Art . Nr . 31 . a ,

                       HET   INWENDIGE

                            Het  geraamte

  Het  geraamte  of  skelet  vormt  de  vaste  benige  steun  van  het  lichaam .  Het  bestaat  uit  de  wervelkolom  -  het  voornaamste  deel  van  het  gehele  beenderstelsel  -  welke  op  de  bovenste  wervel  de  schedel  draagt  en  in  het  midden  de  borstkas .  De  wervelkolom  rust  op  het  bekken , waarmee  hij  hecht  verbonden  is .  De  bewegelijke  verbinding  van  het  bekken  met  het  dijbeen  wordt  via  de  knieschijf  verlengd  door  het  onderbeen , welk  uit  scheenbeen  en  kuitbeen  bestaat  en  in  de  voet  eindigt ;  deze  vormt  met  het  enkelgewricht , de  voetwortel , de  middelvoetsbeenderen  en  de  kootjes  van  de  tenen  de  basis  van  het  opgebouwd  geheel .       Op  de  borstkas  rust  de  schoudergordel , welke  uit  sleutelbeen  en  schouderblad  bestaat ;  deze  zijn  met  elkaar  door  gewrichten  verbonden .  Deze  verbinding  gaat  over  in  het  opperarmbeen , dat  door  de  elleboog  verbonden  is  met  de  2  onderarmbeenderen , het  spaakbeen  en  de  ellepijp , welke  in  de  handwortel , middelhandsbeenderen  en  vingerkootjes  uitlopen . 
  Je  bent  niet  verplicht  de  bijzonderheden , vooral  de  benamingen  van  de  verschillende  skeletdelen  te  weten .  Wel  is  het  onontbeerlijk  de  plaatsing  en  de  vorm , tenminste  van  de  voornaamste  beenderen , goed  te  beheersen  en  ook  te  weten  hoe de  ledematen  met  elkaar  verbonden  zijn , welke  bewegingen  de  gewrichten  toestaan , welke  onmogelijk  zijn  en  waarom .  Allereerst  zullen  wij  je  op  twee  belangrijke  dingen  attent  maken :
  1 .  De  beenderen  van  het  geraamte  zijn  geheel  symmetrisch  aan  weerskanten  van  de  middellijn  geplaatst , als  men  het  skelet  van  de  voor -  of  van  de  achterkant  ziet , terwijl  zij  niet  symmetrisch  zijn , als  men  het  van  terzijde  bekijkt .
  2 .  Sommige  beenderen  zijn  onbewegelijk  aan  elkaar  gehecht , zoals  het  bekken , het  heiligbeen  en  de  schedel .
  Andere  beschikken  over  een  betrekkelijke  onafhankelijkheid , zoals  de  wervels , de  beenderen  van  de  romp  en  van  het  polsgewricht ;  andere  weer  bezitten  een  zeer  bepaalde  zelfstandigheid  en  hun  onderlinge  samenhang  wordt  zodanig  op  een  meer  of  minder  hechte  manier  geregeld  ( beenderen  van  de  ledematen ) .
  Het   geraamte  van  voren  gezien  op  afbeelding  2  en  de  beide  afbeeldingen  opzij  gezien  en  van  achteren  ( fig . 3  en  4 )  zullen  je  het  geheel  van  de  skelet  tonen , dat  wij  nu  in  gedeelten  gaan  bestuderen .

  De  ruggegraat .  -  Deze  bestaat  uit  onderling  wel  stevige , maar  toch  enigszins  bewegelijk  verbonden  wervels .  Hij  is  daardoor  betrekkelijk  buigzaam .  Van  terzijde  bezien  is  hij  S - vorming .  Afhankelijk  van  de  persoon  kan  die  gebogen  vorm  meer  of  minder  geaccentueerd  zijn  ( fig . 5 ).

  De  schedel .  -  Wij  hebben  de  beenderen  van  de  schedel  reeds  bestudeerd .  Wij  herhalen  dus  nog  even , dat  zij  bestaan  uit  een  aantal  onbeweeglijk  aan  elkaar  verbonden  beenderen  ( de  schedelholte  of  hersenpan )  waarvan  de  bovenkaak  vast  verbonden  zit  en  beweeglijk  gedeelte  (onderkaak )  welke  daarmee  verbonden  is  door  middel  van  een  gewricht .  De  schedel  is  zeer  los  met  de  wervelkolom  verbonden  en  hij  kan  naar  voren  en  naar  achteren  buigen  en  naar  beide  kanten  zijwaarts  neigen .  Geheel  om  zijn  as  draaien  kan  de  schedel  echter  niet  ( fig . 6 ) .

  De  borstkas .   -  Door  de  ribben  omsloten  lijkt  zijn  vorm  op  die  van  een  eierdop , waarvan  het  bovenste  gedeelte  gedraaid  en  onderste  gedeelte  afgebroken  is  ( Fig . 7 ) .  De  ribben  zijn  aan  de  voorkant  vastgehecht  aan  het  borstbeen  en  vormen  dus  een  soort  boog , hetgeen  bij  magere  personen  duidelijk  zichtbaar  is , vooral  ook  bij  sterke  ademhaling  of  in  liggende  houding .

  De  bekkengordel .  -  De  vorm  van  het  bekken  is  tamelijk  ingewikkeld .  Het  is  een  soort  kom , waaraan  de  zijranden  bij  het  naakt  duidelijk  zichtbaar  zijn .  Deze  rand  veroorzaakt  op  de  hoogte  van  de  heup  een  lijn  welke  men  de  heuplijn  noemt .  Aan  de  rugzijde  is  het  bekken  begrensd  door  het  heiligbeen .  Dit  been  is  plat  en  ruitvormig  en  sluit  de  wervelkolom  af .  Wij  komen  hierop  later  nog  terug .  Het  opmerkelijke  verschil  tussen  het  bekken  van  de  man  en  dat  van  de  vrouw  is  heel  duidelijk  waar  te  nemen .  Het  vrouwelijk  bekken  is  veel  breder  en  wijder  dan  van  de  man .  Daardoor  verklaart  zich  het  verschil  in  afmetingen , welke  wij  straks  zullen  opmerken :  bij  de  man  brede  schouders  en  een  smal  bekken , terwijl  bij  de  vrouw  het  tegenovergestelde  het  geval  is .

  Het  dijbeen .  -  Het  dijbeen  is  met  het  bekken  verbonden  door  een  gewrichtsknobbel   en  met  de   beenderen  van  het  onderbeen  door  twee  afgeronde  uiteinden , welke  een  soort  hoef  vormen .  Opmerkelijk  is , dat  zowel  van  voren  als  van  achteren  gezien  de  dijbenen  een  zeer  schuine  stand  innemen  
( fig . 2  en  4 ) .  Aan  de  bovenzijde  zijn  zij  door  de  gehele  breedte  van  het  bekken  van  elkaar  verwijderd , terwijl  zij  elkaar  bij  de  knieen  bijna  raken .  Van  opzij  gezien  is  het  dijbeen  licht  naar  voren  gebogen , hetgeen  wij  zelf  zeer  goed  kunnen  voelen .  De  beweeglijkheid  van  het  dijbeen  is  naar  voren  toe  onbeperkt .  Een  zeer  lenig  mens  kan  met  zijn  knie  de  kin  raken .  Naar  achteren  toe  gebogen  kan  het  dijbeen  echter  niet  de  loodrechte  stand  van  de  wervelkolom  overschrijden .  Als  men  het  been  naar  achteren  wil  strekken  is  men  gedwongen  het  lichaam  naar  voren  te  buigen .  Tenslotte  laat  het  dijbeen  nog  een  zekere  speling  naar  de  zijkant  toe , zoals  bijvoorbeeld  bij  de  kleermakerszit . 
 
  De  knie .  -  Het  kniegewricht  verdient  wel  dat  wij  er  even  bij  stil  blijven  staan 
( fig . 9 ) .  Het  dijbeen  en  het  scheenbeen  zijn  verbonden  door  de  gewrichtsbanden  AB , die  achter  aan  de  zijkant  zitten .  De  knieschijf , een  schijfvormig , afzonderlijk  been , is  geheel  in  de  pees  van  de  strekspier  opgenomen  en  hangt , als  het  been  gestrekt  is , voor  het  kniegewricht .  Als  de  knie  gebogen  wordt  dringt  de  knieschijf  in  de  tussenruimte  van  de  scharnier  en  sluit  de  opening  af , zoals  fig . 9  ons  heel  duidelijk  laat  zien .  Daardoor  zijn  de  zo  veranderlijke  vormen  van  de  knie  te  verklaren , al  naar  gelang  de  buiging  van  het  been  is . 

  De  beenderen  van  het  onderbeen .  -  
Het  scheenbeen  en  het  kuitbeen  zijn  op  zodanige  wijze  met  elkaar  verbonden , dat  geen  enkele  zijspeling  toelaatbaar  is .  Opmerkelijk  is  alleen  dit  :  
  1e  Het  kuitbeenshoofd  ( fig . 2 )  dat  iets  lager  ligt  dan  het  hoofd  van  het  scheenbeen , steekt  aan  de  zijkant  altijd  zichtbaar  uit . 
  2e  De  op  enkelhoogte  uitstekende  twee  
beenpunten  ( enkels )  liggen  niet  op  een  lijn , de  binnenenkel  ( b  op  fig . 2 )  ligt  hoger  en  is  breder  van  vorm  dan  de  buitenenkel  welke  lager  ligt  en  de  vorm  heeft  van  een  met  de  punt  naar  beneden  gerichte  kegel .  De  buiging  van  het  onderbeen  naar  achteren  is  onbeperkt , terwijl  zij  naar  voren  wordt  geremd  zodra  het  onderbeen  zich  in  het  verlengde  van  het  dijbeen  bevindt .  Zijwaarts  heeft  het  onderbeen  een  zekere  speling , welke  het  mogelijk  maakt  met  de  voet  op  de  grond  een  halve  cirkel  te  beschrijven .

  De  beenderen  van  de  voet .  -  De  achterste  helft  van  de  voet  bestaat  uit  een  aantal  tamelijk  nauw  met  elkaar  verbonden  beenderen , tesamen  genoemd : de  voetwortel .
  De  voorste  helft  bestaat  uit  vijf  gestrekte , wel  onafhankelijke , beenderen ;  zij  vormen   de  middelvoetsbeenderen  en  de  middelvoet .  Zij  allen  worden  door  de  teenkootjes  verlengd .  Iedere  teen  telt  er  drie , alleen  de  grote  teen  heeft  er  maar  twee . 
  Let  je  eens  op  de  min  of  meer  scherp  getekende  welving  van  de  voet , waardoor  de  platte  voeten  of  gewelfde  voeten  veroorzaakt  worden  en  bekijk  ook  de  vorm  van  de  hiel  ( fig . 3 ) .  De  voet  ontleent  zijn  veerkracht  aan  de  werking  van  de  beenderen  van  voetwortel  en  middenvoet .  Alleen  de  tenen  beschikken  over  een  bepaalde  onafhankelijke  beweeglijkheid .  

  De  beenderen  van  de  schoudergordel  en  de  arm .  -  Het  skelet  van  de  schouder  en  de  arm  is  tamelijk  ingewikkeld .  De  soelpelheid  van  de  gewrichten  laat  de  meest  verschillende  bewegingen  toe .  Wij  weten  reeds  dat  het  sleutelbeen  met  het  schouderblad  verbonden  is  en  dat  het  sleutelbeen  op  zijn  beurt  aan  het  borstbeen  gehecht  is . ( fig . 2 ) .
  Het  schouderblad  ligt  geheel  vrij  van  de  borstkas .  De  arm  kan  in  alle  richtingen  bewogen  worden ;  naar  voren , naar  achteren  en  zijwaarts .  Zodra  men  de  arm  zijwaarts  opheft  en  de  horizontale  lijn  overschrijdt , zoals  te  zien  is  aan  de  rechterarm  op  fig . 4  dan  gaat  het  sleutelbeen  omhoog  en  neemt  dit  een  scheve  positie  in  terwijl  het  schouderblad  dienovereenkomstig  verschuift  ( fig . 10 ) .  Worden  de  beide  armen  naar  voren  gebracht , alsof  men  een  geweer  in  de  aanslag  brengt , dan  vormen  de  twee  sleutelbeenderen  een  hoek , de  schouderbladen  verwijderen  zich  van  elkaar  en  de schouders  ronden  zich  af .  Maar  als  men  de  armen  daarentegen  horizontaal  opzij  verheft , zodat  men  een  kruis  vormt  dan  komen  de  schouderbladen  nader  tot  de  wervelkolom  en  wordt  er  een  verticale  holte  gevormd  in  het  midden  van  de  rug .

  Onderarm  en  de  hand .  -  De  twee  beenderen  van  de  onderarm  zijn  op  een  zeer  eigenaardige  manier  met  elkaar  verbonden .  De  ellepijp  is  n.l.  aan  het  opperarmbeen  gehecht , terwijl  het  spaakbeen   nauwer  met  de  hand  verbonden  is .  Wij  willen  hiermee  verklaren , dat  voor  de  ellepijp  de  verbinding  met  het  ellebooggewricht  veel  belangrijker  is , dan  het  verband  dat  zij  met  de  beenderen  van  de  hand  houdt , terwijl  het  omgekeerde  voor  het  spaakbeen  geldt .
  Het  spaakbeen  kan  zich  als  het  ware  om  de  ellepijp  heen  rollen  overeenkomstig  met  de  verschillende  bewegingen  van  de  hand , haar  gevende  of  nemende  ( ontvangende )  houding .  Bij  de  nemende  houding  wordt  de  rug  van  de  hand  uitgestrekt  terwijl  bij  de  gevende  houding  de  binnenkant , de  handpalm , zichtbaar  is .  De  schematische  tekeningen  ( van  fig . 11 )  verklaren  dit  duidelijk . 
  Je  moet  onthouden , dat  de  operarm  bij  de  nemende  houding  met  de  onderarm  een  rechte  lijn  vormt .  A B ,  terwijl  deze  lijn  bij  de  gevende  houding  gebroken  wordt .  Dit  is  heel  belangrijk , want  de  vorm  van  de  onderarm  ondergaat  aanzienlijke  veranderingen  naar  gelang  hij  zich  nemende  of  gevende  uitstrekt .
Bestudeert  je  dat  eens  aan  uw  eigen  arm  als  je  voor  de  spiegel  staat .  Merk  tegelijk  ook  op , dat  de  viervoeters  net  als  de  mens  twee  onderarmbeenderen  bezitten , maar  dat  alleen  de  apen  in  staat  zijn , zoals  de  mens  hun  handen  in  een  nemende  of  gevende  stand  te  brengen .  Bekijk  eveneens  op  de  arm  van  terzijde  gezien  het  uitsteeksel  dat  aan  de  elleboog  door  het  bovenste  eind  van  de  ellepijp  wordt  gevormd  ( fig . 12 ).
  De  beenderen  van  de  hand , de  handwortel ,
de  middelhandsbeenderen  en  de  vingerkootjes  zijn , bij  wijze  van  spreken , gelijksoortig  aan  die  van  de  voet  en  zijn  symmetrisch  verdeeld  met  uitzondering  van  de  duim , welke  onafhankelijk  staat  en  maar  twee  kootjes  bezit  ( fig . 13 ) .  Men  ziet  dat  er  altijd  onder  de  huid  zichtbare  gewrichten  een  boog  van  concentrische  cirkelrijen  vormen .
  Als  de  hand  naar  de  pols  toe  gebogen  wordt  vormt  het  gewricht  met  de  hand  in  plaats  van  een  hoek , een  zeer  afgeronde  kromming .  Dit  wordt  mogelijk  door  de  elasticiteit  van  het  polsgewricht .
  Je  zult  later  verschillende  uitvoerige  anatomische  tekeningen  tegenkomen , welke  de  voorafgaande  afbeeldingen  aanvullen .  Wij  hebben  deze  platen  hier  nog  niet  vertoond , om  duidelijker  de  tegenstelling  te  doen  uitkomen  tussen  het  geraamte  van  de  verschillende  lichaamsdelen  en  het  overeenkomende  spierenstelsel .  Dit  laatste  gaan  wij  nu  bestuderen .  ( zie Art . 31 . b , De  spieren  )

Fig . 3  en  4 .

Het  geraamte  in  zijaanzicht  en  van  achteren  gezien , geheel  rechts  het  schema  van  het  achteraanzicht .

Art . Nr . 31 .

                            Het  Naakt 

                              Inleiding  

  Evenals  in  de  voorgaande  lessen , zullen  wij  ook  thans  trachten  het  onderwerp  eenvoudig  doch  duidelijk  te  benaderen ; hoe  ingewikkeld  dit  onderwerp  ook  moge  zijn .  Je  kunt  daar  ten  volle  van  overtuigd  zijn  !   Het  is  alleen  noodzakelijk , dat  wij  van  nu  af  aan  -  en  wel  te  beginnen  met  deze  inleiding  -  iets  hoger  gaan  grijpen , omdat  je  van  deze  les  meer  profijt  en  genoegen  zult  beleven . 
  Je  zult  zien  dat  het  huidige  onderwerp  te  maken  heeft  met  een  bijzonder  verheven  stijl .  Zonder  overdrijving  zouden  wij  zelfs  kunnen  zeggen  dat  wij  ons  naar  een  sfeer  van  schoonheid  begeven .
  Zeker , alles  is  mooi , of  kan  dit  voor  een  kunstenaar  tenminste  zijn .  Voor  hem  is  er  geen  enkel  onderwerp  ( uit  filosofisch  standpunt  bezien )  dat  niet  zijn  interesse  vermag  op  te  wekken .  Of  beter  gezegd :  het  is  voor  hem  interessant  het  verborgene  in  de  onderwerpen  te  ontdekken .  Hoe  onbeduidend  het  andere  ook  moge  lijken , de  kunstenaar  kan  het  verheffen , kan  het 
" mooier  maken " , door  zijn  gave  van  gevoeligheid  en  verbeeldingskracht .
  Welnu , er  is  een  onderwerp , dat  in  al  zijn  zuiverheid  -  men  zou  kunnen  zeggen  -  tot  de  meest  volmaakte  plastische  expressies  en  de  zuiverste  gedachten  op  het  gebied  van  de  kunst  inspireert :  het  naakt .  Beschouwt  je  eens  het  beroemde  voorbeeld  van  de  Antieken , van  de  Griekse  beeldhouwers , die  nooit  overtroffen  zijn .  Hun  meesterwerken  zijn  niet  anders  dan  alleen  het  lichaam  van  een  vrouw  of  een  man .  Maar  door  verhoudingen  en  bewegingen , door  verhevenheid  en  rythme  van  het  lichaam  vormen  deze  gestalten  een  uiterst  hoog  element  van  schoonheid  en  bieden  zij  ons  ontegenzeggelijk  een  ongeevenaarde  schoonheidsvreugde .  

  Dit  alles  was  je  zonder  twijfel  al  bekend , doch  het   is  niet  overbodig  om  je  bij  het  begin  van  deze  les  hieraan  te  herinneren . 

  Voor  één  keer  hebben  wij  grootse  woorden  gebruikt .  Wij  hebben  van  Schoonheid  gesproken .  Maar  wij  weten  immers  heel  goed  dat  je  voor  schoonheid  gevoelig  bent , omdat  je  van  tekenen  houdt .  Wij  zullen  echter  in  ons  betoog  ook  de  nuttige  kant  van  deze  studie  bezien . 

  Wij  zullen  je  inderdaad  tonen  in  welk  opzicht  het  tekenen  van  het  naakt  nuttig  is .  Het  nut  heeft  betrekking  op  het  werk ;  de  schoonheid  geeft  vreugde .  Om  dit  te  bereiken  moet  je  leren  met  vastberadenheid  en  ijver  aan  het  werk  te  gaan .  Dan  zullen  nut  en  vreugde  zich  onmiddellijk  voor  u  verenigen  en  met  elkander  verbonden  blijven  gedurende  een  studie  die  steeds  boeiender  zal  worden .  

                           THEORIE

                       DE  ANATOMIE

   Voorwoord.

   Wij  zijn  het  er  dus  over  eens  dat  de  studie  van  het  naakt  nuttig  is .  De  kennis  hiervan  is  voor  de  tekenaar  zelfs  onontbeerlijk .  Het  is  je  stellig  bekend  dat  het  op  de  scholen  voor  kunstonderwijs , onder  de  naam  " figuurtekenen "  de  basis  van  dit  onderwijs  vormt .
Waarom  ? 
  Vooral  -  en  wij  willen  dit  geenszins  voor  u  verbergen  -  omdat  het  de  moeilijkste  kant  van  de  teken - en  schilderkunst  vormt , doch  daarom  ook  de  meest  " ontwikkelde " ;  wie  de  " figuur "  beheerst , kan  alles  tekenen , onverschillig  wat .
  Vervolgens  omdat  het  beter  dan  welke  andere  oefening  ons  ook  de  constructie  leert  zien , hetgeen  je  zult  ondervinden .  Hier  leren  wij  dus  het  wezenlijke  van  tekenen .  Dank  zij  de  beheersing  van  het  naakt  is  het  mogelijk  een  geklede  figuur  met  de  juiste  penseelstreek  en  waarheidsgetrouw  af  te  beelden .  Om  dat  te  kunnen  moet  men , zoals  gezegd  wordt , " weten  wat  eronder  zit " .  De  grote  schilder  DAVID  werd  door  zijn  geweten  zover  gedreven , dat  hij  de  lichamen  van  de  mannen  en  vrouwen  eerst  naakt  op  het  doek  tekende  en  ze  eerst  daarna  van  kleding  voorzag .  Maar  ook  voor  de  ontklede  figuur , voor  het  naakt  dus , is  het  zelfs  nodig  te  weten  " wat  er  onder  zit " .  En  dit  weten  zal  de  anatomieleer  u  verschaffen .
  Natuurlijk  gaat  het  hier  niet  om  de  medische  anatomie , noch  om  de  anatomie  van  physiologen  en  histologen , maar  om  de  artistieke  annatomie  van  tekenaars  en  schilders .  Het  is  zuiver  morphologische  anatomie , welke  alleen  de  osteologie  en  de  myologie  behandelt :  in  minder  geleerde  termen  niets  anders  dan  wat  de  vorm  betreft , d.w.z.  de  studie  van  de  beenderen  en  de  spierenleer , in  één  woord :  de  lichaamsbouw .  De  studie  van  het  beenderstelsel  is  nodig  om  daardoor  eerst  de  lichaamsbouw  te  leren  begrijpen .  Om  te  tekenen  moet  men  waarnemen .  Om  goed  te  kunnen  waarnemen  moet  men  beter  begrijpen .  Eerst  dienen  wij  de  vorm  te  weten  doordringen  om  haar  zodoende  beter  te  kunnen  zien .  Dat  is  de  waarborg , de  voorwaarde  van  het  succes .  Je  zult  een  tak , zijn  bladeren , bloemen  en  vruchten  beter  kunnen  tekenen  als  je  een  beetje  botanische  kennis  bezit ;  een  locomotief  zult  je  gemakkerlijker  kunnen  weergeven  als  enig  begrip  voor  techniek  je  niet  vreemd  is .  In  al  deze  gevallen  zal  uw  visie  begrijpend  zijn . 
  welnu , op  een  tekening  van  een  naakt  is  de  houding , de  beweging  alleen , dan  juist  sprekend  en  vol  uitdrukking , als  ieder  been , iedere  spier  op  zijn  plaats  zit  en  zijn  taak  heeft .  Dit  resultaat  is  moeilijk  te  bereiken  wanneer  men  een  relief , een  holte , een  vlak  zonder  begrip  tekent , zodat  er   geen  verband  bestaat  met  de  geestelijke  voorstelling  van  hetgeen  er  onder  zit .