ’t najaar duizenden strikken gehangen. De gevangen vogels worden tegen goeden prijs meest alle naar het buitenland vervoerd.
Opmerking Jan de Jong; Dat men vroeger niet altijd zachtzinnig te werk ging blijkt wel uit de tekst! Vaak ging het om enorme aantallen lijsters die gevangen en gedood werden. Deze lijstervangst dateert al van ouds, reeds in 1635 was er sprake van lijstervangsten in ons land en dus ook in Friesland. Zie ook het uitgebreide stuk over Vogels en vogeljacht en vogels en wetten van D. T.E. van der Ploeg in deel 2 van Vogels in Friesland blz. 534-581.Heden ten dage noemt men op diverse plaatsen de lijsterbes nog steeds kwikkebeien! De vangst met strikken en het doden van de lijsters (koperwiek, zanglijster, kramsvogel, grote lijster, etc.) is na de Vogelwet van 1912 verboden. Pas in 1918 kwam een einde aan de lijstervangst met strikken in Friesland. Zo zijn er in Gaasterland zeker meer dan 500.000 lijsterstrikken uitgehangen. Helaas kwamen er ook andere soorten in en stierven een akelige dood zoals pestvogels (!), spreeuwen, appelvinken, eksters, gaaien en mezen.
29-10. In Drachten aan de Drait 1 bosuil (Sjoukje Scholten). Bij het Leeuwarderbos 1 roerdomp (Donald Wolters). In Feanwâlden bij De Houtwiel 2 Caroline eenden (Sjoerd Bresser). Groepje van 7 dodaars op Vlieland bij de 3e Kroonspolder (Janneke Gerards). Bij Kornwerderzand 1 roodkeelduiker aan de IJsselmeerkant (Gert van der Heide).
28-10-2022. Een roodkeelduiker in winterkleed zwom een dag eerder al in de havenkom van Kornwerderzand.
30-10. In de Banckspolder op Schiermonnikoog 2 roodhalsgans (Ben Staal e.a.). In het Fochteloerveen een klapekster gezien (Lieneke van Tilburg). In Woudsend 1 overvliegende havik (Jorrit Zondervan). Groep van 25 strandleeuwerik in Peazerlannen bij Paesens (Thijs Glastra). Bij de Westhoek aan de Wadkant groepje van 22 baardman (Tim van Zwieten).
31-10. Bij de Tolkenbuurt te Nijbeets 1 sneeuwgans (Anneke Slagman). In Heerenveen op de Akkers 1 houtsnip als vensterslachtoffer (Louwina Wijma- van Noord). Te Witmarsum in Flietsterbos 2 opvliegende houtsnippen (Eelco W. F. Brandenburg). Aan het Sneekermeer 1 roerdomp gezien (Dick Pruiksma). Bij de Slotplaats te Bakkeveen 1 middelste bonte specht (Christiaan de Vries). Bij de Sondeler Leijen groep van 300 goudplevier en zeker een 200 kieviten (Lykele Zwanenburg, Dronten).
Tot zover weer de waarnemingen van de tweede helft van oktober 2022.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 27 graag vóór 15 november 2022 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Helaas kon ik deze keer ook niet alle binnengekomen meldingen opnemen.
Natuurnieuws uit de eerste helft van oktober 2022.
01-10. N Hier in Deinum zijn de laatste (3) boerenzwaluwen zaterdag vetrokken. Gedurende de maand september namen de aantallen snel af. Het merendeel was halverwege september al vertrokken (Anne Jansma). Nog drie boerenzwaluw boven woningen aan het voedsel zoeken in De Westereen (Rindert Algra). In het Lauwersmeer 1 klapekster gezien bij Hoek van de Band (Ben Staal). Op Schiermonnikoog bij de Kobbeduinen 1 klapekster (Jesse Sinnema).
In oktober kan men de klapekster in Friesland verwachten, vaak in de omgeving van wat muizenrijke plekken. In het Easterskar bij Sintjohannesga overwinterd haast elk jaar wel eentje.
02-10. Nog twee boerenzwaluw in de schuur te Anjum (Tjitske Veenstra- van Dijk). In Hitzum nog een paar boerenzwaluwmet drie jongen (met vliegles) aanwezig. Zo laat heb ik ze hier nog niet eerder meegemaakt (Joki Bakkers). Nog twee boerenzwaluw in de schuur te Oldeberkoop (Dirk Schippers).
03-10. Zo’n 20 a 25 boerenzwaluwen zoeken naar insecten in Tijnje boven de bomen (Anneke Ziel). Bij Mirns in Gaasterland een groepje van 21 baardman gezien (J. van Dillen-Staal). Nog een nest met 4 jongen boerenzwaluw uitgevlogen in Wommels. De ouders voeren de jongen nog steeds fanatiek, op 6 oktober na de eerste buitenvlucht waren er nog 3 over (Roel Schraa).
04-10. Alle boerenzwaluwen nu vertrokken uit de paardenstal in Terband (Henk en Trienke Tjepkema). Aan het Sneekermeer bij het Gerbrandygemaal nog 1 late gierzwaluw (Naut van der Mei). In Oosterwolde groepje van zeven witte kwikstaart overvliegend (Jan Kalsbeek). In Marrum nog 1 witte kwikstaart op dak (Tsjalling Walda). Bij Drachten twee veldleeuwerik overvliegend (R. Riemersma). Bij de Holle Poarte te Makkum 3 veldleeuwerik (Bauke en Jarig Roosma). Aan de Noordoever van het Tjeukemeer in natuurgebied Marswâl 1 roerdomp en een groep van zeker 30 baardman waargenomen. Van de baardman zijn 23 gevangenvoor trekonderzoek. Vier hiervan bleken al geringd te zijn (all op 21 juni 2022) en afkomstig uit de omgeving van Zwartsluis (3) en Kampen (1). In de periode 1985 tot heden was dit de grootste groep die op 1 dag gevangen werd. (Ringstation Rohel).
04-10-2022. De mannetjes van de baardman hebben een prachtige “baard”. Van 1985 t/m 2021 zijn er slechts 141 geringd op Ringstation Rohel. Meestal maar enkele per jaar. Piekjaren (meer dan 10) waren 2011 (15), 2012 (10), 2019 (19) en 2021 zelfs 26.! In 1988 werd op Ringstation Rohel op 22 oktober een volwassen man baardman gevangen met een Hiddensee ring die op 8 september van hetzelfde jaar geringd was bij Mechelenburg in Duitsland (ruim 424 km/44 dagen). De baardman zwerft in herfst en winter vaak wat om en schakelt over van insecten voedsel op zaden, bij strenge winters kunnen ze wegtrekken om zuidelijker te overwinteren (Belgie, Engeland /Frankrijk). Een groot deel van onze eigen broedvogels overwinterd ook in ons land, met name bij zwakke winters. (Ring) onderzoek aan baardmannen heeft dat aan het licht gebracht.
05-10. De nachtzwaluw is vandaag voor het laatst gezien op de pergola in Joure en is nu vertrokken (Irene Venema-Algra).
22-09-2022. De nachtzwaluw sliep overdag op de pergola (links op foto). Iets verscholen onder bladerdek. De fotos en waarnemingen werden gedaan vanuit het slaapkamerraam van de woning rechtsboven.
Opmerking Jan de Jong;
De nachtzwaluw is in de gemeente De Fryske Marren een zeldzame verschijning. Het is meer een nacht en schemervogel die overdag dus weinig gezien wordt. Je moet er dan ook nachts op uit om de vogel te willen ontdekken. De laatste in Friesland werd op 23 augustus 2022 op Terschelling nog roepend gehoord door Raymond Daemen. Groot was dan ook mijn verbazing dat ik van Irene Venema-Algra uit Joure een foto binnen kreeg van een nachtzwaluw die overdag in de achtertuin rustig boven op een pergola zat te slapen. De nachtzwaluw kon overdag mooi gecontroleerd worden op zijn aanwezigheid via een zolderraam. Reden te meer om eens te volgen hoe lang deze zeldzame vogel wel terugkwam. Tot onze verbazing is de vogel zeker 22 dagen achtereen teruggekeerd op precies dezelfde plek (van 13 september 2022 t/m 5 oktober 2022). Dat is uniek en bij mijn weten nooit eerder vastgesteld bij nachtzwaluw zo laat in het seizoen. Het is dus belangrijk om rustplekken niet te verstoren. Kennelijk is het een vogel geweest die aan de rand van de buitenwijk van Joure jaagde op nachtvlinders en insecten. Dank aan Irene Venema-Algra voor het melden en de fotos van dit geval.
In het Leeuwarderbos 1 ijsvogel gezien (Naut van der Mei). Boven Kollumerpomp een zeearendovervliegend (Menne Osinga). Groepje van 9 koperwiek overvliegend te Oosterwolde (Jan Kalsbeek). De laatste twee boerenzwaluwen in Noardburgum zijn nu vertrokken uit de schuur (Jan en Froukje van der Veen). In Kollumerpomp zijn de laatste boerenzwaluwen vertrokken. Er waren elke nacht minder in de schuur: 4, 3 en tenslotte nog 1 exemplaar. Is dit jaar wel een goed seizoen voor ze geweest, veel legsels, met weinig dode jongen (Menne Osinga).
06-10. Bij ons in de schuur in Wommels is 3 oktober het laatste nest boerenzwaluw uitgevlogen. De jonge vogels worden nog druk gevoerd door beide ouders (Roel Schraa). Bij het Sneekermeer 2 ijsvogel bij Gerbrandygemaal (Johan Helmus). In de Bremer Wildernis bij Nijemirdum 1 kleine bonte specht (Peter van de Beek). In de Bouwepet bij Giekerk 17 baardman aan het voedsel zoeken (Aldrik). Groep van zeker 100 watersnip bij Wide Mar bij Stiens, opgeschrikt door roofvogel (Lisette Cuperus). In Oldeholtpade 1 bokje gezien (Ruurd Jelle van der Leij). In de Terschellinger polder t. h. v. Seeryp zeker 850 wulp aanwezig ((Rob ter Ellen). Op het Noorderleech 6 casarca gezien (Wim van Boekel). Bij Zwarte Haan 1 smelleken gezien en gefotografeerd (René Zondergeld).
06-10-2022. Het smelleken is een moeilijk te fotograferen soort door zijn snelle en behendige vlucht.
07-10. Op Terschelling in de polder Formerum 1 smelleken (Arie Ouwerkerk). In de avond boven Joure een grote groep kolganzen gehoord (Durk Visser). Bij het Gele strand te Workum 1 roerdomp gezien (Tjerk Kunst). Opmerking; Je ziet ze tegenwoordig weer wat vaker. Ook Marinus Kampen zag op 15 september 1 roerdomp bij de Langweerder Wielen. In de Polder de Zwettepoel bij Snikzwaag 1 Indische gans tussen een groep van zeker 200 grote canadese ganzen (Tj. Van der Honing). Twee kruisbek in Oldeholtpade gezien (Ruurd Jelle van der Leij). In Lauwersoog bij de sluizen 1 klapekster gezien (Marco van der Velde). In Sint Nicolaasga een ijsvogel gezien. In Berlikum nog 1 witte kwikstaart in de tuin. Vorig jaar was hij al op 3 oktober vertrokken (Ita Spoelman). In Uitwellingerga 1 dode kerkuil gevonden in de tuin van de buren. De vogel bleek op 1 juli 2022 als nestjong geringd in Poppenwier door K. Akkerman (Marieke Verf).
Opmerking Jan de Jong;Nu het eind september begin oktober in de ochtenduren weer langer donker blijft worden kerkuilen helaas weer meer als slachtoffer gemeld. Jonge vogels zijn vaak op zoek naar een nieuwe locatie. Het is het verstandig om de ligbox, stal, schuur of hok goed te controleren voordat men iets gaat afsluiten tegen de kou en gure wind. Blijft het ûleboerd open of staat het dakvenster nog open? Velen sluiten deze na het vertrek van de boerenzwaluwen namelijk af.
08-10. Op Vlieland bij het Vuurboetsduin 3 huiszwaluw (Maurice van Veen). In Drachten 2 kruisbek gezien (Jarig Roosma). In Fogelsanghstate bij Veenklooster 1 bladkoning waargenomen (Kees Bode). Bij de Meeuwenduinen op Vlieland 1 vaal stormvogeltje gezien (Jens Tamminga en Peter Schutten). In De Deelen 1 visarend gezien (Marissa Klabbers). Op de A7 op Afsluitdijk bij kmp. 933 1 kerkuil dood gevonden als verkeersslachtoffer (Hans van Stijn). In Fogelsanghstate te Veenklooster 1 middelste bontespecht gezien (Joh. de Jong). Bij de Peazerlannen bij Paesens zit momenteel een groep van 4 velduil (Jan Andries Wagenaar, Damwâld).
06-10-2022. De velduil jaagt graag op muizen in wat meer ruige vegetatie.
09-10. In het Easterskar bij Sintjohannesga 2 casarca waargenomen (Johannes en Gea Koster). In de Lendevallei Driessenpoolder 1 kleine bonte specht gezien (Tom Jager). Op Schiermonnikoog bij Westerduinen 1 grijze wouw gezien (Jesse Sinnema). Te Franeker bij t ’War beflijster gezien (Erik Elzinga). Rond 09:00 uur 1 zwarte ooievaar overvliegend bij van der Valk Hotel in Leeuwarden (Mevr. Van der Ploeg, Giekerk).
Opmerking Jan de Jong; Voor Friesland is dit een late waarneming. De laatste is dit jaar op 10 september gezien bij de Bocht van Molkwar. Op 9 en 10 oktober was er in Valkenswaard (Noord-Brabant) ook nog 1 en op 12 oktober werd er bij Mepperdennen in Drenthe 1 gezien.
10-10. Het laatste jonkie boerenzwaluw is vandaag vertrokken uit de schuur in Hitzum. Ik dacht dat de hele familie tegelijk zou vertrekken maar dat was niet zo. Op 8 oktober avonds nog 2 jonkies in de schuur, 9 oktober nog maar eentje. Moet dat kleine ding dus helemaal in zijn uppie de lange reis maken (Joki Bakkers). Nog 1 late koekoek gezien en gefotografeerd te Feanwâlden - Oer de Wiel (Wiebe Sjoerd van der Veen). In het Easterskar bij Sintjohannesga 8 baardman en 1 ijsvogel gezien (Tom Jager). Een groepje groenling deed zich te goed aan de zaden van de zonnebloem in Boelenslaan (Henriëtte Scheper).
10-10-2022. De groenling is verzot op zonnebloempitten, een paar planten laten staan lokt deze zaadeters naar U tuin.
11-10. In Beetsterzwaag sneuvelde een mannetje vink tegen de vensterruiten (Piet Hoekstra). Op het Nannewijd bij Oudehaske 2 dodaars gezien (Durk Visser). Op Vlieland 1 houtsnip opvliegend (Carl Zuhorn). Twee boerenzwaluw in de Venebuurt bij Terwispel gezien (VRS Menork).
Opmerking Jan de Jong;
De houtsnip is de laatste weken (vanaf 1 september) regelmatig aan de kust gezien op de eilanden Vlieland, Schiermonnikoog, Ameland en Terschelling. De laatste melding van de vaste wal van Friesland is alweer van 10 augustus 2022, toen werd er namelijk een gezien te Nijeberkoop bij het Diakonieveen (Douwe van der Ploeg). Nu met de milde najaars temperaturen zijn ze nog maar weinig gemeld op de vaste wal van Friesland. Ben benieuwd wanneer de houtsnip ook in het binnenland worden gezien!
12-10. Bij de pas opgeschoonde vijver in Oldeberkoop 1 waterspreeuw (Ieke Schreuder). Op Vlieland dwerggorsen een struikrietzanger geringd (VRS Vlieland).
13-10. Aan het Burgumermar 1 klapekster gevangen en geringd (Ringgroep Eastermar). Een grote groep koperwieken bessen etend van de hulstboom in Oldeberkoop (Ieke Schreuder). Bij de Put van Nederhorst te Boornzwaag 2 bladkoning (Sietse Bernardus). In Easterskar bij Sintjohannesga 1 dodaars gezien (Gerco Schutten). In Leeuwarden bij het Van Hall Larenstein 1 beflijster gezien (Anne van der Laan). In Oranjewoud nog 1 draaihals bij de pindakaas pot (Andries van der Molen).
Opmerking Jan de Jong; Opmerkelijk late draaihals! De laatste dit jaar was op 30 september in Oudeschoot gezien (zie Nieuwsbrief 24). Dat is dicht bij Oranjewoud, zou het om dezelfde vogel kunnen gaan? Door de zachte winters en het veranderende klimaat trekken draaihalzen mogelijk wat later weg. Op 4 oktober werd er in Asten (N. Brabant) en op 5 oktober nog 1 in Lichtenvoorde (Gelderland) gezien.
Bij de pinda korf in de tuin te Feinsum een opvallende koolmees met meer vuilwitte borst. Normaal is de borstkleur veel geler (Hielke de Groot).
13-10-2022. De koolmees met de opvallende lichte kleuren bij de pindakorf in Feinsum.
14-10. Op Vlieland bij Oude Huizenlid 1 klapekster en bij Westerse Veld 250 houtduiven overvliegend naar ZW (Carl Zuhorn). Op Vlieland 1 beflijster en een late boerenzwaluw geringd (VRS Vlieland). In Feanwâlden – Oer de Wiel is het paar wilde zwaan met 3 jongen nog steeds aanwezig (Wiebe Sjoerd van der Veen). In polder de Twaalf Voeten bij Sint Nicolaasga 11 casarca op mais stoppelland tussen kolgans, grauwe gans, nijlgans en Canadese gans (Sjoukje Scholten). Bij Moddergat 1 houtsnip gezien (Rudy Fopma en Marcel Stienstra).
15-10. In Oosterwolde 1 overvliegende grote gele kwikstaart (Jan Kalsbeek). Bij de Holle Poarte te Makkum 1 bladkoning gezien (Sietse Bernardus). In Bolsward vloog een vuurgoudhaan tegen de vensterruiten. Gelukkig overleefde hij de klap (Gea Postma). Bij de Fallom 2 Carolina-eend gezien (Wiebe Sjoerd van der Veen). Bij Ald Duerswâld bij Wijnjewoude 1 houtsnip overvliegend (J. Dolstra). In de Overtuin te Oranjewoud 1 ijsvogel (Benno Wevers).
Tot zover het overzicht van de eerste helft van oktober.
Steenuil wordt steeds zeldzamer.
Door J. de Jong
In Nieuwsbrief 8 (9 februari 2022) hebben we uitvoerig stil gestaan bij de verspreiding en het voorkomen van de steenuil in Friesland. Eens kijken waar de steenuil dit jaar in Friesland is gemeld t/m/ 14 oktober 2022.
07-10-2015. De steenuil is in oktober 2015 nog gezien en gefotografeerd in de omgeving van Heerenveen.
De meldingen van steenuilen zijn de laatste jaren flink gekelderd. Tot nu toe niks gehoord over een (mogelijk) broedgeval in de provincie. De meldingen in juli zijn (mogelijk) wel broedt verdacht! Staat U melding er niet bij dan horen we dit graag. Vroeger broeden ze nog op veel plaatsen in boerderijen en schuren in de provincie en werd er veel minder op gelet. Nestkasten ophangen in geschikte gebieden heeft kennelijk nog geen enkel resultaat opgeleverd. Toch is dit naast habitat verbetering een van de mogelijkheden om de neergang te keren.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 26 graag vóór 1 november 2022 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Helaas kon ik niet alle binnengekomen meldingen opnemen.
Nieuwsbrief 24 Vogel en Natuurnieuws Leeuwarder Courant.
Natuurnieuws uit de tweede helft van september 2022.
door Jan de Jong.
15-09. In Snikzwaag plotseling een 40-tal boerenzwaluw vertrokken uit broedschuur (Menno -Kier Visser). In Lippenhuizen waren de boerenzwaluwen eigenlijk al op 28 augustus vertrokken, doch vandaag ontdekte ik nog een 20-tal hier (Wytze de Jong).
16-09. In het Lauwersmeer bij Ezumakeeg nog een koekoek (Kees Bode). In de Alde Feanen op Krukkelân bij Eernewoude vijf koereiger (Bauke Roosma). Bij Harlingen, Plasjes aan N31, twee koereiger (Marco van Stenis). In de Jan Durkspolder bij de Alde Feanen nog een witte kwikstaart (Jan Hullen). In Drachten overnacht nog een boerenzwaluw op het nest (Thomas Dijkstra). In Lauwersoog gezien dat een kauw een veldmuis pakte en opat (Marten Zijlstra). Te Broeksterwâld 1 fluiter gevangen en geringd in de tuin, de eerste weer hier sinds 2001 (Harry de Boer).
16-09-2022. De fluiter wordt weinig gezien in Friesland.
17-09. De “winter” roodborst is vorige week hier bij ons inHoornsterzwaagalweer terug in de tuin (Jan en Jet Hofstra). In Delfstrahuizen laatste nest boerenzwaluw uitgevlogen.Nu zwerven er nog wat rond de paardenstallen. Dit jaar zijn er veel nesten met 5 jongen groot geworden (Nelleke Roos). Vrijwel dagelijks twee boomvalk rond huis in Tjerkgaast. De vogels jagen op libellen en langpootmuggen (Marten van der Heide). Afgelopen week 1 visarend gezien bij Ballum op Ameland. Bij ons is de laatste boerenzwaluw vandaag vertrokken uit de stal (Petra Visser). In Drachten bij de Folgeren een waterspreeuw gezien (Messina). Op Terschelling al een sneeuwgors op de Strieper Kwelders (Theo Ruppert).
17-09-2022. Zeer vroege sneeuwgors liet zich zien op Terschelling.
18-09. Nog een 20-tal boerenzwaluw jagend op insecten te Feinsum (Gerard Mast, Stiens). Er zitten nog een dertigtal boerenzwaluw in de schuur te Holwerd (Jan Idsardi). Vanmorgen nog drie boerenzwaluw die even in de stal komen kijken in Wanneperveen. Dit jaar maar 28 boerenzwaluw jongen uitgevlogen, veel minder dan vorig jaar (78) of de jaren ervoor, toen waren er vaak meer dan 100 (Jan van der Zee, Wanneperveen). Wij hebben sinds dinsdag (13 sept) een nachtzwaluw in onze achtertuin in Joure. Vanmiddag zit hij al lange tijd op dezelfde plaats dus kon ik hem ook even op foto vastleggen (Irene Algra).
22-09-2022. De zeldzame nachtzwaluw rustend op de pergola in de achtertuin in Joure.
19-09. Te Kornwerderzand 1kleine jager (Gerard Westerhuis). Vandaag weer even twee boerenzwaluw terug in de stal te Hitzum (Bouwe en Betty Blanksma). Op Vlieland 2 koperwiek geringd door VRS Vlieland. Bij Zwarte Haan (Oude Bildtpollen) 2 jonge roodpootvalk gezien (Jan Andries Wagenaar).
19-09-2022. Dit jaar waren er op meerdere plekken roodpootvalken in Friesland te zien; Vlieland, Lauwersmeer, Ameland, Terschelling, Afsluitdijk, Mirns, Westhoek, Leeuwarden, Sneekermeer, Blauwgraslanden Akmarijp, Oude Bildtpollen en Anjum.
20-09. Tijden slaapplaatstelling bij de Wide Mar bij Stiens 129 grote zilverreiger, 1 blauwe reiger en 4 ooievaar geteld (Gerard Mast). Groepje van 12 koperwiek overvliegend bij Horrekooi op Terschelling (Jacob Jan de Vries). Te Feanwâlden nog 1 koekoek gezien (Sibbele de Jong). In Noardburgum hebben we nu nog 7 boerenzwaluw in de schuur (Jan en Froukje van der Veen). Om 04:10 uur (!) 1 geluidsopname vastgesteld van een koperwiek die overvloog boven Minnertsga (Bakero). In Drachten groepje van 9 appelvink (Rommert Cazemier). In het Oosterschar bij Sintjohannesga 1 porceleinhoen (Jan Dreteler).
07-09-2022. Een ekster met een lange snavel wordt zelden gezien.
21-09. Bij de jachthaven op Schiermonnikoog 470 steenloper gezien (Adriaan Guldemond). Op Ameland bij het Westgat 64 steenloper (Roely Bos). In Hemelum vloog zich een roodborst dood tegen de vensterruiten (Joke Wolbers). In Franeker een vroege koperwiek gezien (Marnix Oudega). In het Lauwersmeer bij Ezumakeeg nog een blauwborst (Willem Hartholt). Bij de Alde Feanen 1 visarend (Gerrit Jellema). In de Rottige Meenthe groepje van 11 baardman (Boena van Noorden).
22-09. Vanmorgen zag ik tijdens de Jouster Merke nog een 15-tal boerenzwaluwen aan het insecten jagen rond de kerktoren midden in Joure. Ze waren zich druk aan het opvetten (Jan de Jong). De boerenzwaluwen zijn nu echt verdwenen uit de schuur in Wijnaldum, we hadden 10 bewoonde nesten dit jaar (Rinze en Maartje Post). Alle boerenzwaluwen zijn nu weg uit de paardenstal in Terband (Henk en Trienke Tjepkema). In Sint Anna Parochie zijn de laatste boerenzwaluwen vertrokken uit schuur en loodsen (Alco de Jong). Bij het Holstmeer in Alde Feanen bij Eernewoude 1 ge(kleur)ringde visarend. De vogel bleek als nestjong geringd te zijn op 6 juli 2022 door ringer Sondre Krokeide bij Frederiksstad (in omgeving Oslo) in Noorwegen. (Roel Bos).
22-09-2022. Een visarend vloog over boven de Alde Feanen met een kleurring uit Noorwegen.
23-09. In Sint Anna Parochie 1 ijsvogel (Andries Miedema). Nog 3 boerenzwaluw in pony hok te Molkwar. Dit jaar hadden we hier zo’n 20 nesten van de 1e leg en 10 van de 2e leg. Veel vogels zijn in de week 37 (12-18 sept) vertrokken (Mineke Bekkema). In Heerenveen op 10 hoog nog veel boerenzwaluwen aan het insectenjagen rond de flat, op 23 september waren ze alle vertrokken (Nico Vink). In de vijver bij de golfbaan De Hildenberg in Appelscha 4 dodaars (Jan en Lyda Osinga, Oosterwolde). Al enkele dagen vliegen er geen boerenzwaluw meer in en uit in Bears. Ik zou willen dat dat ook geldt voor de wespen die met gigantische nesten vakantiehuis, woonwagen en caravan gekraakt hebben (Jochum Rijpma).
24-09. Te Wommels groepje van 10 koperwiek overvliegend (Jordi Roosma). In Hitzum zijn de laatste boerenzwaluwen uitgevlogen (Bouwe en Betty Blanksma). De nachtzwaluw is nog steeds aanwezig in Joure (Irene Algra). De twee laatste boerenzwaluw zijn vertrokken uit de stal aan de Norgervaart te Huis ter Heide (Orpa Sekeronej). Groepje van 25 koperwiek overvliegend boven Bomenland op Vlieland (Daan Drukker, Jurriën van Dijk e.a.).
25-09. Bij Workum 1 ijsvogel (Tjerk Kunst). Bij Ferwerd al een groepje van 30 a 40 smient op land in de omgeving van het tempeltje van Ids Willemsma (Auke van Dijk). In de Venebuurt bij Terwispel 1 koperwiek geringd (Ringroep Menork). Bij Stavoren 1 bladkoning (Jos Hooijmeijer). Nog twee boerenzwaluw in de stal gezien te Holwerd (Jan Idsardi).Vorige week zaten er 90 boerenzwaluwen in een schuur met koeien bij Hollum op Ameland, lekker nog even opwarmen en foerageren (Petra Visser). Op Vlieland bij Lange Pad 13 (!) bladkoning waargenomen (Rommert Cazemier). Te Suamarreheide 1 beflijster in de tuin (Bareld Storm). Bij ons zijn alle boerenzwaluwen weg uit Ruigahuizen, dat nu kunnen we de boel schoonspuiten (Melle van der Goot). Bij de Holle Poarte bij Makkum 1 ijsvogel (Patrick Agterberg). Nog twee boerenzwaluw in de schuur te Noardburgum (Jan en Froukje van der Veen). Bij Kornwerderzand op Afsluitdijk een noordse boszanger gevangen en geringd (VRS Franeker).
25-09-2022. Noordse boszanger gevangen bij Kornwerderzand op Afsluitdijk (VRS Franeker).
26-09. Aan het Sneekermeer groepje van 10 koperwiek aan Griene Dyk (Johan Helmus). Op Terschelling bij Lies 1 beflijster (Jan Jacob de Boer). Vanmorgen zat er weer een boerenzwaluw in de paardenstal in Terband, heeft er de hele nacht gezeten. Vanavond zelfs weer twee terug(Henk en Trienke Tjepkema). Op Ameland 6 bladkoning in Ballumerbos (Justin Jansen).
27-09. Nog een tiental boerenzwaluw in Koufurderigge die steeds voor de trekker rondvlogen tijdens het gras maaien voor de koeien, ook in de stal nog steeds diverse aanwezig (Jan Brouwer). Op Vlieland een zeldzame eerste jaars roodmus gevangen en geringd (VRS Vlieland). De nachtzwaluw is nog steeds aanwezig in Joure, tussen de middag zat ie weer op zijn vertrouwde plekje (Irene Algra). Vanavond alweer vier boerenzwaluw terug in de paardenstal te Terband (Henk en Trienke Tjepkema).
28-09. Het roodborstje is vanmorgen weer bij ons in Winsum in de tuin aangetroffen (Jantine en Teake Brouwer). In Nieuweschoot nog 3 boerenzwaluw in de schuur (Tineke de Boer).
29-09. Op 7 september vond in op de oprijlaan bij ons huis in Joure 1 draaihals. Vogel is w.s. Tegen de ruiten gevlogen en gestorven (Marlies Ballemans).
29-09-2022.Een nog laat doortrekkende draaihals sneuvelde in Joure tegen de ruiten.
Veel doortrek al van roodborst. Tijdens ringonderzoek aan de noordoever van het Tjeukemeer in het SBB-gebied Marswâl 30 geringd voor onderzoek. Verder al 2 vroege koperwiek aanwezig en nog 1 late rietzanger. (Jan de Jong/Gerard Westerhuis. Ringgroep Rohel). In Bovensmilde nog twee boerenzwaluw in de stal, overdag voedsel zoekend en nachts nog in de stal (Rita Delger).
30-09. Bij ons achter huis aan de Heidemeer in Heerenveen zit een groene specht die op jacht is naar mieren. Hij mag ze van ons allemaal hebben! (B. van der Berg). In de polder Aent Lieuwes bij Koudum 15 reuzenstern (Jorrit Zondervan). In Oudeschoot 1 draaihals gezien en gefotografeerd (Marc Bleijerveld).
Bij de Hege Gerzen te Oudemirdum 5 beflijster gezien (Peter Zwaan). Bij Laaxum 1 beflijster en bij Mirns 2 gezien (Hessel van Iest). Op Schiermonnikoog 1 blauwstaart gezien (Thijs Glastra e.a.).
Tot zover de meldingen van de tweede helft van september 2022.
In de tweede helft van september kreeg ik veel meldingen binnen van boerenzwaluwen die plotseling (nadat ze allemaal uit de schuur waren vertrokken) voor enkele dagen terugkeerden naar de warme stal. Deze terugkeer heeft stellig te maken met de wisselende weersomstandigheden (regen/koudere nachten). Tot op dit moment zijn er in de provincie nog vele boerenzwaluwen die (verlaat?) aan het opvetten zijn en flinke aantallen trekken nog door. Zo zag ik ze gistermorgen nog op insectenjacht rond de sporthal de Stuit voor onze woning. Ik ben dan ook erg benieuwd hoe lang de zwaluwen nog te zien zijn in de stallen en wanneer de laatsten vertrokken zullen zijn.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 25 graag vóór 16 oktober 2022 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Helaas kon ik niet alle binnengekomen meldingen opnemen.
Natuurnieuws uit de eerste helft van september 2022.
door Jan de Jong
01-09. Groep van zeker 100 boerenzwaluw voedsel zoekend bij vijverpartij in Leeuwarden. De groep is zeker al en week aanwezig bij de flat (Mevr. Jellema). In Joure in de wijk Skipsleat bij het Wand 1 roodpootvalk gezien. Vogel was dicht te benaderen (Mevr. Skiere). Tien smient gezien te Mirns bij See Hanne (Aart Vink). Twaalf grote zilverreiger in het Easterskar bij Sintjohannesga (Wietze V). In de Alde Feanen bij Eernewoude 1 visarend gezien (Meino Zondervan). Bij het Gerbrandygemaal aan Sneekermeer 1 boomvalk (Dick Pruiksma e.a.). Bij Mirns drie boomvalk (Aart Vink). Twee grote gele kwikstaart bij de Ketlikerheide, mannetje vloog weg. Het vrouwtje gefotografeerd. (Henk Tulp).
01-09-2022. Grote gele kwikstaarten vallen op door de lange staart. Het aantal waarnemingen van de soort lijkt de laatste jaren toe te nemen in Friesland, nu het broeden nog.
02-09. In het Lauwersmeer bij Ezumakeeg 1 zwarte ibis (Marcel Stienstra e.a.). Op Vlieland 1 eerste jaars poelsnip gevangen en geringd door VRS Vlieland. De vogel had een vleugel van 157 mm en is uitvoerig gefotografeerd en bekeken. (Jeroen Breidenbach e.a. VRS Vlieland).
02-09-2022. De poelsnip lijkt wel wat op de watersnip doch heeft een veel grotere vleugel en verschilt van de watersnip door de opvallende witte buitenste staartpennen.
02-09-2022. Naast de grote vleugelmaat zijn de opvallend witte buitenste staartpennen kenmerkend voor een poelsnip.
03-09. Rond 15:30 uur een groep van zeker 40 kauwen hoog overtrekkend naar WZW boven de E.A. Borgerstraat in Joure (Jan de Jong). Boven de Badweg op Schiermonnikoog nog 2 gierzwaluw (Willem Bosma e.a.). In Molenend een zeldzame roodborstlijster gefotografeerd (Jean Leclercq).
04-09. Op de slaapplek van Wide Mar bij Stiens vandaag 160 grote zilverreiger, 8 ooievaar en 3 blauwe reiger. Alleen de binnenkomende vogels geteld (Gerard Mast).
05-09. Vandaag zijn bij ons de laatste boerenzwaluwen uitgevlogen in Kollum (Fam. Solle). In Zweins zijn bij ons in de schuur de 4 paar boerenzwaluwen met hun jongen alle vertrokken (Anneke de Boer). In Joure sneuvelde 1 sperwer tegen de vensterruiten (Bouke Meester). Opmerking; De vogel droeg een pootring en werd me aan de deur gebracht. De vogel woog nog maar 99,6 gram en erg verzwakt en kennelijk op zoek naar een prooi geweest. Het eksemplaar was op 28 juni 2022 als man nestjong geringd bij Bloempketerp in Franeker uit een legsel van 5 jongen. Ringer W. Vellinga noteerde verder dat de vogel toen nog 155 gram woog en een vleugellengte van 119 mm had. Jonge sperwers komen in najaar veel in tuinen en zitten dan vaak achter mussen of lijsterachtigen aan, soms durven ze grotere prooien te pakken zoals Turkse tortels of zelfs houtduiven.
Sperwers kunnen soms grote prooien pakken, ze deinzen daar niet voor terug al ze honger hebben. In dit geval pakt een jong vrouwtje sperwer een volwassen houtduif.
06-09. In Stiens twee kolibrievlinder in de tuin (Gerard Mast). Eerste groepje smienten weer terug op vaste winterverblijf aan Koarte Ekers bij Joure (Durk Visser).
07-09. Bij de uitkijktoren van It Fryske Gea aan de Slinkeweg te Workum 3 Indische ganzen op grasland (Herman van der Werf Tirns).
08-09. Nog 1paar boerenzwaluw met grote jongen in de schuur. Alle andere paren al weg (Dirk Schipper, Oldeberkoop). In Offenwier grote groep van zeker 125 boerenzwaluwen aan het voor verzamelen voor de wegtrek op oude telefoondraad (Fêdde Bloemhof, Offenwier).
08-09-2022. Oude telefoonpalen met draad fungeren nog steeds als voorverzamelplaats voor de wegtrek van zwaluwen bij Fêdde Bloemhof in Welsryp.
09-09. Te Vrouwenparochie twee ijsvogel (Ruurd Tadema).
10-09. Bij Joure aan de Lange Ekers 1 groep van zeker 30 nijlgans op weilanden (Durk Visser). Bij ons is het paar boerenzwaluwen vandaag vertrokken (Henk F. Hansma, Hemrik).Te Heerenveen 2 kolibrievlinder op petuniaplant tweehoog (!) op flat (Nico Vink).
10-09-2022. Kolibrievlinders zoeken het soms hoger op om aan nectar te komen.
11-09. In Wijnjewoude bij de Stripe 1 brilduiker (Roel Oost). Op Schiermonnikoog nog een gierzwaluw overvliegend (Andre-Willem Faber). Bij Hempens aan Mardyksterpaad 1 roerdomp gezien (J.P. Reitsma). Op Schiermonnikoog aan de Stuifdijk 11 paapje gezien (Andre-Willem Faber).
12-09. De trek van de roodborst begint al aardig op gang te komen, op Ringstation Rohel aan de noordoever van het Tjeukemeer werden vandaag 16 gevangen en geringd (ringgroep Ringstation Rohel). Opmerking;Ik ben benieuwd wanneer de eerste roodborstjes als vaste wintergast weer in menig tuin zal verschijnen. In onze tuin een merel met witte vlekken. Vogel was er in 2020 ook al op 10 december. Het eksemplaar wordt steeds witter (Siebe Haven, Welsryp).
12-09-2022. Een vrouwtje merel met een “bont” verenkleed in de tuin te Welsryp. De vogel is individueel herkenbaar en verblijft al enige jaren in de omgeving.
13-09. In polder Gele strand bij Workum 1 paapje (Tjerk Kunst). In Veenklooster in Fogelsanghstate 1 ijsvogel (Kees Bode). In de Plasjes aan N31 bij Harlingen plm. 200 smienten (Christiaen Mous). Bij Koudum in polder Aent Lieuwes 10 smienten (Hessel van der Iest).
14-09. De huiszwaluwen zijn 2-3 weken al vertrokken bij mij in Dedgum, dat is vroeg dit jaar. De boerenzwaluwen zijn nu bijna allemaal al weg, ook weken eerder dan afgelopen jaren. Er zijn nog enkele in de schuur en in het dorp vliegen er nog een aantal, maar de trek is begonnen. En dit jaar geen dode jongen als gevolg van de hitte deze zomer. (Ton Westendorp, Dedgum). In Zwagerveen 1 kolibrievlinder (Sjoukje Hofstede). Bij Drachten een miskleur meerkoet met deels witte hals en borst/buik (Thomas Dijkstra).
15-09. Bij Bakkeveen 1 raaf (Koert Scholten). Nog 1 gierzwaluw bij Munnekeburen (Monique Pol). In Heerenveen 1 kolibrievlinder in de tuin (Sjoukje van Sprengen Heidstra).
Tot zover deze Nieuwsbrief 23.
De najaarstrek begint al aardig op gang te komen. Mocht U bijzondere waarnemingen/vondsten hebben gedaan in de afgelopen periode dan horen we het graag.
Helaas krijgen we elk jaar veel meldingen van slachtoffers die tijdens hun (vaak eerste vlucht) omkomen tegen de vensterruiten. In september/oktober gaat het vaak op kleine zangers (roodborst) en lijsterachtigen (merel/zanglijster/koperwiek). Graag zouden we wat meer willen weten waar/wanneer/ en hoeveel vogels er wel sneuvelen. Het moeten er in onze provincie jaarlijks vele duizenden zijn. In deze Nieuwsbrief een vondst opgenomen van een gesneuvelde (geringde) sperwer in Joure. Soms is de conditie van de vogel (zwak) er de oorzaak van dat ze sneuvelen, in andere gevallen zijn ze nog goed vet tijdens de wegtrek, doch na een lange vlucht erg vermoeid toch gesneuveld. Soms helpt het om raamstickers aan te brengen op ramen of windschermen om zo vogelaanvaringen te voorkomen.
Meldingen voor de Nieuwsbrief 24 graag vóór 1 oktober 2022 inzenden met vermelding van naam en adres.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Helaas kon ik deze keer niet alle binnengekomen meldingen opnemen.
Nieuwsbrief 22 Vogel en natuurnieuws Leeuwarder Courant
Natuurnieuws uit de tweede helft van augustus 2022.
door Jan de Jong
15-08. In Drachten aan de Flevo 1 reuzenhoutwesp van zeker 4 cm groot in de houtschuur (Eddy Dijkstra).
Aan de noordoever van het Tjeukemeer 1 jong vrouwtje ijsvogel gevangen en geringd weer losgelaten (Ringgroep Rohel).
16-08. Op pad naar de woning 1 dode geringde goudplevier gevonden (Marten van der Heide, Tjerkgaast).
Opmerking; Bij navraag bij de Nederlandse Ringcentrale (Vogeltrekstation Wageningen) bleek de goudplevier geringd te zijn als eerste jaars op 27 december 2020 bij Trophorne te Ypecolsga door vogelringer Catrinus Monkel en woog toen 227 gram. De vogel is met een wilsternet gevangen.
Bij Oldelamer nabij Brandemeer een afwijkende eerste jaars boerenzwaluw met een “stropdas” gezien en gefotografeerd (Johannes Ruurd Fokkens).
16-08-2022. Drie jonge boerenzwaluwen met nog gele snavelrand nabij het Brandemeer bij Oldelamer. De middelste van de drie heeft een duidelijke “stropdas”.
Opmerking; Deze afwijking zie je maar weinig bij boerenzwaluwen. Deze boerenzwaluw heeft te veel melanine (zwart) in partiele kleed. Een afwijking dus. Let op de zwarte borstkleur en de meer zwarte kruin (zonder metaalglans). Zie de laatste tijd veel meer boerenzwaluwen met afwijkingen. Ook bij de staart komen bij jonge vogels vaak afwijkingen voor. De witte vlekken ontbreken nogal eens bij jonge vogels deels op 2e tot 4e pen (van binnenuit geteld). Soms heel kleine vlekjes (vooral bij vrouwtjes). Ook komen er (ook partiele) ruistoornissen voor doordat ze niet goed door de (winter)rui komen. Soms komen boerenzwaluwen aan uit hun overwintergebied met nog deels niet voltooide rui (onderbroken rui), deze wordt dan vaak hier op de broedplek niet voortgezet. De deels nog blauwe bloedspoelen zijn dan grijs (afgestorven) en pennen groeien niet meer. Deze stoornissen wijt ik grotendeels aan erfelijkheid en deels aan het veranderende klimaat (insecten verspreiding veranderd).
Op 25 augustus ringden Arend Timmerman en Gerben de Vries (Ringroep Eastermar) veel jonge boerenzwaluwen aan het Bergumermeer. Bij het verwerken van de boerenzwaluwen zagen zij een opvallende eerste jaars vogel waarvan het roodoranje onder de keel door liep tot net voorbij de cloaca. Een kleurafwijking van het partiele kleed, die w.s. te wijten is aan een stoornis in de aanmaak van kleurstoffen. De roodoranje achtige veren van de keelvlek bij jongen boerenzwaluwen loopt in principe niet door. Jonge boerenzwaluwen hebben soms (niet altijd!) een wat roze achtige zweem op de borst. Doch deze is nooit zo "donker" als de keelvlek. Ook bij adulten herkennen we verschillende stadia van kleurverschil in borstveren, doch nooit zo "donker" als een volwassen keelvlek. Dit “normale” kleurverschil noemen we de z.g. "boisonneauti" variant.
Het voedsel (insecten) is een van de belangrijkste factoren waar we als vogel onderzoekers nog te weinig kijk op hebben. Stoornissen komen bij veel meer soorten voor als je er goed op let.
17-08. Bij de Ringvaart in Tijnje1 ijsvogel gezien (Anneke Ziel-Lantinga). In Langweer sneuvelde 1 jong vrouwtje ijsvogel tegen de schuifpui (Jan de Groot).
18-08. Zuidelijk van Echtenerbrug tijdens fietstocht 1 purperreiger gezien (Marten van der Heide).
19-08. Om 14.30 uur zag ik een draaihals in de tuin te Leeuwarden -Huizum (Jaap Versteeg). In een natuurgebied bij Oude-Nieuwehorne niet ver van de Meulestuw 1 purperreiger gezien (Martinus en Louwina Wijma). Op slaapplek in de Wide Mar bij Stiens 88 (!) grote zilverreiger, 3 ooievaar en 3 blauwe reiger geteld (Gerard Mast, Stiens).
20-08. In Lauwersmeer bij Ezumakeeg 51 reuzenstern (Hessel van Iest). Bij Zwarte Haan 2 roodpootvalk waargenomen (Marchel Stienstra). Bij het Workumer Nieuwland 1 koekoek overvliegend (Libbe Zijlstra). In de Nijtsjerkerksterpolder bij Marrum 1 koekoek overvliegend (Steven Vantieghem).
21-08. Zeven reuzenstern gezien in het Easterskar bij Sintjohannesga (Henk Nipperus, Joure).
Opmerking;De reuzenstern zie je de laatste jaren steeds vaker in het binnenland van Friesland. De forse dikke snavel valt daarbij erg op en het harde geluid. Ook in het Lauwersmeer en de Friese IJsselmeerkust worden soms flinke groepen van meerdere tientallen gezien op zoek naar visjes.
03-08-2022. Volwassen reuzenstern in vlucht met forse snavel, donkere snavelpunt, poten en petje.
22-08. In Tijnje bij ons huis aan de Haenebuert 1 jonge ijsvogel gezien (Anneke Ziel).
23-08. Bij de Groenplak op Terschelling 1 nachtzwaluw vrouw roepend (Rick Dekker e.a.). Bij de Bocht van Molkwar 2 lachstern waargenomen (Jeroen Breidenbach en Hessel van Iest). In het Lauwersmeer 1 draaihals gezien (Tina Leguijt). Op Terschelling een roze spreeuw waargenomen (Tijmen Majoor e.a.).
24-08. Bij Ravenswoud een zwarte specht roepend (Erik van Ommen). In de omgeving van Oldeholtpade 2 paar roodborsttapuit (J.de Groot).
25-08. In Langweer 1 ijsvogel op de brug gezien, er zijn er dus gelukkig meer (Jan de Groot). Opmerking; Zie ook 17 augustus. Helaas sneuvelen er onder ijsvogels veel tegen vensterruiten. Maar ook andere soorten komen om als ze op doortrek zijn.
25-08-2022. Jonge koekoeken kunnen nog laat in het seizoen doortrekken, vaak zijn de oude vogels dan al in Afrika. Helaas sneuvelen er elk jaar veel op tegen windschermen en vensterruiten.
Aan de noordoever van het Tjeukemeer werd op dezelfde dag een koekoek van de rosse fase gevangen en geringd (Ringgroep Rohel).
25-08-2022. Een jonge koekoek van de rosse fase wordt niet veel gevangen in Friesland. Dit was de 13e ringvangst van een koekoek op Ringstation Rohel (1985-2022).
Vangst van een Napoleonwever door Ringgroep Rohel aan Noordoever van het Tjeukemeer bij Rohel Gerard Westerhuis, Jan de Jong, Jacob Westerhuis, Cor van der Meer en Germ Wierstra).
25-08-2022. Een mannetje Napoleonwever met puntgaaf kleed in de gemeente De Fryske Marren gevangen en geringd weer losgelaten. In Portugal schijnt de soort al vrij in de natuur voor te komen (afstammelingen van ontsnapte kooivogels).
26-08. Bij de Steile Bank te Oudemirdum 3 zeearenden gezien (Patrick Agterberg, Rudi Fopma en Marcel Stienstra). Op Terschelling 1 fluiter gezien (Jochem Verweij en Hugo Wieleman). In de Weperpolder bij het Fochteloerveen 5 roodborsttapuiten (Jurgen Hasselt).
27-08. In het Easterskar bij Sintjohannesga 1 visarend (Johannes en Gea Koster). In Woudsend 1 purperreiger gezien (Jorrit Zondervan). In Alde Feanen bij Rengerspôle ook 1 purperreiger (en Gerben Mensink). Dros). Bij Aengwirder- of Tjalleberterkrite 1visarend gezien (Harry Waltje, Hinko Talsma). Opmerking;Ook op Vlieland en Terschelling en bij Cornwerd aan het IJsselmeer zijn visarenden gezien!
28-08. Nog 1 gierzwaluw boven het dorp op Schiermonnikoog (Lonnie Bregman). Op Vlieland bij Oost-Vlieland een kruisbek roepend (Remco Hofland e.a.). Op Terschelling bij Oosterend 1 draaihals gevangen en geringd (Gerrit G. Gerritsen).
29-08. Bij Paesens 10 tapuit waargenomen (Edwin Beijeman). In Oldeholtpade 11 (!) appelvink waargenomen (Ruurd Jelle van der Leij). Op de Vliehors op Vlieland 1 overvliegende kleinste jager (Merel Zweemer). Op het Wad bij de Westhoek 30.000 bonte strandlopers (Diederick Meinen). In Hallum nog een waterhoen paartje met 4 heel kleine jongen (Jarig Nicolai).
30-08. Bij de Houtwiel te Veenwouden 1 bokje opvliegend (Erwin Walstra). In het Lauwersmeer bij Ezumakeeg 1 zwarte ooievaar (Harry Siegers). In Reahûs (Roodhuis) 1 middelste bonte specht gezien (C.E. van Hamersveld). Op Ameland in de Kooiduinen 1 roepende noordse boszanger (Lars Bucks en Arjan Dwarshuis).
31-08. In Oldeholtpade 3 zwarte ooievaar overvliegend (Ruurd Jelle van de Leij). Aan de Griene Dyk bij het Sneekermeer 1 bokje opvliegend (Dick Pruiksma). In bos op Schiermonnikoog een groepje van 12 staartmees (Wouter Monster). Bij de Westerplas op Schiermonnikoog 1 houtsnip (Wouter van der Ham).
KORTE BIJDRAGEN VAN CORRESPONDENTEN.
Oude manegepaarden worden opgevrolijkt met zwaluw gekwetter.
Een verhaal van Ineke de Groot uit Beetgumermolen
Van de Stichting Opvang Oude Manegepaarden en Pony's in Friesland.
In Beetgumermolen staat een pension voor oude manegepaarden die met pensioen zijn gegaan. Paarden en boerenzwaluwen gaan vaak goed samen. In veel paardenstal klinkt het vrolijke gekwetter van boerenzwaluwen. Menig paardenliefhebster vindt het geluid van deze kwetterende vogels in de stal een ware aanwinst, ook de paarden want kennelijk hebben ze er baat bij. De boerenzwaluwen zorgen ervoor dat op natuurlijke wijze de insectenplaag in en rond de stallen op een nuttige manier wordt opgeruimd.
De komst van de boerenzwaluwen in het voorjaar wachten we in Beetgumermolen altijd met spanning af. Dit jaar waren ze laat, pas in de tweede helft van april meldde zich, vermoedelijk een mannetje, als eerste. Hij heeft minstens een week alleen doorgebracht voor er meer boerenzwaluwen kwamen. Er broedden er vaak zo'n vijf paartjes in wat we noemen het verste staldeel waar de helft van onze paarden staan. De rest zoals gewoonlijk in de opslagruimte. Dat nestje in het verste staldeel is ergens in mei dit jaar ''geruimd'' door de ouders. Kort na elkaar vonden we drie kleine dode zwaluwtjes op de grond. Triest.
Inmiddels wordt er volop voor de tweede maal gebroed, zeker vier nestjes. De eerste lichting heeft op die drie na het allemaal gehaald. Er waren nestjes met drie tot vier jongen. Afgelopen zondag (14 augustus) vond ik in de opslagruimte twee kleine dode jonge boerenzwaluwtjes. Uit een nest van vier. De andere twee jonge zwaluwen keken over de rand. De lijfjes voelden nog warm dus ze waren kort ervoor uit het nest gegooid of gevallen. Hopelijk worden het er niet meer. Ons dak is van damwandplaat dus onder het dak wordt het heel heet met dit weer. Ik schat dat er door de vijf paartjes zeker 16 jongen zijn groot gebracht bij de eerste leg. Nu zijn er zo'n 12 jongen die nog verzorgd worden.
We hebben destijds ''airport Beetgumermolen'' (bordje staat op het naambord bij de weg) geopend met een ''arrivals'' en ''departure'' bord in onze opslagruimte om de zwaluwen te begroeten en uit te zwaaien bij hun komst/vertrek naar Afrika.
Het welkomst bord voor de zwaluwen in Beetgumermolen
Boerenzwaluwen zijn heel welkome helpers om de vliegen en muggen rond onze stallen te vangen. Zodra de eerste boerenzwaluw zich meldt krijgt iedere verzorgster de instructie: altijd de schuifdeuren aan de zijkant of de dubbele deur naar de paddock openlaten. De zwaluwen moeten er altijd in en uit kunnen. Het is en blijft wonderbaarlijk dat zulke kleine vogeltjes, zonder TomTom of GPS, 5000 km vliegen vanuit Afrika en bij Harlingen rechtsaf slaan en onze loods in Beetgumermolen binnenvliegen. Ieder jaar opnieuw. Dit ook tot groot plezier van de verzorgsters en natuurlijk de paarden die bij ons een rustige oude dag hebben.
Email ontvangen op16 augustus 2022; Ineke de Groot, voorzitter/oprichtster
Stichting Opvang Oude Manegepaarden en -Pony's in Friesland. Zie ook: www.pensioenpaard.nl
Tjiftjaf verzorgt jongen van koolmees.
Je hoort niet zo vaak dat een tjiftjaf de jongen van een andere soort verzorgt. Doch een afloop als deze had ik nog niet eerder meegemaakt. Hierbij het verhaal opgetekend door Karst Tamminga uit Tirns.
In een klimop had ik dit jaar een legsel van de tjiftjaf. Toen de jongen werden gevoerd begonnen de ouderlijke vogels tot mijn verbazing de jongen van een koolmees te voeren in een nestkast die 5 meter verderop hing.
De tjiftjaffen vlogen in en uit de nestkast. Eerder dacht ik dat ze door het gepiep van de jongen werden afgeleid maar gelukkig werden ook de eigen jongen zo nu en dan nog gevoerd. Ook de eigen jongen groeiden gestaag en verhongerden gelukkig niet. Toen gebeurde er iets waar ik mij wederom over verbaasde, een ouderlijke koolmees vloog het nest van de tjiftjaf in een joeg de jongen eruit, daarnaast begon de koolmees één van de jongen dood te pikken. Daarna joeg de koolmees ook nog achter de andere jongen aan en probeerde de ouderlijke tjiftjaf ze te verdedigen. Al met al een bijzonder schouwspel wat bij mij toch enige verontwaardiging opriep en de koolmees enige sympathie heeft verloren en wij deze ‘terror’ koolmees hebben genoemd. Verder nog twee legsels koolmees bij de woning waarbij de laatste is mislukt door bezoek van een steenmarter die het deksel eraf heeft gehaald. Inmiddels alle deksels vastgeschroefd.
Opmerking; Vaak zijn het de mannetjes die hun nest en jongen sterk verdedigen. Doch dat ze daar zo ver in gaan dat ze ook het nest met jongen van mee voederende tjiftjaf verstoord en zelfs een van de jongen dood pikt is wel opmerkelijk.
Vogelakkers met bloemenmengsel goed voor de boerenzwaluw.
Door Jan Idsardi, Holwerd.
Naar aanleiding van uw vogelrubriek over de boerenzwaluw, en uw interesse in hoe het op andere plaatsen met de zwaluw gaat, hierbij even hoe het er bij mij in Holwerd voorstaat.
Even onze situatie in Holwerd; ik heb een akkerbouwbedrijf tussen Holwerd en Ternaard. De plek waar de boerenzwaluwen zitten is in de boerderij, in de schuur (stelpboerderij). In de aardappelloods zitten ze niet; dat komt omdat ik daarvan de deur meestal dicht is. In de schuur houd ik er rekening mee dat ze altijd kunnen in- en uitvliegen. In de schuur zitten dit seizoen, ik schat, zo'n 15 broedparen. Ik heb echter erg weinig dode jongen gezien, niks meer dan andere jaren. En ook de laatste weken niet. Wat me week 32 (8-14 aug.) wel opviel was dat de boerenzwaluwen met de warmte overdag in de schuur bleven. Ze zaten dan op een trekbalk boven het looppad in de schuur. Ik telde er totaal 38 jonge zwaluwen. Aan de vogelpoep op de vloer kun je precies zien waar ze zaten. Wat me de laatste weken verder opviel, is dat ze lager in de schuur broeden, dus minder boven in de nok; er is daar altijd wel een oud nest dat ze opnieuw kunnen gebruiken want die laat ik zitten. Dat er hier bij mij in Holwerd weinig sterfte is onder jonge boerenzwaluwen, en dat het hier de laatste jaren erg goed gaat (meestal tussen de vijftien en twintig broedparen schat ik) komt volgens mij doordat we hier in de omgeving vogelakkers en akkerranden hebben die zijn ingezaaid met mengsels die insecten aantrekken, en die ook de hele zomer door blijven staan. Dus in principe genoeg voedsel voor al die boerenzwaluwen.
Opgemaakt 19 augustus 2022. Jan Idsardi, Holwerd
Sterfte boerenzwaluwen door voedselgebrek.
Ervaringen van Hendrik en Atsje de Vries, Katlijk.
De sterfte onder de jonge boerenzwaluwen komt volgens mij door voedselgebrek. Wij hebben dit jaar tot nog toe (10 aug.) ook legsels verloren, een door predatie en een door voedselgebrek. De ouders doen er langer over dan normaal om hun jongen groot te brengen, daardoor zitten de jongen langer in de nesten dan normaal waardoor er ook meer kans op luis e.d. is. Ook de hitte is een factor, ik leg altijd isolatie platen boven de plaatsen waar de nesten zitten. Met name onder houten zolders en golfplaten kan het zeer heet worden! Soms schroef ik even een plankje onder een nest als de boel dreigt te vallen of de jonger eruit vallen. We hebben tot nu (10 aug.) toe 8 jongen verloren en nog 2 nesten met daarin 9 jongen te gaan. Op 29 augustus hebben de laatste boerenzwaluwen ons verlaten. Wij hebben een slecht broedseizoen gehad, 6 paartjes wisten in totaal 29 jongen groot te brengen. Vooral hitte en voedselgebrek hebben hun parten gespeeld!
Hopelijk volgend jaar weer beter!
30 augustus 2022, Hendrik en Atsje de Vries.
Tot zover deze wat langere Nieuwsbrief!
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Helaas kon ik ook deze keer niet alle binnengekomen meldingen opnemen.
De zomer is weer voorbij, het najaar begint. Mocht U bijzondere waarnemingen/vondsten hebben gedaan in de afgelopen periode dan horen we het graag. Veel vogelsoorten zijn al aan het wegtrekken. De septembermaand is altijd een mooie maand met veel soorten die ons Friese landschap een bezoekje aandoen. Er is veel te ontdekken in de natuur. Meldingen voor de Nieuwsbrief 23 graag vóór 16 september 2022.
Nieuwsbrief 21. Vogel en Natuurnieuws Leeuwarder Courant
Natuurnieuws uit de eerste helft van augustus 2022.
door Jan de Jong.
01-08. Voor Friesland 1 zeldzame graszanger bij Ternaard buitendijks gezien (Marchel Stienstra, Jeroen Breidenbach en Jos Welbedacht). Vroeger noemden we hem de Waaierstaartrietzanger.
23-08-2021. Graszanger in het Noord Brabantse Vught vastgelegd.
Opmerking:Op 26-8-1972 werd de graszanger voor het eerst in ons land op de Noordwaard bij Makkum in Friesland waargenomen. In 1974 is in hetzelfde gebied een waarschijnlijk broedgeval geweest (Kees Hermsen in Vogels in Friesland, deel 3, 1979, p.1216-1217). De graszanger is in ons land komen opzetten na de wat zwakkere winters. De Vogelatlas van Nederland (SOVON) geeft aan dat in 2013-2015 er zo’n 6-28 paar in ons land broeden, voornamelijk nog in Zeeland. Voor Friesland is het nog een zeldzame broedvogel.
De soort wordt de laatste jaren steeds vaker in Friesland gezien.
Het moet niet uitgesloten worden dat de graszanger de afgelopen jaren mogelijk toch al in Friesland gebroed heeft.
02-08. In Leeuwarden zitten we avonds naar de bakken met geraniums op het balkon te zien, plotseling komt er een glasvleugelpijlstaart vlinder die zijn lange roltong meerdere keren in de bloem steekt. Voor ons een apart en onbekend gezicht. Opvallend waren de vier doorzichtige vleugels van deze vlinder (Doeke en Tine Plantinga, Leeuwarden).
27-07-2022. Glasvleugelpijlstaart vlinders vallen op door hun doorzichtige vleugels. In Friesland zijn ze dit jaar gezien te; Hoornsterzwaag, Delleboersterheide, Katlijk, Jubbega, Ureterp, Bakkeveen, Pauwenburg, Oldeberkoop, Oudehaske, Easterskar Sintjohannesga, Terschelling en Vlieland. En nu ook in Leeuwarden dus.
03-08. In IJlst om 13.30 uur 2 zeearenden gespot boven ons huis aan de Ylostinslaan, 1 vloog/zweefde erg laag, met de verrekijker konden we ze heel mooi bekijken! (Jan en Hannie Haven, IJlst).
Ik heb bij ons huis in Oldeouwer een ouderpaar knobbelzwaan met 7 jongen waarvan er twee vrij donkergrijs zijn en vijf wit (Fokke Stastra, Oldeouwer).
26-07-2022. Ouderpaar met zeven jongen in ganzenpas naar het water.
Vanuit Gelselaar-Zuid in de Achterhoek in Gelderland een berichtje over de boerenzwaluw. Ik herken dit jaar het laat terugkomen van de boerenzwaluwen en dat er minder zijn. Ik heb twee schuurtjes waarin ze graag nestelen. Een paar heeft begin juli een nieuw nest hoog in de nok gemaakt. De kuikens zijn nu uit het ei en ik verwacht nog 1 à 2 weken, voordat ze uitvliegen. Op de plek waar de meeste paren zich bevinden zijn toch aardig wat broedsels groot geworden. Ik schat nu in toch zo’n vier nestjes met jongen. Ik kan dit jaar moeilijk constateren of het een eerste of tweede leg is. Vandaag vond ik opnieuw en tot mijn verrassing een leeg eierdopje. Teken dat er opnieuw jongen zijn. Ik schat in dat dit nest goede kans heeft om groot te worden en de jongen ook naar het zuiden zullen trekken. De Achterhoek is ook dit jaar kurkdroog en ik merk dat de insectendruk niet zo hoog is. Wonderlijk dat de boerenzwaluwen bij ons toch voldoende voedsel vinden om hun jongen groot te brengen.
In Tijnje naast de 2 paren boerenzwaluw die ieder 2 legsels hebben grootgebracht vandaag een derde nestje boerenzwaluw in de stal met nog heel kleine, kale piepende jongen. Gisteren zaten de (uitgevlogen) families van in totaal zo'n 25 boerenzwaluwen al kwetterend op en rond de bogen van de tunnelkas alhier. Daar komen er dus nog zo'n 5 bij, dus de 'oogst' is hier bepaald niet slecht! (Annemarie van Garderen, Tijnje).
04-08. Het zijn wel geen vogels, maar er kwamen deze week bij ons in Terkaple een hele familie wezel onder de veranda vandaan. Ze liepen in en uit, mooi gezicht (Jurjen van der Meer, Terkaple).
30-07-2022. Een wezel kijkt nieuwsgierig op de veranda of er wat te halen is.
Zwaluwen staan deze week centraal. Over miskleur bij de boerenzwaluw heb ik niets te melden, maar wel over de gierzwaluw. Ik miste iets op donderdagavond 4 augustus de gierzwaluwen toen ik bij een heerlijke zomertemperatuur achter in de tuin in Sneek op het terras zat en spiedend omhoogkeek. Van de ene dag op de andere waren ze verdwenen. Meteen moest ik weer denken aan een voorval zo’n dikke 50 jaar geleden. Mijn overbuurman – Dirk Westra – was amateur-ringer (later beroeps bij het Vogeltrekstation Arnhem) en kwam op het lumineuze idee om te proberen gierzwaluwen bij de Houkesloot te vangen met een (vis)schepnet! De gierzwaluwen jakkerden daar met hoge snelheid door de wolken eendagsvliegjes die laag boven het riet hingen. Verstopt achter de rietkraag staken we af en toe – meestal op goed geluk – het schepnet omhoog. Veel succes hadden we niet, maar in Cees van Elven z’n net knalde toch een gierzwaluw. Het beestje mankeerde niets, kreeg een ring om en werd de lucht ingegooid (van de grond opvliegen lukt ze niet). Ik kan me nog herinneren, dat de bek en omgeving onder de eendagsvliegjes zaten. Het is bijna wel zeker, dat dit de enige gierzwaluw is die met een schepnet gevangen is (Jacob Bos, Sneek). Opmerking; Ben benieuwd wanneer de gierzwaluwen in U woonplaats plotseling verdwenen waren.
Na een vijfdaags bezoek aan het haventje aan de Sânmar, achter Gaastmeer helaas geen broedgevallen van de boerenzwaluw meer aanwezig onder de steigers aldaar. De wilgensingel achter het haventje, die is echter jaarlijks in drie delen gekapt, als maatregel van de Skriezekrytte Idzega, tegen predatie weidevogels door nestelende roofvogels (Feyte Terpstra, Heeg).
05-08. Vanmiddag zag ik een groepje van tien grote lijsters op De Hoorn, dat is het westelijke deel van de Delleboersterheide. De vogels zullen op trek zijn geweest (Bauke Sienema, Heerenveen). In Leeuwarden 1 jonge zwarte roodstaart in de tuin (Jitty en Bert van Wijk).
06-08. In het Lauwersmeer 1 grauwe klauwier (Klaas Schepers). In Fochteloerveen 1 grauwe klauwier. (Gert Snijders). Opmerking; De waarnemingen van deze soort nemen de laatste jaren sterk toe. Mede door het gebruik van veel goede kamera’s worden ze door vogelfotograven meer gespot.
06-08-2022. De grauwe klauwier wordt steeds meer gezien in Friesland.
07-08. Bij Twijzelermieden 1 boomvalk (Lieuwe de Haan). In Terkaple nog een houtduif die vanmorgen nog 1 ei legde (Jurjen van der Meer). Achter de woning in de Dorpsvaart te Vrouwenparochie 1 ijsvogel gezien (Ruurd Tadema). Op 20 mei 2022 zag ik een miskleur rosse grutto tussen een groepje soortgenoten bij de Ballumerbocht op Ameland (Taeke Roosjen). Opmerking; Bij deze soort zie je zelden kleurafwijkingen.
20-5-2022. Miskleur rosse grutto aan de kust gezien op Ameland.
08-08. Bij Westhoek aan Wadkant 1 waterrietzanger gezien (Jeroen Breidenbach, Merel Zweemer, Andries Zijlstra en Jan Bijlsma).
09-08. Op Terschelling bij Groenplak 1 nachtzwaluw (Vincent Kalkman). In de Houtwiel bij Feanwâlden 2 groenpootruiters (Wiebe Sjoerd van der Veen). Op Vlieland 1 groenpootruiter (Thije de Jong).
10-08. Bij Goingarijp aan het begin van Lykvaart/Scheensloot 1 roerdomp in paalhouding langs de rietzoom (Johan van der Sluijs).
11-08. Bij Ezumakeeg in Lauwersmeer 7 reuzensterns (Kees Bode). Bij Harlingen (Plasjes N31) 2 reuzenstern gezien (Dick Pruiksma). In het Easterskar bij Sintjohannesga 1 visarend (Gerrit Woudstra).
12-08. Te Bakkeveen 5 kruisbek (Koert Scholten).
13-08. Vangst van een waterrietzanger in polder de Krûsbrekken bij Sibrandabuorren (Johannes Ruurd Fokkens).
14-08. Twee ijsvogel te Drachten (Fam. Nijboer). In Menaam (Menaldum) kwam de kat met een olifantsrups (vlinder Groot Avondrood) binnen (Oane Baarda).
15-08. Aan de noordoever van het Tjeukemeer 1 waterrietzanger met geluid gevangen en geringd door aspirant ringer in opleiding Gerard Westerhuis (Ringgroep Rohel).
15-08-2022. Aan de Noordoever van het Tjeukemeer 1 waterrietzanger gevangen en geringd. Dit is tot op heden de 4e waterrietzanger die op Ringstation Rohel gevangen is (1985-2022). Een van de twee vogels die op 11-8-2021gevangen werd is na 15 dagen al gecontroleerd in Villeton in Frankrijk op 1032 km.
Tot zover deze Nieuwsbrief 21.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Helaas kon ik niet alle binnengekomen meldingen opnemen.
Voor velen is de vakantie alweer voorbij, voor anderen begint ie pas. Mocht U tijdens de vakantie bijzondere waarnemingen/vondsten hebben gedaan dan horen we het graag. Veel vogelsoorten zijn al op trek of staan op het punt om te vertrekken. Er is veel te ontdekken in de natuur. Meldingen voor de Nieuwsbrief 22 graag vóór 1 september 2022.
15-07. Op 13 juli zag ik in het Aekingerzand een tapuit met kleurringen en kon er een foto van maken. De vogel droeg aan de linker poot een gele en een blauwe kleurring en aan de rechter poot een aluminium ring en een gele kleuring. Ben benieuwd waar ie weg komt (Ytsje Dijkstra, Lemmer).
Opmerking;Heb navraag gedaan bij Frank Majoor van SOVON en werd doorverwezen naar ringer Stef Waasdorp.Uit navraag bleek dat de tapuit als nestjong geringd is in hetzelfde Aekingerzand op 21 mei 2021 met aluminium ring en kleurringen. In het nest zaten toen vijf jongen. Op 13 juli 2022 werd deze vogel met kleurringen door Ytsje Dijkstra binnen enkele honderden meters van de geboorteplek gezien. Volgens de ringer Stef Waasdorp had deze vogel op moment van de foto net uitgevlogen jongen van het 2e broedsel.
13-07-2022. Een tapuit met kleurring zat in het Aekingerzand waakzaam te wezen.
16-07. Bij de Spokeplas te Noordwolde 1 oeverloper waargenomen (Bauke Sienema, Heerenveen). In Augsbuurt (Uitland) 1 oehoe (Jellie van Lune). In Bakhuizen een jonge appelvink (Peter van Beek).
17-07. In het Easterskar bij Sintjohannesga 1 witgatje (Johannes en Gea Koster). In Lauwersmeer 1 draaihals gezien (Jan Doevendans). Op de ringplek Zurich- Viaduct 1 jonge sijs gevangen en geringd (VRS Franeker). Twee zwarte ooievaar boven de Drait in Drachten (Rommert Cazemier en Rudi Offereins). Bij Beetsterzwaag 1 zwarte ooievaar overvliegend (Joost Vogelzang).
In het Easterskar 1 jonge waterral waargenomen (Albertje Alkema ten Hoeve). Opmerking; Op 19 juli 2022 kon Albertje Alkema ten Hoeve een mooie foto maken van deze nog jonge waterral in het Easterskar bij Sintjohannesga.
19-07-2022. Mooie foto van een jonge waterral in het Easterskar. Zo zie je ze niet zo vaak!
18-07. Twee zwarte ooievaar overvliegend bij Duurswoudsterheide (Martin Manson). Aan de Kustweg in Lauwersmeer tijdens trektelling twee lachstern al roepend overvliegend naar zuid (Ton Bot). Boven het Forumerbos op Terschelling 4 zwarte ooievaar overvliegend. De vogel werden door andere vogelaars ook al op 17 juli daar gezien.
19-07. De “bonte” merel is op 15 juni, 26 juni,6 juli, 7 juli en 13 juli nog ons in Stiens achter in de tuin gezien (Gerard Mast).
29 april 2022. In Stiens een miskleur merel(mannetje) met gele snavel en dip zwarte staart in de tuin.
Deze sperwer man vermaakte zich op 19 juli uitstekend bij onze vijver. Wij wonen al jaren aan het natuurgebied in Harlingen, en zien regelmatig veel verschillende vogels, maar nooit eerder in onze tuin. Het was ook eerder niet zo warm. We genoten van het prachtige schouwspel (Maria van Sterkenburg).
19-07-2022. Een volwassen mannetje sperwer vermaakt zich op een zeer warme dag bij de vijver van Maria Sterkenburg in Harlingen.
20-07. Te Noardburgum 1 koekoek (Jeffrey Huizenga). In het Lauwersmeer bij Ezumakeeg 1 grote grijzesnip gefotografeerd (Arjan Dwarshuis en vele andere).
21-07. In de Merksen bij Siegerswoude 1 roepende kwartel (Koert Scholten). In Lauwersmeer 1 overvliegende kwartel bij Hoek van de Bant (Jeroen Breidenbach).
22-07. In Wijnjeterperschar 1 alarmerende boompieper (Marlies). Op Ringstation Rohel aan de noordoever van het Tjeukemeer in Staatsbosbeheer gebied Marswâl 1 boompieper geringd (Gerard Westerhuis e.a. van de Ringgroep Rohel). Tijdens een fietstochtje op de Griene Dyk aan westkant Sneekermeer 1 miskleur boerenzwaluw, leek me een jonge ongeringd (Dick Pruiksma).
22-07-2022. De miskleur boerenzwaluw samen met twee normaal gekleurde jonge vogels op een stek langs de Griene Dyk aan de westkant van het Sneekermeer.
23-07.Jonge boerenzwaluwen dralen nog even samen op draadjes tussen de balken op de delle in het Gelderse Gelselaar in de Achterhoek. Een aantal vloog al buiten, waar verkwikkende regen de afgelopen nacht verfrissend werk heeft gedaan. Maar rond half acht zijn de meeste vogels weer teruggekeerd en heerst er weer even rust op de draadjes. De dag is nog lang. Tijdens de zeer warme dagen deze week vertoefden de jonge vogels ook vaak op de koele delle, om tegen de avond weer op jacht te gaan naar insecten en hun gezamenlijke dans uit te voeren aan de blauwe hemel (Arend Heideman, Gelselaar).
23-07-2022. Gespannen draden op de broedplek geven een rustpunt voor de pas uitgevlogen jonge boerenzwaluwen.
24-07. In Feinsum in de nacht diverse roepende jonge ransuil in bomen rondom huis (Hielke de Groot). In het Easterskar 1 boompieper (Johannes en Gea Koster).
25-07. Drie reuzenstern in een plas dras gebiedje aan de Liemdyk in Easterskar bij Sint Johannesga(Bauke Sienema, Heerenveen). Aan de westkant van het Sneekermeer is al twee weken een boerenzwaluw met afwijkende kleur aanwezig. Vandaag kon ik hem eindelijk goed op de foto krijgen (Gerda Bijker -Bos, Sneek). Opmerking; Het blijkt inmiddels (1 augustus) dat deze vogel NIET geringd is aldus Gerda Bijker-Bos en dus waarschijnlijk niet afkomstig is uit de paardenstal in Tijnje waar in 2020 zeker zes jongen door mij zijn geringd. Weet iemand ook uit welke schuur/stal deze boerenzwaluw uit de omgeving van Sneek komt? Mogelijk dat daar dan meerdere afwijkingen kunnen worden ontdekt (met name bij late tweede legsels). De kans is groot dat deze vogel uit de directe omgeving komt!
25-07-2022. Opvallend miskleur boerenzwaluw (kleurmutatie “Brown”) liet zich op een hek fotograferen aan de westkant van het Sneekermeer.
26-07. Aan de Reling in Joure (buurt Skipsleat) al sinds 1 week een zingende nachtegaal (Bertus en Tineke Rijpkema).
27-07. In de Lendevallei, Driessenpolder 1 purperreiger overvliegend (Tom Jager/Hiele Lootsma). In de Grootte Sint Johannesgaaster polder 1 purperreiger gevangen (Frank van Gessele).
28-07. Op Schiermonnikoog bij jachthaven 20 regenwulp (Wouter van der Ham). Bij het Fochteloerveen 1 zwarte ooievaar (Tonny Kamminga). In Fogelsanghstate te Veenklooster 2 ijsvogel (Kees Bode). Aan de Tjeukemeer oever bij Rohel 1 purperreiger overvliegend en landend bij kanaal (leden Ringgroep Rohel).
29-07.Twee boompieper te Beetsterzwaag (Anne van der Wal). Het gaat niet goed met de boerenzwaluwen die bij ons broeden. Tot nu toe zijn er nog maar 12 uitgevlogen en er wordt (nog) niet voor de 2de keer gebroed. Wij hebben dit jaar ook bedroevend weinig insecten (Adrienne Jonker, Appelscha).
30-07. Wij fietsten vanmiddag van Húns (Huins) naar Hatsum (onder Dronrijp), boven een stuk weiland zagen we veel boerenzwaluwen vliegen wat op zich niet bijzonder was natuurlijk, wat wij wel apart vonden dat er een geheel witte boerenzwaluw tussen vloog (Oane Baarda, Menaam). Opmerking: Zou het mogelijk om de miskleur kunnen gaan die ook al een tijdje bij Sneek is gezien?
In de Tijnje zijn beide nesten van de boerenzwaluw succesvol uitgevlogen (2 x4 jongen). Op dit moment zijn de boerenzwaluwen afwezig, dus mogelijk geen tweede legsel. Nog wel 3 nesten van de huiszwaluw, jongen zijn nog niet uitgevlogen (Koos en Corrie Willemsen). Zeldzame woestijnplevier gezien en gefotografeerd bij Ferwerd Buitendijks (Sietse Bernardus, Joure). Ook door veel andere waarnemers vastgesteld en gefotografeerd.
30-07-2022. Een mannetje woestijnplevier gezien in Friesland bij Ferwerd. Waarschijnlijk dezelfde vogel die in ons land van 22 juli t/m 29 juli op Texel is gezien.
31-07.Bij Holwerd 15 regenwulp (Jeroen Breidenbach). Bij het Swin te Elahuizen 16 regenwulp (Libbe Zijlstra). In het Oosterschar 1 ijsvogel (Martine Huisman/Dirk van Doorn).
Tot zover deze Nieuwsbrief 20.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Helaas kon ik niet alle binnengekomen meldingen opnemen.
Veel vogellaars gaan op vakantie (nu kan het weer), soms ook ver weg. Mocht U tijdens vakantie of gewoon in die perioden bijzondere waarnemingen/vondsten doen dan horen we het graag. Het zijn ook de maanden dat veel vogelsoorten al op trek gaan. Er is veel te ontdekken in de natuur. Meldingen voor de Nieuwsbrief 21 graag vóór 16 augustus 2022.
01-07. In Oudehaske broedde dit jaar een scholekster 3 eieren uit op een parkeerterrein van een bedrijf. De bak is ongeveer een meter hoog en er komt regelmatig verkeer vlak langs. Kreeg deze foto toegestuurd van Henk Mienstra in Oldetrijne (Albert Koning, Wolvega). Opmerking;Let op het detail van de het solar tuinlampje (ledverlichting) naast de broedende scholekster! De vogel had dus in de nacht een lichtje om de omgeving in de gaten te houden en zo tijdig weg te komen als er gevaar dreigde.
Broedende scholekster op drie eieren in plantenbak op parkeerterrein met solar tuinlampje in Oudehaske. Scholeksters kunnen op vreemde plekken tot broeden komen.
02-07. De groene specht is in Damwâld een succesverhaal dit jaar! Op begraafplaats Damwâld woensdag (29 juni) het vrouwtje groene specht met drie jongen! Ze worden nog actief gevoerd. Zo te zien zijn het twee jonge vrouwtjes en een juveniel mannetje. Het adulte mannetje groene specht zie ik niet meer, wellicht weggetrokken met een aantal jongen? (Jan Andries Wagenaar).
03-07. Onder Laaxum 1 onvolwassen Jan van Gent vloog het binnenland in (Lieuwe van Welie, Joure).
04-07. In Beetsterzwaag op Alpherveld 1 grote vos vlinder gezien (Sibbele de Jong).
Opmerking; De grote vos vlinder wordt de laatste tijd op veel meer plekken in Friesland gezien. De vroegste werd dit jaar gezien op 13 maart bij Hemrik, Koningsdiep (Wender Bil, Hurdegaryp) en 18 maart bij Olterterp in Amvestbossen (Rommert Cazemier). In mei op 4 mei 1 op de Delleboersterheide en in april op 20 april op Terschelling, Ameland, in Oranjewoud en in het Harichsterbos grote vos gezien. Ook in juni, o.a. 29-6 te Rinsumageest en het Fochteloerveen en op 26 juni te Eastermar (Arend Timmerman). Op 1 juli 1 in de Nijebuurterpolder (Yde Kuipers, Hemelum). Op 3 juli 1 te Burgum (Sjoeke van Dijk).
26-6-2022. Grote vos vlinder ontdekt op hooilanden bij de Achterweg te Eastermar.
Opmerking Arend Timmerman; Ik zie eigenlijk niet vaak een nieuwe soort. Maar op 26 juni onlangs liep ik door het hooiland bij de Achterweg; dus vlak bij huis. Zag in het gras een grote vlinder die niet (meer) weg kon vliegen. Dat bleek een Grote vos te zijn. Een soort die de laatste jaren komt opzetten maar nog wel zeldzaam is in onze provincie. Zie foto. Lengte van vleugeltop naar vleugeltop ruim 7 cm.
De verspreiding van de Grote vos vlinder in Friesland neemt inderdaad toe als we naar de waarnemingen tussen 2000 en 2022 kijken op de waarnemingssite www.waarneming.nl . Opvallend is dat de grote vos veel minder in Midden-Friesland en in de gemeenten De Fryske Marren en Sûdwest-Fryslan wordt gemeld. Ook op Vlieland zou de vlinder nooit gezien zijn. Aanvullingen zijn welkom.
Verspreiding van waarnemingen van grote vos vlinder (Nymphalis polychloros) in Friesland tussen 2000 en juli 2022.
05-07. Te Bantega vloog zich een boerenzwaluw dood tegen de vensterruiten (Ad Jacobs, Stavoren).
Opmerking:Soms hebben boerenzwaluwen die in schuren, stallen en hokken broeden maar beperkte mogelijkheden om binnen te komen. Als ze door een open raam moeten vliegen bestaat de kans dat ze sneuvelen. In Eastermar heeft vogelkenner Arend Timmerman een oplossing bedacht om de boerenzwaluwen vrij te laten in en uitvliegen. In de garagedeur is een luikje gemaakt waar ze gemakkelijk door kunnen vliegen. Het luikje is eventueel afsluitbaar na het seizoen.
Boerenzwaluw paren kunnen gemakkelijk in en uit vliegen door een speciaal luikje.
06-07. Vorige week woensdag 29 juni jl. merkte ik rond 9.30 uur gerommel op het dakterras aan de Wettering in Leeuwarden. Het bleek te gaan om een meerkoet. De vogel liep maar wat rond en ik dacht hoe krijg ik deze weer weg. Vogel is tenslotte door Dierenambulance opgehaald (Uilke Jan Looijenga, Leeuwarden). Opmerking;Het blijkt hier om een jonge vliegvlugge meerkoet te gaan die op het kunstgras was afgekomen op het dakterras!
Jonge meerkoet zag het verschil niet tussen kunstgras en echt gras.
07-07. Ryptsjerk is vooral bekend om zijn dorps eenden en de vele eenden korven die hier in het voorjaar worden uitgezet. Het gebeurt regelmatig dat een broedende holenduif wordt aangetroffen in een eendenkorf, voor een holenduif een ideale broedplaats. Dit voorjaar werd voor mijn woning ruzie gemaakt om een in een appelboom hangende eendenkorf door een paartje holenduiven en een paartje dorps eenden. De ruzie werd opgelost door het uitzetten van een tweede eendenkorf in een dichtbij staande appelboom. Zowel de holenduif als de dorps eend hebben met succes hun legsel uitgebroed. De holenduif zit inmiddels voor de 2e keer te broeden. (Jouke Vlieger, Ryptsjerk).
Vanmiddag vond ik twee juveniele boerenzwaluwen dood op de Liemdyk bij het Easterskar, blijkbaar tezamen aangereden. Toen gebeurde er iets opvallends: een fitis kwam op de weg en pikte in een van de dode zwaluwen, meerdere malen. Ik denk overigens niet dat hij vlees at, waarschijnlijk pikte hij insecten of maden op die zich in/op de zwaluw bevonden (Bauke Sienema, Heerenveen).
28-06-2022. Foto van een volwassen boerenzwaluw die bij het Easterskar te Sintjohannesga drie jonge zwaluwen voederde die op een hek zaten langs de weg.
08-07. Te Tjerkgaast een zeearend overvliegend (Marten van der Heide). In tuin te Ryptsjerk 1 dode grote bonte specht gevonden met pootring NLA. L…530012. De vogel had zich in een beschermnet voor rode bessen verstrikt en was al een tijdje dood (Dirk Wierda, Ryptsjerk). Opmerking; De ring werd me toegezonden door Dirk Wierda. Aan de hand van het ringnummer bleek dat de vogel op 5 januari 2019 geringd was als volwassen mannetje te Broeksterwâld in het Labadiskebosk door vogelringer Harry de Boer. Helaas sterven tijdens de wegtrek veel vogels rond deze tijd door allerlei oorzaken. Mocht U een vogel met ring vinden dan horen we het graag en zoeken het voor U uit.
09-07. In Weperpolder bij Haule 1 wespendief vrouw gezien (Christian de Vries). In de polder Oldelamer 1 purperreiger overvliegend (Ted van der Knaap).
10-07. In Jonkerslân een vreemd slakje gevonden door mijn buurvrouw Maria Arisz (Heleen Achterberg).
In Jonkerslân werd een vreemde slak aangetroffen in een berg stenen.
Opmerking: Heleen Achterberg uit Jonkerslân schreef me dat ze van haar buurvrouw Maria Arisz een foto kreeg van blauwe slakjes die hun huisje zijwaarts dragen (zie foto), die ze met het opruimen en verplaatsen van bouwmaterialen een paar dagen voor 18 september 2021 vond en nog nooit in haar leven gezien had. Of ik ook wist wat het was. Het huisje is behoorlijk plat, met een draaiing van verschillende kleuren. Als de zon op het kleine slakje schijnt is hij knalblauw en erg kwetsbaar. Ze zaten graag tussen de stenen. Volgens de buurvrouw Maria moeten de slakjes er al jaren hebben gezeten. Zij meldde; Hoe lager ik in de stenen kwam, hoe veelvuldiger ik ze zag. Uiteraard heb ik gered wat ik kon redden door ze in de schaduw onder hout en andere stenen los te laten. Je hoopt dan dat ze zullen overleven!
Na enig pluiswerk kwam ik erachter dat het voor 100% zeker de Grote Glansslak is. Oxychilus draparnaudi (H. Beck, 1837). Zie het verspreidingskaartje hieronder van NDFF hieronder. Voor Friesland komt ie niet zoveel voor. Zie verspreiding in Nederland; https://www.verspreidingsatlas.nl/S73500
11-07. In Joure in de wijk Skipsleat 1 koekoek roepend (Bertus Rijpkema). Op Schiermonnikoog in de Banckspolder 1 albino scholekster (Theo Ruppert). In het Fochteloerveen 1 grauwe klauwier vrouw waargenomen (Zerach Anakotta).
12-07. In de Wide Mar bij Stiens 1 smient (Dick Bos).
13-07. In het Fochteloerveen(Zuidoost) 1 paapje gezien (Dick Bekken). Bij Pingjum in de polder 1 albino scholekster (Paul van Kerkhoven). Opmerking; Zou het dezelfde zijn die ook op 11 juli op Schiermonnikoog is gezien?
14-07. Op Schiermonnikoog 1 bonte kraai gezien en gefotografeerd (Theo Ruppert)
15-07. Op de heide bij Allardsoog 1 roodborsttapuit (Koert Scholten). Bij de Oudegaaster Brekken (de Rijp) 1 koereiger waargenomen (Wim Visser). In Heeg 1 jonge kwak gezien en gefotografeerd (Bert Zijlstra).
Tot zover deze Nieuwsbrief 19.
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. Helaas kon ik ook nu niet alle meldingen opnemen.
Rond half juli en augustus gaan dit jaar veel vogellaars op vakantie (nu kan het weer), soms ook ver weg. Mocht U tijdens vakantie of gewoon in die perioden bijzondere waarnemingen/vondsten doen dan horen we het graag. Het zijn ook de maanden dat veel vogelsoorten al op trek gaan. Er is veel te ontdekken in de natuur. Meldingen voor de Nieuwsbrief 20 graag vóór 2 augustus.
De tijd gaat snel. Op veel plaatsen vliegen de boerenzwaluw jongen van het eerste legsel al uit. Dit jaar kreeg ik van veel plaatsen al berichten dat het aantal boerenzwaluw broedparen in bepaalde stallen toch wat was afgenomen.Ze hebben dan ook een slechte overwintering gehad in Afrika met veel tegenslagen op de heen en terugweg naar hun broedgebieden. Ook ging het niet altijd goed met de huiszwaluwen. Menig broedpaar keerde niet op tijd terug naar de broedplek en waren ze er wel dan stelden velen ook het broedbegin door de droogte nog uit.
In deze nieuwsbrief weer wat wetenswaardigheden en ervaringen van lezers.
Blijft U vooral U reacties insturen!
De vakanties staan voor de deur en menigeen komt dan meer in aanraking met de natuur om hem heen.Vaak een mengeling van lief en leed van wat er in de natuur aan de hand is. Blijft U vooral genieten en zich verwonderen om de ontzettend grote variatie aan vogels en allerlei levende organismen die we nog hebben. En sta eens stil hoe al die leefgemeenschappen in de natuur zich staande houden in de al maar toegenomen inkrimping/bedreiging van hun leefgebied.
Een vogelrijke maand toegewenst,
Jan de Jong
Vogelkundig medewerker Leeuwarder Courant.
Nieuwsbrief 18. Vogelnieuws Leeuwarder Courant
Door Jan de Jong.
Natuurnieuws uit de tweede helft van juni 2022
15-06. Een kolibrievlinder in de tuinte Eernewoude (Rikele Hollema).
Wij zagen vanochtend een hele grote groep kokmeeuwen met zwarte kop zwevend boven onze tuin. Dit prachtige schouwspel – met geluid – duurde zeker wel 20-25 minuten. Via google vond ik een ‘verklaring’ dat de meeuwen dan happen naar mieren in de lucht: “mannetjesmieren vliegen tijdens deze zogenaamde bruidsvlucht omhoog, achter de mierenkoninginnen aan. Zij stijgen op met behulp van de warme lucht” (Louwina Wijma-van Noord, Heerenveen). Opmerking;Mooi vroeg, meestal is dit bij ons in de achtertuin in Joure rond half juli, doch op een warme en broeierige dag kan dit wel eerder zijn (Jan de Jong). Bij Makkum 1 koekoek in topje van boom (Henk Rienstra).
Ondanks de redelijke hoeveelheid regenwater deze maand, zijn de huiszwaluwen, NIET in aantal toegenomen, ons paartje is nu druk aan het voeren(Feite Terpstra, Heeg). Opmerking; De huiszwaluw heeft het moeilijk gehad ditbroedseizoen. Op veel plaatsen vielen oude nesten naar benedendoor de droogte. Velen kwamen ook later aan op de broedplek en hadden de pech dat er weinig regen was gevallen. De soort heeft wat vochtiger weer nodig tijdens het broedseizoen en dit is gezien de klimaatverandering (met droge en hete zomers) de laatste jaren steeds moeilijker. Een oplossing zou zij net (bij)plaatsen van kunstnesten aan woningen of het plaatsen van zwaluwtillen. Zoals dit jaar in Grou, Wommels, Damwâld, Bolsward en Tjalleberd (Jan de Jong).
25-3-2022. Huiszwaluwtil geplaatst op erf van veehouder Piet de Boer in Tjalleberd. Til is gemaakt door Hein de Glee en de paal door Arnoud Kraan en het geheel is geplaatst door loonbedrijf Luuk Veldman.
16-06. Aan de Kerkweg bij Rohel aan noordoever Tjeukemeer een volwassen meerkoet met zeven al vrij grote jongen (Durk Visser, Joure). Opmerking; meestal worden er van de grotere koppels jongen maar 1 a 2 jongen groot. Vaak worden ze weggepakt door snoeken, ratten en of andere predatoren (Jan de Jong). In het Easterskar aan Scharweg 1 zingende wielewaal (Bauke Sienema, Heerenveen). In Joure in de wijk Wyldehorne broeden zo’n 65 paar oeverzwaluw in de vaste wand (Jan de Jong).
17-06. In Tjalleberd in moerasbos ten oosten van Albert Mol’s Menninge en in Terband bij bosjes bij de hoek van Bornego aan de P.G. Otterweg op beide plaatsen een zingende wielewaal Bauke Sienema, Heerenveen).
18-06. Te Gaast een kwak gezien (Pieter Hamstra). Bij van Hal Larenstein in Leeuwarden 7 kruisbek overvliegend naar west (Merel Zweemer). Bij Bakkeveen 2 kruisbek (Koert Scholten). Groepje van 5 kruisbek overvliegend op Vlieland bij Posthuis (Carl Zuhorn). In Ketlikerskar 1 wielewaal zingend (Marcel Stienstra) en op de Duurswoudsterheide 1 wielewaal roepend (Koert Scholten en J. Dolstra).
19-06. Tijdens onze fietstocht moesten we even wachten voor de brug bij de sluis in Workum. Daar zagen we dat er een nestje met boerenzwaluwen in een hoekje op een stalen balk zat. Onder het beweegbare stuk brug dus. De jongen gingen mooi mee op en neer, en werden ook gewoon gevoerd door de ouders. Kennelijk waren ze er gewoon aan gewend. Ik had dit nog nooit gezien en vind het zeer bijzonder. Ook dat de eieren er niet uit vielen in een eerder stadium. (Marten van der Heide, Tjerkgaast). Opmerking: Boerenzwaluwen kunnen soms op vreemde plekken nestelen. We hebben al eens broedgevallen gehad in een in gebruik zijnde pont, in melkmachines op het land, in veewagens die gebruikt werden, onder vaste bruggen en in de huiskamer. Doordat het nest van de boerenzwaluw vaak flinke opstaande randen heeft rolden de eieren er in dit geval waarschijnlijk niet uit.
20-06. In Sneek op industrieterrein Aukesleat bij Bouwbedrijf van der Meer vijf jonge zwarte roodstaart geringd (Jan de Jong). De kolibrievlinder is nog steeds aanwezig in de tuin te Earnewâld (Rikele Hollema). Nooit geweten dat een (man) kneu zo van de veldzuring houdt. Zag 2 paar op 22 mei 2022 zich te goed doen aan de bloeiende veldzuring. Beide paren hebben gebroed en jongen grootgebracht in de begroeiing van voormalige camping 't Hop te Wyckel (Pieter Veenstra).
22-05-2022. Mannetje kneu bij camping t’ Hop te Wyckel eet naast zaden van de veldzuring ook vaak insecten.
21-06. Meldde al eerder dat er twee huiszwaluw nestjes bij ons onder de dakgoot hangen in Hemelum. Vanmorgen lag er eentje op de grond (de inhoud) met 1 eitje. En eromheen brokken klei. Ik vind het zo triest. De zwaluwen doen zo hun best (Joke Wolbers, Hemelum). Opmerking; Zijn er op meer plaatsen spontaan nesten naar beneden gevallen door de droogte?
22-06. Op het Wad bij Lauwersoog een zieke Jan van Gent aangetroffen (Jan de Boer, Aldtsjerk). Opmerking; Aan de kust komen veel gevallen van vogelgriep voor, mogelijk ook deze vogel.
Van Jappie Boersma uit Sneek (wilsterflapper) kreeg ik een terugmelding van een geringde kluut (…3710932) die als nestjong op 25 juni 2012 op het land van Murk Nijdam bij Wommels geringd werd. De pootring werd op 1 juni 2022 met een telescoopkijker afgelezen te Kattendijke in Zeeland. Afstand 206 km. Tijd 3628 dagen. Opmerking;Deze was op enkele weken na al 10 jaar. Kluten kunnen erg oud worden. Volgens Vogeltrekstation Wageningen werd de oudste in ons land 27,9 jaar. Oudste in Friesland 24,7 jaar.
Veel kluten trekken in najaar weg om te overwinteren. Kluten overwinteren van Frankrijk, Spanje tot aan de Afrikaanse Westkust (tot in Senegal). Zie foto.
Verspreiding van gevonden en geringde kluten in Nederland (Bron; Vogeltrekstation Wageningen).
Donkerblauw. Van december t/m januari = overwintering.
Licht oranje. Van februari t/m half april= voorjaar.
Oranje. Van half april t/m juni= broedperiode.
Licht blauw. Van juli t/m/ november = wegtrek/ omzwervingen.
23-06. In het Ottema Wiersma reservaat 1 sierlijke witsnuitlibel waargenomen (Jan Andries Wagenaar, Damwâld). In Warns in de tuin een steenuil gezien en gefotografeerd (Jan Albada).
Opmerking; Dit is tot nog toe de enige melding van een steenuil die we dit jaar ontvingen in juni. Vermoedelijk een jong eksemplaar dat uit de omgeving komt?
23-06-2022. Steeds zeldzamer wordende Steenuil op een paaltje in Warns gefotografeerd.
Via Durk van der Gaast van de Vogelwacht Hommerts Jutrijp vandaag een telling ontvangen van de boerenzwaluw nesten in 2022 in hun wachtgebied. In Hommerts-Jutrijp 314 nesten, Koufurderigge 101 en Smallebrugge 34. Tellers waren Theo Batstra, Willem Bogtstra, Germ Albada, Durk van der Gaast en Piet M van der Hoek. Zij doen dit als vrijwilligers al vele jaren bij de vogelwacht Hommerts-Jutrijp. Met plezier worden de tellingen door dit groepje mensen gedaan, aldus Durk van der Gaast. Per huisadres alle nesten geteld Proficiat. Bijna 50 lokaties bezocht waarbij op enkele plekken zelfs meer dan 20 nesten.
In Hommerts; M.P. van der Hoek (20), F. van der Velde (23) en H.J. van Oss (27). Jutrijp; H.J. de Jong (22), H. Huitema (26) en R. Groenveld (50!). Smallebrugge; Mts. Jellema (22). Koufurderigge; D. Piersma (20).
Op de meeste plekken zijn de bewoonde nesten net als vorig jaar iets gedaald. Meer dan vijftig nesten op 1 locatie komt maar weinig voor. Vaak wordt er nogal eens van nest gewisseld bij een vervolglegsel. Vroeger (rond de zeventiger jaren) had je nog wel veel boerderijen waar grote kolonies boerenzwaluwen broeden. Aanwezigheid van een kerkuil zorgde dit jaar op twee plekken in het wachtgebied van Vogelwacht Hommerts-Jutrijp dat daar geen boerenzwaluwen tot broeden komen.
24-06. In Koudum 1 kolibrievlinder in de tuin (Trees Westendorp). In het Easterskar aan de Liemdyk 1 man grote weerschijnvlinder gezien (Bauke Sienema, Heerenveen). Opmerking; Voor Friesland een zeldzame vlinder. Op 27 mei 2022 werd er in het Easterskar door Wim Langbroek ook al een rups van de grote weerschijnvlinder gevonden en in 2021 werd op 7 juli in Rottum een vlinder in de tuin ontdekt door Gerco en Peter Schutten.
07-07-2021. Grote weerschijnvlinder in tuin te Rottum ontdekt. In 2021 kwamen er vlinders voor van de grote weerschijnvlinder voor in Lendevallei bij Wolvega, Oldeberkoop, Fochteloerveen, Rottum en het Easterskar bij Sintjohannesga.
Aan de Zuiderlaan op Hollum (Ameland) 1 nestje met 4 jongen van de grauwe vliegenvanger van 1 week oud in een oud nestkastje boven de deur. Vorig jaar zaten ze in een aardappelkistje tegen de achtermuur. Voorlopig wordt de deur van de schuur niet gebruikt, streng verboden. (Jan B. Wijnberg).
24-06-2022. Grauwe vliegenvangers kunnen op uiteenlopende plekken broeden, naast oude (halfopen) nestkasten broeden ze vaak ook in hangplanten, kransen, houtstapels, wagenhokken en op zonneschermen.
27-06. In Hommerts aan de Krimwei in een ligbox bij van Os zeker twee paar holenduif aanwezig. Bij het boerenzwaluw ringen 1 holenduif in een mistnet gevangen en geringd weer los. Er werden 16 boerenzwaluw gevangen, een daarvan droeg al een pootring en woog maar liefst 23,1 gram en was op 19 juni 2018 als volwassen vrouw geringd en had de ring al 4 jaar en 8 dagen gedragen. De vogel bleek een ei te dragen en was mogelijk al met de tweede leg begonnen. Veel oude boerenzwaluwen verbleven met de vliegvlugge jongen van het eerste legsel buiten de stallen. (Jan de Jong).
29-06. Bij van der Hoek aan de Krimwei in Hommerts zijn 14 boerenzwaluw gevangen in de ligbox. Ook verblijven zo’n duizend (800 a 1000) spreeuwenrond de boerderij. De vogels komen op het voer voor het vee af. Tijdens het vangen van de boerenzwaluwen zijn dan ook 31 spreeuw gevangen en geringd (Jan de Jong). Opmerking;Het valt me op dat rond juli/ augustus er op veel plaatsen in Zuid-Friesland spreeuwen in stallen voorkomen. Veel boeren hebben er last van en zijn niet blij met deze profiteurs! Doch ze willen de stallen ook niet afsluiten zodat de boerenzwaluwen er niet in kunnen. Soms helpt het om het voer voor vee buiten af te dekken, doch ze komen op allerlei manieren dan toch nog in de stallen, door allerlei ventilatie roosters en ramen en blijven wekenlang rond de boerderijen rondhangen omdat daar gemakkelijk aan (eiwitrijk) voedsel te komen is.
30-06-2022. Gevlekte smalbok in tuin te Oudehaske.
In Friesland komt ie vooral in de Zuidoosthoek voor. Aanvullingen (foto’s) zijn welkom. Waarschijnlijk is de verspreiding groter dan op de kaart van het Nederlands Soortenregister (Kenniscentrum Insecten EIS).
Heeft U naar aanleiding van deze Nieuwsbrief nog vragen of bijzondere meldingen dan hoor ik dit graag. De afgelopen periode kwamen er ook veel meldingen van kolibrievlinders binnen. Heeft U ze ook in U tuin gezien?
Juli en augustus zijn de vakantie maanden bij uitstek. Mocht U tijdens vakantie of gewoon in die perioden bijzondere waarnemingen/vondsten doen dan horen we het graag. Het zijn ook de maanden dat veel vogelsoorten gaan zwerven en (weg)trekken. Er is veel te ontdekken in de natuur.
01-06. Wij wonen in het Schalsumerplan te Franeker en wij horen ook een koekoek vaak uren achtereen. Hij zit in één van de bomen bij een boerderij in buurtschap Arkens, gelegen tussen de A 31 en de wijk Schalsumerplan in Franeker. Ook vorig jaar zat er eentje, misschien zijn het er 2. Als je dan buiten zit kun je uren genieten van het geroep (Betty van Dijk).
02-06. Aan het Tsjûkemar bij Rohel 1 bosrietzanger geringd in het Staatsbosbeheer gebied Marswâl (Ringgroep Rohel).
03-06. De jongen van de groene specht in Damwâld zijn uitgevlogen. Dit is een week eerder dan vorig jaar. Het vrouwtje heeft er minimaal 2 onder de hoede, waaronder dit juveniele vrouwtje. De jongen bedelen met een zacht kuuuk. Van het andere jong kon ik het geslacht niet zien. Het mannetje trok met 1 jong op. Wellicht zijn er nog meer, maar moeilijk te zien met de bomen volop in blad (Jan Andries Wagenaar).
04-06. In het Fochteloerveen 1 mannetje grauwe klauwier gezien (Durk Lautenbach). Op de Delleboersterheide 1 wespendief (Hans van der Meulen). In Ketlikerskar 1 groene specht (Naut van der Mei).
05-06. Aan het Tjongerpad in Delfstrahuizen (Zevenbuurt) broedt een ijsvogel paar (melding Nelleke Roos). In Tijnje een geringde huiszwaluw gevonden (Trijntje de Leeuw). De vogel bleek op 27 juli 2018 als enige geringd te zijn als een volwassen mannetje aan een elektriciteit gebouwtje bij de manege van Harriet Nijland in Tijnje. De vogel heeft de ring zeker 3jaar ,10 maanden en 9 dagen gedragen.
Ringvondsten van huiszwaluwen komen maar weinig voor in Friesland. De oudste huiszwaluw werd ruim 7 jaar. Op 9 juli 2010 als volwassen vogel geringd in Ried (Friesland) en op dezelfde plek teruggevangen in 2010,2013, 2016 en op 13-7-2017. De vogels zijn dus honkvast.
06-06. Jonge boerenzwaluw hangt zich op aan nestmateriaal in Harkema. Er zaten zeker 7 beestjes op de dode zwaluw die rap tussen de veren wegkropen. (Foppe van der Meer).
Een luisvlieg (Ornithomya avicularia) deze komen vaak voor op boerenzwaluwen.
In Wyckel 1 nest van grauwe vliegenvanger in druivenstruik. Twee jaar terug heeft de vogelsoort er ook gepoogd te broeden doch toen mislukte het in de ei fase (Annemiek Troost).
06-06-2022. Grauwe vliegenvangers keren vaak terug naar dezelfde broedlokaties.
07-06. Net bij het uitlaten van de hond schrokken we van een koekoek die uit het struikgewas kwam "vergezeld" door een echtpaar merel in gebied plan De Heide, Heerenveen (Thomas Rypkema). In Damwoude 1 jonge groene specht gevangen en geringd (ringer Harry de Boer/ via Jan Andries Wagenaar).
07-06-2022. Deze jonge groene specht is nog maar net uitgevlogen en komt uit de buurt.
08-06.Vanmorgen maakten we een wandeling door de bossen in Oranjewoud. Op het wegdek ontdekten we allemaal kleine lichtgroene motvlinders. Er waren ook al verschillende doodgereden. Een zoektocht op internet kwam uit bij de kleine groenuil. Omdat we hier regelmatig wandelen en deze vlindertjes er nog nooit eerder hadden gezien, komt de vraag op: zijn deze vlindertjes verstoord geraakt door de activiteiten m.b.t het Oranjewoud-festival? (Tryntsje de Boer, Joure). Ja, dat denk ik ook. Ze komen op licht af en als er op een plaats veel licht is tijdens zo’n festival voelen deze vlinders zich daartoe aangetrokken.
01-07-2015. Deze opvallend kleine groenuil komt graag op het licht af.
09-06. In Polder Oldelamer 1 purperreiger (Ted van der Knaap). In Oosterschar 1 witgesterde blauwborst (Jan Dreteler). Aan Tjeukemeer bij Rohel een grote karekiet zingend (Jan de Jong). Aan de Afsluitdijk (Friesland) 1 zwarthalszwaan waargenomen (G. Neijsen).
09-06-2022. Deze zwarthalszwaan zal stellig uit een particuliere collectie afkomstig zijn. Dit jaar is dezelfde (?) vogel ook gezien bij Harlingen, op Ameland en bij Kûkherne. In 2021 ook in het Lauwersmeer.
10-06. In Heerenveenop flat van 10 hoog1 Johanneskever op bloem op balkon (Nico Vink).
14-06-2022. De grote karekiet was sinds 2009 niet weer gevangen op Ringstation Rohel. Dit is daar pas de 8e vangst sinds 1985. In 1993 werd op 17 mei bij Follega (de Brekken) nog een broedgeval ontdekt dor Bertus Kallenkoot uit Lemmer.
Binnenkomende vogelmeldingen van correspondenten in 2e helft mei.
14 mei. Aan de Langweerder Wielen bij de Put van Nederhorst een paar roodborsttapuit alarmerend (Durk Visser, Joure). De soort wordt in de gemeente De Fryske Marren maar weinig als broedvogel gemeld. Toch neemt de soort flink toe vanaf 2015.
15 mei. In Dokkum is een nestje met 7 jongen koolmees uitgevlogen, een niet uitgekomen ei bleef achter (Piet de Haan). Bij de Rinsma Pôle in Driezum 1 weidebeekjuffer gezien (Jan Andries Wagenaar, Damwâld). Deze libel wordt na 2015 steeds meer in Friesland waargenomen.
16 mei. In Hoornsterzwaag nu pas 1 paartje boerenzwaluw aangekomen in paardenstal (Jan en Jet Hofstra).
17 mei. Aan de Noordoever van het Tsjûkemar bij Rohel een zeldzame roodsterblauwborst gevangen en geringd (Gerard Westerhuis, Jan de Jong).
17-05-2022. Een voor Friesland zeldzame roodsterblauwborst (2kj man) gevangen en geringd op Ringstation Rohel in de gemeente de Fryske Marren. Dit is de 2e vangst van een roodsterblauwborst op dit ringstation sinds 1985. De 1e werd in 2020 gevangen op 19 mei en was ook een tweede jaars man!
18 mei. De nachtegaal is nachts nog steeds aanwezig in Tjalleberd, we hebben hem elke nacht tussen 12 en 18 mei nog gehoord (Sia de Heus). In Joure in Skipsleat aan de Korte Ekers 1 spotvogel gehoord in een es (Durk Visser).
19 mei. Te Oldeberkoop 1 zwarte roodstaart badderend in vogelbadje bij woning (Ieke Schreuder).
Een groep grote canadese gans (36 adult en 78 pulli) in Feanskieding tussen Heerenveen en het Nannewijd zwemmend (Marco Hasselaar, Heerenveen). Marco vroeg zich af waar deze broedparen toch vandaan komen. Ik vermoed dat het een groep van 18 broedparen is met gemiddeld zo’n 4 jongen per paar. Gezien de zwemrichting zijn ze afkomstig uit de omgeving van het Nannewijd. Was me niet bekend dat daar zo veel grote canadese gans tot broeden kwam. Of komen ze toch uit het Oosterschar via het verbindingskanaal Rotstersleat langs de Badweg?
19-05-2022. Een Armada van grote canadese ganzen trok in het kanaal langs het fietspad tussen Oudehaske richting Heerenveen.
20 mei. Te Sintjohannesga aan de Hogedijk sneuvelde een tjiftjaf (met pootring) tegen de vensterruiten (Jellie Klijnsma/ melding Andre de Jager, Ouwsterhaule). De vogel bleek op 8 september 2021 geringd te zijn aan de noordoever van het Tjeukemeer als volwassen vogel (3,37 km/254 dagen). In het Easterskar bij Sintjohannesga 1 steltkluut gezien (Marco Hasselaar, Heerenveen). In Burgum 1 grote lijster bij de buren op het dak. Hij viel ons op door het krakende geluid, net een kikker. Mooi dat in de Friese naam dat kraken terugkomt. Op 21 mei met voer in bek gezien (Andrys en Hennie Stienstra).
20-5-2022. De kreaklyster (Frysk) of grote lijster wordt de afgelopen jaren niet meer zoveel gezien en gemeld. Vroeger broedden ze graag in grote tuinen en appelhoven.
21 mei. In Oldeouwer nog maar 1 paar boerenzwaluw bij ons terug, in andere jaren waren er altijd meer (Fokke Stastra). In Grou zit een ransuil in een torenvalk broedkast (Sjoerd en Hinke Hoekstra). Pas nu een koekoek horen roepen bij Heeg. Vorig jaar al op 26 april een gehoord hier (Feite Terpstra).
Deze week de eerste jonge Turkse tortels uit gevlogen in Heeg uit hun nest op een speciale plek, 2de broedpoging dit jaar, de eerste had geen resultaat, eieren niet bevrucht nest verlaten. Na een paar weken hebben ze het opnieuw geprobeerd om eieren te leggen op het onderste gevelbalkje. Het plankje toen wat verbreed met twee balkjes om het nest wat af te schermen, nu is de derde geslaagde broedpoging met uitvliegen bekroond (Feite Terpstra).
Opvallende nestplek van een Turkse tortel in Heeg.
22 mei. Drie koekoek gezien te Scharnegoutum (Rients en Martha de Jong, Goënga). Eerste jongen van de boerenzwaluw uitgekomen te Noardburgum (Jan van der Veen).
23 mei. In Terband een broedgeval van grote bonte specht in een oude kastanjeboom. De vogels hebben nu jongen. Op 11 april zijn ze begonnen met het uithakken van de nestholte (Bob en Gerda Jonker). In Ballingbuer 1 jonge ijsvogel gezien (Johan van der Sluijs).
24 mei. Vorige week een dode appelvink met voer in de bek in tuin te Beetsterzwaag gevonden (Cootje Schaagen-de Jong). De soort is sterk in opmars als broedvogel in Friesland. Het grote lijster paar voedert 1 jong in de tuin te Burgum (Andrys en Henny Stienstra). Broedgeval dus in Burgum, zie ook 20 mei.
25 mei. In het Easterskar bij Sintjohannesga 1 reuzenstern en twee steltkluut gezien (Bauke Sienema Heerenveen). In Damwâld aan de Camstrastrjitte een vrouw groene specht mieren etend in grasveldje. Het bleken gewone zwarte mieren en gele weidemieren te zijn (Jan Andries Wagenaar).
De groene specht is verzot op mieren, ze zitten zelfs aan de snavel en in nek en op de rug.
26 mei. Bij de Rinsma Pôle te Driezum 1 paar groene specht aanwezig (Jan Andries Wagenaar, Damwâld).
27 mei. In De Knipe een nest met 5 jonge zwarte roodstaarten in overkapping in tuin (Sil Dekker). Deze jongen zijn door mij geringd.Zwarte roodstaarten worden niet zoveel geringd in Friesland.
28 mei. In Tjalleberd bij Piet de Boer in kalverstal nestje met 4 jongen boerenzwaluw geringd (plm. 17 dagen oud) die al konden vliegen (Jan de Jong). Bij een broedduur van 15 dagen moet het eerste ei zo rond 22 april gelegd zijn. In de Rinsma Pôle bij Driezum 1 man weidebeekjuffer op foto vast hunnen leggen (Jan Andries Wagenaar, Damwâld). Zie ook 15 mei! Dit jaar in Friesland gezien te; Zwagermieden, Lauwersmeer (Kampeerterrein de Pomp), Rottige Meenthe, Kûkherne, Sjoukjemuoisgat (onder Dokkumer Nieuwe Zijlen).
28-05-2022. De weidebeekjuffer (man op foto) neemt sinds 2015 in Friesland vanuit het zuidoosten flink toe. Vooral in de wat nattere natuurreservaten wordt deze opvallende libel door de flink toegenomen amateurfotografen de laatste jaren meer opgemerkt en met steeds betere fotocamera’s op de gevoelige plaat vastgelegd. De vrouwtjes weidebeekjuffer vallen minder op en worden dan ook minder gemeld/gefotografeerd.
29 mei. In Drachtstercompagniebroeden al jaren de grauwe vliegenvanger en de gekraagde roodstaart in de tuin. Dit jaar plotseling geen enkele! (Cees Conijn). Kan zijn van de aanwezigheid van een predator (steenmarter?) of dat er tijdens de overwintering in Afrika (beide Afrika gangers) vele zijn gesneuveld. Beide zijn insecteneters! Ben benieuwd of dit wegblijven van beide soorten op meer plaatsen is waargenomen. In De Knipe 1 paar nijlgans met 7 jongen (Auke en Theresia Postma).
30 mei. In Sint Nicolaasga broedt een paar gekraagde roodstaart in een speciaal rieten nestkastje (al 20 jaar oud!) aan de muur (Rinus en Lida Spijkerman).
Onder de categorie nestkasten vind ik dit toch wel een heel mooie.
In Terband vloog een boerenzwaluw zomaar de huiskamer binnen. Meteen maar een foto gemaakt van dit voorval (Bob en Gerda Jonker). Dat gebeurt niet vaak zoiets. Kennelijk heeft het mannetje een sterke drang gehad om voor zijn vrouwtje een nieuwe nestplaats te zoeken. Daarbij komt het voor dat ze naar allerlei openingen in schuren, stallen, maar ook woningen (!) zoeken. Soms komen ze via een openstaand raam binnen. Ben benieuwd of dit op meer plaatsen voorkomt. Zelden wordt er in de woonkamer een nest gemaakt.
De boerenzwaluw zit in de kamer op de kast en kijkt in het rond naar een geschikte locatie voor het nest.
31 mei. In Heerenveen heeft een ijsvogel gebroed (vogelwacht Heerenveen).
Zeer zeldzame vogels in de 2e mei periode in Friesland.
In Friesland worden soms zeer zeldzame vogelsoorten gezien. Hierbij een lijstje van de waargenomen soorten in de 2e helft van mei 2022. Bron: www.waarneming.nl .
15 mei. Op Ameland bij Buren een grijze wouw waargenomen (Hans Kleine Koerkamp en Piet Heetebrij).
16 mei. Bij de Van Oordt’s Merksen 1 havikarend gezien (Wender Bil).
18 mei. Op Schiermonnikoog een roodkopklauwier gezien bij Noorderduinen (Koos Dijksterhuis).
18 mei. Bij Hoek de Band1 Aziatische goudplevier (Buddy van Nieuwehoven).
19 mei. Te Ferwerd Buitendijks 1 alpenheggenmus (Jappie van der Pol).
19 mei. Bij de Veerdam te Holwerd 1 breedbekstrandloper (Marcel Stienstra/R. Gjaltema). Ook op 21 mei aldaar gezien door Henk Hiemstra.
20 mei. In Fochteloërveen1 slangenarend (diverse waarnemers). Ook aanwezig op tussen 21 en 31 mei.
22 mei. Te Feanwâlden 1 steppebuizerd (Erwin Walstra).
28 mei. Op Vlieland een mannetje Balkan baardgrasmus (Henri Bouwmeester e.a.).
28 mei. Op Schiermonnikoog bij Kobbeduinen 1 Iberische tjiftjaf (Vincent van Dijk).
29 mei. Op Vlieland een Balkan baardgrasmus (Jeroen Breidenbach).
31 mei. Op de Duurswoudsterheide 1 slangenarend (Jelmer Luyckx).
27 mei 2022. De zeldzame slangenarend (met slang) boven het Fochteloërveen.
Let Op.
Tot zover weer de 16e Nieuwsbrief. Vanaf 1 juni zal de Nieuwsbrief wat minder vaak verschijnen in verband met mijn ringonderzoek aan boerenzwaluw/oeverzwaluw en het CES project op Ringstation Rohel. Het ringen onderzoeken en de opleiding van een aspirant ringer neemt tevens ook de nodige tijd. Na de vakantieperiode pakken we de draad weer op en verschijnt de Nieuwsbrief weer veel regelmatiger.
Blijft U vooral de leuke, interessante en bijzondere voorvallen in de natuur melden. Het vogelnieuws in de Leeuwarder Courant blijft gewoon doorgaan (al vanaf 1977).
Binnenkomende vogelmeldingen van correspondenten in 1e helft mei.
Ook in mei kwamen er weer vele berichten binnen van correspondenten. Hierbij een greep uit al het binnen gekomen materiaal.
01 mei. Het 2e broedpaar boerenzwaluw heeft zich vandaag pas gemeld in Oosternijkerk (Roel /Sikkema). In Langezwaag morgens 1ehuiszwaluw bij restant van oud nest en in de middag een achttal boven woning rondvliegend (Joop Petter). In de Froske Pôle bij Leeuwarden vanmiddag 1 koekoek gehoord (Sybout Jaasma). Op drie plekken rond Joure (Polderboskdyk/Wilde Hornstersingel/Vegelinsweg) zingende tuinfluiter gehoord (Durk Visser, Joure). Tijdens een fietstochtje over het Wynserpad, oostelijk van Oentsjerk (Oenkerk), nabij het gebied Uilenmeer twee kemphaan groepjes (van 10 a 20 vogels) op de weilanden en de prachtige zang van de veldleeuwerik (Wim de Haan). Pas nu het eerste paartje boerenzwaluw terug in de schuur te Koudum (Hindrik en Petra Wiersma).
02 mei. In Appelscha vloog zich een zanglijster dood tegen het keukenraam (Adrienne Jonker). In onze tuin in Leeuwarden 1 braamsluiper gezien (Bert van Wijk). Om 19:28 uur een groepje van 5 gierzwaluw boven ons huis in Joure (Tonny de Jong).
03 mei. In Heeg om 20:30 uur 1 gierzwaluw gezien (Feite Terpstra). Te Pietersbierum de koekoek gehoord (Klaske en Gorrit Smidts).
04 mei. In Terwispelal een nest met 5 eieren boerenzwaluw (Sjoerd Wagenaar en Jan de Jong). Om 20:00 uur 2 gierzwaluw boven Koudum (Jacob van der Veer). In park bij onze woning in Dokkum 1 koekoek waargenomen. In 2020 daar 1 gezien op 21 juni en in 2021 1 op 21 mei. (Tjip Oberman). In Bantega 1 mannetje beflijster op film gezet (Ditty de Jong). Bij de Put van Nederhorst aan de Langweerder Wielen 1 nachtegaal gehoord (Wouter Schothorst, Joure). Om 12:30 uur twee huiszwaluw te Heeg terug bij oude nest aan onze woning (Feite Terpstra). Om 13:30 uur stapte ik uit de woning en zag een groepje van tien a 12 gierzwaluw overvliegen naar noord. Wij wonen vlak bij de gereformeerde kerk in Heeg waar elk jaar gierzwaluwen broeden, doch deze groep trok strak verder, geen blijvers dus (Feite Terpstra). Groepje van 5 gierzwaluw boven onze woning in Joure (Anne Andreas Lenis). Opmerking: waarschijnlijk zelfde groepje wat Tonny de Jong ook zag op 2 mei. In Tijnje bij bosje De Warren 1 koekoek gehoord (Annemarie van Garderen). In Workum om 13:15 uur 2 gierzwaluw boven woning (Andries Blom). In St.-Annaparochie in het Henk Hornstrapark 1 nachtegaal gehoord (Ita Spoelman, Berltsum). In het Lauwersmeer bij Ezumakeeg enkele honderden kemphaan (Gerrit Nijboer, Wergea).
05 mei. In Friens 1 appelvink op de voedertafel (Sybe van der Meulen). In Tijnje bij de woning 1 spotvogel gehoord (Annemarie van Garderen).
06 mei. Aan het Helmhout in Joure 3 gierzwaluw terug (Bertus Rijpkema). In Heerenveen 2 oeverloper in de tuin (Bep van den Berg). In de Venebuurt bij Terwispel 10 tuinfluiter gevangen. Een van de vogels droeg een pootring die op dezelfde plek al in 2017 (15 mei) was aangelegd bij een volwassen mannetje. Deze vogel heet de pootring dus al bijna 5 jaar (op 1 week na!) gedragen (Ringgroep Menork W. Bil e. a). Aan de Skardyk in Sintjohannesga 1 nachtegaal gehoord (Durk Visser). Langs de Greate Krite te Wergea (Warga) twee groepjes kemphaan van 22 en 52 eksemplaren op landerijen (Gerrit Nijboer).
07 mei. In de Dûnegeasterpolder bij Doniaga 1 kwartel gezien (Tonny de Jong). In Heerenveen eerste gierzwaluwen terug (Baukje Visser/ melding Lutske Visser). Bij het strandje in Skipsleat in Joure 1 koekoek aanwezig, ook op 8 mei aldaar (Bertus Rijpkema).
08 mei. Afgelopen week 1 eekhoorn (bruin) in boom te Heerenveen, die probeerde bij olienoten in de tuin te komen (Bep van den Berg).Meldingen van eerste eieren boerenzwaluw van Ringgroep Menork (Willem Bil, Lippenhuizen). 1 x 2 ei te Langezwaag bij Sietse van der Wal. Bij Fekken in Langezwaag 1 x 1 ei. Bij Theun Algra in Hemrik 1 x 2 ei /1 x 3 ei en 1 x 4 ei. Daarmee lijken onze “Friese” boerenzwaluwen dit jaar wat laat. Van de boerenzwaluw onderzoeker Peter Alblas Maastricht kreeg ik op 11 mei al bericht dat daar al 2 nesten met nestjongen waren. Zie ook 4 mei hierboven.
09 mei. Op al enkele dagen gemaaid grasland bij Goëngahuizen een groep van zeker 95 regenwulp aan het voedsel zoeken (Lykele Zwanenburg, Dronten). Bij Loënga 1 scholekster met drie jongen (Lieuwe Bouma, Sibrandabuorren/ Sijbrandaburen). Boven t’ Zand in Joure slechts drie gierzwaluw gezien. Er zijn er minder dan vorig jaar terug (Durk Visser). Om 14:40 uur 1 rode wouw gezien aan de snelweg tussen Beetsterzwaag en Gorredijk (Ytsje Dijkstra, Lemmer). Te Haskerhorne 1 koninginnenpage in de tuin gezien aan Kerkpad (Dhr. en Mevr. Bulsing /Arendje de Hoop -Smit). Deze vlinder wordt weinig in de gemeente De Fryske Marren gezien. In Friesland tussen 1 en 9 mei 2022 3 x gezien (Beetsterzwaag / Lauwersmeer / Schiermonnikoog). Ben erg benieuwd of ze elders in Friesland ook meer gezien worden. Het boek Dagvlinders in Fryslân (Vlinderwerkgroep Friesland) geeft een toename van het aantal meldingen tussen 2010-2020 ten opzichte van 1990-2000. Wat opvalt is dat op veel plaatsen mensen deze vlinder kweken, van soms elders gevonden rupsen of poppen.
02-08-2011 1 koninginnenpage op vlinderstruik (2e generatie) in tuin Joure/E.A. Borgerstraat.
In de Alde Feanen aan de Oksepoel bij Earnewâld (Eernewoude) probeerde een tjiftjaf een koekoek uit de omgeving van het nest te lokken door er steeds maar om heen te vliegen (Doeke Visser, Burgum).
09-05-2022. Tjiftjaf probeert koekoek te verjagen uit zijn broedgebied.
10 mei. In de nacht van 9 op 10 mei zijn er 6 gierzwaluw aangekomen in Leeuwarden aan de Emmakade. Ze zijn andere jaren altijd tussen 27 april en 2 mei hier, dit jaar wat later (Marianne Borgman). In Burgum 1egierzwaluw terug (Herman Hoekstra). Te Heerenveen in flat op 10 hoog (!) 1 meikever op balkon (Nico Vink).
11 mei. In Haulerwijk 1 koninginnenpage uitgekomen van een pop, die eerder in Haulerwijk was gevonden (Hielkje Westerhof). Bij de Valom 1 spotvogel bij de (voormalige) ijsbaan te De Westereen (Rindert Algra). Twee oeverzwaluw terug bij de wand te Deinum (Theo de Vries). Twee gierzwaluw boven ons huis aan de E.A. Borgerstraat te Joure (Jan de Jong).
12 mei. Aan de Haulsterdyk te Haskerhorne 1 bonte vliegenvanger en in de Haulsterbossen 1 boompieper zingend (Durk Visser). Nachtegaal zingend in Tjalleberd (Sia de Heus-Krikke).
13 mei. In Zweden de eerste boerenzwaluw aangekomen in Jämtland. Daarna was het even stil en nu (18 mei) zijn er een 15 tal. Elk jaar komen de eersten hier tussen 10 en 15 mei (Lenie Terluin, Zweden). In Haskerhorne 1 boomvalk bij woning gezien (Henk Bulsing). Vanmorgen in de schuur bij Venema in Rotsterhaule nestje boerenzwaluw met 4 jongen van 2 dagen oud en 1 onbevrucht ei aangetroffen. Eerste ei moet dan rond 22 april gelegd zijn (Jan de Jong). In Hitzum hoog in de schuur nestje met boerenzwaluw jongen pas uitgekomen, er lagen op 13 mei 8 dopjes, w.s. van vier jongen, onder het nest. Op 14 mei nog 2 eischalen onder nest, dus minstens 5ei /5 jongen (Bouwe en Betty Blanksma). Bij 5 jongen is rond 23 april 1e ei gelegd in Hitzum. In Joure sneuvelde 1 koekoek tegen de vensterruiten aan It Hiem (Tjipke Hofma).
13-05-2022. Koekoek sneuveld tegen vensterruiten. De vogel werd me aan de deur gebracht. Vleugel= 221, 0 mm. Staart=172,0 mm. Gewicht= 131,2 gram. Vetscore Busse 3.0.De vogel, een nog jong mannetje van vorig jaar, had nog ongeruide jeugdveren in kleine slagpennen, kleine slagpendekveren en de alula (duimvleugel).
Nestje met zeker 2 jonge boerenzwaluw in Tjalleberd (Piet de Boer).
14 mei. Nestje met 5 jongen boerenzwaluw net uitgekomen in stal te Terwispel (Sjoerd Wagenaar). Zie ook 4 mei toen het nestje ontdekt werd. In Joure aan de Koarte Ekers 1 spotvogel gehoord (Tonny de Jong).
15 mei. Een bosrietzanger zingend bij kruising Alde Dyk / Twizelerfeart (Rindert Algra). In de omgeving van Bontebok een ooievaar op nest (met eieren of kleine jongen) gefotografeerd met pootring 4E …. 314 (Marco Hasselaar). De gegevens van de pootring opgezonden naar het Vogeltrekstation Wageningen. De ooievaar bleek op 3 juni 2017 als nestjong geringd te zijn door Wim van Nee in de omgeving van Meppel. Het nestjong was op het moment van ringen ongeveer 40 dagen (+/- 3 dagen) oud. In het nest lagen op moment van ringen twee nestjongen en woog 3190 gram en de vleugellengte was 375 mm.
15-05-2022. Ooievaar op nest in de omgeving van Bontebok.
Succesvol broedgeval nijlgans in apenboom.
Van Herman Kremer uit Feanwâlden (Veenwouden) ontving ik een melding over een nijlgans die met een ekster in een apenboom broedde bij de woning. Een voorbeeld dat deze nijlgansen zich goed kunnen aanpassen hier. Ze kiezen vaak ongewone broedplekken uit. Nijlganzen broeden nogal eens op oude buizerd, ekster, kraaiennesten en zelfs in een torenvalk nestkist is me bekend.
Hierbij het bericht van Herman Kremer betreffende het broedgeval van een paar nijlganzen in een apenboom.
Op ons perceel van 900 m2 iets buiten het centrum van Feanwâlden (Veenwouden) staat een slangenden of apenboom (Araucaria araucana) van ongeveer 10 meter hoog. Begin april zagen wij regelmatig een paartje nijlganzen op ons dak en dat van beide buren. Op een gegeven moment streken de nijlganzen neer in de top van deze boom. Dat leidde tot veel geruzie met een paartje eksters, dat op diezelfde plek inmiddels aan het broedseizoen was begonnen. De nijlganzen kozen steeds precies hun nest als landingsplaats. Alles was vrij moeilijk waar te nemen, omdat het topje van de boom erg dicht 'bebladerd' is, en ik alleen hier en daar wat uitstekende takken kon zien.
Toch zag ik op een gegeven moment dat één gans vanaf het eksternest iets dieper de boom in ging, en daar niet weer uitkwam. Daar zou zich naar mijn mening dus nog een oud nest moeten bevinden, waar de gans dan gebruik van zou maken. Dit zal van een paar ekster geweest moeten zijn, want die broeden elk jaar in deze boom. Ik heb geprobeerd dit nest te ontdekken, maar dat is mij niet gelukt. Ik heb daartoe pogingen gewaagd vanuit alle straten er omheen, maar zelfs met mijn telescoop kon ik geen nest en geen glimp van een broedende gans in het oog krijgen. In de avonduren tussen 21.00 en 21.30 uur zag ik vaak beide vogels op een dak, waarna het vrouwtje dan in de boom verdween, wederom weer tot ongenoegen van de eksters. Tussen 05.30 en 06.30 uur arriveerde het mannetje weer en liet hij zich vanaf één van de daken horen (waarbij er regelmatig kraaien laag over hem heen scheerden). Hoewel ik dus niets van een nest had gezien, moest dat er, gezien het gedrag van de vogels, toch wel zijn. Inmiddels kon ik duidelijk constateren, dat de eksters ietwat aan de situatie gewend raakten, en zich steeds minder van de ganzen aantrokken. Donderdagmorgen vroeg (4 mei) zag ik dat het mannetje weer was gearriveerd. Hij riep regelmatig naar het vrouwtje en zij riep terug, maar ze kwam de boom niet uit. Tenslotte vloog het mannetje de boom in en werden hun contactroepen luider. Dat ging geruime tijd zo, en langzamerhand kreeg ik het vermoeden dat er een jongen waren. Ik ging toen naar binnen om vanuit onze keuken een oogje op de tuin te houden. En jawel: om 07.30 uur hoorde ik versterkte geluiden en zag ik het ouderpaartje in de tuin, samen met twee kuikens. En vlot daarna kukelden er nog eens vier naar beneden. Ik was al een tijdje wat bang dat ze bij hun val vanwege de erg scherpe stekels van deze boom niet ongeschonden de grond zouden bereiken en dat zelfs misschien niet zouden overleven, maar daar was gelukkig geen sprake van. Ze huppelden alle zes vrolijk achter hun ouders aan.
04-05-2022. Paar nijlganzen met hun zes ongeschonden jongen uit de apenboom in tuin rondstappend.
Maar hoe ging het nu verder. Ze konden onze tuin niet uit (de kleintjes wel, maar de ouders niet). Daarom hebben we ze langzaam de straat op begeleid, en we hebben ze zo naar een vijver met wat groen er omheen geleid. En daar eindigde ons avontuur. We hebben een maand lang van deze vogels genoten.
We hebben zoiets al eens eerder meegemaakt rond 1995, en wel op ons vorig adres aan de Zwette in Noardburgum. Daar zat ik nietsvermoedend achter het raam aan de tuinkant te lezen, toen er plotseling een aantal donkere bolletjes van het dak viel, waar vervolgens twee pootjes uit bleken te komen. Zonder dat we het wisten had een paartje Carolina-eenden een nest gehad achter ons uilenbord! In het lege nest bleven nog wat onbevruchte eieren achter destijds.
8 mei 2022 Herman Kremer, Feanwâlden.
Zeer zeldzame waarnemingen in Friesland in 1e helft mei.
In Friesland worden soms zeer zeldzame vogelsoorten gezien. Hierbij een lijstje van de waargenomen soorten in de 1e helft van mei 2022. Bron: www.waarneming.nl .
1 mei. Een Roodkopklauwier op Vlieland bij de Nieuwe Kooi (Merel Zweemer e.a.).
6 mei. De Slangenarend gezien bij Goattum (Arjan).
8 mei. Een Amerikaanse goudplevier op Ameland bij Vogelpolle (Robert Pater e.a.).
9 mei. Een 2e kj. Amerikaanse goudplevier op Ameland bij Vogelpolle (Jeroen Breedenbach).
10 mei. Een 2e kj. Amerikaanse goudplevier op Ameland bij de Vogelpolle (Marco van Reenen).
12 mei. In het Lauwersmeer in Bantpolder 1 marmereend (Ynze Reitsma).
13 mei. In het Lauwersmeer een marmereend (Andries Zijlstra).
14 mei. In het Lauwersmeer 1 grijze wouw (Dennis Meijer).
14 mei. Op Vlieland bij de IJsbaan 1 mannetje withalsvliegenvanger (Henri Bouwmeester e.a.).
Jan de Jong
Zeldzaamheden worden vaak opgemerkt aan de kuststrook, daar is de kans het grootste om er een op te merken. Liefhebbers gaan er vaak speciaal op uit om zeldzaamheden te ontdekken en leggen deze meestal vast op camera. Toch kunnen er nog veel zeldzaamheden zijn die niet ontdekt worden door onbekendheid met de specifieke soort. Hobby fotografen maken tegenwoordig met zeer goede camera’s foto’s van vogels.
Mocht U ook eens een zeldzaamheid op de foto hebben vastgelegd, laat het ons dan even weten.
Tot zover deze 15e Nieuwsbrief met vogel en natuurnieuws. Heeft U ook iets bijzonders gezien, gefotografeerd of een melding van iets unieks meegemaakt. Laat het me even weten.
Binnenkomende vogelmeldingen van correspondenten in 2e helft april 2022.
In de 2e helft van april kwamen veel meldingen binnen, hierbij een greep uit de vele aantekeningen van de correspondenten die bij me binnenkwamen.
16 april. In Joure 1 braamsluiper zingend aan de Vegelinsweg en 1eoranjetip vlinder in tuin (Durk Visser). Te Wijnaldum 1 mannetje zwarte roodstaart (Sjors Bosma, Franeker). In het Stienserbosk is het ijsvogel paar waarschijnlijk verstoord door hut bouwende jeugd (Gerard Mast). In de Venebuurt bij Terwispel 1 nachtegaal zingend bij het klapbruggetje en 1 snor geringd op vaste ringplek daar (Ringgroep Menork W. Bil e.a.).
17 april. Bij de oeverzwaluwkolonie in Joure al 16 oeverzwaluw terug (Bertus Rijpkema). Bij de jachthaven in Jistrum 1 rietzanger gehoord (Rindert Algra). In Aldtsjerk 2 beflijster in tuin (Klaas Vijverda). In Degum 3 huiszwaluw terug bij de nesten. De boerenzwaluwen zijn laat, ook hier nog niet terug (Ton Westendorp). Afgelopen weekend 1 snor en een sprinkhaanzanger gehoord aan de Graverij bij de petgaten te Snikzwaag (Tonny de Jong).
18 april. Bij de Houtwiel te Veenwouden 1 sprinkhaanzanger terug (Rindert Algra). Bij Kornwerderzand 1 braamsluiper zingend (Auke van Eck, Hitzum). In het Van Oordt’s Mersken (Snelle Warren) 1 draaihals gezien (Wender Bil). Bij Rotstergaast 1 purperreiger (Wietse Nijlunsing, Mildam). Bij Burgum tijden fietstocht 1 mannetje wielewaal gezien (Bonne Vierstra). Op het Noorderleech aan de kust veel zingende veldleeuwerik (Gerard Mast, Stiens). In de Westereen 1 zingende braamsluiper (Rindert Algra). In Zuiderburen te Leeuwarden een braamsluiper zingend (Sybout Jaasma).
19 april. Drie huiszwaluw aan de Lange Ekers bij Joure. Op zelfde plek ook een zingende grote lijster. Zeker een 80-tal kemphanen en twee gele kwikstaarten in de Blauwgraslanden bij Akmarijp (Durk Visser). In het Stienzer bosk 1 groene specht en bij de Wide Mar een paartje kleine plevier gezien (Gerard Mast Stiens). Al zeker 10 dagen wordt er geroffel gehoord van twee grote bonte spechten in de tuin te Joure bij Beukerstation. Woon er al 39 jaar en nu voor het eerst twee in de tuin. (Evert den Drijver). In het Leeuwarderbos 1 zingende nachtegaal (Agnita Jaasma). Aan de Langweerder Wielen 1 nachtegaal zingend (Lourens Potijk). In Fermanjebosk te Damwoude 3 mannetjes en 2 vrouwtjes manderijneend (Jan Andries Wagenaar). In Joure op industrieterrein 1 paar visdief terug bij broedplek op daken (Bertus Rijpkema). Langs de Linde bij Wolvega 1 bokje gevonden die in het prikkeldraad hing (Bert Groen, Oldeholtpade).
Bokjes treft men zelden aan als prikkeldraadslachtoffer.
20 april. In de wijk Zuiderburen in Leeuwarden 1 zingende nachtegaal (Sybout Jaasma). Aan de Liemdyk in het Easterskar bij Sint Johannesga 4 (!) raven (Bouke Sienema, Heerenveen). Bij Feike van dijk in Oudehaske vliegt een mannetje zwartkop tegen de ramen. Gelukkig heeft ie de klap overleefd. In Menaam 1 roffelende grote bonte specht op een lichtmast (Oane Baarda). In het Lauwersmeer (Kollumerwaard) 1 draaihals (Jeroen Breidenbach/Merel Zweemer e.a.).
21 april. Aan de Scheen te Joure 1 grasmus gehoord (Tonny de Jong). In Heerenveen aan de Woudsterweg zwom 1 Chileense smient samen met een vrouwtje wilde eend (Wisse Klaren). Stellig een vogel die ontsnapt is uit een particuliere collectie.
De Chileense smient heeft als oorspronkelijk leefgebied ondiepe meren, moerassen en traag stromende rivieren in de pampa’s van Uruguay, zuidelijk Brazilië, zuidelijk Chili, Vuureiland en de Falkland Eilanden.
Op 18 april is de Chileense smient ook gezien te Heerenveen en op 22 april in Oosterschar door Douwe Dijkstra en Lieuwe van Welie. In Terwispel broedt een koolmees (nu 4 a 5 ei) al voor het 5e achtereenvolgende jaar in een meterkast aan de muur van de boerderij (Sjoerd Wagenaar).
22 april. Bij het Zwemmerpark in de Westereen 1 sprinkhaanzanger zingend (Rindert Algra). Bij Sint Nicolaasga 1 man gele kwikstaart (IJtje Spoelstra-de Schiffart /Wilhelminaoord/St. Nicolaasga). Bij de Groene dijk bij Sneek 1 draaihals (Dick Pruiksma). Van Rita Delger uit Bovensmilde in Drenthe ontving ik een foto van een winterkoning nest wat boven op een boerenzwaluw nest was gebouwd.
23 april. In de Dûnegeasterpolder bij Doniaga 1 vrouwtje beflijster en een kleine karekiet (Tonny de Jong). In Grou bij de spoorbrug aan het Prinses Margrietkanaal 1 zingende grasmus (Durk Visser). In Burgum een draaihals in de tuin (Andrys en Henny Stienstra).
De draaihals is vaak op de doortrek op zoek naar mieren in de tuin.
24 april. Vijftien huiszwaluw bij strandje in Skipsleat te Joure (Bertus Rijpkema).
25 april. Meerkoet met 2 jongen te Ballum op Ameland (Janke Nobel). In Luinjeberd bij de begraafplaats 1 gekraagde roodstaart terug bij nestkast (Egbert Veenstra, Drogeham). Te Bantega 1 man beflijster in tuin, samen met een man merel (Anneke en Tiemen Berger). In Balk 1 man beflijster in de tuin bessen etend in de klimop, de vogel werd verjaagd door een mannetje merel die kennelijk zijn broedterritoria verdedigde (Riemer Bosma). In Beetsterzwaag 1 appelvink op de voedertafel (Durk Plantinga). In Rottevalle 1 appelvink gezien (Mevr. Wiersma).
26 april. Groep van zeker 75 kramsvogel opvliegend bij Snikzwaag(Tonny de Jong, Joure). In Eastermar zit al wekenlang een pimpelmees zich te bekijken in een spiegel van de vrachtwagen (Anne Hoekstra). Deze pimpelmees verdedigd zijn territoria en meent een concurrent te zien in de spiegel. De pimpelmees herkent zijn spiegelbeeld niet. Spiegelgevechten komen ook vaak voor bij koolmees, witte kwikstaart en andere soorten. In Joure aan de Iepensteinlaan 1 bonte vliegenvanger (Durk Visser). Top op heden al een 5-tal nachtegaal gehoord bij Leeuwarden (Edvard Mlinar). Veel nachtegalen zijn nog op doortrek. In het Hitzumerbos bij Franeker de koekoek gehoord (Murk de Groot Tzum). In Hardegarijp bij het verzorgingshuis Bennemastate 1 dood mannetje beflijster gevonden (Gerda Schraa). Vandaag vloog de eerste boerenzwaluw in Jonkerslân pas de stal binnen. Wij zitten al weken met smart op de boerenzwaluwen op onze stal in Jonkerslân te wachten. Helaas bleef het daarbij. Sinds een week zien we wel steeds een tweetal boven ons weiland. Wel heb ik ze sinds 3 weken bij ons in de buurt boven andere weilanden zien vliegen, maar niet meer dan 4 stuks (Helleen Achterberg, Jonkerslân). Helaas zijn op veel meer plaatsen nog maar enkele terug in de stallen. De grote hoofdmoot moet nog komen, dat kan zelfs nog tot diep in mei. Daar er de afgelopen tijd veel kou en droogte is geweest zijn er ook nog niet zoveel insecten. Met wat regen en warmte komt dat sneller op gang. Op 2 plaatsen in Joure de braamsluiper gehoord vanmorgen (Durk Visser). Twee beflijster gezien in Rinsumageest (Trienke de Vries). In Burgum een mannetje wielewaal (Jantje Edema). Te Sint Anna Parochie al een paar dagen een groepje van rond de 7 (!) beflijster in de tuin, hiervan zeker 3 mannetjes met helderwitte bef (Anja Miedema). Te Hitzum 1 mannetje beflijster in de tuin. Op 29 april waren er 2, op 30 april 3 en op 1 mei waren ze alle weer vertrokken (Joki Bakkers, Hitzum).
Mannetjes beflijster hebben een helderwit befje en worden soms enkele dagen achtereen in tuin gezien.
27 april. In Workum een koekoek gehoord (Klaske Opmeer). Jasmijn de Winter (9 jaar!) uit Morra maakt met tablet een filmpje van een witgesterde blauwborst die bij de woning daar tegen de ruiten was gevlogen. De vogel overleefde de klap gelukkig en is later weer weggevlogen. Jasmijn toonde haar filmpje aan haar opa Wim de Haan in Giekerk. Nest met 2 eieren waterhoen in Hallum. Dit is het 2e legsel al, het eerste is verloren gegaan door predatie (Jelle A. de Vries).
28 april. In Boornbergum1 draaihals in de tuin (Rinze Elverdink). In Alde Feanen bij Eernewoude 1 koekoek (Roel Bos). Deze week in de Westereen (Zwaagwesteinde) bij de woning een dode wilde eend (vrouw) gevonden met de kop eraf, het mannetje heeft de hele dag de dodenwacht gehouden (J.W. Lourens). Kennelijk het werk van een steenmarter, deze durven zelfs broedende vogels van hun nest te pakken. Een opvallend bontgekleurde merel man in de tuin te Stiens. De vogel was op 27 april ook al in het Heechhof in Stiens te zien (Gerard Mast).
Dit mannetje merel valt wel erg op met zijn bonte verenpak. Het gaat in dit geval om Progressive Greyning volgens specialist Hein van Grouw uit Engeland. Ook bij andere soorten komen miskleuren voor (voor boerenzwaluwen zie ook mijn Boerenzwaluw Journaal 2020 blz. 41 – 51). (Wordt U op aanvraag per email toegestuurd).
Hierin opgenomen de meest voorkomende kleurafwijkingen volgens Hein van Grouw; Albinism/ Leucism /Progressive Greyning /Brown/ Dilution-pastel/ Dilution-isabel /Ino-light /Ino -dark en Melanisme
29 april. Bij petgaten gebied te Snikzwaag 1 tuinfluiter en groepje van plm. 100 kemphaan (Tonny de Jong, Joure). In Joure aan de Boeier een nest met 8 eieren van het waterhoen in een gele lis pol aan de waterkant. De volgende dag is het legsel helaas door een ekster geplunderd (Willem de Vries).
30 april. Twee grauwe klauwier in heidestruiken in Bakkeveenster duinen (Rindert Algra).
Meldingen van de 1e helft van mei worden opgenomen in volgende Nieuwsbrief. Helaas heb ik niet alle binnenkomende meldingen kunnen opnemen, dit is slechts een deel van de binnen gekomen meldingen.
Enkele bijzondere terugmeldingen van geringde en gevonden vogels.
Veel vogelsoorten sneuvelen op de voor en najaarstrek tegen vensterruiten en in het verkeer. Ik krijg altijd veel meldingen binnen van al mijn correspondenten. Op allerlei plekken worden slachtoffers gemeld, vaak tijdens veldtochtjes in de natuur of rondom huis of erf. Soms zijn het vogels uit de omgeving, doch ook maar al te vaak komen ze van ver en zijn ze oververmoeid tijdens hun zwerf en trektocht gesneuveld. Hieronder enkele recente meldingen van gevonden vogels met ringen uit het archief. Mocht U tijdens de voorjaarstrek ook opmerkelijke vondsten hebben gedaan dan horen we het graag, ook van niet geringde vogels waarvan men twijfelt over de soort. Vaak is een foto van het slachtoffer (ring of kleurring) snel gemaakt en kan er snel uitslag verkregen worden.
Merel.
SFH. A…844634. Geringd als eerste jaars merel mannetje op10 september 2021 te Kirkkotie, Uusimaa in Finland. Op 6 november 2021 dood gemeld door H. Stobbe en P. Metselaar. De merel vloog met een klap tegen vensterruiten in de Triemen en was op slag dood. Slechts 57 dagen geleden geringd tijdens de wegtrek in Finland en op 1385 km van de ringplek in de Triemen tegen vensterruiten aan zijn einde gekomen.
Merels uit noordelijker landen komen in najaar hier ook overwinteren of treken nog door.
Zeekoet.
GBT Y…07890. Geringd op 2 juli 2020 als nestjong in Engeland bij Helmsdale. Niet vers dood gevonden op 9 februari 2022 op een buitendijks strandje bij Koehoal door Gerard Westerhuis uit Sint Anna Parochie. De vogel heeft de ring 587 dagen gedragen en is op 789 km van de ringplek gevonden. Ringvondsten van zeekoeten komen maar weinig voor.
Grauwe gans.
DKC…3902658. Geringd op 8 juni 2013 als vrouw na tweede kalenderjaar door Jesper Brinkmann Nielsen bij Ballerup in Denemarken. Niet vers dood gevonden (zeker 2 weken dood) op 7 maart 2022 aan het Tjeukemeer op Ringstation Rohel door Jan de Jong uit Joure tijdens schoonmaken oeverzone. Afstand tot ringplaats is 530 km. De vogel heeft de ring 3194 dagen gedragen en is zeker ouder dan 10 jaar. Vogel werd op 28 april 2014 nog gezien bij Smørmosen, Herlev, Region Hovedstaden in Denemarken, vlakbij de plek (op 2,5 km) waar de vogel geringd is.
Kerkuil
NLA. 5573382. Geringd op 19 juni 2019 als nestjong (vrouw) uit een nest met 4 jongen in Lippenhuizen door kerkuil onderzoeker Johan de Jong (Beetsterzwaag). De vogel werd op 8 januari 2022 vers dood gevonden als verkeersslachtoffer in Jubbega aan de Schoterlandseweg dor Cobi Hiemstra uit Jubbega. De kerkuil had de ring 934 dagen gedragen en werd op bijna 5 km van de plek waar zij was geboren helaas dood gevonden. Veel kerkuilen komen om in het verkeer zo blijkt uit de vele terugmeldingen in ons archief zitten.
Kokmeeuw.
NLA. …2516720. Geringd als nestjong op 7 juni 2019 door Jan de Jong op het Konijneneiland in het Tjeukemeer (Tsjûkepolle). Van deze kokmeeuw werd op 5 januari 2021 (in de winter) in Spanje de pootring na 578 dagen afgelezen met een verrekijker te Montearagón, Toledo op ruim 1643 km van de ringplek.
Veel kokmeeuwen blijven in zachte winters wat in de omgeving rondzwerven. Enkelingen trekken echter veel verder weg.
NLA. …3645594. Geringd als nestjong op 8 juni 2007 door Eelke Haagsma op het eiland Tsjûkepolle in het Tjeukemeer. Op 16 januari 2021 is van deze kokmeeuw het ringnummer afgelezen met een kijker te Cardiff in Engeland op ruim 635 km van de ringplek. De vogel was toen al 13 jaar, 7 maanden en 8 dagen oud.
De vogel werd 5 dagen eerder ook al in de omgeving van Cardiff gecontroleerd. Het aflezen van ringnummers en kleurringen is door de grote verbeteringen van kijkers en fototoestellen in heel veel landen een vrijetijdsbesteding.
Ooievaar.
NLA. ……885. Geringd als nestjong op 10 juli 1988 in ooievaarsdorp Liesveld, Groot-Ammers (Zuid-Holland) door A. Enters. Op 19 maart 2021 nabij Heerenveen door Jan Oord uit Mildam het ringnummer afgelezen met kijker. Vogel stond daar op een afgezaagde boom! Vogel heeft ring 11940 dagen (32 jaar, 8 maanden en 10 dagen) gedragen en is daarmee een van de oudste ooievaars in ons land. Zeker een van de oudste die in Friesland is gezien.
De oudste ooievaar in ons land werd 39,6 (bijna 40) jaar oud (Vogeltrekstation Wageningen).
ESS…032945. Geringd als eerste jaars rietzanger op 8 augustus 2021 in Laguna de Gallocanta Tornos, Teruel in Spanje door Spaanse vogelringgroep (Grupo Aragón de Anillamiento). Op 13 april 2022 op Ringstation Rohel aan het Tjeukemeer door aspirant ringer Gerard Westerhuis (in opleiding) gecontroleerd en weer losgelaten. De vogel heeft de ring 248 dagen gedragen en was in Rohel op 1439 km van de ringplek (Vogeltrekstation Wageningen).
Deze rietzanger is op de najaarstrek naar het overwintergebied in Afrika geringd in Spanje en was in april op de terugtocht naar zijn broedgebied, welke mogelijk nog noordelijker ligt. Veel rietzangers trekken in juli- augustus weg en door aan het Tjeukemeer en keren vanaf half april tot diep in mei terug.
NLA. BH…91175. Geringd als eerste jaars op Ringstation Rohel aan het Tjeukemeer op 24 juni 2019. Gecontroleerd door Spaanse vogelringer op 25 augustus 2021 te Villarquemado in Spanje. Ring 793 dagen gedragen en terug gemeld op 1478 km van de ringplek. Dit is de verste afstand van een rietzanger die op Ringstation Rohel is geringd in periode (1985-2022). Helaas is er nog nooit 1 rietzanger uit het overwintergebied in Afrika van de in Rohel geringde rietzangers terug gemeld.
Tot zover deze opgave van geringde en gevonden vogels. Heeft U ook een ring gevonden meldt het ons dan.
Het avontuur van Popke de Protter.
Ontvangen van Sibbele Witteveen uit Oosterzee en door mij overgezet vanuit het Fries naar het Nederlands. Als reactie op het verhaal van de spreeuw in de kachel in de vorige nieuwsbrief. Een verhaal uit 1980 dat ook echt gebeurd is. Uit de natuurgroep “De natuerswalkers út Eastersee” met onder anderen Douwe Kootstra als bestuurslid. In het krantje nr. 7 van de 5e jaargang is beschreven wat er bij Sibbele Witteveen thuis gebeurde.
De koude winter is voorbij. Alle sneeuw en ijs is gedooid. Het gras begint al wat groener te worden en aan de bomen komen alweer dikke knoppen. “Popke” de Protter (spreeuw) heeft de winter doorgebracht in Frankrijk. Hij vliegt nu met nog een paar andere spreeuwen over België en Zuid-Nederland naar het noorden. Dan komt hij bij een mooi dorpje aan een groot meer in Friesland. Hij gaat in het topje van een hoge berkenboom zitten en kijkt eens om hem heen. Ja, hier is hij weer terug op zijn plekje in Oosterzee. Hier bij deze woning zal hij de zomer doorbrengen net als alle andere voorgaande jaren.
Hij zoekt een plekje waar het nest gemaakt kan worden doch dat valt niet mee. Vorig jaar was dat gemakkelijk, toen kon hij nog wel een gaatje tussen en onder de oude dakpannen vinden. Maar nu liggen er allemaal nieuwe pannen op het dak en op die plekken waar nog wel ruimte was waren andere spreeuwen hem al voor. Hij vliegt van het ene naar de andere plek doch het wil niet slagen. Dan ziet hij een nestkastje hangen, maar daar kan hij niet inkomen, hij is te dik. Hij wordt moedeloos van het zoeken en gaat boven op de naald van het dak zitten te rusten.
Opeens ziet “Popke” een gaatje en kruipt daarin. Hij komt in een lange donkere gang waar het wat branderig ruikt. Hij kruipt verder. Eerst is hij blij. Hij denkt dat hij een mooi plekje heeft gevonden voor zijn nest. Maar er komt geen einde aan die lange tunnel. Hij wordt bang en wil terugvliegen, maar daar is de gang te nauw voor. Hij fladdert weer verder. Ineens komt hij in een grote ruimte waar het ook wat lichter is. Hij gaat op dat licht af doch stoot zijn hoofd en valt naar beneden. Hij begint te piepen en wil naar buiten toe, doch is zo over zijn toeren dat hij het pad terug niet kan vinden.Hij weet niet meer wat hij doen moet, hoe komt hij hier weer weg?
De spreeuw fladderend voor het raam en het kacheldeurtje staat open!
Het wordt nog lichter om hem heen. (Kachel deurtje gaat open). Door een opening komt hij in een heel grote ruimte. Hij ziet de bomen en de blauwe lucht en wil daar heen vliegen maar botst weer tegen wat hards aan en valt op de grond. Hij wordt vastgepakt en meegenomen naar buiten. Daar wordt “Popke” losgelaten en blij vliegt hij naar het topje van de berkenboom om bij te komen van de schrik.
Jullie hebben het al in de gaten wat er met “Popke” (de spreeuw) gebeurd is.
In de kamer waren ook een paar jonge jongens erg bang. Arjen en Ysbrand waren in de kamer aan het spelen. Ze hoorden ineens wat ritselen in de schoorsteen. Ze zeiden tegen elkaar; ”Swarte Piet”? Ze riepen vader en moeder erbij, die begrepen eerst ook niet wat er aan de hand was. Die deden het deurtje van de kachel open en daar vloog wat naar buiten. Arjen en Ysbrand stonden te huilen maar “Popke” de spreeuw was weer vrij!
Tot zover het verhaal van “Popke de Protter” wat in deze tijd zomaar zou passen in een educatief voorlees stukje voor het slapen gaan van de jongste kleuters.
Tot zover het vogelnieuws in de Nieuwsbrief 14 deze keer. Mocht U iets hebben voor de volgende Nieuwsbrief dan hoor ik het graag. Fotos mogen toegevoegd worden. Meldingen graag toezenden met naam en woonplaats.
