Art . Nr . 33 . a ,

                         DE   VERKORTING

  Tekenen  is  vooral  kennis  van  vorm .  Maar  de  vorm  kunnen  begrijpen  als  zij  moeilijk  te  herkennen  is , of  beter  gezegd :  haar  duidelijk  eenvoudig  en  nauwkeurig  weergeven  om  haar  zodoende  voor  iedereen  begrijpelijk  te  maken , is  zeker  één  van  de  grootste  moeilijkheden  van  het  tekenen .
  Wanneer  is  de  vorm  moeilijk  te  begrijpen  ?... Als  zij  zich  zo  aan  het  oog  voordoet , dat  de  normale  verhoudingen  van  haar  afmetingen  min  of  meer  ontwricht  lijken .  Dit  is  het  geval  bij  de  verkorting , die  wij  overigens  al  herhaaldelijk  in  de  voorafgaande  lessen  hebben  besproken .
  De  weergave  van  de  verkorting  laat  geen  onvolmaaktheid ,  " ongeveer "  toe .  Hij  moet  duidelijk  uitkomen ,  zoals  men  gewoon  zegt : " Het  moet  er  zijn ! " .
  Het  oog  moet  van  het  begin  af  herkennen , dat  b.v.  dit  stompje  een  arm  is  vanuit  een  bepaalde  hoek  gezien  of  beter  nog  het  idee  van  een  stomp  mag  hier  niet  eens  bij  ons  opkomen ;  dadelijk  zonder  dat  men  erbij  hoeft  te  denken  moet  men  zien , dat  het  een  arm  is .  Kort  gezegd :  de  aanschouwer  moet  het  weergegeven  object  ( menselijk  lichaam  of  een  gedeelte  ervan )  kunnen  begrijpen , hoewel  het  op  een  eigenaardige  manier  getekend  is  en  een  vorm  heeft  die  totaal  van  zijn  normale  uiterlijk  of  van  zijn  gebruikelijke  voorkomen  kan  afwijken .  En  als  men  je  vraagt  of  je  het  zichzelf  afvraagt  :  Wat  moet  dat  voorstellen  " , dan  is  de  verkorting  mislukt , dan  is  het  doel  niet  bereikt .  
  Het  is  volstrekt  noodzakelijk  deze  moeilijkheden  in  de  weergave  van de  verkorting  te  overwinnen  en  wel  onmiddellijk .  Om  dit  te   bereiken , moet  je  de  vorm  eerst  nauwkeurig  kennen .  Wij  moeten  hem  dus  samen  onderzoeken , er  de  oorsprong  en  reden  van  zoeken , in  één  woord , hem  ontleden .
  Men  heeft  de  neiging , wat  trouwens  logisch  is , om  elke  vorm  zo  helder  en  volledig  mogelijk  weer  te  geven .  De  verkregen 
" afbeelding "  komt  in  het  algemeen  overeen  met  de  " maximum  uitwerking "  van  het  voorwerp , en  in  het  bijzonder  die  van  de  twee  voornaamste  afmetingen :  de  lengte  en  de  breedte . 
  Het  kind  nu  ( als  men  volwassenen  leert  tekenen  moet  men  altijd  weer  op  het  kind  terugkomen , omdat  wat  het  gezichtsvermogen  betreft , zij  slechts  kinderen  zijn  en  men  bij  hen  overheersende  trekken  van  het  kinderlijk  gezichtsvermogen  terugvindt )  het  kind  dus , geeft  de  dingen  niet  weer  zoals  het  ze  ziet , maar  zoals  het  weet  dat  ze  zijn .  Feitelijk  ziet  het  kind  de  dingen  niet , als  men  onder  zien  de  begrijpende  opname  van  het  netvliesbeeld  verstaat .  Deze  reactie , dit  psychische  natuurwonder  voltrekt  zich  langzamerhand  onder  de  samenwerkende  invloed  van  ervaring  en  opvoeding . 
  Laten  we  terloops  letten  op  de  ( bijna  identieke ) overeenstemming  tussen  de  tekeningen  van  een  kind  en  die  van  de  primitieven .  Dan  zullen  wij  bijvoorbeeld  vaststellen , dat  in  de  Egyptische  kunst  ( welke overigens  maar  betrekkelijk  primitief  is )  bij  een  profielaanzicht  het  oog  niet  is  weergegeven , zoals  het  van  de  zijkant  gezien  wordt , dus  als  het  ware  afgesneden  van  zijn  onzichtbare  helft . 
  Bekijk  dit  encreux - relief  ( fig . 32 ) met  het  hoofd  in  zijaanzicht , terwijl  het  oog  in  vooraanzicht  is  weergegeven .  De  schouders  en  de  romp  zijn  ook  van  voren  gezien , de  benen  en  voeten  echter  van  terzijde .  Natuurlijk  heeft  de  kunstenaar  zijn  model  niet  zo  kunnen  zien :  dit  is  een  schematische  en  abstact  grafische  voorstelling .  Hij  heeft voor  iedere  bijzonderheid  de  meest  volledige  voorstelling  gekozen  en  -  dat  is  ook  wel  waar  -  die ,  welke  het  makkelijkst  te  tekenen  was .
  Tegenwoordig  zou  een  kind  van  een  jaar  of  tien , dat  niets  van  de  Egyptische  kunst  afweet , niet  anders  handelen .  Waarom , omdat  de  kinderen  en  de  primitieven  bewust  of  onbewust  de  perspectief  niet  kennen .
  Wat  is  nu  eigenlijk  een  verkorting .  Het  is  het  perspectivisch  aanzicht  van  een  vorm  die  over  het  algemeen  niet  geometrisch , maar  veeleer  menselijk  ( of  dierlijk )  is , of  van  een  gedeelte  hiervan .  Zonder  verkorting , zonder  perspectief  kan  men  slechts  een   " algeheel  overzicht "  weergeven , waar  de  hoofdafmetingen , vooral  de  lengte , in  hun  normale  verhoudingen  afgebeeld  zijn .  Dit  is  het , wat  vanzelfsprekend  het  uiterlijk  van  de  buitenwereld  uitermate  beperkt  en  in  het  bijzonder  dat  van  levende  wezens  en  hun  bewegingen . 
  Zelf  een  lezer , die  op  het  gebied  van  de  meetkunde  onkunde   is , zal  onmiddelijk  begrijpen , dat  bij  de  verkorting  van  de  drie  afmetingen , die  noodzakelijkerwijs  een  voorwerp  in  de  ruimte  bepalen , er  één  opgeofferd  moet  worden , dat  wil  zeggen :  verminderd  en  niet  in  zijn  werkelijke  grootte  weergegeven  wordt .  Deze  nieuw  verschijnende  grootte , die  de  werkelijkheid  vervangt , geeft  gewoonlijk  in  onze  ogen  de  lengte  aan .  Hij  ondergaat  de  verkorting .  Hier  komen  wij  bij  de  hoofdzaak  die  ons  de  sleutel  van  het  vraagstuk  levert . 
  Wij  hebben  gezegd :  Een  afmeting  is  verminderd , verkleind , verkort , maar  alleen  deze  ene :  noodzakelijkerwijs  blijven  de  twee  anderen  in  dezelfde  verhoudingen  tot  elkaar .  Hier  vinden  wij  dus  een  onverwachte , als  je  wilt  stotende , wanverhouding  tussen  afmetingen , waaraan  ons  oog  en  onze  geest  al  van  het  begin  of  aan  gewend  zijn .
  Laten  wij  deze  belangrijke  uiteenzetting  samenvatten  met  de  volgende  woorden :  Bij  een  vorm  in  de  verkorting  gezien  onstaan  nieuwe  verhoudingen ; die  met  onze  gewoonten  en  met  onze  visuele  ervaring  in  botsing  komen  en  die  geeerbiedigd  moeten  worden , hoe  verrassend  zij  ons  ook  op  het  eerste  gezicht  mogen  lijken .
  Met  nog  meer  nadruk  wijzen  wij  er  op  dat , als  de  lengte  door  een  aanzienlijke verkorting  verminderd  en  soms  tot  nul  gereduceerd  wordt , de  breedte , de  dikte  onveranderd  blijven  en  altijd  hun  relatief  normale  afmetingen  houden .  Is  dat  nu  alles  ?  Neen  !  Het  stipte  nadaan  van  deze  ongewone , nieuwe  verhoudingen  geeft  slechts  een  omtrek  of  zelf  -  en  dat  wel  eerder  -  alleen  een  fundering .  Een  gelijkmatige  lijn , die  deze  omtrek  bepalen  zou , zou  alleen  maar  een  onleesbare  lijntekening  vormen , waarop  de  tevoren  genoemde  verwarring  in  de  onderlinge  verhoudingen  zou  verhinderen  dat  wat  bekend  is  te  onderscheiden .  Men  zou  kunnen  zeggen  aan  een  vreemde  massa , een  zonderlinge  vorm  die  niets  voorstelt .  Bij  gebrek  aan  toonwaarden  en  relief  -  die  nooit  onmisbaar  zijn  -  ligt  een  intelligente  lijn  voor  de  hand .  Intelligent  komt  van  het  Latijnse  woord  intelligere  en  wil  zeggen :  begrijpen .  De  intelligente  mens  is  dus  hij  die  begrijpt .  Een  intelligente  lijn  is  een  begrijpende  lijn , die  de  perspectief  van  de  verkorting  begrijpelijk , verstaanbaar  maakt  en  de  oversnijding  verklaart .

                           Oversnijdingen

  Wat  noemt  men  in  de  schilderstaal  een  oversnijding  ?  Schematisch  gezien  komt  het  hierop  neer :  het  is  een  lijn  die  op  een  bepaalde  lengte  de  omtrek  volgt , en  deze  begrenzende  lijn  verlaat  om  in  de  vorm  zelf  te  dringen  ( fig . 38 ) .  Dit  ineenschuiven   herinnert  ons  aan  het  in  elkaar  zetten  van  een  lemmet  ( mes ), in  een  heft  ( handvatsel ), het  monteren  ervan  dus .  Dit  in  elkaar  schuiven  is  bij  een  normaal  ontwikkelde  vorm  haast  niet  te  zien , maar  het  is  onmisbaar  bij  het  aanduiden  en  uitdrukken  van  een  verkorting .  In dit  geval  lijkt  het  inderdaad  alsof   b.v.  de  delen  en  relief  van  een  arm  of  van  een  been  in  elkaar  doordringen , over  elkaar  schuiven , als  het  ware  in  elkaar  overgaan . 

  Ook  hier  is  wat  wij  vanaf  het  begin  van  deze  curcus  constuctie  genoemd  hebben  hoogst  noodzakelijk , want  zij  zal  ons  in  staat  stellen  een  verkorting  juist  en  onberispelijk  weer  te  geven .  Wij  zullen  overigens  later  op  deze  " constructie "  terugkomen  en  er  enkele  verklaringen , die  voor  onze  huidige  studie  belangrijk  zijn , aan  toevoegen .
  Nog  één  enkel  woord , om  te  eindigen  en  ons  op  het  terrein  van  de  waarneming  en  uitbeelding  terug  te  brengen .  
   Door  een  enkele  lijn  kunnen  wij  de  vorm  weergeven .  Wij  hebben  zojuist  beweerd , dat  de  waarden  en  het  relief  niet  onontbeerlijk  zijn .  Niet  onontbeerlijk , maar  toch  uiterst  nuttig .
  De  tekening  die  uitsluitend  bestaat  uit  een  lijn  is  een  vereenvoudigde  en  willekeurige  weergave  van  de  natuur .  Door  haar  vrijwillige  eenvoud  wint  zij  aan  stijl  en  accent .  Maar  het  is  moeilijk , zelfs  ondenkbaar , om  het  bij  een  verkorting  volledig  daarbij  te  laten .  En  hoe  koud  lijkt  niet  zo'n  lijnen - verwarring  in  vergelijking  met  een  tekening , waarop  ook  enkele  schaduwen  en  halftinten  aangebracht  zijn , die  niet  alleen  het  relief  suggereren , maar  als  het  ware  de  vorm  helemaal  naar  voren  van  het  papier  af  laten  komen .  Wij  hebben  bij  deze  uiteenzetting  een  tamelijk  groot  aantal  voorbeelden  gegeven , die  overigens  in  alle  opzichten  opmerkelijk  zijn  en  die  wij  aan  het  talent  van 
Jacques  SCHUTZ  -  DAL  te  danken  hebben .  Door  de  eerlijkkheid  en  duidelijkheid  van  de  lijnen  zult  je  de  weergave  van  de  gevarieerde  en  gedurfde  verkortingen  beter  leren  begrijpen .
  De  studie  van  de  verkorting , die  overigens  heel  aantrekkelijk  is , juist  omdat  hij  het  onverwachte  schept , kunt  je  dus  niet  missen .  Je  zult  moeten  beginnen  hem  vol  vertouwen  en  zonder  vrees  aan  te  pakken .  Wij  hopen  dat  wij  je  niet  vervelen  als  wij  steeds  herhalen :  de  waarneming  is  altijd  waarborg  voor  succes .