Mijn meer dan 40 jaar ervaring met tuinieren en het telen van vele
soorten (klein)fruit zonder scheikundige bemesting en - spuiten wil ik
meedelen en zelf nog bijleren.
DE: Johannisbeergallmilbe ES: Eriófido del Grosellero negro FR: Phytopte
du cassissier IT: Eriofide del ribes PT: Ácaro dos gomos da groselheira GB:
Black currant bud mite
Vandaag hadden we een
prachtige, zonnige dag, ideaal om buiten wat te doen. Toen ik bij de zwarte
bessen kwam, zag ik enkele dik gezwollen knoppen. In deze knoppen huizen,
honderden, zo niet duizenden eieren/mijten.
Ergens heb ik gelezen
dat een knop tot 30 000! mijten kan bevatten.
Deze zijn maar een
fractie van een millimeter groot (0,2 -0,4 mm) en met het blote oog niet te
zien.
Elk
jaar verzamel ik deze knoppen met rondknopmijten en verbrandt ze.
Dit
gebeurt enkele keren. Hoe verder op het seizoen, hoe duidelijker de ronde
knoppen te zien zijn. Wie dit nog nooit deed, ziet ook nog verdroogde, niet
open (behalve een klein gaatje) gekomen knoppen vanvorig jaar hangen.
Vanaf
april komen de mijten uit de ronde knoppen en begint de zuigschade.
Hierdoor
kan de plant sterk verzwakken en vermindert de productie. Daarbij brengen zij
ook het brandnetelvirus
over, waarbij de plant vervormde bladeren krijgt ( De onderste twee lobben van
het driedelig blad zijn kleiner dan bij gezonde bladeren) en totaal
onvruchtbaar wordt.
Het
afplukken van de aangetaste knoppen helpt in behoorlijke mate, maar allicht zie
je er over het hoofd en ook nieuwe besmettingen komen aanwaaien.
Toen
ik hier in 62 kwam stond er in het kippenpark een ganse rij zwarte bessen. Er
groeide geen sprietje onkruid.
Sommige
jaren waren er heel veel bessen. In andere jaren was er lentenachtvorst geweest
met bevriezen van de bloesems en haast geen vruchten.
Na een
vijftal jaar begon de aanplant ere veel minder goed uit te zien.
Veel blekere
en vervormde bladeren. Tenslotte had ik geen bessen meer.
Achteraf
gezien had ik waarschijnlijk te doen met schade door de rondknopmijten, die tevens het Brandnetelbladvirus
hadden over gebracht.
Een 25
jaar terug kreeg ik van iemand het zwarte bessenras Boskoop Giant, een felle
groeier met grote bessen. Na enkele jaren stonden ze vol met aangetaste
knoppen. Intussen wist ik wat die dikke, ronde knoppen inhielden en had ik veel
plukwerk. Telkenjare was er toch meer aantasting dan mij lief was. Na verloop
van jaren heb ik ze gerooid. Gelukkig had ik meerdere andere rassen met veel
minder aantasting.
De
Schotse rassen ( deze die met Ben beginnen) en Titania bv zijn duidelijk minder
gevoelig, maar toch moet je ook deze in het oog houden.
Recent
heeft men in Schotland het resistent ras Ben
Hope ontwikkeld.Men heeft het gen Re uit een
stekelbes in dit ras gebracht om de resistentie tegen rondknopmijt te bekomen. Verder onderzoek is volop bezig.
Buiten doolt
de vriezeman over de aarde. De sterretjes zitten aan de hemel. Een klaar
maantje lacht over de wereld.
t Is stil
in de keuken. De trage slinger van de horloge tikt de seconden.
Onder de
stoof ligt een luie poes te soezen.
Rond de
tafel zitten drie jongens. Ze lezen. Plots legt de oudste zijn boek neer.
Luister eens, zegt hij stil. Wat is er nu weer? bromt Miel.
Maar Karel
maakt zich nu niet boos. Hij vertelt. De anderen hebben algauw hun boek
vergeten
Ja! Dat
doen we! kraait de jongste; wat zal nonkel pater blij zijn.
***
t Is weer
avond geworden. Geen pinkelende en twinkelende sterretjes. Geen lachend
maantje. Een kale donkerte hangt over de wereld geplakt.
Daarboven
varen zwarte wolkenmantels
Een deur
kraakt open. Een bundel licht schittert naar buiten.
Drie
schaduwen lopen de zwarte donkerte in.
Wat
schitterde daar zo in t licht toen ze buiten kwamen? Ha! t Is een ster.
De schaduwen
schuiven de duisternis in.
Een moeder
staat in de deur. Zij hoort nog de stappen die langzaam wegdeinen. Ze blijft
nog een tijdje staan en gaat dan terug binnen.
De
huppelende stap van de jonge kerels trommelt over de straat.
Jantje voelt
wel eens een huivering door zijn ruggegraat zinderen als hij naar de grachten
kijkt twee zwarte slangen
Zijn vuistje
steekt in de kloeke hand van zijn oudste broer.Waarom moet ik nu bang zijn, denkt Jantje. Er zitten geen bandieten
in die gracht en grote broer is er ook nog.
In de dikke
duisternis doemt de vage vorm van een hofstede op.
Een waakhond
slaat aan. Luid galmen de klanken door de stille, zwarte nacht.
De boer komt
eventjes in het deurgat kijken. Hij ziet de drie bengels.
Kom maar
binnen, klinkt zijn zware stem.
Door de deur
waait een warme lucht hen tegen. Ze gaan binnen.
Jantje zingt.
Zijn zilveren stemmetje vult de kamer. Grote broer doet de ster draaien. t
Licht gloeit in de ster en spettert open in gouden en zilveren gefonkel.
Als t
liedje uit is, zegt de boerin; t Is lijk een engeltje dat zingt.
En ze meent
wat ze zegt.
Miel doet de
ronde met vaders pet, die ze voor deze avond geleend hebben. t Is voor nonkel
pater, piept zijn schuchter stemmetje.
De boerin
gaat eventjes in de aangrenzende kamer. Ze komt terug met een briefke. Voor
nonkel pater,zegt ze.Ze zegt die woorden stil. Ze is ontroerd.
Weer stappen
ze over de weg. In de verte horen ze nog de hond blaffen
Enkele
sneeuwvlokjes geraken los uit de dreigende wolken en tuimelen omlaag. Die
kleine, koude sneeuwvlokjes waaien in t gezicht van de jongens.
Daar is nog
een hoeve , wijst Jantje. Ze trekken binnen. Als ze weer buiten komen
treuzelen dikke vlokken neer.
Op de grond
ligt een teer lakentje sneeuw.
t Schemert
witachtig over de weg. Nog vele hoeven reizen ze af.
Jantje
zingt. Karel draait zijn ster en Miel haalt de centen op.
Nu zijn ze
op weg naar huis.
Sneeuwvlokken
dwarrelen en reuzelen grondewaarts. De sneeuw kraakt onder hun schoenen. Geen
enkel gerucht vaart door de zwarte nacht.
De jongens
zijn gelukkig. Ze zwijgen. Elk is bezig met zijn gedachten.
Diep zijn ze
in hun jassen gedoken.
Daar doezelt
hun huis op.
Het hek
kreunt open, rammelt weer toe. De deur gaat open. Het lichtgulpt naar buiten.
Sneeuwvlokjes
dansen in de klaarte.
Drie
lachende gezichten komen naar binnen gekeken.
***
De aarde
slaapt. Door de pikdonkere nacht reuzelen sneeuwvlokjes neer De wereld krijgt
een dikke, witte muts op zijn zwart haar
Diep onder
de warme, witdonzen dekens dromen drie jongens.
In de
mailgroep tuinieren had men het herhaaldelijk over woekerende bramen. Wat doen?
Spuiten of niet.
Ik heb mijn duit in het zakje gedaan:
Het woekeren van bramen kan je best tegen gaan door in het najaar de nieuwe
zijranken tot op ongeveer 30 cm af te knippen, anders dringen de uiteinden in
de grond en vormen nieuwe planten.
Is dit afknippen niet gebeurd, dan kan je tijdens de wintermaanden deze nog
gemakkelijk uithakken (met een vlakzeis bv.), want de grond ligt er zacht bij.
In de lente zitten die al veel vaster.
Maar er zijn ook een hoop niet woekerende bramen.
Op mijn blog.seniorennet.be/fruit heb ik vorige zomer veel over bramen
geschreven.
Zij behoren tot mijn favorieten.
Ken je Fantasia?
De beste wilde braam, gevonden langs de Thames in Engeland, reuzengrote bessen
met de stevige bramensmaak.
Zeer groeikrachtige plant, die in bedwang moet worden gehouden.
goede opbrengst, grote
bessen; goede smaak en aroma; rijk aan vit C
verse consumptie, sap en
wijn
Vatbaar
voor Amerikaanse kruisbessenmeeldauw
Ben
More
GB
Zeer
late bloei. Vrij late rijping
2,25x2,25
Kleine trossen met zeer
grote vruchten, goede smaak
Sap en verse consumptie.
Gezond
Roodknop
+/-1925Nederland
Vrij
laat
2
x 2
Bessen en trossen vrij
groot. Zurig, kruidig met goed aroma.
Kleur te bruin voor sap
Rijpe
bessen vallen makkelijk af.
Titania
1985Zweden
Middentijdse
bloei
Matig
nachtvorstgevoelig
2,5
x 2,5
Zeer
grote, wat tere bessen, aan langere trossen. Vlotte pluk. Smaak matig.
Barstgevoelig
?
Vers en verwerking
(diepvries)
Gezond
gewas. Hoofdras voor de Bioteelt
Sterk
groeiend. Weinig bladval, meeldauw en roest tolerant.
Weinig
rondknop mijt gevoelig
Ometa
Dr Bauer
Duitdsland
Laat gemiddeld
Productief
Gemiddelde bessen aan
lange trossen
Vaste, aromatische
vruchten
Sterke, opgaande groei.
Resistent tegen
bladvalziekte,
Galmijt, meeldauw en
roest.
Baldwin
Hilltop
Herkomst
onbekend
Laat
1,5x1.5
Vrij
goed. Matig grote bessen, zeer goedaroma.
Gevoelig
voornachtvorst en bladvalziekte, niet
voor witziekte. Oud ras. Goed voor kleinere tuinen.
Ben Hope ®
GB
Latere
bloei, late oogst
Middelgrote
bessen met goede smaak
Verse consumptie
Resistent
tegen rondknopmijt (op basis van het Ce-gen)
Resistent
tegen meeldauw & bladval
Phoenix
1981Nederland
Late
bloei, laat rijp
2,25
x 2,25
Grote
bessen aan lange tros.
Goede
smaak met tamelijk goed aroma
Goede sapkleur
Vatbaar
voor witziekte en bladval
Hoog
vit Cgehalte
Black
Reward
1963Nederland
Late bloei, late oogst
2,5x2,5
Matig.
Grote stevige bessen, lange trossen. Goede smaak en aroma. Bessen vallen
gemakkelijk.
Vatbaarvoor meeldauw. Hoog vit. C gehalte.
Ben
Alder ®
1988GB
Late
bloei en oogst
(
duidelijk minder gevoelig voor nachtvorst. Voor De Kempen een zeer
waardevolle eigenschap)
1,5
x 1,5
Eerder
kleine bessen, matige smaak
Uitstekende
sapkwaliteit: niet verkleurend; veel vitamie C en antioxydanten
bladvalziekte
en roest.
Weerstandig
tegen Amerikaanse meeldauw
Ben
Tirran
1989GB
Zeer
late bloei en oogst. Net als Ben Alder minder gevoelig voor lentenachtvorst
1,5
x 1,5
Eerder
kleine bessen. Matige smaak
Ontsnapt
door de late bloei soms als een van de weinige aan lente nachtvorst
Ziektegevoeligheid
als Ben Alder.
Ben Dorian ®
2002 GB
NIEUW
Zeer
late bloei en oogst
Sterke,
opgerichte groei
Bessen
vallen niet vlug af
Hoge Brix
Gemid. vit C
Resistentie
tegen meeldauw en bladval. Vatbaar voor rondknop & reversie
Ben Avon ®
2003 GB
NIEUW Komt als
Zeer
late bloei & oogst
Vervanger
van
Sterke,
vertikale groei. Grote bessen
Ben Alder
Hoog vit C
Resistentie
tegen meeldauw en bladval. Wel gevoelig voor rondknop en reversie
Malling Jet
1974GB
Zeer
late bloei en oogst
1,5 x 1,5
Kleine
bessen aan lange trossen
Matig groeikrachtig
(*) Rasnamen invet:aanbevolen voor de ecologische teelt. Vele
van de nieuwe rassen zijn dit hoogstwaarschijnlijk ook, maar nog geen ervaring.
Rasnamen en gegevens in italic (schuin): aanvulling van tabel in Kleinfruit .
Hou er rekening mee dat de nieuwe rassen van Groot Brittannië nog
wel enkele jaren nodig zullen hebben om bij ons te arriveren. Momenteel kunnen
enkel gecontracteerde telers ( in Engeland) die bekomen.
Bessenbladgalmug (Dasineura tetensi)
De bladeren zijn opgerold en misvormd. De scheutgroei wordt
afgeremd. Tussen de samengerolde bladplooien treft menkleine, witte maden aan. Komt vooral voor bij
cassis en ook op sierribessoorten. Er zijn meerdere generaties per jaar.
Nog 2 nieuwe rassen die resistent zijn tegen
meeldauw:Narvé-Viking en Foxendown. Dit
laatste ras heeft daarenboven weinig last van rondknopmijt en bessengalmug.
Zoals ik al schreef op4 dec:
Nieuwe Paters op komst komen er wellicht binnen enkele jaren nieuwe, zeer
interessante rassen op de markt.
Tongeren heeft bv selectie
C2115/40 op proef : opvallend grote bessen, als druiven, en zacht van smaak.
Er
zijn ook nieuwe Poolse rassen op komst, uitgaande van Bona, nog beter van kwaliteit en ziekteweerstand.
Op 25 mei had ik met de rolhak of rolschoffel gewerkt
en schreef er een stukje over. Ik vind
dit een zeer handig gereedschap dat ik al dertig jaar gebruik en vroeg mij af
of dit nog gemaakt werd, daar ik het nooit meer gezien had.
Er werd naar gevraagd, maar ik heb pas nu een
antwoord.
Onlangs nog vroeg de heer Dirk Bakker uit Nederland
ernaar.
Ik ben nog eens gaan zoeken bij de firma Wolf.
En eureka!
Ze maken dit gereedschap toch of opnieuw:
Multi-Star ®
universele frees of in het Duits : Gartenfräse.
In vele tuinen zijn ze aanwezig, geven elk jaar vruchten, ook als er
weinig of niet naar omgekeken wordt. Een beetje meer verzorging wordt nog
rijker beloond.
Een aspect waar nog maar weinig bij stilgestaan wordt is de gezondheidswaarde van deze bessen.
Hierbij maak ik dankbaar gebruik van de gegevens van de Duitse
wetenschapster Dr. Helge Buchter-Weisbrodt
Beschermende organische zuren
Rode bessen bevatten 2,4 gzuren
( o.a. appelzuur, citroenzuur) per 100 g.
Zwarte bessen liggen met 2,6 g nog hoger. Verdere gegevens: frambozen:
2,2 g, braambessen: 1,6 g en aardbeien: 1,0 g.
Deze zuren verbeteren de mondflora en de spijsvertering.
Samen met andere stoffen werken ze bloedreinigend, ontsmettend en
versterken de maag.
Reinigende Ballaststoffen
Weinig vruchten hebben zoveel ballaststoffen als rode bessen (6 tot 8 %
). Ze hebben een reinigende werking in het ganse organisme.
Ze reinigen niet alleen de darmen, maar verlagen de cholesterol en
binden de galzuren. Het hoge gehalte aan cellulose onder deze ballaststoffen
bevordert de vertering door de verbeterde mechanische werking van de darmwand.
De werkzame stof hierbij is de Pectine met 0,9 g per 100 g (schommelt tussen
0,7 en 1,2 g). Dit is een hoger cijfer dan bij appelen.
Ook hier zijn zwarte bessen nog beter: 1,7 g
Samen met de rijkelijk voorhandene kalium werken zij waterafdrijvend.
Bescherming tegen kanker.
De querzetinverbindingen uit de groep van de flavonolglukosiden variëren
in rode bessen tussen 1,3 tot 7,0 g. ( Ik zou graag weten om welke rassen dit
gaat).
Witte bessen bevatten iets minder querzetin.
Deze stoffen remmen aantoonbaar de werking van de negatieve cholesterol.
De negatieve cholesterol bevordert arteriosklerose en daarmee het risico op
hartinfarct en beroerte.
Rode bosbessen (Vaccinium vitis-idea) spannen echter de kroon met 25 mg
antioxydanten. Het bekendste ras rode bosbes is Koralle.
Vitamine C is met 35 g eveneens rijk aanwezig.
Naast de flavonolglukosiden (querzetin)is er nog de stof anthocyaan.
Ze vangen de vrije radicalen en gaan de huidveroudering, grauwe star,
huidkanker en hersenziekten tegen.
In Duitsland loopt op last van het
Bundesministerium für Bildung und Forschung (Vorming en Onderzoek) een
langjarig onderzoek door verschillende instituten naar de werking van appel(sappen)
ter voorkoming van darmziekten. Dit onderzoek past in een groot
gezondheidsonderzoek.
De onderzoeken tonen nu al aan dat het regelmatig eten
van appels en het drinken van appelsap- troebel, ongefilterd natuurappelsap
darmontstekingen en darmkanker kan voorkomen. De Polyphenolen, anti-oxidanten
zitten voornamelijk in de schil van oude appelrassen met veel looizuur. In
combinatie van verschillende rassen kan men toch een smakelijk sap bereiden.
Aldus wordt het Engelse spreekwoord: An apple a day keeps the doctor away (Een appel
per dag houdt de dokter weg) nu ook wetenschappelijk bewezen.
Een paar dagen geleden las ik in De Morgen dat
senioren baat hebben bij het regelmatig eten van een goed stuk vlees. Dank zij
de aminozuren in het vlees behouden ze beter hun spiermassa en blijven beter te
been.
Aangezien een man de vrouw volgt gingen wij meestal de
vegetarische toer op.De echt
vegetarische jaren liggen wel al geruime tijd achter de rug. Als boerenzoon
voel ik mij ook geen adept van Michel Vandenbosch.
Spieren zijn wellicht nog het meest gebaat met
oefening. En wie regelmatig in de tuin werkt heeft daaraan geen gebrek.
Vandaag heb ik mij goed kunnen verwarmen bij het
werken met de vlakzeis.
Wellicht is er nog neen ander woord voor ?
Mijn gereedschap komt van de bekende firma Polet, al
een hele tijd geleden gekocht. Ik ben er in geslaagd om de steel al meer dan
een keer te breken.
Het is een tamelijk zware zijwaartse hak. Met een
zwaai kan je die diep laten neerploffen. Vandaag verwijderde ik bramen in de
kippenren. Bramen zijn taaie rakkers die flink wortelen. Je doet er goed aan
die zo goed mogelijk te verwijderen, want een braam zet zich ook voort via
wortelstukken.
Ik heb nog een lichtere vlakzeis die ik bijvoorbeeld
gebruik om aardappelen op te hogen.
Ik kende dit werktuig niet in West-Vlaanderen en
leerde dit kennen van de heer Ratinckx zaliger, de tuinarchitect die de
Dodoenstuin in Schilde heeft gecreëerd.
Ik keek net bij de gereedschappen Polet, maar zag dit
gereedschap niet staan. Heb ik erover gekeken?
Vandaag en gisteren was het excellent weer om compost uit te voeren onder de fruitbomen.
De pas verplante bomen worden extra vertroeteld en ook de pruimen krijgen een dubbele dosis.
Eerst hadden die een laagje kalk gekregen, evenals de noten.
In de bioteelt zorg je in eerste instantie voor een vruchtbare bodem.
Dan gedijen ook de planten.
Ik heb 2 soorten aardperen. De soort met een beige,
tamelijk effene pel is groter en ronder. Slechts in een uitzonderlijk najaar als
dit verschijnen er bloemen. Dit ras staat al 30 jaar op dezelfde plaats en doet
het nog steeds even goed. Af en toe kap ik er een kruiwagen compost
overheen.
Het andere ras is purperrood van pel, kleiner en
langwerpig van vorm. Maar dikwijls zijn er samengegroeide knollen: één knol met
punten naar drie,vier kanten. Dit ras bloeit elk jaar.
Aardperen werden naar onze streken gebracht vanuit
Noord Amerika. Veel beter bekend is dat de aardappelen uit Zuid Amerika stammen.
Thuis in West-Vlaanderen hadden we toen ik klein was, steeds enkele planten
Spinaziezuring staan.
Daar spreekt men van "Zevenjaarse Spinazie".
Ik herinner mij dat mijn moeder de bladeren hoofdzakelijk gebruikte in eieromelomeletten.
Ik heb destijds een plant naar hier in De Kempen meegebracht.
Spinaziezuring (Rumex patientia) heeft veel bredere bladeren dan de veldzuring,
met zijn veel fijnere, spitse bladeren, dikwijls een knabbelsnoepje als kind.
Ook nu nog was dit een ontdekking bij klassen in de tuin. De meeste kinderen houden
van de pittige smaak.
Een voordeel is dat de spinaziezuring al vroeg in het voorjaar nieuwe bladeren
vormt. Wij gebruiken de spinaziezuring dan als spinazie in meerdere gerechten.
Oudere bladeren, zegt mijn vrouw, bevatten te veel oxaalzuur.
De plant schiet vervolgens in zaad en vormt een forse bloeistengel van minstens
1,5 m. Wanneer je die verwijdert vormt de plant nieuw blad.
De plant heeft zich intussen een beetje verspreid.
