Art . Nr . 16 , b

Het  Blad .

  Iedereen  weet  wat  een  blad  is , doch  wij  gaan  dit  nu  eens  nauwkeuriger  bekijken .  Op  het  eigenlijke  groene  blad  tekenen  zich  de  nerven  af .  Wij  kunnen  deze  nerven  zien  als  een  soort  leidingen , belast  met  de  taak  het  voedzame  sap  aan  te  voeren .  Kleinere  nerven  vertakken  zich , uitgaande  van  de  hoofdnerf , welke  in  het  verlengde  van  de  bladsteel  ligt .  De  bladsteel  is  een  dun  hol  steeltje , aan  de  achterzijde  meestal  voorzien  van  een  ternauwernood  aangegeven gleufje .  Het  hecht  zich  vast  aan  de  stengel  met  de  bladschede , een  soort  verwijding  aan  beide  kanten , die  de  stengel  omsluit .  Vaak  komen  aan  de  bladsteel  nog  steunblaadjes  voor  ( fig. 5 ) .  Het  punt  waar  de  bladsteel  zich  vasthecht  heet  een  knoop  en  het  gedeelte  van  de  stengel  tussen  twee  knopen  noemen  wij  een  lid  ( zie  wederom  fig ; 5 ) .  In  de  oksel , de  plaats  waar  stengel  en  bladsteel  zich  verenigen  zien  wij  veelal  een  knopje , de  okselknop .  Uit  dit  knopje ( fig . 1 )  kan  weer  een  nieuw  steeltje  onstaan  met  meerdere  vertakkingen .  Op  deze  manier  kan  een  heel  samenstel  van  stengels , bladeren , bloemen  of  vruchten  ontstaan .  Wij  zullen  er  nog  verder  over  spreken .

              Variéteiten

  Bladeren  nemen  de  meest  verschillende  vormen  aan .  Men  noemt  ze  enkelvoudig , d.w.z.  één  enkele  bladschijf  met  gladde  rand  ( perzik ) ; getande  rand  ( brandnetel )  of  min  of  meer  ingesneden  bladeren  ( eik - esdoorn - druif ) .  Men  noemt  ze  samengesteld , wanneer  het  blad  gevormd  wordt  door  verschillende  aparte  gedeelten , die  men  blaadjes  noemt  ( fig . 5 ) .  Deze  blaadjes  kunnen  uitgaan  van  eenzelfde  punt  ( kastanje  -  klaver )  of  trapgewijs  liggen  langs  de  hoofdbladsteel  ( rozenstruik  -  acacia ) .  Meestal  is  het  blad  betrekkelijk  plat , maar  brengen  de  nerven  er  min  of  meer  nadrukkelijk  uitspringende  gedeelten  op  aan .  Bij  bepaalde  soorten  is  het  sterk  ingesneden  of  gegolfd  en  geeft  het  een  uitgesproken  vorm  ( hulst  -  distel  en  het  merendeel  der  stekelplanten ) .  Nogal  zelden  hebben  de  blaadjes  een  handvormige  of  stervormige  rangschikking  ( zoals  bij  de  kastanje , de  lupine  enz. ) .  De  verschillende  afbeeldingen  op  Plaat I  en  Plaat II  laten  je  de  uiterst  verschillende  vormen  van  de  bladeren  duidelijk  zien .  Tenslotte  zijn  er , temidden  van  heel  wat  andere  rangschikkingen , de  reeks  varens , die  in  de  plantenwereld  een  betrekkelijk  aparte  plaats
innemen , evenals  de  mossen , om  maar  niet  te  spreken  van  de  zeealgen  en  de  korstmossen .  Tenslotte  zijn  er  ook  nog  de  paddestoelen  met  hun  wonderlijke  vormen  en  kleuren .

                 De  Knop

  Het  zou  onredelijk  zijn  om , alvoren  te  beginnen  met  de  studie  van  de  bloem , niets  te  zeggen  over  de  knop  die  de  toekomstige  bloem  in  zich  bergt .  Is  dat  niet  het  begin  van  de  toekomstige  met  loof  uitkomende  takken ?  Hij  groeit  aan  de  stengel  of  aan  zijn  vertakkingen ; meestal  aan  de  oksels  ( zie  weer  fig . 1 ) .  Zijn  vorm  is  meestal  eivormig , gerekt , gerond  of  gepunt .  Hij  wordt  beschermd  door  blaadjes , die  meestal  harshoudend  of  kleverig  en  glimmend  zijn ;  Het  is  een  zeer  belangrijk  detail  en  geeft  een  duidelijk  accent  aan  de  vorm  van  de  plant .  Verwaarloos  het  dus  niet .  Knoppen  immers  kunnen  een  zeer  decoratief  element  vormen  en  hoe  boeiend  is  het  niet  deze  ontwikkeling  nader  te  volgen .

  De  koppen  bieden  ons  heel  de  bevalligheid  van  de  plantenwereld  in  het  voorjaar , zowel  door  hun  verscheidenheid  van  vormen , als  door  de teerheid  van  kleuren  en  is  dat  niet  een  belofte  van  nieuw  leven ?  Voordat  het  knoppen  werden  waren  het  alleen  maar  ogen  ( verdikkingen  aan  de  takken )  die  de  eentonige  strakheid  van  de  winterse  bomen  en  struiken  onderbraken .

Art . Nr . 16 . a

De  Theorie .

DE  PLANT

  Wij  weten  dat  de  bloem  uit  de  plant  ontstaat  en  zullen  dus  allereerst  de  plant  onderzoeken  en  bespreken .  Elke  plant  ontstaat  uit  een  zaadje , dat , geplant  in  een  geschikte  omgeving , gaat  kiemen , wortel  schiet  in  de  bodem  en  zijn  stengels , takken , bladeren , bloemen  en  vruchten  in  de  hoogte  doet  groeien .
  Zonder  in  te  gaan  op  de  oneindige  verscheidenheid  van  verschillende  wijzen  van  groei , elk eigen  aan  zijn  soort  of  familie , zullen  wij  in  het  kort  de  stadia  van  het  algemene  groeiproces  uiteenzetten  en  de   belangrijkste  onderdelen  van  de  plant  hun  naam  geven .  Het  zaadje  bevat  meestal  in  hoofdzaak  de  plant  in  het  klein ( het  kiemplantje ).  Het  draagt  een  eerste  beginsel  van  bladeren  en  wortel  in  zich , weliswaar  nog  gewikkeld  in  een  of  twee  vlezige  massa's  ( zaadlobben ) , die  moeten  dienen  voor  zijn  eerste  voeding .  Naarmate  de  wortel  dieper  in  de  bodem  dringt , verheft  zich  de  stengel  boven  de  grond  en  deze  vertakt  zich  weer  in  zijtakken , waaraan  de  nieuwe  blaadjes  groeien , volgens  verschillende  rangschikkingen , die  min  of  meer  verschillen , al  naar  gelang  de  soort  ( fig . 1 ) .
   Deze  vertakkingen  kunnen  tegenovergesteld  zijn , afwisselend , kransgewijs  geplaatst , stervormig , spiraalvormig , en  dat  geldt  zowel  voor  de  eigenlijke  takken  ( fig . 2 ) als  voor  de  bladstelen  ( fig . 3 ) .  Naar  aanleiding  van  deze  zo  verschillende  groeiwijzen  kunnen  wij  reeds  prachtige  tekeningen  en  ragfijne  arabesken  ( fig . 4 ) maken , waarbij  ook  steeds  de  soepelheid  van  onze  hand  ontwikkeld  wordt .  Want  bedrevenheid  in  het  zetten  van  soepele  vloeiende  lijnen  is  voor  de  tekenaar  of  schilder  van  de  planten  en  bloemen  een  eerste  vereiste .  Alvorens  verder  te  gaan  en  om  direct  al  bij  't begin  iedere  zin  goed  te  begrijpen , zullen  wij  je  eerst  de  meest  voorkomende  woorden  en  uitdrukkingen  uit  de  plantkunde  duidelijk  maken .  Hier  volgt  dan  onze  kleine  botanische  woordenlijst . 
       
              Beknopte  woordenlijst

Oksel :  De  naar  de  top  gerichte  hoek , die  de  bladsteel  maakt  met  de  stengel  die  hem  draagt . 
Helmknop :  Deel  van  de  meeldraad :  zakje  of  doosje , dat  het  stuifmeel  bevat . 
Knop :  Tak  in  wording , hetzij  bij  de  oksels  hetzij  aan  het  uiteinde . 
Schutbladeren :  Kleine  blaadjes , vooral  onderaan  de  bloemsteeltjes .
Kelk :  Bekleedt  uitwendig  het  binnenste  van  de  bloem .  
Hoofdje :  De  as  van  de  bloeiwijze  draagt  op  z'n  verdikte  top  een  bosje  bloempjes  dicht  bijeen  ( meestal  bijna  niet  of  niet  gesteelde  bloempjes ) . 
Vruchtbladen :  Bestanddelen  van  de  stamper , apart  of  aan  elkaar  gegroeid , bevattend  van  onder  naar  boven :  het  vruchtbegingsel , de  stijl  en  de  stempel .
Katje :  Een  soort  aarachtige  bloeiwijze  van  eenslachtige  bloemen , waarbij  of  meeldraden  of  stampers  bedekt  worden  door  eenvoudige  schubjes . 
Bloemkroon :  Het  geheel  van  de  bloembladen .  De  bloemkroon  wordt  min  of  meer  gestut  en  omgeven  door  de  kelk .
  Bloemtuil :  Bloemdragend  stengeleinde , waarbij  de  vertakkingen  op  verschillende  punten  uit  de  stengel  komen , maar  tot  op  hetzelfde  hoger  gelegen  niveau  reiken . 
  Zaadlob :  Een  van  de  vlezige  lobben  van  het  zaadje , dat  de  eerste  voedingsreserve  van  de  plant  bevat  bij  zijn  eerste  groei .
  Napje :   Een  soort  bakje , dat  soms  het  onderste  deel  van  een  vrucht  omgeeft  ( bv.  de  eikel ) .  
  Aar :  Een  geheel  van  vrijwel  ongesteelde  bloemen  of  korrels  ingeplant  langs  een  hoofdas .  
  Meeldraden :  Mannelijke  organen  van  de  bloem .
  Blad :  Aanhangsel  van  stengels  of  takken .
  Helmdraad :  Het  draagorgaan  van  de  helmknop  in  de  meeldraad .
  Bloem :  Deel  van  de  plant , dat  de  voortplantingsorganen  bevat .
  Blaadje  ( bladvin ) : Apart  deel  van  de  bladschijf  van  een  samengesteld  blad .  
  Vrucht :  Dat  wat  volgt  op  de  bloem  en  korrel  of  zaad  bevat .  
  Bladschede :  Verdikte  of  verbrede  aanhechtingplaats  van  de  steel  van  het  blad .
  Tros :  Rangschikking  van  bloemen  of  vruchten , zich  aftakkend  van  een  gemeenschappelijke  as .
  Bloeiwijze :  Rangschikking  van  bloemen  aan  één  plant  in  het  algemeen .  
  Bladschijf :  Het  brede  deel  van  het  blad . 
  Nerven :  Vaten  of  buizen  in  het  blad , die  het  voedingssap  vervoeren .
  Knoop :  Het  punt  op  de  stengel , waar  een  blad  of  een  groep  bladeren  is  ingeplant .
  Oog :  Kleine  knop , ontspruitend  aan  het  uiteinde  der  takken  of  de  oksels  der  bladeren .  
  Scherm :  Bloeiwijze , waarbij  de  bloemstelen  allen  uit  hetzelfde  punt  komen  en  de  bloemen  tot  op  dezelfde  hoogte  brengen .
  Vruchtbeginsel :  Orgaan  aan  het  ondereinde  van  de  stamper , zaadknoppen  bevattend ; hierin  ontstaat  de  vrucht .
  Zaadknop :  Te  bevruchten  onderdeel , gelegen  in  het  vruchtbeginsel ; hieruit  onstaat  het  zaad .
  Pluim :  Bloemrijk  en  rijk  vertakt  stengeleinde  ( bv. haver , riet ).
  Parenchym :  Vulweefsel  van  cellen  in  het  blad  ( of  merg  bij  een  stengel , of  vlees  bij  de  vrucht ) .
  Steel :  Draagorgaan  of  voetstuk  van  een  of  ander  plantenorgaan  of  paddestoel , bloem  of  vrucht .
  Bloemblad :  De  gekleurde  bladeren  of  onderdelen  die  samen  de  bloemkroon  vormen .
  Bladsteel :  Zie  " Steel " .
  Stamper :  Vrouwelijk  orgaan  van  de  bloem , samengesteldt  uit  vruchtbladen .
  Stuifmeel :  Vruchtbaar  poeder , uitgestrooid  door  de  meeldraden .  
  Bladskelet :  Het  geheel  van  de  bladnerven .
  Zijworteltjes :  Vertakkingen  der  wortels .  
  Bloembodem :  Bodem  van  de  kelk .  
  Wortelstok :  Vlezige  onderaardse  stengel .
  Kelkbladen :  Blaadjes  of  schubjes , die  samen  de  kelk  vormen .  
  Stempel :  " Ontvangplaats "  van  de  stamper , naar  bovengehouden  door  de  stijl  en  bestemd  om  de  stuifmeelkorrels  op  te  vangen  en  vast  te  houden .  
  Steunblad :  Klein  aanhangsel  van  bladsteel  of  bloem .  
  Stijl :  Lange  uitloper  van  het  vruchtblad .  
  Tuil :  Rechtopstaande  pluim , bijv. bij  seringen .  
  Stengel :  De  spil  van  de  plant , waaraan  de  takken  ontspringen .  
  Knol :  Vlezig  uitgroeisel  op  of  van  de  wortel .  
  Krans :  Verzameling  van  verscheidene  organen , in  een  kring  gelegen  romdom  eenzelfde  punt .  
  Hechtrankjes :  Draadjes , die  bepaalde  klimplanten  als  spiraaltje  rondom  een  steunpunt  rollen .