Art . Nr . 33 . a ,

                         DE   VERKORTING

  Tekenen  is  vooral  kennis  van  vorm .  Maar  de  vorm  kunnen  begrijpen  als  zij  moeilijk  te  herkennen  is , of  beter  gezegd :  haar  duidelijk  eenvoudig  en  nauwkeurig  weergeven  om  haar  zodoende  voor  iedereen  begrijpelijk  te  maken , is  zeker  één  van  de  grootste  moeilijkheden  van  het  tekenen .
  Wanneer  is  de  vorm  moeilijk  te  begrijpen  ?... Als  zij  zich  zo  aan  het  oog  voordoet , dat  de  normale  verhoudingen  van  haar  afmetingen  min  of  meer  ontwricht  lijken .  Dit  is  het  geval  bij  de  verkorting , die  wij  overigens  al  herhaaldelijk  in  de  voorafgaande  lessen  hebben  besproken .
  De  weergave  van  de  verkorting  laat  geen  onvolmaaktheid ,  " ongeveer "  toe .  Hij  moet  duidelijk  uitkomen ,  zoals  men  gewoon  zegt : " Het  moet  er  zijn ! " .
  Het  oog  moet  van  het  begin  af  herkennen , dat  b.v.  dit  stompje  een  arm  is  vanuit  een  bepaalde  hoek  gezien  of  beter  nog  het  idee  van  een  stomp  mag  hier  niet  eens  bij  ons  opkomen ;  dadelijk  zonder  dat  men  erbij  hoeft  te  denken  moet  men  zien , dat  het  een  arm  is .  Kort  gezegd :  de  aanschouwer  moet  het  weergegeven  object  ( menselijk  lichaam  of  een  gedeelte  ervan )  kunnen  begrijpen , hoewel  het  op  een  eigenaardige  manier  getekend  is  en  een  vorm  heeft  die  totaal  van  zijn  normale  uiterlijk  of  van  zijn  gebruikelijke  voorkomen  kan  afwijken .  En  als  men  je  vraagt  of  je  het  zichzelf  afvraagt  :  Wat  moet  dat  voorstellen  " , dan  is  de  verkorting  mislukt , dan  is  het  doel  niet  bereikt .  
  Het  is  volstrekt  noodzakelijk  deze  moeilijkheden  in  de  weergave  van de  verkorting  te  overwinnen  en  wel  onmiddellijk .  Om  dit  te   bereiken , moet  je  de  vorm  eerst  nauwkeurig  kennen .  Wij  moeten  hem  dus  samen  onderzoeken , er  de  oorsprong  en  reden  van  zoeken , in  één  woord , hem  ontleden .
  Men  heeft  de  neiging , wat  trouwens  logisch  is , om  elke  vorm  zo  helder  en  volledig  mogelijk  weer  te  geven .  De  verkregen 
" afbeelding "  komt  in  het  algemeen  overeen  met  de  " maximum  uitwerking "  van  het  voorwerp , en  in  het  bijzonder  die  van  de  twee  voornaamste  afmetingen :  de  lengte  en  de  breedte . 
  Het  kind  nu  ( als  men  volwassenen  leert  tekenen  moet  men  altijd  weer  op  het  kind  terugkomen , omdat  wat  het  gezichtsvermogen  betreft , zij  slechts  kinderen  zijn  en  men  bij  hen  overheersende  trekken  van  het  kinderlijk  gezichtsvermogen  terugvindt )  het  kind  dus , geeft  de  dingen  niet  weer  zoals  het  ze  ziet , maar  zoals  het  weet  dat  ze  zijn .  Feitelijk  ziet  het  kind  de  dingen  niet , als  men  onder  zien  de  begrijpende  opname  van  het  netvliesbeeld  verstaat .  Deze  reactie , dit  psychische  natuurwonder  voltrekt  zich  langzamerhand  onder  de  samenwerkende  invloed  van  ervaring  en  opvoeding . 
  Laten  we  terloops  letten  op  de  ( bijna  identieke ) overeenstemming  tussen  de  tekeningen  van  een  kind  en  die  van  de  primitieven .  Dan  zullen  wij  bijvoorbeeld  vaststellen , dat  in  de  Egyptische  kunst  ( welke overigens  maar  betrekkelijk  primitief  is )  bij  een  profielaanzicht  het  oog  niet  is  weergegeven , zoals  het  van  de  zijkant  gezien  wordt , dus  als  het  ware  afgesneden  van  zijn  onzichtbare  helft . 
  Bekijk  dit  encreux - relief  ( fig . 32 ) met  het  hoofd  in  zijaanzicht , terwijl  het  oog  in  vooraanzicht  is  weergegeven .  De  schouders  en  de  romp  zijn  ook  van  voren  gezien , de  benen  en  voeten  echter  van  terzijde .  Natuurlijk  heeft  de  kunstenaar  zijn  model  niet  zo  kunnen  zien :  dit  is  een  schematische  en  abstact  grafische  voorstelling .  Hij  heeft voor  iedere  bijzonderheid  de  meest  volledige  voorstelling  gekozen  en  -  dat  is  ook  wel  waar  -  die ,  welke  het  makkelijkst  te  tekenen  was .
  Tegenwoordig  zou  een  kind  van  een  jaar  of  tien , dat  niets  van  de  Egyptische  kunst  afweet , niet  anders  handelen .  Waarom , omdat  de  kinderen  en  de  primitieven  bewust  of  onbewust  de  perspectief  niet  kennen .
  Wat  is  nu  eigenlijk  een  verkorting .  Het  is  het  perspectivisch  aanzicht  van  een  vorm  die  over  het  algemeen  niet  geometrisch , maar  veeleer  menselijk  ( of  dierlijk )  is , of  van  een  gedeelte  hiervan .  Zonder  verkorting , zonder  perspectief  kan  men  slechts  een   " algeheel  overzicht "  weergeven , waar  de  hoofdafmetingen , vooral  de  lengte , in  hun  normale  verhoudingen  afgebeeld  zijn .  Dit  is  het , wat  vanzelfsprekend  het  uiterlijk  van  de  buitenwereld  uitermate  beperkt  en  in  het  bijzonder  dat  van  levende  wezens  en  hun  bewegingen . 
  Zelf  een  lezer , die  op  het  gebied  van  de  meetkunde  onkunde   is , zal  onmiddelijk  begrijpen , dat  bij  de  verkorting  van  de  drie  afmetingen , die  noodzakelijkerwijs  een  voorwerp  in  de  ruimte  bepalen , er  één  opgeofferd  moet  worden , dat  wil  zeggen :  verminderd  en  niet  in  zijn  werkelijke  grootte  weergegeven  wordt .  Deze  nieuw  verschijnende  grootte , die  de  werkelijkheid  vervangt , geeft  gewoonlijk  in  onze  ogen  de  lengte  aan .  Hij  ondergaat  de  verkorting .  Hier  komen  wij  bij  de  hoofdzaak  die  ons  de  sleutel  van  het  vraagstuk  levert . 
  Wij  hebben  gezegd :  Een  afmeting  is  verminderd , verkleind , verkort , maar  alleen  deze  ene :  noodzakelijkerwijs  blijven  de  twee  anderen  in  dezelfde  verhoudingen  tot  elkaar .  Hier  vinden  wij  dus  een  onverwachte , als  je  wilt  stotende , wanverhouding  tussen  afmetingen , waaraan  ons  oog  en  onze  geest  al  van  het  begin  of  aan  gewend  zijn .
  Laten  wij  deze  belangrijke  uiteenzetting  samenvatten  met  de  volgende  woorden :  Bij  een  vorm  in  de  verkorting  gezien  onstaan  nieuwe  verhoudingen ; die  met  onze  gewoonten  en  met  onze  visuele  ervaring  in  botsing  komen  en  die  geeerbiedigd  moeten  worden , hoe  verrassend  zij  ons  ook  op  het  eerste  gezicht  mogen  lijken .
  Met  nog  meer  nadruk  wijzen  wij  er  op  dat , als  de  lengte  door  een  aanzienlijke verkorting  verminderd  en  soms  tot  nul  gereduceerd  wordt , de  breedte , de  dikte  onveranderd  blijven  en  altijd  hun  relatief  normale  afmetingen  houden .  Is  dat  nu  alles  ?  Neen  !  Het  stipte  nadaan  van  deze  ongewone , nieuwe  verhoudingen  geeft  slechts  een  omtrek  of  zelf  -  en  dat  wel  eerder  -  alleen  een  fundering .  Een  gelijkmatige  lijn , die  deze  omtrek  bepalen  zou , zou  alleen  maar  een  onleesbare  lijntekening  vormen , waarop  de  tevoren  genoemde  verwarring  in  de  onderlinge  verhoudingen  zou  verhinderen  dat  wat  bekend  is  te  onderscheiden .  Men  zou  kunnen  zeggen  aan  een  vreemde  massa , een  zonderlinge  vorm  die  niets  voorstelt .  Bij  gebrek  aan  toonwaarden  en  relief  -  die  nooit  onmisbaar  zijn  -  ligt  een  intelligente  lijn  voor  de  hand .  Intelligent  komt  van  het  Latijnse  woord  intelligere  en  wil  zeggen :  begrijpen .  De  intelligente  mens  is  dus  hij  die  begrijpt .  Een  intelligente  lijn  is  een  begrijpende  lijn , die  de  perspectief  van  de  verkorting  begrijpelijk , verstaanbaar  maakt  en  de  oversnijding  verklaart .

                           Oversnijdingen

  Wat  noemt  men  in  de  schilderstaal  een  oversnijding  ?  Schematisch  gezien  komt  het  hierop  neer :  het  is  een  lijn  die  op  een  bepaalde  lengte  de  omtrek  volgt , en  deze  begrenzende  lijn  verlaat  om  in  de  vorm  zelf  te  dringen  ( fig . 38 ) .  Dit  ineenschuiven   herinnert  ons  aan  het  in  elkaar  zetten  van  een  lemmet  ( mes ), in  een  heft  ( handvatsel ), het  monteren  ervan  dus .  Dit  in  elkaar  schuiven  is  bij  een  normaal  ontwikkelde  vorm  haast  niet  te  zien , maar  het  is  onmisbaar  bij  het  aanduiden  en  uitdrukken  van  een  verkorting .  In dit  geval  lijkt  het  inderdaad  alsof   b.v.  de  delen  en  relief  van  een  arm  of  van  een  been  in  elkaar  doordringen , over  elkaar  schuiven , als  het  ware  in  elkaar  overgaan . 

  Ook  hier  is  wat  wij  vanaf  het  begin  van  deze  curcus  constuctie  genoemd  hebben  hoogst  noodzakelijk , want  zij  zal  ons  in  staat  stellen  een  verkorting  juist  en  onberispelijk  weer  te  geven .  Wij  zullen  overigens  later  op  deze  " constructie "  terugkomen  en  er  enkele  verklaringen , die  voor  onze  huidige  studie  belangrijk  zijn , aan  toevoegen .
  Nog  één  enkel  woord , om  te  eindigen  en  ons  op  het  terrein  van  de  waarneming  en  uitbeelding  terug  te  brengen .  
   Door  een  enkele  lijn  kunnen  wij  de  vorm  weergeven .  Wij  hebben  zojuist  beweerd , dat  de  waarden  en  het  relief  niet  onontbeerlijk  zijn .  Niet  onontbeerlijk , maar  toch  uiterst  nuttig .
  De  tekening  die  uitsluitend  bestaat  uit  een  lijn  is  een  vereenvoudigde  en  willekeurige  weergave  van  de  natuur .  Door  haar  vrijwillige  eenvoud  wint  zij  aan  stijl  en  accent .  Maar  het  is  moeilijk , zelfs  ondenkbaar , om  het  bij  een  verkorting  volledig  daarbij  te  laten .  En  hoe  koud  lijkt  niet  zo'n  lijnen - verwarring  in  vergelijking  met  een  tekening , waarop  ook  enkele  schaduwen  en  halftinten  aangebracht  zijn , die  niet  alleen  het  relief  suggereren , maar  als  het  ware  de  vorm  helemaal  naar  voren  van  het  papier  af  laten  komen .  Wij  hebben  bij  deze  uiteenzetting  een  tamelijk  groot  aantal  voorbeelden  gegeven , die  overigens  in  alle  opzichten  opmerkelijk  zijn  en  die  wij  aan  het  talent  van 
Jacques  SCHUTZ  -  DAL  te  danken  hebben .  Door  de  eerlijkkheid  en  duidelijkheid  van  de  lijnen  zult  je  de  weergave  van  de  gevarieerde  en  gedurfde  verkortingen  beter  leren  begrijpen .
  De  studie  van  de  verkorting , die  overigens  heel  aantrekkelijk  is , juist  omdat  hij  het  onverwachte  schept , kunt  je  dus  niet  missen .  Je  zult  moeten  beginnen  hem  vol  vertouwen  en  zonder  vrees  aan  te  pakken .  Wij  hopen  dat  wij  je  niet  vervelen  als  wij  steeds  herhalen :  de  waarneming  is  altijd  waarborg  voor  succes .  

Art . Nr . 31 . b ,

                             De  spieren

  Het  hele  beenderengestel  is  met  een  zeer  ingewikkeld  spierennet  overdekt .  Deze  spieren , welke  in  de  pezen  uitlopen  zijn 
omgeven  en  van  elkaar , en  zelfs  van  de  huid  gescheiden  door  vezelige  vliezen .  Het  zijn  de  spieren , die  door  de  zenuwen  beheerst , als  motoren  dienst  doen  en  de  op  zichzelf  volkomen  willoze  beenderen  van  het  skelet  in  beweging  zetten .  Zonder  op  bijzondeheden  in  te  gaan  is  het  goed  op  schematische  wijze  te  tonen , hoe  de  spieren  te  werk  gaan  om  de  beweging  te  scheppen . 
   De  spieren  bestaan  uit  een  vlezige  bundel  vezels , welke  gewoonlijk  als  spil  eindigen  en  zich  door  middel  van  pezen  aan  de  verschillende  delen  van  het  geraamte  vasthechten . In  rust  bereikt  de  spier  een  zekere  lengte  A  B , maar  zodra  hij  door  de  zenuwen  tot  werking  wordt  aangezet  trekt  hij  zich  samen , vormt  zich  als  het  ware  tot  een  bal  en  naarmate  deze  aan  dikte  toeneemt  vermindert  zijn  lengte  A C .
( fig . 14 ) .   
  De  twee  schematische  tekeningen  van 
fig . 15  geven  duidelijk  de  buig -  en  strekbewegingen  van  de  arm  weer , die  door  twee  heel  bekende  spieren  veroorzaakt  worden :  de  tweehoofdige  ( biceps )  en  de  driehoofdige  ( triceps )  armspier .  Op  de  eerste  tekening  ( fig . 15 )  ziet  je  de  biceps  zich  samentrekken , terwijl  de  triceps  uitgestrekt  is .  
  Daar  de  biceps  met  een  einde  aan  de  schouder  en  met  het  andere  einde  aan  de  onderarmbeenderen  vastgehecht  is , dwingt  hij  bij  die  samentrekking  de  onderarm  tot  buigen .  Op  de  rechtse  tekening  doet  zich  het  tegenovergestelde  voor .  De  biceps  is  gestrekt , maar  de  triceps  dwingt , het  uitsteeksel  van  de  opperarm  als  hefboom  gebruikend , de  onderarm  zich  in  het  verlengde  van  de  opperarm  uit  te  strekken .  Deze  demonstratie  toont  je  op  een  heel  theoretische  manier  hoe  de  spieren  ( motoren ) de  beweging  van  de  beenderen  ( hefbomen )   door  samentrekking  bewerkstellingen .  Maar  we  moeten  je  er  op  attent  maken , dat  de  arbeid  van  een  spier  meerdere  uitwerkingen  kan  hebben .  Wij  hebben  b.v.  gezegd , dat  de  biceps  de  onderarm  op  de  bovenarm  buigt .  Het  kan  net  zo  goed  gebeuren  dat  de  bovenarm  zich  naar  de  onderarm  toebuigt .  Een  turner , die  de  stutstand  maakt , beweegt  de  onderarm  niet , het  is  veel  meer  de  opperarm , die  zich  op  de  onderarm  vouwt , naar  de  onderarm  toegetrokken  door  de  biceps , die  een  groot  gedeelte  van  het  lichaamsgewicht  draagt .
  Wij  zullen  de  voornaamste  spieren  naukeurig  nagaan  en  even  stil  staan  bij  die , welke  op  het  naakte  lichaam  het  duidelijkst  te  zien  zijn  ( fig . 16 , 17  en  18 ) .
  De  twee  schuine  halsspieren  die  aan  de  voorkant  van  de  hals  een  V  vormen , bewerkstelligen  het  draaien  van  het  hoofd  naar  rechts  en  links , waarbij  het  gezicht  zich  naar  de  tegenovergestelde  zijde  van  de  zich  samentrekkende  spier  richt .  Maar  zij  neigen  ook  het  hoofd  naar  voren  en  buigen  het , ieder  naar  zijn  kant  toe .  Men  noemt  deze spieren  ook  wel  de  borstbeen  - sleutelbeen  -  tepelspieren . 
  Op  de  borstkas  dienen  de  grote  borstspieren  er  toe , de  armen  naar  het  lichaam  te  trekken ,  terwijl  de  schouderspier  de  arm  omhoog  heft .  De  buitenste  schuine  buikspier  zorgt  voor  de  draai -  en  buigbeweging  van  het  middel .
  Door  de  zeer  talrijke  spieren  van  de  onderarm  worden  de  verschillende  bewegingen  aan  de  hand  doorgegeven . 
  Op  het  voorste  gedeelte  van  de  dijen  ligt  de  geweldige  spanspier  van  de  dijschede , die  het  voorwaarts  heffen  van  het  been  tot  stand  brengt .  De  kleermakersspier  bewerkstelligt  dat  de  benen  de  neergehurkte  "  kleermakerszit "  innemen .
  Tenslotte  wijzen  wij  je  nog  op  de  voorste  scheenbeenspier  die  de  voet  opheft  en  vestigen  wij  er  tegelijkertijd  de  aandacht  op  dat  de  voorkant  van  het  scheenbeen  bijna  over  de  hele  lengte  van  het  onderbeen  vlak  onder  de  huid  ligt .
  Laten  wij  nu  tot  de  achterzijde  van  het  lichaam  overgaan .  De  monnikskapspier  trek  het  hoofd  achterover  en  heft  de  schouder  op .  De  brede  rugspier  buigt  en  draait  de  romp .  De  driehoofdige  armspier  aan  de  achterkant  van  de  arm  dwingt  de  onderarm  tot  strekking  ( fig . 15 ) .
  Als  men  de  vingers  heftig  beweegt  kan  men  duidelijk  op  de  onderarm  het  aanzwellen  van  de  hele  spierenbundel  zien  die  tot  taak  heeft  de  vingers  te  strekken .
  De  bilspieren  houden  het  lichaam  in  evenwicht  op  de  benen .
  De  tweehoofdige  dijspier  aan  de  achterkant  van  de  dijen  kan  het  onderbeen  naar  boven  buigen .  Van  achteren  gezien  merkt  je  op  dat  deze  spieren  uit  elkaar  lopen  om  zich  aan  weerskante  van  de  knie  vast  te  hechten , waardoor  zij  een  driehoekig  afgetekende  ruimte  vormen , knieholte  genaamd . 
  Op  de  achterkant  van  het  onderbeen  is  de  verdikking  van  de  tweeling  kuitspier  zichtbaar , die  in  de  Achillespees  uitloopt .  Door  zijn  bemiddeling  zorgen  zij  voor  het  heen  en  weer   bewegen  van  de  voet  ( kuitspieren  zijn  bij  hardlopers , fietsers , en  danseressen  bijzonder  ontwikkeld ) .
  Op  de  afbeelding  van  terzijde  gezien  vinden  wij  dezelfde  spieren , die  wij  zojuist  besproken  hebben  terug , maar  dan  op  een  heel  andere  manier .
  Evenals  wij  hiervoor  bij  het  geraamte  gedaan  hebben , zijn  ook  hier  de  tekeningen  van  de  anatomische  mens , van  de  voor - , achter -  en  zijkant , in  de  drie  schema's  van  fig . 19  nogmaals  vereenvoudigd  weergegeven .  Daardoor  zult  je  makkelijker  in  staat  zijn  de  voornaamste  spieren  in  uw  geheugen  te  prenten . 

                De  vetlaag  -  De  huid

  De  uitsteeksels  van  de  beenderen  en  spieren  zijn  zodanig  door  een  vetlaag  omgeven  dat  zij  daardoor  soms  minder  zichtbaar  zijn .
  Bij  het  lichaam  van  de  vrouw  bijvoorbeeld , dat  minder  grove  beenderen  heeft  en  minder  gespierd  is  dan  dat  van  de  man , is  daarentegen  de  vetlaag  om  het  bekken  veel  zwaarder , waardoor  het  lichaam  ronder  en  gladder  is , terwijl  het  relief  van  het  mannelijke  lichaam  over  het  algemeen  oneffen  en  hoekig  lijkt . 
  De  huid  is  op  gepaalde  plaatsen  direct  aan  het  geraamte  gehecht , hetgeen  onveranderlijke  plooien  veroorzaakt , zoals  de  plooi  van  de  lies , van  de  oksel  en  de  lijn  die  de  as  van  het  lichaam  zowel  aan  de  voor -  als  aan  de  rugzijde  aangeeft . 
  Er  zijn  ook  de  toevallige  plooien , die  bij  bepaalde  bewegingen  ontstaan ;  bijvoorbeeld  aan  de  hals , als  men  het   hoofd  omdraait ; aan  de  elleboog  als  men  de  arm  strekt  en  aan  de  romp  als  men  zich  voorover  buigt . 
  Door  de  verharding  van  het  huidweefsel  zijn  bij  grijsaards  de  uiterlijke  plooien  blijvend  ingekerfd  en  dan  worden  dit  rimpels . 
  Zoals  wij  reeds  aangekondigd  hebben , volgt  hier  een  beknopte  anatomische  atlas  die  je  op  uw  gemak  zult  kunnen  raadplegen  om  de  op  de  vorige  bladzijden  verkregen  kennis  te  kunnen  vergroten . 

              ANATOMISCHE   ATLAS
                  ( nadruk  verboden )
                      ART . NR . 32 .