Mijn meer dan 40 jaar ervaring met tuinieren en het telen van vele
soorten (klein)fruit zonder scheikundige bemesting en - spuiten wil ik
meedelen en zelf nog bijleren.
Voor de fruitliefhebber
22-07-2008
Hegte Heide
Hegte Heide
Vorige zondag
fungeerde ik als natuurgids op de wandeling van het Halse Davidsfonds. We
troffen het met het weer.
De Hegte Heide is
een reservaat van Natuurpunt en ligt op de gronden van de zusters van het
Convent van Bethlegem, achter hun psychiatrisch complex in St Antonius,
deelgemeente van Zoersel.
Een grote weide
laat men verschralen tot heide, sinds kort geholpen door een troep Drentse
heideschapen, met bruine kop.
Verder is het bos
dat aansluit bij de trappistenbossen.
Frans Van Gils had
de wandeling uitgestippeld en Jules en Miel van het bestuur droegen op een
keerpunt een passend gedicht voor.
Voor het gezellig
nakaarten met de groep reden we naar de Sjoks , eetcafé in Halle.
Buiten begon het,
in de stijl van deze zomer, weer te regenen Maar dit kon ons nu niet deren.
"Ik zal eens proberen de look te vlechten. 'k Heb het nog nooit gedaan, maar 't is te proberen. Zie je moeilijk is 't niet en mooi ook." zei dochter Leen.
Ik kreeg het boekje
De Tuin het Jaar rond van de KBC in handen. Dit werkje werd uitgegeven in
1999. Hierin is nergens sprake van
fruit! Zeer tekenend voor de huidige tuincultuur. De auteur is Yvo Pauwels.
We zijn van dezelfde gemeente. In zijn eigen tuin is hij het fruit gelukkig
niet vergeten.
Zopas de look geoogst. (Klik op de foto voor vergroting)
Vroeger plantte ik de lookteentjes in het voorjaar. De
opbrengst was de moeite niet waard. Na jaren onderbreking heb ik vorig jaar
opnieuw geplant , eind oktober nu, samen met plantajuin. De uien zijn intussen al
verbruikt. Ik vond ze niet zo groot als vorig jaar.
De grootte van de look valt echter wel danig mee in
mijn zandgrond. In zware grond is die vanzelfsprekend nog een stuk groter.
In oktober wil ik opnieuw planten met aangekocht
plantgoed, maar ook met eigen teentjes om een eventueel verschil te zien.
Afrikaans Tuinfeest ten voordele van de Sahelbewoners een Succes
Afrikaans Tuinfeest
ten voordele van de Sahelbewoners een Succes
Traditiegetrouw
organiseerden vrijwilligers en sympatisanten van Going in Kameroen hun
jaarlijks tuinfeest in de hoeve Willaeys aan de Lage Weg 60 in
Halle-Zoersel. Ook dit jaar kon het initiatief rekenen op praktische hulp
van de Afrikaanse asielzoekers in Malle en Zoersel. Op deze dag is deze
Open Deur een unieke gelegenheid om kennis te maken met de verschillende
projecten. Ook is het steeds aangenaam vertoeven in de fruit -en groententuin
die aan de hoeve paalt. De mensen van Kameleon zijn trouwens traditioneel goeie
fruitplukkers van allerhande bessen voor taartjes en ijsdesserts door creatieve
medewerkers. Daniel gidste geïnteresseerde groepen in de tuin. Hij mocht
ook Piet Anrijs, algemene voorzitter van Velt en zijn vrouw Lucrèce Roegiers van Yggdrasil, permacultuur, Tienen verwelkomen.
Het composttoilet dat in de
tuin opgesteld staat wekte ook veel interesse. Dit vormt een
eenvoudige oplossing tegen waterbezoedeling in warme landen maar ook bij ons.
Een voorbij fietsend koppel vond het ideaal om dit concept in hun eigen tuin te
installeren. Het meubel werd gemaakt
door de scouts van Halle. Hetis een bak
die op de bodem staat en zo contact heeft met het bodemleven. Op de bodem komt een laag stro en na elk
gebruik doetmen zaagsel in het toilet.
Met een kan water kan men zijn handen wassen. De massa slinkt , was na een jaar
vol en werd op een composthoop gebracht.
Ook is dit feest telkens
een gelegenheid om mensen te ontmoeten die initiatieven nemen in
ontwikkelingslanden en worden er heel wat ervaringen uitgewisseld. De jonge
twintigers Stijn Demeulemeester en Jan uit Izegem hadden een standje van hun
landbouwproject in Malawi waar ze diverse gewassen en bomen aanplanten en uittesten.
Ze vonden een plant die voor 60% effectief is tegen malaria. Aleide kon
haar CoZoeGo projecten voorstellen aan mensen uit Peru , Niger en India.
Het muzikaal gedeelte werd
ingeleid door Djembé Djembé, een groep van Geel en de kinderen werden extra
verwend met kinderanimatie door Mohamed and his Friends. Er was een
vertederend optreden van de private school Eigenwijs uit Malle, die het
bosleven dansend uitbeelden met stokken.
Er waren opvallend veel
gezinnen met kinderen die zich konden uitleven in zandbak, op schommels ,
voetbalspel en dansvloer. De trampoline vooral had aantrek volgens een lange
inschrijvingslijst en onder toezicht van redderWerner.
Hamadjoda had gezorgd voor
het marineren van de Tilapia, een lekkere,
tropische zoetwatervis en maakte die verder klaar op de barbecue. Leen Ide
bereidde de Moambes, kip op zijn Kongolees. Nana zorgde voor het barbecuen van
het vlees. De helpsters in de keuken, onder leiding van Adrienne,
Veltlesgeefster, schiepen aantrekkelijke
vegetarische schotels. Lange rijen schoven aan.
Gelukkig bleven de
regenwolken ver weg en DJ Esprit garandeerde goede dansmuziek, zodat dit
familiefeest uitmondde in een echt dansfeest.
Binnen het kader van het
ontwikkelingswerk dat Aleide Lagrou in Kameroen organiseert met de plaatselijke bewoners, maakte de Zoerselse kunstenaar Wilfried DHondt een ode aan deze
projecten. Dit kunstwerk sierde naast het podium en zette de plaatselijke
leiders van de projecten uit het Saheldorpje Going in het daglicht. Aan
de andere kant toonden we zijn mooie, gestilleerde doeken. Deze didactische
doeken over compostverwerking, potstal voor vee, hygiëne,landbouw, milieu enz worden gebruikt in de alfabetisatielessen, in
de scholen en op voorlichtingsvergaderingen voor landbouwers.
De onderlinge band tussen
de vrijwilligers en sympathisanten groeit telkens weer op zulke feestmomenten
en ook dit jaar zijn er een paar kandidaten om met Aleide mee te reizen naar
Kameroen. De organisatie CozoeGO zal met de opbrengst van het feest in
Going verder de educatieve en sociale projecten ondersteunen. Aleide gaat dan
ook in januariter plaatse om de nodige
ondersteuning en organisatie verder te ontwikkelen. En ook deze keer
zullen de vrijwilligers na haar terugkomst een informatie- en projectieavond
organiseren.
En nu ook reeds een
hartelijk welkom op ons volgend Afrikafeest op zondag 12 juli 2009.
(
Door mij bewerkt verslag van Aleide Lagrou en Herman Verellen).
De Ukkelse Vogels (Merels) kennen enkel rode Bessen
De Ukkelse Vogels (Merels) kennen enkel rode Bessen
Op bezoek geweest
bij neef Pieter Lagrou in Ukkel. De bessen en een paar bomen die hij van mij
kreeg, staan nu in hun vierde blad. Hij heeft een ruime binnentuin met zon van s
morgens tot 2 uur. In de stad heerst er een microklimaat. De ontwikkeling staat
er duidelijk verder dan hier in de Kempen.De zwarte frambozen zijn afgeoogst, terwijl bij mij de hoofdpluk net
voorbij is. Sophie had er een heerlijke confituur mee gemaakt. De eerste maal dat ik zwarte frambozenconfituur proefde. Ook de zwarte bessen zijn geoogst. De struiken tegen de muren groeien
opvallend beter dan deze midden het gazon, wegens de wortelconcurentie van het
gras.
De vogels hebben
het (voorlopig?) enkel gemunt op de rode bessen. Bij mij blijven ze enkel af
van de zwarte bramen.
Ik heb het advies
gegeven geen groen materiaal meer af te
voeren, doch dit ter plaatse te recycleren als mulching rond planten en bomen. De voordelen zijn: 1. Geen wortelconcurentie
meer van grassen en onkruiden door de grondbedekking. 2. Beter behoud van de bodemvochtigheid en vermijden van uitdroging. 3.
Het onderaan verteerde materiaal betekent voedsel voor de planten 4. Grote werkbesparing.
Geen gesleur meer met zakken of groencontainer. Je kan het afgereden gras en
knipsels in de directe nabijheid kwijt.
Fotos:
De druif (Regent?)doet
het uitstekend. Bij de appelen een sterk door schurft aangetaste vrucht.
In de winter 2001-2002 kwam Aleide een eerste maal in Going, naast het stadje Kaele, in de provincie 'l'Extrème Nord de Cameroen', de geboorplaats van schoonzoon Aminou. Ze vernam dat wegens de toenemende droogte in de Sahelstreek de oogsten minder werden en dat er haast elk jaar tijdens de maanden juli en augustus honger heerste. Onmiddellijk overlegde ze met de dorpelingen wat er zou kunnen gedaan worden. De mensen spreken er Mundang, naar de volkstam waartoe ze behoren. De taal wordt enkel gesproken, niet geschreven. Slechts een handvol spreken Frans, de officiële taal in Kameroen, naast het Engels in de streken die palen aan Nigeria. De grote meerderheid is analfabeet; ook het dorpshoofd, de Lawan en de wijkverantwoordelijken de djorro's, aangesteld in de Islamtraditie. Daar bedeling van graan te veel problemen zou stellen, opteerde men voor de aankoop van een graanmolen, daar de vrouwen om graan te malen telkens heen en terug, meer dan 20 km moesten stappen. Na het inwinnen van info bleek dat een lichtere molen van 5 pk, de molen die men met 1500 van het Derdewereldfonds van de gemeente Zoersel zou kunnen kopen, het niet lang volhield. Daarom werd besloten tijdens de tweede zaterdag van juli een Afrikaans Tuinfeest in te richten. Dank zij die bijkomende middelen kon een molen van 10 pk aangekocht worden. Maar ook die krijgt men kapot door gebrek aan onderhoud. Telkenjare is Aleide er 2-3 maanden geweest en startte meerdere projecten, waarvan sommige zeer succesvol. Zie www.cozoego.be Daar zo'n reis een hele kost is in ons budget ben ik slechts 1 keer meegeweest. Ik krijg er een cultuurschok. Gelukkig konden we met dochter Leen en de kleinkinderen ook de streek verkennen, o.a. Wasa nationaal park met zijn olifanten en de feërieke streek van Rumsiki waar enkel de binnenste kern, de basalttorens van de vroegere vulkanen nog recht staan. De kegels er rond zijn weggeërodeerd. Volgende zaterdag zijn we toe aan het zevende Afrikaans Tuinfeest. Als u er bij wil zijn, zie de info hieronder, in de kleuren van de Kameroense vlag.
Kleinzoon Jonas aan de drukspuit. De fruitbakjes krijgen een grondige reiniging vooraleer op te bergen. Jaren geleden kon ik die aanschaffen bij een oude fruitboer in Broechem. Bij de beroepsmensen gaat het de dag van vandaag om grote paloxen die machinaal behandeld worden. Zelf vind ik die oude kratten van 10 kg zeer interessant om de diverse rassen uit elkaar te kunnen houden.
Brouwerij Strubbe uit Ichtegem
produceert als eerste brouwerij in België een biologisch fruitbier. Leireken Wilde Vruchten is een bier
gebrouwen op basis van zes vruchten: granaatappel, kriek, aardbei, framboos,
rode vlierbes en bosbes. Het is de nieuwste telg van de Leirekenbieren na
Boekweit Blond (2004), Boekweit Bruin (2005) en Witte Spelt (2005). Brouwer Leo
De Smedt van de nv uit Opwijk maakt zich sterk dat de Wilde Vruchten een succes
wordt.
"Het is niet evident om in het Belgische bier een gat in de markt te
vinden. We richten ons daarom van dag één al op de nichemarkt van biobieren. De
belangrijkste afnemers van de Leirekenbieren waren al een tijd vragende partij
voor een biologisch fruitbier. Dat is geen gemakkelijke opgave, gezien het
enorme mooie aanbod aan fruitbieren in ons land. Toch mogen we stellen dat de
Wilde Vruchten uniek is door het gebruikte vruchtenpalet en omdat het
biologisch is", zegt Leo De Smedt.
Nv Guldenboot brouwde de eerste jaren in de Brasserie de Silenrieux (Beaumont),
maar was al vrij vlug op zoek naar een brouwerij met een grotere capaciteit.
Begin dit jaar kwam men bij Brouwerij Strubbe uit Ichtegem terecht. "Leireken
Wilde Vruchten is gebrouwen op basis van de graansoort spelt. Het bier staat
voor een uitgekiende combinatie van biosap bestaande uit granaatappel, kriek en
aardbei met toevoeging van framboos, rode vlierbes en bosbes. Het alcoholvolume
bedraagt 5,2 procent", zegt Marc Strubbe.
Maître sommelier Gido Van Imschoot, technisch adviseur van de Hotel- en
Toerismeschool Spermalie, gelooft in het eerste biologisch fruitbier van ons
land. "De kleur is mooi, aantrekkelijk en ziet er uitnodigend uit. Ik stel
vast dat de secundaire geuren van hoppebitter en kruidige aroma's sterk
aanwezig zij naast deze van het fruit. In mijn ogen past dit biertje perfect
bij kruidige gerechten met licht fruitige tonen", besluit Gido Van
Imschoot. Leireken Wilde Vruchten is te verkrijgen in flessen (met kroonkurk)
van 25 en 75 centiliter. Het bier is maximaal twee jaar houdbaar.
Vicky Voss Shanaghan
uit Washington State, biologie leerkracht in de American School in Douala en collega
van Leen maakte bij ons een tussenstop.
Ze vertelde hoe zij
op het groot eiland Hardstene woont dat midden de zeer diep in het binnenland
indringende zeearmen ligt. De grote stad Seattle ligt ook aan deze zeearm. Vicky
woont er midden de bossen. De dichtstbije stad op zon 40 km is Olympia, de
hoofdstad van de staat. (Altijd gedacht dat dit Seattle was).
Mijn suikermaïs en
pompoenen spraken haar aan. Blauwe bessen, frambozen, bramen, loganberries en aardbeien vormen
haar kleinfruit. De tuin is afgeschermd tegen de grote herten. We kunnen
dezelfde groenten-en fruitsoorten
telen.
Fotos
1.Vicky
en Leen
2.Met
Veerle, specialiste preventieve geneeskunde in Vancouver, Brittish Columbia,
Canada. De staat Washington, V.S. ligt er net onder.
Meeldauw (Podoshaera leucotricha) of Witziekte op Appel
Meeldauw (Podoshaera
leucotricha) of Witziekte op Appel
Kort na de eerste
bladeren had ik al enkele witbepoederde eindtoppen afgebroken op de
Aleidazaailing. Onlangs bemerkte ik zieke takken hoger op de boom. Ik ben niet
zeker of ook schurftinfectie hier meespeelde. Zie de fotos van vandaag hieronder.
A.Hallemans in
Plantenziekten beschrijft de ziekte als volgt:
Overwintert tussen
de knopscheuten van jonge twijgen. (Bij het snoeien in de winter neem ik die
wittere uiteinden al weg). Tast bladeren, bloesems en scheuten aan: deze
zijn wit bepoederd en misvormen. Op de vruchten kan een ruw verkurkt netweefsel
ontstaan. Infectie heeft hoofdzakelijk plaats vanaf mei en juni, bij vrij warm
weer (20° C en meer) en hoge luchtvochtigheid.
Of
Er is nog Werk aan de Winkel wat dunnen betreft.
Radoux
is
een van de rassen die door Gembloux (Faculté Universitaire des Sciences Agronomiques de Gembloux) door prof Populer aan boomkwekers
onder licentie aangeboden werd. In 1985 waren de bomen voor t eerst te koop. Ik
ging er enkele halen bij de boomkwekerij Adams te Ruisbroek, zuidwest van
Brussel, behorende tot het Pajottenland..
Boomkweker Adams raadde mij ook aan de Reinette
Hernaut mee te nemen. Een meneer Hernaut, wellicht een werknemer bij zijn
vader, had die op het eind der dertiger jaren gevonden op het stort van
Anderlecht en meegebracht naar zijn vader, die voor de vermeerdering zorgde. In
het Pajottenland spreekt men over de Dubbele Speeckaert.
Radoux had ik toen nog niet aangeschaft. Mijn
boom op MM106 onderstam dateert van 1991. Door zijn vruchtbaarheid is het een
kleinere boom gebleven, hoogstens 3 m. De vruchten zijn mooi rood gekleurd ,
middelmaat of iets kleiner. De smaak voldoet. Vorig jaar waren er voldoende
vruchten, maar dit jaar veel te veel.
Na de junirui blijft er nog dunwerk te doen.
Oordeel zelf.
Bijeenkomst van de Bio-kleinfruittelers bij Bart Van Parijs Neerstraat, 7 te 8720 Oeselgem (Dentergem)
Bijeenkomst van de
Bio-kleinfruittelers bij Bart Van Parijs Neerstraat, 7 te 8720 Oeselgem
(Dentergem)
Het bedrijf ligt in een van de gekanaliseerde Leie afgesneden vroegere
meander,in een uithoek van
West-Vlaanderen. Oppervlakte 12 Ha.www.purfruit.com
(Maybe it's the biggest Pick Your Own (organic) farm in Belgium)
Bart is begonnen met een
aanplant van grootfruit met de bedoeling eronder Ronquière kalkoenen te kweken.
Met de vogelpestperikelen is het er niet van gekomen. Zijn eerste aanplant werd
vlier. Hij is waarschijnlijk de enige teler van deze vruchtsoort. Intussen
maakte hij een leerschool door met blauwe bessen, waarvan hij al lang droomde.
De grond was zuur met een PH van rond de 4. Alhoewel de scheikundige
ontleding o.k. was voor de aanplant van blauwe bessen, dedendeze het niet. Mits bergen (hout)compostgeraakte de grond beter geschikt . Op zijn
bedrijf hoeft hij zelf niet met biologische middelen te spuiten. Het meeste
last had hij met het late ras Elliott.
We zagen een jonge aanplant met Duke,
een vroeg en zeer productief ras. Het Nieuw-Zeelands ras Puru stond er uitstekend bij.
Bart vertelde dat hij weken
nodig heeft om zijn 16 000 struiken blauwe bessen te snoeien. Ik durf flink te
snoeien. Dan heb ik nog grotere vruchten. Nog een betere kwaliteit dan in de winkel,
zeggen kopers-zelfplukkers.
Voor de percelen bij het bedrijf is hij sinds 4 jaar overgeschakeld op zelfpluk van alle
soorten. Aldus heeft hij eigen afzet voor zijn totale productie. Men
komt zelfs van het Antwerpse en het Brusselse. Hij schat dat dit voor 10 % bio-mensen zijn.
Er zijn bv zoveel gegadigden voor frambozen (Tulameen en Meeker )dat
na enkele uren al de rijpe bessen reeds geplukt zijn. Als herfstframbozen heeft
hij All Gold (geel), Polka en Heritage, een oud laat ras met goede smaak.
Nog niet alles is overdekt. We werden gewaarschuwd voor het kanon dat
elke 12 minuten knalt.Voor de meesten
toch schrikken bij de knal als je er dichtbij staat. Als rode bessen heeft hij
o.a. Jonkheer Van Tets, Rovada, Rolan... Over de witte: Hollander
en Versailles is hij minder
tevreden.
De stekelbessen staan er schitterend voor, zwaar beladen met grote
bessen. Rassen: Invicta, Pax en Xenia. Er
zou rui optreden bij (haast)volgroeide bessen. Onder de struiken lagen nogal
wat afgevallen bessen. Achteraf vroeg ik mij af of niet ook vogels hiervoor
(gedeeltelijk) verantwoordelijk zouden kunnen zijn? De zwarte bessen Titania en vooral Triton
beginnen te rijpen. Triton smaakt het best.
Zes rassen resistente druiven, derde groeijaar. Rood: Regent, Muscat Bleu en Rondo. Wit: Phoenix, Birstaler Muscat,..
Bramen: Loch Ness en Chester Thornless.
De gestekelde bramen vindt hij wel beter van smaak, maar stelden te
veel problemen.
De braambozen o.a. Taybes, Boysen... hadden geen succes wegens ONBEKEND
bij de zelfplukkers.
De Siberische kiwis (Issaï, Weiki,...) zijn nog te jong.
Een groot deel van de kersen op Gisela 5 droegen niet. Toch waren er
ook enkele goed beladen bomen. Het probleem zou geweest zijn gebrek aan bestuiving. Men denkt er aan
nu ook hommelvolkenbuiten in te zetten.
Bart wees een plek aan met vraat aan de bladeren door houtduiven. De vruchten
er rond werden met rust gelaten.
Bij de bespreking achteraf hoorden we van Yves Heyndrickx, de
verantwoordelijke van de Bioproeftuin Pamel-Roosdaal, bekend vooral om de
aardbeien, dat men gerust met de klassieke rassen kan telen gedurende 1 jaar.
De man heeft een formidabele ervaring. Na eerst klassiek geteeld te
hebben met alle mogelijke pesticiden, doet hij het nu al enkele jaren biologisch.
Dank zij de gezonde bodem heeft hij nu een gezondere groei met
minder problemen dan vroeger.
Dit zijn, op twee na, onze laatste
appelen van vorig jaar. We bewaren die buiten onder een afdak. Bij vriesweer
worden ze afgedekt.
Het zijn vruchten van het tegen
schurft resistente ras Baujade.Het
is een productief ras, soms te, met kleine vruchten. Als er het volgende jaar
minder vruchten zijn is de maat beter.
Met zijn donker groene pel trekt de
vrucht minder aan , alhoewel de smaak meevalt. Later tijdens de bewaring wordt
de pel geel. Het is onze langst bewarende appel. Deze vruchten voldoen nog voor de fruitsla.
Vandaag, 20 juni, kwam Leen met haar kinderen Keda
(15), Kael (13), Nico (11) en Isis (7) om 10u aan in het zonnige Halle-Kempen.
Wat een verademing hier op de buiten in vergelijking
met het, drukkend, tropisch-vochtig klimaat in de 3 miljoenenstad, Douala, havenstad
en grootste stad van Kameroen, zei Leen.
Fotos
1Welkom terug (Jonathan 7)
2Welkom in het
Besjesparadijs
3Moeder en
dochter
4 De namen van
de 5 nieuwe bewoners
5Leen met
dochter Keda; Aleide met Peter, de oudste van onze vijf kinderen.
Wij hebben twee poezen. Laatst zag ik de zwarte met een woelmuis. De
witte is feller en die heb ik al een paar keer gezien met een rat.
Gisterenavond ontdekten we een nieuw slachtoffer voor de keukendeur.
Gezien de donkere kleur dacht ik eerst aan een hermelijn. De staart was echter
kort en bruin. Hermelijnen hebben een langere staart met zwarte eindharen.
Waarschijnlijk is dit dier nog niet helemaal volwassen en is de vacht nog
donkerbruin en wordt die met het ouder worden lichter bruin.
Bij een hermelijn, die duidelijk groter is, is de afscheiding tussen de
bruine vacht- althans in de zomer, want in de winter heb ik er ooit een witte
gezien- mooi afgelijnd van de witte onderzijde. Bij een wezel is de afscheiding
meer golvend.
Een typisch kenmerk bij de wezel is ook de bruine vlek achter de
mondhoek.
Veertig jaar terug zag ik hier af en toe een wezel. Nu was het zeker
meer dan dertig jaar geleden.
Studente vindt biologische oplossing voor beurtjaar
Studente vindt biologische
oplossing voor beurtjaar
Een studente uit de Verenigde Staten heeft een manier ontdekt om fruittelers te
helpen aan een constante oogst van biologische appelen. Normaal gesproken
hebben appeltelers te maken met schommelende jaren van hoge en lage productie.
Dit heeft gevolgen voor de kwaliteit, waarde en grootte van de oogst. Er zijn
wel middelen om deze schommeling enigszins tegen te gaan maar dat strookt niet
met de biologische teelt.
Na lange gesprekken met diverse telers heeft de studente uitvoerig testen
gedaan en uiteindelijk 5 mineralen gevonden. Deze natuurlijke mineralen
stimuleren de boom om tot een overvloedige oogst van hoge-kwaliteitsappelen te
komen. Nu wordt verder onderzoek gedaan om nog beter te begrijpen hoeveel van
elk mineraal gebruikt moet worden en in welke concentratie. Bron: Biotheek Netknipsels
