Art . Nr . 59 . b ,

Rozet  in  arabische  stijl .

Art . Nr . 59 . b , 

         Vorrnaamste  vormen  van  versiering

  De  voornaamste  vormen  van  versiering  zijn  de  band , het  fries , de  rozet  en  de  achtergrond  buiten  degene  die  toegepast  worden  op  vastgestelde  vlakken  of  in  verband  met  de  bijzondere  eisen  van  bepaalde  materialen .   
  Gedurende  onze  studie  zullen  we  nagaan  uit  welke  bronnen  de  versieringskunstenaar  kan  putten  om  zijn  inspiratie  te  bevruchten .   
  De  rand .  -  Velen  hebben  de  neiging  om  een  rand  en  een  fries  met  elkaar  te  verwarren .  De  rand  is  een  versierend  ontwerp , dat  een  bepaalde  oppervlakte  begrenst .  Het  is  een  opeenvolging  van  motieven , die  herhaald  worden , afwisseld  of  omgedraaid  worden  volgens  de  verschillende  methodes  die  eerder  opgenoemd  werden .  In  tegenstelling  met  het  fries  heeft  de  rand  niet  een  vastgestelde  richting , dat  wil  zeggen  dat   hij  even  goed  horizontaal  als  verticaal  geplaatst  kan  worden .  De  kunstenaar  moet  zijn  motieven  dus  zo  kiezen  en  zo  rangschikken  dat  zij  tegemoet  komen  aan  hun  rol  van  rand , wanneer  dit , om  een  voorbeeld  te  noemen , een  vierkant  moet  afsluiten .  We  merken  op  dat  de  rand  vaak  binnen  twee  evenwijdige  lijnen  valt , die  voor  " vastheid " zorgen , wanneer  de  motieven  waaruit  hij  is  samengesteld , met  elkaar  verbonden  moeten  worden  of  dat  hun  afgronde  vormen  een  rechte  lijn  nodig  hebben  als  tegenwicht  tegen  de  weekheid  van  hun  bewegingen . 
  Waar  planten  en  bloemen  aan  de  versierder  onuitputtelijke  mogelijkheden  bieden  moeten  dieren  met  grote  voorzichtigheid  in  een  randversiering  gebruikt  worden :  men  moet  nl.  vermijden  om  hem  op  een  onwaarschijnlijke  manier  op  hun  kop  te  zetten  met  de  poten  in  de  hoogte .  De  opstelling  mag  niet  in  conflict  komen  met  ons  gevoel  voor  evenwicht  en  dat  te  minder  waar , we  herhalen  het  nog  eens , een  rand  in  verschillende  richtingen  geplaatst  moet  kunnen  worden . 
  Het  fries .  -  Hoewel  aan  dezelfde  wetten  onderworpen  als  de  rand , kan  een  fries  toch  niet  als  omlijsting  dienst  doen .  Hij  kan  dus  slechts  in  horizontale  stand  toegepast  worden . 
  We  herinneren  er  hier  aan  dat  men  bij  het  zoeken  naar  bepaalde  decoratieve  elementen  en  het  gebruik  van  bepaalde  modellen  ( zoals  planten , voorwerpen  enz . )  met  veel  vrucht  zijn  toevlucht  kan  nemen  tot  een  praktisch  hulpmiddel , waarop  we  reeds  bij  een  andere  gelegenheid  de  aandacht  vestigden  en  wel  het  bekijken  van  het  model  bij  tegenlicht , dus  om  het  als  sihouet  te  zien .  Men  kan  dan  met  één  oogopslag  de  bruikbaarheid  van  het  motief  beoordelen  in  verband  met  een  decoratief  arrangement  en  ook  de  algemene  beweging  en  het  volume  van  het  onderwerp  in  kwestie .
  De  rozet .  -   Dit  is  een  decoratieve   versiering  in  de  vorm  van  een  ontloken  roos , vandaar  zijn  naam , die  in  een  cirkel  is  ingeschreven  of  doet  denken  aan  een  ster  met  talrijke  armen .  Men  kan  dus  beginnen  met   een  cirkel  te  trekken  met  een  passer  en  dan  zijn  oppervlakte  verdelen  in  gelijke  delen  met  behulp  van  middellijnen .  Daarna  ontwerpt  men  een  versieringsmotief  voor  een  der  aldus  onstane  gelijke  delen  en  brengt  dit  dan  met  behulp  van  doorschijnend  papier  over  op  de  andere  ( fig . 70 ) .  Men  kan  ook  combinaties  van  stralingen  gaan  ontwerpen .  Daartoe  trekt  men  bijvoorbeeld  vier  of  zes  cirkels  in  de  oorspronkelijke , waarbij  hun  middellijn  geleidelijk  kleiner  wordt  tot  aan  de   helft  van  die  van  de  achtergrond .  Maar  een  cirkel  ( of  ieder  ander  vlak )  dat  in  drie  of  vijf  delen  verdeeld  zal  worden  zal  een  aangenamer , minder  symmetrisch  décor  opleveren  dan  wanneer  hij  in  tweëen  of  in  vieren  ondergedeeld  zal  zijn , omdat  een  oneven  indeling  het  mogelijk  maakt  een  motief  te  plaatsen  tussen  twee  andere , die  aan  elkaar  zijn .  In  ieder  geval  is  het  ook  hier  een  kwestie  van  constructie , van  het  bouwen  van  een  geraamte , waarvan  de  noodzaak  steeds  weer  zal  blijken , zoals  men  ook  in  het  nu  volgende  voorbeeld constateren  kan . 
  De  achtergrond .   -  Achter -  ( of  onder - )  gronden  worden  meer  speciaal  gebruikt  bij  de  schutbladen  van  een  boek , behangselpapier , stoffen  en  derg .  Men  stelt  hen  samen  met  behulp  van  lijnen , die  een  netwerk  vormen  dat  als  ondersteuning  van  de  tekening  dienst  moet  doen .  De  netwerken  kunnen  oneindig  van  aard   verschillen  en  wel  in  rechthoeken , vierkanten , driehoeken  enz . , die  ofwel  eenvoudig  naast  elkaar  staan , ofwel  in  afwisseling  geplaatst  zijn  ofwel  in  trapvorm  zijn  aangebracht .  Het  is  noodzakelijk  dat  alle  onderdelen  van  iedere  vorm , die  in  een  bepaald  netwerk  terecht  komen , volkomen  aan  elkaar  gelijk  zijn  om  de  regelmatigheid  van  de  motieven  en  hun  onderlinge  afstand  te  waarborgen .  Men  moet  ook  vermijden  dat  de  herhaling  van  het  motief  op  te  nadrukkelijke  wijze  horizontale  en  verticale  lijnen  vormt .  Men  moet  dus  trachten  het  oog  er  van  te  weerhouden  om  samenvoegingen  te  voelen .
Tot  dit  doel  kan  men  de  grens  van  die  samenvoegingen  door  de  uiterste  elementen  van  de motieven  laten  overschrijden  of  door  met  regelmatige  tussenruimten  tussen  de  geometrische  motieven , die  het  voornaamste  patroon  vormen , andere  elementen  inlassen , die  van  vorm  en  afmetingen  verschillend  zijn .
  Deze  soort  van  versiering  staat een  uitgebreide  ontlening  toe , niet  alleen  aan  alle denkbare  meetkundige  figuren , maar  ook  aan  de  flora  en  fauna . 

Fig . 74 , 75  en  76 .

Antieke  vazen  en  moderne  schalen

Art . Nr . 59 . e ,

                      Muurversiering

  De  aard  van  een  muurversiering  moet  tegemoet  komen  aan  zijn  bestemming , hetgeen  wil  zeggen  aan  zijn  bouwtrant .  Wanneer  inhoud  en  afmetingen  vooraf  zijn  vastgesteld  dient  men  het  werk  te  beginnen  met  kleine  ontwerpen .  Met  zijn  onderwerp  in  gedachten  bestudeert  de  decorateur  de  plaats  van  de  grote  lijnen , massa's  en  vlekken  op  zeer  verkleinde  schaal , die  variëren  zal  van  vijf  tot  tien  of  vijftien  centimeter  op  een  hele  meter .  Onafhankelijk  van  de  eerste  vorm  van  het  denkbeeld , met  verbeeldingskracht  door  de  kunstenaar  geschetst , zal  de  studie  van  een  schetsopzet  hem  er  toe  aanzetten  om  aan  de  uitvoeringswijze  te  gaan  denken .  Hij  wordt  opgezet  terwijl  men  rekening  houdt  met  het  licht , de  omgeving , als  ook  de  omstandiheden , waaronder  gewerkt  zal  worden , en  moet  als  uitgangspunt  dienen  van  het  decoratieve  kunstwerk , omlijnd  in  zijn  totaliteit , en  dat  zeer  zeker  op  verkleinde  schaal , maar  toch  voldoende  duidelijk  om  de  gedachten  van  de  kunstenaar  voelbaar  te  maken .  Zijn  uitvoeringswijze  moet  vrij  en  aangenaam  voor  het  oog  zijn  en  zijn  gehele  verschijning  moet  aantrekkingskracht  bezitten , want  wanneer  hij  aan  de   architect  of  aan  de  client  wordt  voorgelegd , moet  de  aanvaarding  van  de  schets  aanleiding  geven  tot  de  opdracht . 
  De  definitieve  arbeid , te  bestemder  plaatse  of  in  de  atelier , zal  een  vergroting  door  middel  van  ruiten  noodzakelijk  maken .
  De  schilder  kan  niets  beginnen , wanneer  hij  niet  eerst  een  picturaal  idee  heeft .  Maar  bij  versiering  en  decoratie  zijn  de  lijnen  welsprekend  genoeg  en  kunnen  volstaan  om  zelfs  in  een  simpele  schets , de  geest  van  het  onderwerpen  uit  te  drukken .  Hun  rythme , van  ornamentale  aard , zal  onverwachte  en  goed  gevonden  buigingen  gaan  krijgen , waarvan  de  soepele  arabesk  een  lust  voor  het  oog  zal  zijn .  In  een  menselijke  of   dierlijke  figuur  zal  de  tekening  en  karakter  van  algemeenheid  geven  aan  wat  slechts  een  individuele  werkelijkheid  was , en  daardoor  zal  hij  tot  " stijl " kunnen  komen . 
  Om  kort  te  gaan , moet de  decoratieve  schilderkunst ; omdat  hij  zich  schikken  moet  naar  een  programma  en  een  vastgestelde  bestemming , vanuit  een  geheel  andere  gezichthoek  opgevat  worden  dan  het  zg.  ezelschilderij   Fresco -   en  wasschildering  komen  het  best  tegemoet  aan  de  behoefte  van  eenheid  en  matheid  van  aspect , die  in  de  wandschildering  gewenst  zijn .  De  olieverf  kan  hen  aanvullen , maar  dan  toegepast , in  tegenstelling  tot  het  ezelschilderij , in  een  uitgesproken  decoratieve  geest .  Overigens  is  het  voornaamste  kenmerk  van  de  decoratieve  kunst  niet  het  scheppen  van  op  zichzelf  staande  kunstwerken  ( zoals  schilderij  en  beeld ) , die  ieder  hun  waarde  en  doel  in  zichzelf  vinden , maar  werken  te  maken  met  een  vastomlijnde  bestemming , nl.  de  opluistering  van  een  of  meer   vlakken  met   een  ornamentatie , die  aan  hen  is  aangepast  en  waarvan  zij  deel  uitmaken . 
 
  Een  voorbeeld  van  decoratief  ontwerp

  Thans  gaan  we  ons  wijden  aan  een  concreet  geval  en  veronderstellen  dat  men  ons  het  ontwerp  vraagt  van  een  decoratief  paneel  met  als  onderwerp :    DE   DANS .
  Laten  we  ons  eerst  eens  bezig  houden  met  de  documentatie .  We  moeten  meerdere  schetsen  van  dansers  maken  om  beter  hun  bewegingen  aan  te  voelen , die  men  zelf 
" meeleeft "  door  te  trachten  hen  in  enkele  schematische  lijnen  vast  te  leggen .  Vervolgens  gaan  we  een  keuze  maken ;  hier  nemen  we  iets , daar  laten  we  iets  weg  en  we  gaan  proberen  een  eerste  schetsopzet  uit  te  voeren .  
  Enkele  van  onze  personages  gaan  we  een  beetje  uitrekken ;  zij  moeten  wat  langer  zijn  dan  in  werkelijkheid  om  beter  hun  lichtvoetigheid  uit  te  drukken  en  de  vurige  geestdrift , die  hen  van  de  grond  doet  verheffen  en  die  schijnt  te  spotten  met  de  zwaartekracht . 
  Ook  de  bewegingen  zelfs  moeten  een  nadruk  krijgen .  Een  eerste  poging  tot  compositie  ziet  je  op  fig . 82 , met  een  opstelling  in  de   breedte , want  dat  is  ook  de  vorm  van  het  bedoelde  paneel . 
  Laten  we  dit  eens  met een  critisch  oog  bekijken .  Het  geheel  doet  uitgeknipt  aan  en  het  ontbreekt  aan  eenheid .  De  groep   A    staat  te  veel  in  het  centrum , danser   B  schijnt  uit  het  paneel  weg  te  lopen  en   C  maakt  de  indruk  niet  met  de  anderen  mee  te  doen .  De  in  verschillende  richtingen  opgeheven  armen  maken  een  onsamenhangend , versnipperd  en  onaangenaam  effect .
  We  proberen  nog  eens  andere  opstelling  (fig . 83 ) .  
  Groep  A  is  beter  gecomponeerd .  De  evenwijdige  richtingen  van  de  benen  versterken  de  beweging  en  scheppen  een  strakker  rythme .  De  buigingen , ontstaan  door  de  gezamelijke  armen , vormen  een  golflijn  die  de  personen  verbindt , de  compositie  aan  de  bovenzijde  stop  zet  en  aan  beide  zijkanten  afsluit .  Danser  B  heeft  zich  naar  rechts  gewend , terwijl  aan  de  linkerkant  de  gewijzigde  houding  van   C  de  schuine  lijnen  van  groep   A   in  evenwicht  brengt . 
  Laten  we  het  bij  deze  compositie  houden  en  hem  verder  doorvoeren .  Fig . 84  toont  een  poging  in  de  richting  van  het  gewenste  effect .  Nu  gaan  we  de  vormen  vereenvoudigen .  De  gelaatstrekken  worden  niet  aangeduid  om  in  de  geest  van  de  compositie  te  blijven  en  we  gaan  kostuums  tekenen , die  niet  bij  een  bepaald  tijdperk  behoren  teneinde  niet  in  anecdotisme  te  vervallen .  We  nemen  dus  in  maillots  met  geometrische  patronen  in  zwart  en  wit . 
Het  gekozen  materiaal  is  gouacheverf .  Dit  standpunt  is  aanvaardbaar , maar  het  geheel  is  droog  en  ontbeert  sfeer  en  wel  omdat  de  figuren  hard  staan  tegen  een  doodse  achtergrond , die  hun  geheel  vreemd  is .  Zij  bewegen  zich  in  een  lengte . 
  Nu  gaan  we  de  compositie  met  behulp  van  ruiten  op  groter  formaat  brengen .  We  brengen  in  de  achtergrond  een  reeks  schijne  banen  aan , die  de  figuren  verbindt  en  hun  bewegingen  accenten  verleent . 
  Deze  straling  wekt  een  herinnering  aan  licht  en  beweging  :  de  lichtbundels  van  schrijnwerpers , die  elkaar  kruisen  en  zich  verplaatsen .  Nu  beweegt  de  compositie , de  achtergrond  is  levendig  en  neemt  deel  aan  de  actie  van  de  dansers . 

  Het  geheel  voltooide  werkstuk  ziet  je  op  fig . 85 .

  We  hebben  hiermee  een  bijzonder  leerzaam  voorbeeld  van  stilering .  De  kunstenaar  heeft  een  vertolking  tot  stand  gebracht , die  een  transformatie  is  van  de  geziene  werkelijkheid  bestudeerd  werd  en  opzettelijk  zo  tot  stand  kwam  met  een  helder  doel  voor  ogen  en  het is  dan  ook  hier  dat  hij  " scheppend "  werkt .  Wat  is  immers  het  belangrijkste  bij  een  danser  ?   Natuurlijk  de  beweging .  Alles  is  dus  zo  gecomponeerd , dat  die  beweging  tot  zijn  recht  komt , vandaar  ook  de  verkleining  van  de  koppen  ( die  overigens  het  verticalisme  van  de  figuurtjes  versterkt ) , tegenover  het  belang  dat  aan  de  ledematen  gegeven  werd .  Dit  voor  wat  betreft  de  interpretatie .  

  Wat  de  compositie  betreft ,  deze  arbeid  van  de  geest  op  een  gegeven  thema ,  te  voorschijn  tredend  uit  een  rangschikking  in  een  bepaalde , zeer  suggestieve  orde , deze compositie  loopt  uit  op  een  boeiende rythmische  opstelling , waarin  de   herhaling  van  vormen  en  de  tegenstellingen  in  de  waarden , beiden  gemakkelijk  aan  te   wijzen , de  ogen  een  genot  verschaft .  
  Tenslotte  dient  men  op  te  merken  dat  deze  compositie  niet  is  uitgevoerd  in  een  ogenbedriegelijk  perpectief  ( op  dit  belangrijke  punt  hebben  we  uw  aandacht  gevestigd  in  het  lesdeel   De  Bloem ) .  Hij  bevat  geen  modelé  en  geen  illusie  van  diepte  in  het  te  versieren  vlak .  Integendeel  hij  vormt  één  geheel  met  hem . 
  Aan  het eind  van  dit  hoofdstuk  geven  we  nog  eens  het  woord  aan  mej.  Creuzot  voor  een  slotwoord  :
  "  Ziehier  wat  interpretatie  eigenlijk  is .  Als  levende  reactie  van  de  kunstenaar  op  de  natuur , is  hij  de  samenvatting  van  zijn  waarnemingen , de  opperste  uitdrukking  van  zijn  eigen  ik .  Hij  alleen  betekent  schepping .  Het  is  uiteraard  alleen  door  een  directe  studie  van  de  natuur  dat  men  er  in  slagen  kan  om  het  wezen  van  de  dingen  te  onderkennen  en  het  blijvende  los  te  maken  van  het  tijdelijke  en  toevallige .  Het  is  door  herhaalde , vurige  inspanningen  dat  men  er  in  slaagt  om  het  wezenlijke  uit  te  drukken  en  tezelfdertijd  zichzelf  uit  te  drukken , op  totale  en  oorspronkelijke  wijze .  Ziehier  een  eigenaandig  en  aantrekkelijk  mengsel  van  wil  en  vrijheid  van  tucht  en  van  fantasie , dat   onverklaarbaar  is  en  eigenlijk  de  Kunst  zelf  is . "